|
|
zãhmeti/zãhmete
zãhmeti/zãhmete (zãh-mé-ti) sf – vedz tu zahmeti
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: zahmetizahmeti/zahmete
zahmeti/zahmete (zah-mé-ti) sf zahmets (zah-métsĭ) – munduiri (avursiri) mari aduchitã di trup i tu suflit; zãhmeti, zieti, vasan, pidimo, mundã, munduiri
{ro: osteneală, trudă, chin}
{fr: peine, fatigue}
{en: effort, pain}
ex: sh-u-avu cã ncot ãlj fu zahmetea (zietea, vasanlu); feci mari zahmeti; treatsi cu zahmeti; cu zahmeti (pidimo) s-fac tuti bunetsli; cu zahmeti (vasan, greatsã) agiumsim la hani; anvãrligarea-a dushmanlui s-featsi cu mari zahmeti (griutati, greatsã)
§ zãhmeti/zãhmete (zãh-mé-ti) sf zãhmets (zãh-métsĭ) – (unã cu zahmeti)
§ zieti/ziete (zi-ĭé-ti) sf ziets (zi-ĭétsĭ) – (unã cu zahmeti)
ex: ãnj da multã zieti (vasan, munduiri)
anvãrliga
anvãrliga (an-vãr-lí-ga) adv – di tuti pãrtsãli a unui lucru; di cãtã locurli di-aproapea; di cãtã partea-a unui lucru; anvãriga, anvãrigalui, anvarliga, anvarligalui, anvãrligalui, anveriga, anver-liga, avarig, avariga, avãriga, avãrigara, avarliga, avãrliga, avar-ligalui, avãrligalui, averiga, nvãrliga, dinvãrliga, nvarliga, deanvar-liga, deavarliga, deavarligalui, divarliga, divãrliga, divarligala, divarligalui, vãriga, varliga, vãrliga, vãrligalui;
(expr: lj-yini cãciu-la-anvãrliga = easti ciurtuit, cihtisit)
{ro: în jur, împrejur}
{fr: (tout) autour}
{en: round, (all) around}
ex: dit unã hoarã di anvãrliga (di cãtã locurli di-aproapea)
§ anvãriga (an-vã-rí-ga) adv – (unã cu anvãrliga)
ex: tuts di anvãriga l-mutrea
§ anvãrigalui (an-vã-rí-ga-lui) adv – (unã cu anvãrliga)
§ anvarliga (an-var-lí-ga) adv – (unã cu anvãrliga)
§ anvarligalui (an-var-lí-ga-lui) adv – (unã cu anvãrliga)
§ anvãrligalui (an-vãr-lí-ga-lui) adv – (unã cu anvãrliga)
§ anveriga (an-ve-rí-ga) adv – (unã cu anvãrliga)
§ anverliga (an-ver-lí-ga) adv – (unã cu anvãrliga)
§ avarig (a-va-rígŭ) adv – (unã cu anvãrliga)
§ avariga (a-va-rí-ga) adv – (unã cu anvãrliga)
§ avãriga (a-vã-rí-ga) adv – (unã cu anvãrliga)
§ avãrigara (a-vã-rí-ga-ra) adv – (unã cu anvãrliga)
§ avarliga (a-var-lí-ga) adv – (unã cu anvãrliga)
§ avãrliga (a-vãr-lí-ga) adv – (unã cu anvãrliga)
§ avarligalui (a-var-lí-ga-lui) adv – (unã cu anvãrliga)
§ avãrligalui (a-vãr-lí-ga-lui) adv – (unã cu anvãrliga)
arhii/arhie
arhii/arhie (ar-hí-i) sf arhii (ar-híĭ) – oara cãndu nchiseashti un lucru; ahiurhita-a unui lucru; arhizmã, ahurhitã, ahiursitã, ar-hiusitã, arhinsitã, ahiursiturã, ãnchisitã, nchisitã, apãrnjitã, pãrnji-tã, ãntsiput, ntsiput
{ro: început}
{fr: commencement, début}
{en: start}
§ arhizmã (ar-híz-mã) sf arhizmi/arhizme (ar-híz-mi) – (unã cu arhii)
