|
|
arâdzâmari
RO:rezema, v a se … Dictsiunar Armãn-Romãn Data DB:28696>2014-05-14 22:31:00.553514 »
arâdzâmatu
RO:rezema, v a se … Dictsiunar Armãn-Romãn Data DB:28697>2014-05-14 22:31:00.553983 »
zãmani/zãmane
zãmani/zãmane (zã-má-ni) sf zãmãnj (zã-mắnjĭ) – atsea tsi s-misurã sh-aspuni cãti sãhãts, dzãli, mesh, etc. dãnãseashti un lucru; chiro, oarã, vãcãti, etã; (fig:
1: zãmani = multu chiro;
2: di zãmani = dit chirolu veclju)
{ro: timp, vreme; epocă, moment}
{fr: temps; époque, moment}
{en: time, weather; era, moment}
ex: tricu di-atumtsea zãmani (chiro, oarã) multã; nãoarã sh-nã zãmani (fig: aoa sh-un chiro, aoa sh-multsã anj); tsintsi anj, unã zãmani! (fig: unã etã ntreagã); lai oaminj di zãmani! (fig: dit chirolu veclju!, di-altãoarã!); nã cãntã cãntitsi di zãmani (fig: dit chirolu veclju); vã spun lucri di zãmani (fig: di-aoa sh-un chiro); tu-unã zãmani (fig: aoa sh-multu chiro), dado, pulj nj-earam
§ zãmãnescu (zã-mã-nés-cu) adg zãmãneascã (zã-mã-neás-cã), zãmãneshtsã (zã-mã-nésh-tsã), zãmãneshti (zã-mã-nésh-ti) – di-aoa sh-un chiro, dit chirolu veclju, dit altu chiro, dit altã zãmani
{ro: de altă dată, din alte timpuri}
{fr: vieux, des temps anciens, d’autrefois}
{en: old, from the old times}
ex: casã veaclji zãmãneascã (di-aoa sh-un chiro)
zãmãrat
zãmãrat (zã-mã-rátŭ) adg – vedz tu mãrazi1
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: mãrazi1abur
abur (á-burŭ) sm aburi (á-burĭ) – chicutli (ca unã soi di negurã) tsi es dit apa (dzama, grãsimea, etc.) tsi hearbi (i sta tu vimtu i la soari); (fig: abur = duh, pnevmã, vimtu)
{ro: abur}
{fr: vapeur}
{en: vapor}
ex: friptaljlu chica di grãsimi cu nishti aburi; pãnea scoati aburi; cari-sh dzãtsea cu mintea cãtã puteari au aburlji; suflitlu easti abur (fig: vimtu, duh)
§ aburos (a-bu-rósŭ) adg aburoasã (a-bu-rŭá-sã), aburosh (a-bu-róshĭ), aburoasi/aburoase (a-bu-rŭá-si) – tsi ari i scoati (poati si scoatã) aburi
{ro: aburos}
{fr: vaporeux}
{en: that releases vapors, vaporising}
ex: ca gljetslu, aratsi sh-aburos; urdzãtura aburoasã (tsi scoati aburi)
§ aburedz1 (a-bu-rédzŭ) vb I aburai (a-bu-ráĭ), aburam (a-bu-rámŭ), aburatã (a-bu-rá-tã), aburari/aburare (a-bu-rá-ri) – scot aburi; bag s-shadã tu aburi; acats aburi; mi fac aburi; xizumsescu
{ro: aburi, evapora}
{fr: vaporiser}
{en: vaporize}
ex: carnea abura (scutea aburi) pri fearica uscatã; fãntãnjli tsi abureadzã (tsi scot aburi); loclu abureadzã (scoati aburi)
