|
|
vivlii/vivlie
vivlii/vivlie (vi-vlí-i) sf vivlii (vi-vlíĭ) – acoali di carti bãgati (ligati) deadun tu cari s-au scriatã spuneri, puizii, nvitsãturi, etc.; carti, tifteri
{ro: carte}
{fr: livre}
{en: book}
§ vivliutecã (vi-vli-u-té-cã) sf vivliutets (vi-vli-u-tétsĭ) – udã (casã) tu cari s-aflã multi cãrtsã, iu lumea poati si s-ducã s-li dyivãseascã icã di iu poati s-li lja cu mprumut; vivliutichi
{ro: bibliotecă}
{fr: biblio-thèque}
{en: library}
§ vivliutichi/vivliutiche (vi-vli-u-thí-chi) sf vivliutichi (vi-vli-u-thíchĭ) – (unã cu vivliutecã)
afladã
afladã (a-flá-dhã) sf aflãdz (a-flắdzĭ) – carti (vivlii) njicã; librã njicã; broshurã
{ro: cărticică, broşură}
{fr: brochure}
{en: broshure, booklet}
bãzmãtã1
bãzmãtã1 (bãz-mã-tắ) sm bãzmãtadz (bãz-mã-tádzĭ) – vivlii (carti) tu cari s-ari scriatã arãdz di numi, di isãchi, etc.; tifteri, difteri, catalog, condicã, catastih, aradã
{ro: registru, catalog}
{fr: régistre, catalogue}
{en: register, catalogue}
binec2
binec2 (bi-nécŭ) sn binecuri (bi-né-curĭ) – cãpachi chindisitã di carti (vivlii)
{ro: copertă pictată}
{fr: enveloppe coloriée}
{en: painted cover}
carti/carte
carti/carte (cár-ti) sf cãrtsã (cắr-tsã) –
1: luguria (acoala) faptã dit mãtsinarea-a leamnilor sh-alichirea cumãtslor tsi es dit aestã mãtsinari, ufilisitã la scriari; acoalã, coalã, hãrtii, frãndzã;
2: zboarã scriati pi-unã acoalã pitricutã cu om (cu poshta) la cariva tra sã-lj si da hãbãri; acoala pri cari suntu scriati aesti zboarã; pistulii, scriitoari, scriturã;
3: acoali ligati deadun tu cari s-au scriatã puizii, spuneri, nvitsãturi, etc.; vivlii, chitachi;
4: acoali ligati deadun tu cari s-au scriatã arãdz di numi, di isãchi, etc.; tifteri, catastih, catalog, condicã, aradã, chitapi;
5: acoalã datã di chivernisi ca mãrtirilji cã un lucru easti dealihea ashi cum easti scriat tu-acoalã (tu cari s-aspuni, bunãoarã, iu shi cãndu s-ari amintatã, nsuratã i moartã omlu, etc.);
6: carti dit gioclu di cãrtsã; hãrtachi;
7: parã adrat dit unã acoalã di carti (tu loc tra s-hibã adrat dit un metal ca bãcãri, asimi i malãmã); (fig:
1: carti = nvitsãturã, culturã, sculii; expr:
2: om cu carti; om tsi nvitsã carti = om ãnvitsat, tsi ari faptã sculii multã;
3: l-tricui tu cartea-a mortsãlor = pistipsescu cã muri, cã ari moartã; l-tricui tu psihuharti;
4: u leg cartea di cãrnicocilu di par = mi-alas di carti, di nvitsãturã)
{ro: hârtie; scrisoare; carte, registru, act, carte de joc, monedă de hârtie}
{fr: papier; lettre; livre, régistre, acte (d’état civile), carte de jeu, monnaie}
{en: paper; letter; book, register, legal document, playing card, paper money}
ex: boatsi nu-ari sh-multi greashti (angucitoari: cartea); gãljina-i albã sh-oauãli lãi (angucitoari: cartea); carti (acoalã) trã scriari; caftã carti (acoalã) sh-cundilj; slãghi feata ca cartea (acoala, hãrtia); firidzli alãchiti cu cãrtsã (acoali); loai doauã coali di carti (hãrtii) albã, di carti vinitã; cãmeasha easti albã ca cartea (ca unã acoalã); di tr-atsea vã scrisim carti (pistulii); pitricui carti (pistulii) tu xeani; lo Budash nã carti (scriitoari) lai; adar nã carti (scriu nã pistulii, scriturã) tra s-lj-u pitrec; cãti frãndzã ari cartea (vivlia) aestã?; mi dush n pãzari di-acumpãrai nã carti (vivlii); cãftarã cãrtsã (vivlii) armãneshti di bisearicã cari s-hibã scriati cu gramati latinicheshti; pri tuts nã tricurã tu carti (tifteri); lu-avea tricutã tu cartea