§ arhiusescu (ar-hĭu-sés-cu) vb IV arhiusii (ar-hĭu-síĭ), arhiuseam (ar-hĭu-seámŭ), arhiusitã (ar-hĭu-sí-tã), arhiusiri/arhiusire (ar-hĭu-sí-ri) – ljau (acats) s-fac tsiva; ahurhescu, ahiursescu, ahiurhescu, arhinsescu, ãnchisescu, nchisescu, apãrnjescu, pãrnjescu, ãntsep, ntsep, acats, ljau
{ro: începe}
{fr: commencer}
{en: start}
§ arhiusit (ar-hĭu-sítŭ) adg arhiusitã (ar-hĭu-sí-tã), arhiusits (ar-hĭu-sítsĭ), arhiusiti/arhiusite (ar-hĭu-sí-ti) – tsi ari acãtsatã s-facã tsiva; ahurhit, ahiursit, ahiurhit, arhinsit, ãnchisit, nchisit, apãrnjit, pãrnjit, ãntsiput, ntsiput
{ro: început}
{fr: commencé}
{en: started}
§ arhiusiri/ar-hiusire (ar-hĭu-sí-ri) sf arhiusiri (ar-hĭu-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu nchiseashti tsiva; ahurhiri, ahiursiri, ahiurhiri, arhinsiri, ãnchisiri, nchisiri, apãrnjiri, pãrnjiri, ãntseapiri, ntseapiri
{ro: acţiunea de a începe; începere; început}
{fr: action de commencer; commencement}
{en: action of starting; start}
§ nearhiusit (near-hĭu-sítŭ) adg nearhiusitã (near-hĭu-sí-tã), nearhiusits (near-hĭu-sítsĭ), nearhiusiti/nearhiusite (near-hĭu-sí-ti) – tsi nu s-ari acãtsatã s-facã tsiva; neahurhit, neahiursit, neahiurhit, nearhinsit, ninchisit, neapãrnjit, nipãrnjit, nintsiput
{ro: neînceput}
{fr: qui n’est pas commencé}
{en: that is not started}
§ nearhiusiri/nearhiusire (near-hĭu-sí-ri) sf nearhiusiri (near-hĭu-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu nchiseashti tsiva; neahurhiri, neahiursiri, neahiurhiri, nearhinsiri, ninchisiri, neapãrnjiri, nipãrnjiri, nintseapiri
dizvoc
dizvoc (diz-vócŭ) (mi) vb I dizvucai (diz-vu-cáĭ), dizvucam (diz-vu-cámŭ), dizvucatã (diz-vu-cá-tã), dizvucari/dizvucare (diz-vu-cá-ri) – arup cu dintsãlj (dinjic, disic); arup (talj, aspargu) un lucru tu multi cumãts; portu un stranj pãnã s-fatsi cumãts; dinjic, disic, dirin, arup, talj, aspargu, cãtãstrãpsescu, afãnsescu, etc.;
(expr:
1: mi dizvoc di mãcari = mãc multu di multu, ma multu dicãt lipseashti;
2: (muljarea) dizvoacã (njic) = (muljarea) amintã un njic)
{ro: sfâşia, distruge, dărăpăna}
{fr: mettre en loques, en lambeaux; déchirer, dégrader, délabrer, ruiner}
{en: tear something to shreds (to rags); damage, dilapidate, wreck}
ex: unã dzuã, cãnjlji va mi dizvuca (arupea cu dintsãlj, disica); ornji sh-cãnj au si-ts dizvoacã (aspargã, dinjicã, dirinã) aestu cap tsi-i gol di minti; dizvoacã (aspardzi, cãtãstrãpseashti) tutiputa adunatã cu zahmeti; mi dizvucai
(expr: mi cãpãii, mi umflai) di mãcari; cãndu-lj vinji oara s-dizvoacã
(expr: s-amintã un njic), featsi nã featã
§ dizvucat (diz-vu-cátŭ) adg dizvucatã (diz-vu-cá-tã), dizvucats (diz-vu-cátsĭ), dizvucati/dizvucate (diz-vu-cá-ti) – tsi easti faptu (aruptu, disicat, dinjicat, etc.) tu cumãts; dinjicat, disicat, dirinat, aruptu, tãljat, aspartu, cãtãstrãpsit, afãnsit, etc.