§ aburat1 (a-bu-rátŭ) adg aburatã (a-bu-rá-tã), aburats (a-bu-rátsĭ), aburati/aburate (a-bu-rá-ti) – tsi ari scoasã aburi; tsi s-ari faptã aburi; tsi ari acãtsatã aburi; tsi ari shidzutã tu aburi; xizumsit
{ro: aburit}
{fr: vaporisé}
{en: vaporized}
§ aburari1/aburare (a-bu-rá-ri) sf aburãri (a-bu-rắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu es aburi (cãndu tsiva fatsi, acatsã i scoati aburi); xizumsiri
{ro: acţiunea de a aburi; aburire}
{fr: action d’exhaler des vapeurs}
{en: action of vaporizing} aburescu (a-bu-rés-cu) (mi) vb IV aburii (a-bu-ríĭ), abuream (a-bu-reámŭ), aburitã (a-bu-rí-tã), aburiri/aburire (a-bu-rí-ri) – (unã cu aburedz1)
ex: geamurli s-aburirã (acãtsarã aburi); cãndu pãnea s-usucã u aburim (u bãgãm s-shadã tu aburi)
adzãmã
adzãmã (á-dzã-mã) sf, adg (mash fiminin) adzãmi/adzãme (á-dzã-mi) – pãni adratã fãrã mãeauã; pãni nicriscutã; azimã, lipsunévat
{ro: azimă}
{fr: azyme; non levé, sans levain}
{en: azyme, unleav-ened bread}
ex: pãni adzãmã; turtã adzãmã
§ azimã (á-zi-mã) sf azimi/azime (á-zi-mi) – (unã cu adzãmã)
agni
agni (agh-ní) adv – dip altu tsiva ca di…; ni ma multu ni ma putsãn di…; mash
{ro: pur şi simplu}
{fr: purement, nettement}
{en: only, plain}
ex: dzama easti agni (mash, tsiva altu dicãt) apã
alãncescu
alãncescu (a-lãn-cĭés-cu) (mi) vb IV alãncii (a-lãn-cíĭ), alãnceam (a-lãn-cĭámŭ), alãncitã (a-lãn-cí-tã), alãnciri/alãncire (a-lãn-cí-ri) – alincescu, mi-aspun (es, mi duc) dinintea-a unui; alincescu, andzãmedz, ndzãmedz, fãnirusescu, furnisescu, pãrãstisescu, pãrãstãsescu, (mi-)aspun, dau, dau cap, scot cap, azvom, fitrusescu (dit loc)
{ro: apărea; (se) prinde la joc}
{fr: apparaître, surgir; entrer dans la ronde}
{en: appear, come into view}
ex: furlji s-alãncirã (si-aspusirã); hulera lã si alãncea (lã s-aspunea) cum alagã; Clisureanj, ascãpats di la cireapuri, si alãncirã (si-aspusirã, deadirã cap) un cãti un di la ushi
§ alãncit (a-lãn-cítŭ) adg alãncitã (a-lãn-cí-tã), alãncits (a-lãn-cítsĭ), alãnciti/alãncite (a-lãn-cí-ti) – tsi s-aspuni dininti; tsi ari datã (scoasã) cap; alincit, andzãmat, ndzãmat, fãnirusit, furnisit, pãrãstisit, pãrãstãsit, etc.
{ro: apărut; prins la joc}
{fr: apparu, surgi; entré dans la ronde}
{en: appeared, who came into view}
§ alãnciri/alãncire (a-lãn-cí-ri) sf alãnciri (a-lãn-círĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-alãnceashti tsiva i cariva; alinciri, andzãmari, ndzãmari, fãnirusiri, furnisiri, pãrãstisiri, pãrãstãsiri, etc.