(expr: arada, psihuhartea) a mortsãlor; cãrtsãli trã America li scosh; dusi sã nveatsã carti; easti om cu carti
(expr: tsi s-ari dusã la sculii, tsi easti nvitsat); ari carti (fig: nvitsãturã) dunjaea; mash di carti (fig: di sculii, di nvitsãturã) s-nu-armãnã orbu; nãoarã s-nu-am sh-eu nã carti (di gioc, hãrtachi)!; nu s-alasã di cãrtsã (agiucarea cu cãrtsãli di gioc) agiucãtorlu; trapshu unã carti (hãrtachi, carti di-agioc) shi-nj ishi un as
catastih
catastih (ca-tás-tihŭ) sn catastihi/catastihe (ca-tás-ti-hi) – acoalã (vivlii, acoali ligati deadun) tu cari s-au scriatã arãdz di numi, di isãchi, etc.; tifteri, catalog, condicã, tetradiu, chitapi, vivlii, aradã
{ro: listă, catalog, registru, condică}
{fr: liste, catalogue, registre}
{en: list, catalogue, register}
§ catalog (ca-tá-logh) sn cataloyi/cataloye (ca-tá-lo-yi) – (unã cu catastih)
§ condicã (cón-di-cã) sf conditsi/conditse (cón-di-tsi) – (unã cu catastih)
cãzãmii/cãzãmie
cãzãmii/cãzãmie (cã-zã-mí-i) sf cãzãmii (cã-zã-míĭ) – carti (vivlii) cu multi turlii di zboarã tsi preftsãlj pot s-li tsãnã a crishtinjlor la bisearicã dupã tsi bitisescu lituryia
{ro: cazanie}
{fr: livre avec un recueil de sermons}
{en: book with a collection of sermons}
§ cazamii/cazamie (ca-za-mí-i) sf cazamii (ca-za-míĭ) – (unã cu cãzãmii)
§ cãzãnii/cãzãnie (cã-zã-ní-i) sf cãzãnii (cã-zã-níĭ) – (unã cu cãzãmii)
chitapi/chitape
chitapi/chitape (chi-tá-pi) sf chitãchi (chi-tắchĭ) – acoali ligati deadun tu cari s-au scriatã isturii (spuneri, puizii, nvitsãturi, etc.); acoali ligati deadun tu cari s-au scriatã arãdz di numi, di isãchi, etc.; vivlii, tifteri, catastih, catalog, condicã, tetradiu, aradã; (fig: chitapi = leadzi aflatã tu adetsli, icã scriatã tu tifterli-a chivernisiljei; adeti, aradã, leadzi, nom, zãcon, zaconj)
{ro: carte, registru}
{fr: livre, régistre}
{en: book, register}
ex: ea s-videm tsi dzãtsi tu chitapi (carti, catastih); mi scrie tu chitapi (tifteri); tora scot chitapea (tifterea); dupã chitapi (fig: arãdz, adets, ledz) nu easti tu cãdeari
§ chitapci (chi-tap-cí) sm chitapceadz (chi-tap-cĭádzĭ) – atsel tsi ari frundida-a cãrtsãlor (a vivliilor, a tifterlor, etc.) dit un udã i dit unã casã maxus adratã tr-aestu lucru (iu dunjaea poati s-yinã s-li mutreascã, s-li-acumpãrã i s-li lja cu nichi); atsel tsi ari frundida-a tifterlor di la chivernisi
{ro: librar, bibliotecar, arhivar}
{fr: libraire, bibliothécaire, archiviste}
{en: book seller, librarian, archivist}
ex: chitapcilu-nj scria nã arvoalã
§ chitib (chi-tíbŭ sm chitibeanj (chi-tí-beanjĭ) – grãmãtic tsi tsãni cãrtsãli (di la huchiumati)
{ro: greffier}
{fr: greffier}
{en: registrar}
§ chitaplãchi/chitaplãche (chi-ta-plắ-chi) sf chitaplãchi (chi-ta-plắchĭ) – tehnea tsi u fatsi un chitapci; tehnea tsi u fatsi un grãmãtic, un chitib
{ro: meseria de librar, de bibliotecar or de arhivar}
{fr: métier de libraire, de bibliothécaire ou d’archiviste}
{en: book seller, librarian or archivist occupation}
ex: itsido, chitaplãchea easti cu nami
isturii/isturie
isturii/isturie (is-tu-rí-i) sf isturii (is-tu-ríĭ) –