{ro: sfâşiat; distrus, dărăpănat}
{fr: mis en loques, en lambeaux; déchi-ré, dégradé, délabré, ruiné}
{en: torn to shreds (to rags); dama-ged, dilapidated, wrecked}
ex: bucãts dizvucati (arupti) dit stranjili-a ljei
§ dizvucari/dizvucare (diz-vu-cá-ri) sf dizvucãri (diz-vu-cắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-dizvoacã tsiva (cariva); dinjicari, disicari, dirinari, arupeari, tãljari, aspãrdzeari, cãtãstrãp-siri, afãnsiri, etc.
{ro: acţiunea de a sfâşia; de a dărăpăna}
{fr: action de mettre en loques, en lambeaux; déchirer, dégrader, délabrer, ruiner}
{en: action of tearing something to shreds, to rags; of damaging, of dilapidating, of wrecking}
§ nidizvucat (ni-diz-vu-cátŭ) adg nidizvucatã (ni-diz-vu-cá-tã), nidizvucats (ni-diz-vu-cátsĭ), nidizvucati/nidizvucate (ni-diz-vu-cá-ti) – tsi nu easti dizvucat
duc
duc (dúcŭ) (mi) vb III shi II dush (dúshĭŭ), dutseam (du-tseámŭ), dusã (dú-sã), dutsiri/dutsire (dú-tsi-ri) shi dutseari/dutseare (du-tseá-ri) – ljau tsiva dit unã parti sh-u bag tu altã; portu un lucru iuva; mi min (njergu, fug) dit un loc tu altu; mi min, mi njishcu, nergu, njergu, njeg, fug, alag, litescu, nchisescu (s-fug), plec, portu, etc.; (fig:
1: s-dutsi = bitiseashti, moari, s-fatsi afan, cheari, s-arãspãndeashti, treatsi, etc.; expr:
2: nj-si dutsi mintea, mi dutsi mintea, mi duc cu mintea = minduescu;
3: u duc ghini; duc banã = bãnedz ghini, trec ghini; fac ziafeti;
4: duc zahmeti = trag pidimadz;
5: nu-am ninga multu s-u duc = nu va bãnedz ninga multu, vinji oara s-mor;
6: l-duc cu zborlu = lj-spun chirturi, glãrinj, lu-arãd; lj-tãxescu tsiva (sh-nu-am tu minti s-fac tsi-lj tãxescu);
7: lj-duc dorlu (mirachea) = nj-easti dor (am mirachi);
8: lj-duc gailelu = lj-am vrundida, nj-easti fricã (mintea) s-nu patã tsiva;
9: l-duc (lucrul) la capit = l-bitisescu (lucrul);
10: duc pri cariva la groapã = lu ngrop;
11: nu-nj si dutsi pãnea la gurã (la inimã, tu suflit) = nu mãc cu orixi, nu-nj yini s-mãc, mãc cu inima greauã, nu ved hãiri di mãcari;
12: s-dutsi tufechea = s-discarcã, s-aminã;
13: dupã soari, du-ti! = fudz shi s-nu ti ved ãn fatsã!;
14: du-ti cu Dumnidzã! = du-ti iu s-vrei; du-ti shi s-aibã Dumnidzãlu cãshtiga-a ta;
15: mi duc, ljau calea mari = fug tu lumea largã, mi cher)
{ro: duce, conduce}
{fr: aller, conduire}
{en: go, lead}
ex: nã dutsim acasã ghini; shi s-dutsi… cãtrã iu s-dutsi (alagã) armãnlu picurar?; s-dusi (fig: bitisi, tricu) veara; featili s-duc (njergu) s-lja apã; s-duc bãrbats shi s-duc (njergu) ficiori; mi dutseam (nidzeam) cu bucla n mãnã; s-duc tufechili unã sh-unã; avea dusã (avea neasã) hilja-al amirã la lamnji; dutsi (poartã) mãcari la agri; iu duts turma, picurare, sh-iu dipunj?; a vãrnui nu-lj si dutsea mintea
(expr: nu s-minduea) la lishuraclu; nu-nj si dusi mintea
(expr: nu-nj mi minduii), cã nj-eara shcreta la pradz; nu lã si dutsea pãnea la inimã
(expr: nu mãca cu orixi), macã mãca ahoryea
§ dus (dúsŭ) adg dusã (dú-sã), dush (dúshĭ), dusi/duse (dú-si) – lucrul tsi easti loat dit unã parti shi bãgat tu altã; tsi ari purtatã un lucru iuva; tsi s-ari minatã dit un loc tu altul; njersu, njes, nersu, minat, njishcat, vgat, alãgat, litit, nchisit (s-fugã), plicat, etc.