{ro: acţiunea de a apărea; de a se prinde la joc}
{fr: action d’apparaître, de surgir; d’entrer dans la ronde}
{en: action of appearing, of coming into view}
§ alin-cescu (a-lin-cĭés-cu) (mi) vb IV alincii (a-lin-cíĭ), alinceam (a-lin-cĭámŭ), alincitã (a-lin-cí-tã), alinciri/alincire (a-lin-cí-ri) – (unã cu alãncescu)
ex: Scrooge, njiclu s-alinci (s-aspusi) mari; s-alinci (inshi) n cali; s-alinci (sã ndzãmã) nã searã; sh-tu yis lã si alinceashti (fãniruseashti); mi alincii (vidzui) tu yis cã earam pi-un munti-analtu; s-alincescu (fãnirusescu) minduiri arali; nj-s-alãnci nã muljari moashi; s-nji s-alinceascã (s-intrã, si s-acatsã) gionjlji n cor; alincim merlu (bãgãm unã-alumachi veardi stulsitã cu poami) stri casã
§ alincit (a-lin-cítŭ) adg alincitã (a-lin-cí-tã), alincits (a-lin-cítsĭ), alinciti/alincite (a-lin-cí-ti) – (unã cu alãncit)
§ alinci-ri/alincire (a-lin-cí-ri) sf alinciri (a-lin-círĭ) – (unã cu alãnciri)
alãndurishi/alãndurishe
alãndurishi/alãndurishe (a-lãn-du-rí-shi) sf alãndurishi/alãn-durishe (a-lãn-du-rí-shi) – earbã tsi creashti piningã casa-a omlui, tu locuri virani, casi apãrnãsiti, ningã stiznji, etc., cu frãndzi tãljati multu, cu lilici galbini, sh-cari scoati unã soi di dzamã (ca laptili) galbinã/purtucalishi cãndu lji s-arupi truplu; hilidunjauã, hilidru-njauã
{ro: iarba rândunelei}
{fr: herbe aux verrue, chélidoine, grande éclaire}
{en: great celandine}
albã1
albã1 (ál-bã) sf fãrã pl – ma multi turlii di shpirtu (alcool) adrat dit aprindearea (fermentarea) a dzamãljei di-auã (di fructi, di grãni, etc.); arãchii, rãchii, spirtu, shpirtu, tsipurishi, inoplimã
{ro: rachiu}
{fr: eau-de-vie}
{en: brandy}
ex: u bagã multu sum nari alba (lu-arãseashti multu arãchia)
albã2
albã2 (ál-bã) sf fãrã pl – unã lãngoari mulipsitoari (tsi s-lja multu lishor di la un la altu), multu greauã (cari poati s-aducã sh-moartea-a omlui) tsi s-aspuni cu hiori arãts shi pirito (heavrã) mari, cu dureri di cap sh-di mesi, cu truplu-a omlui cari scoati gãrnutsã (bishits mplini di dzamã) cari, dupã tsi plãscãnescu, alasã seamni pi trup ti tutã bana; prucuyitsã, mãltseadzã, multseadzã, lutsitã
{ro: pojar, vărsat}
{fr: petite verole}
{en: smallpox}
ex: lãndzidzã di alba di prucuyitsã; alba va s-u treacã; alba (multseadza) deadi tu oi
alcool
alcool (al-co-ólŭ) sn fãrã pl – muljiturã ishitã dit fermentarea (aprindearea) a zahariljei dit dzama di-auã (dit fructi, dit grãni, etc.), tsi s-aflã amisticatã tu birã, yin, arãchii, etc., sh-cari lu mbeatã omlu tsi bea multã di ea; alcohol, shpirtu, spirtu, arãchii, rãchii, tsipurishi
{ro: alcool}
{fr: alcool}
{en: alcohol}
§ alcohol (al-co-hólŭ) sn fãrã pl – (unã cu alcool)
amurtsãt2
amurtsãt2 (a-mur-tsắtŭ) sm fãrã pl – unã lãngoari di plimunj (tsi u-acatsã omlu di-aradã cãndu sta tu multã arãtsimi), iu “pleura” (saclu, punga, chealea tu cari s-aflã bãgat plimunlu) ari adunatã (shi scoati unã soi di dzamã i pronj); plivrit, pondã, pundziri, ãndultsit, amurtsãt
{ro: pleurezie}
{fr: pleurésie}
{en: pleuresy}
andzãmari/andzãmare
andzãmari/andzãmare (an-dzã-má-ri) sf – vedz tu dzamã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: dzamãzãmáni (di ~)
RO:de odinioară
EN:of yore
FR:
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015