1: pãrãvulii di lucri tsi s-au faptã (tsi-ari pãtsãtã cariva, tsi s-ari faptã tu dunjai, etc.); scriari (vivlii) tu cari s-aspun fapti (tihisiri, ugoadi, dealihea i scoasi dit mintea-a omlui), cu scupolu ca s-lji facã s-lã treacã oara, pri-atselj tsi u dghivãsescu;
2: carti tu cari sã spuni tsi s-ari faptã tu lumi (i tu-unã parti dit lumi) di eta-a etilor shi pãnã tu dzua di asãndzã; istorii, pãrãvulii, pãrmit
{ro: istorie, poveste}
{fr: histoire}
{en: history, story}
ex: shtii multi isturii (pãrãvulii); nj-dzãsi nã isturii di giunaticlu tsi-l featsi tu polim; lu-arãsea s-lã dzãcã isturii (pãrmiti) a njitslor cu lãmnji, Gionj-Aleptsã shi Mushata-a Loclui; nchisi ca sã-lj spunã tutã isturia, cu lãcrinjli tu oclji
§ istorii/is-torie (is-tó-ri-i) sf istorii (is-tó-riĭ) – (unã cu isturii)
§ isturi-sescu (is-tu-ri-sés-cu) vb IV isturisii (is-tu-ri-síĭ), isturiseam (is-tu-ri-seámŭ), isturisitã (is-tu-ri-sí-tã), isturisiri/isturisire (is-tu-ri-sí-ri) – dzãc unã isturii; dzãc pãrmiti a njitslor; pãrãvulsescu
{ro: povesti}
{fr: raconter une histoire}
{en: narrate, tell a story}
ex: nã isturisi fapti mushati di giunatic
§ isturisit (is-tu-ri-sítŭ) adg isturisitã (is-tu-ri-sí-tã), isturisits (is-tu-ri-sítsĭ), isturisiti/isturisite (is-tu-ri-sí-ti) – (isturii, fapti) dzãsi a unui; pãrãvulsit
{ro: povestit}
{fr: raconté (histoire)}
{en: (story) narrated, told}
§ isturisiri/is-turisire (is-tu-ri-sí-ri) sf isturisiri (is-tu-ri-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva dzãtsi isturii
{ro: acţiunea de a povesti; povestire}
{fr: action de raconter une histoire}
{en: action of narrating, pf telling a story}
pinãchidã
pinãchidã (pi-nã-chí-dã) sf pinãchidz (pi-ni-chídzĭ) –
1: ma multi acoali, ligati la un loc tra s-aspunã ca unã carti njicã, goalã (fãrã scrituri); filadã (tetradiu, tifteri) njicã; tetradiu, tifteri;
2: carti (acoalã) groasã; carti cu cari si-anvileashti cãpachea (cuperta) di la unã vivlii (librã) tra s-tsãnã ma multu shi s-nu s-arupã
{ro: caieţel; carton; scoarţă de carte legată}
{fr: petit cahier; carton; couverture d’un livre}
{en: small notebook; cardboard; jacket of a book}
§ pinichidã (pi-ni-chí-dã) sf pinichidz (pi-ni-chídzĭ) – (unã cu pinãchidã)
§ pilichidã (pi-li-chí-dã) sf pilichidz (pi-li-chídzĭ) – (unã cu pinãchidã)
ex: tora ahiurhi sã nveatsã carti, easti tu pilichidã (tu tifterea, filada-atsea njicã)
tifteri/tiftere
tifteri/tiftere (tif-té-ri) sf tifteri (tif-térĭ) – vivlii (carti) tu cari s-au scriatã arãdz di numi, di isãchi, etc.; vivlii, catalog, condicã, catastih, tetradiu, chitapi; (fig:
1: tifteri = aradã; expr:
2: aruc tifteri = bag bidelj, dat, dari, borgi, isapi, aradã; astãsescu tsi dãri ari s-pãlteascã un om;
3: nj-dishcljid tifterli = aspun, scot tu migdani tsi shtiu;
4: sã zburãm cu tifterli dishcljisi = s-li dzãtsem lucrili pi fatsã, ashi cum suntu)
{ro: registru, listă}
{fr: régistre, liste}
{en: register, list}
ex: cãtu-l simnarã tu tifteri shi suschirã grãmãticlu nãoarã; li tricui tuti tu tifteri; arupsi tifterli; di multu u-avea ashtearsã dit tifterea (fig: arada) a yiilor; arucã tifterli
(expr: dãrli, bideljli) n hoarã; alagã dupã tifteri
(expr: isãchi) veclji; s-adunã mãhãlãlu s-arucã tifterli; va s-lji dishcljid sh-mini nãoarã tifterli
(expr: va s-aspun nãoarã tut tsi shtiu)