{ro: dus, condus}
lãgamã
lãgamã (lã-gá-mã) sf pl(?) – bunã dãmarã (soi, ratsã, arãzgã, arãzgãnã, rãzgã, sirtã, vinã, bimã; arãdãtsinã, ariditsinã, ariditsinã, rãdãtsinã, riditsinã, rãdzãtinã, zãrãtsinã)
{ro: origine bună}
{fr: origine, naissance, bonne maison}
{en: good origin}
ex: va lj-aflu mini, cu putsãnã zahmeti, lãgamea (dãmara); easti featã di lãgami (soi, fumealji bunã; di ugeachi)
matsin
matsin (má-tsinŭ) (mi) vb I mãtsinai (mã-tsi-náĭ), mãtsinam (mã-tsi-námŭ), mãtsinatã (mã-tsi-ná-tã), mãtsinari/mãtsinare (mã-tsi-ná-ri) – cu apitrusirea sh-fricarea-a lor tu-unã moarã, li fac fãrinã gãrnutsãli di grãni (grãn, sicarã, ordzu, misur, etc.); cu moara di cafei li fac pulbiri gãrnutsãli di cafei; matsir, masnu; (fig: matsin = (i) mãc; (ii) dzãc papardeli, chirãturi, vruti sh-nivruti, zboarã fãrã simasii)
{ro: măcina}
{fr: moudre}
{en: grind, mill}
ex: matsinã ghini moara-al Pali; mãtsinash cafelu?; iu ascuchi tu hoarã matsinã unã moarã; cara ngljitsã arãulu nu putu s-tsã matsinã misurlu; mi-aspãreai cãt mãtsinã (fig: cãt mãcã); cari nu-l doari gura, tutã dzua matsinã (fig: da dit gurã, zburashti); tsi matsinj? (fig: tsi zburãshti chirãturi?), greashti Done; moara bunã sh-chetri matsinã
§ mã-tsinat (mã-tsi-nátŭ) adg mãtsinatã (mã-tsi-ná-tã), mãtsinats (mã-tsi-nátsĭ), mãtsinati/mãtsinate (mã-tsi-ná-ti) – (gãrnutslu di grãn, sicarã, cafei, etc.) tsi easti chisat sh-adrat pulbiri (fãrinã); mãtsirat, mãsnat
{ro: măcinat}
{fr: moulu}
{en: ground, milled}
§ mãtsina-ri/mãtsinare (mã-tsi-ná-ri) sf mãtsinãri (mã-tsi-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-matsinã tsiva; mãtsirari, mãsnari
{ro: acţiunea de a măcina; măcinare}
{fr: action de moudre}
{en: action of grinding, of milling}
ex: earna la noi, mãtsinarea-a yiptului easti cu zahmeti
§ matsir (má-tsirŭ) (mi) vb I mãtsirai (mã-tsi-ráĭ), mãtsiram (mã-tsi-rámŭ), mãtsiratã (mã-tsi-rá-tã), mãtsirari/mãtsirare (mã-tsi-rá-ri) – (unã cu matsin)
ex: tora mãtsira earna, veara cu mihãnia di foc
§ mãtsirat (mã-tsi-rátŭ) adg mãtsiratã (mã-tsi-rá-tã), mãtsi-rats (mã-tsi-rátsĭ), mãtsirati/mãtsirate (mã-tsi-rá-ti) – (unã cu mãtsinat)
ex: lj-ari alãsatã fãrina mãtsiratã (mãtsinatã) ti shasi mesh
§ mãtsirari/mãtsirare (mã-tsi-rá-ri) sf mãtsirãri (mã-tsi-rắrĭ) – (unã cu mãtsinari)
mundã2
mundã2 (mún-dã) sf mundzã (mún-dzã) – dureari mari aduchitã di trup i di suflit; munduiri, vasan, pidimo, tiranj, schingiu, zahmeti, zieti
{ro: caznă, tortură, suferinţă}
{fr: effort, torture, peine}
{en: effort, torture, pain}
ex: fãrã mundã (vasan) tsiva nu s-fatsi
§ munduescu (mun-du-ĭés-cu) (mi) vb IV munduii (mun-du-íĭ), mundueam (mun-du-ĭámŭ), munduitã (mun-du-í-tã), mundui-ri/munduire (mun-du-í-ri) – fac pri cariva s-aducheascã unã mari dureari trupeascã i sufliteascã; caftu sh-mi pidipsescu s-fac un lucru greu; culãsescu, pidipsescu, vãsãnipsescu, tirãnsescu
{ro: (se) trudi, (se) căzni, (se) chinui}
{fr: souffrir, peiner, torturer, martyriser}
{en: suffer, torture}
ex: s-nã munduim (s-nã pidipsim, vãsãnipsim) 40 di dzãli ca profitlu Ilia; amãrtioslu va s-lu mundu-escu (s-lu culãsescu, s-lu fac si s-pidipseascã); dushmanjlji lu munduirã (l-pidipsirã) ca Hristolu; mi munduescu (mi pidipsescu) s-mi-alin sh-nu pot; mi munduii (trapshu multi) pi loclu-aestu
§ munduit (mun-du-ítŭ) adg munduitã (mun-du-í-tã), munduits (mun-du-ítsĭ), munduiti/munduite (mun-du-í-ti) – tsi aducheashti unã mari dureari sufliteascã i trupeascã; culãsit, pidipsit, vãsãnipsit, tirãnsit
{ro: trudit, căznit, chinuit}
{fr: supplicié, torturé}
{en: suffered, tortured}
ex: loc munduit shi pidipsit; ãlj da tru mãnjli a munduitslor di dhemunj; munduit (cu vasani greali) tricu bana-aestã
§ munduiri/munduire (mun-du-í-ri) sf mun-duiri (mun-du-írĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva easti munduit; culãsiri, pidipsiri, vãsãnipsiri, tirãnsiri
{ro: acţiunea de a se trudi, de a se căzni, de a se chinui; trudire, căznire, chinuire; caznă}
{fr: action de torturer; torture, peine, supplice}
{en: action of torturing; torture, pain, supplice}
ex: munduirea-a mea sh-a loclui va s-u spun
oclju
oclju (ó-clju) sm oclji (ó-clji) – un di dauãli mãdulari dit fatsa-a omlui cu cari el veadi tsi s-fatsi deavãrliga; (fig:
1: oclju = (i) videari, lunjinã; (ii) yilii, matuyeali; (iii) bãshari (pi oclju); expr:
3: oclju di lãpudã = alatslu di la lãpudã tsi sh-u-adutsi cu ocljul;
3: oclju di tisagã = unã di dauãli giumitãts di tisagã (ureclji), di-unã parti sh-di-alantã ca dauã gechi, tu cari s-bagã lucri;
4: oclju di moarã = arocutlu di cheatrã di la moarã cu cari s-chiseadzã grãnili;
5: ocljul di oi = nai ma buna oai;
6: oclji di dubãrac = oclji ca ishits dit cafcalã, cãtã nafoarã, ca ocljilj di dubãrac, burduljac;
7: ari ocljiu di ornju = veadi multu ghini, di multu diparti, ca ornjul;
8: nj-aruc ocljilj, trag cu ocljul = mutrescu;
9: peanã di oclju = perlji njits tsi s-aflã la mardzinea-a cãpachiljei di oclju; cãpachea di oclju; dzeana di oclju;
10: cãpachi di oclju; dzeanã di oclju = chealea (cu peri tu mardzinea di nghios a ljei) cu cari s-acoapirã ocljul cãndu omlu va s-lu ncljidã (tra s-doarmã, s-nu veadã tsiva, etc.); peanã di oclji;
11: nj-pascu ocljilj = mutrescu cu cãshtigã, pristi tut;
12: dau ocljilj cu cariva; dau cu ocljilj di cariva = l-ved; mi ved (mi-adun) cu cariva;
13: dau ocljilj = bitisescu;
14: nj-alghescu (nj-ascapirã) ocljilj (ti cariva, ti-un lucru) = voi multu; nj-easti multu dor (di cariva); am multu-ananghi di-atsel lucru;
15: nj-alghescu ocljilj (dupã ea); u voi ca ocljilj din cap; u mãc (sorbu, beau) cu ocljilj; u hascu ntr-oclji; lj-fac ocljilj bãcãri (dupã ea); etc. = u voi multu di multu, ca lucrul tsi-am ma scumpul tu lumi; mor sh-cher dupã nãsã;
16: s-ts-algheascã ocljilj = s-urgheshti;
17: lj-gioacã (lj-ascapirã) ocljilj (di dishteptu tsi easti) = easti multu dishteptu (shpirtu, pirã, foc), itru;
18: dau oclji a unui, lj-dishcljid ocljilj = l-fac s-aducheascã, lu nvets tsi s-facã;
19: easti cu patru oclji = easti multu nvitsat, ari faptã multsã anj tu sculii shi nvitsã multã carti;
20: nj-am ocljul, nj-fac (nj-am) ocljilj patru = nj-bag ghini mintea, bag ghini oarã, nj-am cãshtigã, mutrescu cu multã cãshtigã, etc.;
21: lji ncljid ocljilj = (i) mi-acatsã somnul; (ii) mor, nj-dau suflitlu; (iii) nu voi si shtiu tsi s-fatsi;
22: lji ncljid ocljilj (sh-fac tsiva) = ljau unã apofasi, apufãsescu, mi fac mucaeti (s-fac tsiva) fãrã s-mi mata minduescu ghini;
23: l-fac un lucru cu ocljilj ncljish = (i) l-fac lucrul dip lishor, fãrã s-mi minduescu (cã lu-am faptã sh-altãoarã, multi ori); (ii) l-fac un lucru fãrã sã shtiu ligãturli di simasii tsi poati s-li aibã cu alti lucri, sh-fãrã s-mi minduescu ghini la urmãrli tsi poati s-aibã ma nclo fãtsearea-a lui;
24: dishcljidi-ts ocljilj = (i) bagã ghini oara, vedz s-nu ti-arãdã cariva, etc.; (ii) nveatsã carti, s-hii dishteptu, etc.;
pat5
pat5 (pátŭ) vb IV pãtsãi (pã-tsắĭ), pãtsam (pã-tsámŭ), pãtsãtã (pã-tsắ-tã), pãtsãri/pãtsãre (pã-tsắ-ri) – trag tsiva tsi nu mi-arãseashti dip (ghideri, cripãri, dureri, munduiri, etc.); nj-si fatsi tsiva; tihiseashti s-am (sã-nj yinã, sã-nj cadã, etc.) tsiva trã cari nu mi-ashtiptam; trag, tihiseashti;
(expr:
1: tsi-l pati? = (i) tsi s-fatsi; (ii) iu s-hibã?;
2: pat di nafoarã = hiu lãndzit di lãngoarea “epilepsii” shi fac dip canda intrarã dratslji tu mini; cad nafoarã; acãtsat di nafoarã;
3: atslji s-bat shi tarlji pat = s-dzãtsi atumtsea cãndu un stipseashti sh-altu (nistipsit) u pati, u tradzi;
4: vidzurã sh-pãtsãrã = trapsirã multi)
{ro: păţi, suferi; se întâmpla}
{fr: pâtir, souffrir, endurer; arriver, se passer}
{en: suffer (experience) something, endure; happens}
ex: tsi pãtsãsh (cum s-featsi, cum s-tihisi) di nu vinjish?; s-nu patã (tragã) dot sh-elj tsi pãtsã (trapsi) sh-el; lailji gionj, tsi-sh pãtsãrã! (cãti trapsirã); iu va s-hibã? ca tsi-l pati? (tsi s-featsi cu el? iu easti?); tsi-l pati (tsi s-fatsi, iu easti) di s-amãnã?; s-nu u patã arãulu (s-nu da arãulu di el); tsi ti pats, bre, hilj? (tsi s-fatsi cu tini? tsi ai, bre, hilj?); tsi ti pãtsãsh? (tsi trãxeashti? tsi s-featsi cu tini?); ea sh-cum tsi nã pati (tsi lãeatsã n-agudeashti); mãrilja, tsi vã pati? (tsi ghideri avets? tsi ambodyiu vã sta n cali?); tsi drac mi pati azã? (mi pidipseashti azã?); nu pati ghini (nu-lj njardzi lucrul ambar); cã vai patã (cã va li tragã); ea sh-ea tsi pat (ea sh-ea tsi trag, tsi-arãu astãhisii n cali); di cap li pati tuti (sh-li fatsi singur, easti stepsul a lui di li tradzi); vidzurã sh-pãtsãrã dratslji pãnã s-lu-alinã
(expr: trapsirã multi s-lu-alinã, lu-alinarã cu multã zori); tsi va s-pat (trag) un Dumnidzã shtii
§ pãtsãscu (pã-tsắs-cu) vb IV pãtsãi (pã-tsắĭ), pãtsam (pã-tsámŭ), pãtsãtã (pã-tsắ-tã), pãtsãri/pãtsãre (pã-tsắ-ri) – (unã cu pat5)
ex: cãti am pãtsãtã cu feata aestã, shi a groapãljei va s-u-aspun
§ pãtsãt (pã-tsắtŭ) adg pãtsãtã (pã-tsắ-tã), pãtsãts (pã-tsắtsĭ), pãtsãti/pãtsãte (pã-tsắ-ti) – tsi-ari traptã (faptã) un lucru tsi nu lu-arãseashti; tsi-lj s-ari tihisitã tsiva; traptu, tihisit
{ro: păţit, suferit; întâmplat}
{fr: qui a éprouvé des revers, qui a eu un mécompte; souffert, enduré; arrivé, passé}
pidimo
pidimo (pi-di-mó) sm pidimadz (pi-di-mádzĭ) – dureari mari aduchitã di trup i di suflit; pedimo, vasan, mundã, munduiri, tiranj, schingiu, zahmeti, zieti
{ro: chin, suferinţă, tortură}
{fr: peine, souffrance, torture}
{en: pain, suffering, torture}
ex: atumtsea acãtsarã avinãrli sh-pidimadzlji; pi pidimo fu tutã noaptea; aestã nu fu banã ma pidimo
§ pedimo (pe-di-mó) sm pedimadz (pe-di-mádzĭ) – (unã cu pidimo)
§ pidipsescu (pi-dip-sés-cu) (mi) vb IV pidipsii (pi-dip-síĭ), pidipseam (pi-dip-seámŭ), pidipsitã (pi-dip-sí-tã), pidipsiri/pidipsire (pi-dip-sí-ri) – ãl fac pri cariva s-aducheascã unã mari dureari sufliteascã i trupeascã; l-fac pri cariva s-tragã un pidimo (l-fac s-plãteascã cu-un pidimo) trã lucrili slabi tsi-ari faptã; culãsescu, munduescu, vãsãnipsescu
{ro: trudi, căzni, chinui, pedepsi}
{fr: souffrir, torturer, (se) donner beaucoup de peine, punir}
{en: suffer, torture, punish}
ex: multu mi pidipsii tra s-yin pãnã la voi; lu pidipsi (l-featsi s-tragã multi, lj-u plãti) Dumnidzã trã urãtetsli tsi-ari faptã; nu ti pidipsea ncot, mãrate, cã io escu atsel tsi caftsã; featsi, s-pidipsi nã dzuã ntreagã s-lu-alinã muntili aestu; ta s-nu hibã pidipsit (culãsit) di leadzi, lu tsãnu ascumtu multu chiro; tri un lucru di tsiva ãlj pidipsea (culãsea) oaminjlji
§ pidipsit (pi-dip-sítŭ) adg pidipsitã (pi-dip-sí-tã), pidipsits (pi-dip-sítsĭ), pidipsiti/pidipsite (pi-dip-sí-ti) – tsi aducheashti unã mari dureari sufliteascã i trupeascã; tsi easti faptu s-tragã un pidimo trã lucrili slabi tsi-ari faptã; culãsit, munduit, vãsãnipsit
{ro: trudit, căznit, chinuit, pedepsit}
{fr: torturé, lassé, châtié}
{en: suffered, tortured, punished}
§ pidipsiri/pidipsire (pi-dip-sí-ri) sf pidipsiri (pi-dip-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva s-pidipseashti; culãsiri, munduiri, vãsãnipsiri
{ro: acţiunea de a se trudi, trudire, căznire, chinuire}
{fr: action de (faire) souffrir; peine, supplice, châtiment}
{en: action of suffering; of being punished; pain, punishment}