oarfãn (ŭár-fãnŭ) sm, sf, adg oarfãnã (ŭár-fã-nã), oarfãnj (ŭár-fãnjĭ), oarfãni/oarfãne (ŭár-fã-ni) –
1: (ficior, featã) tsi nu-ari tatã, dadã i doilji pãrintsã; itin;
2: tsi nu-ari aveari shi mizi ari tsi s-mãcã sh-cu tsi s-bãneadzã; ashi cum agiumsi atsel tsi ari chirutã tutã avearea-lj; fucãrã, ftoh, neavut, zglob; (fig: oarfãn = (i) tsi easti lipsit (di-un lucru); (ii) tsi s-aflã tu-unã halã urutã; cari nu-ari tihi tu banã; mãrat, corbu, corbusit, stuhinat, ndzernu, scurpisit, etc.; expr:
2: oarfãn aruptu; oarfãn cãpãit = multu oarfãn, fucãrã, ftoh)
{ro: orfan; sărac}
{fr: orphelin; pauvre}
{en: orphan; poor}
ex: fumealja, di mumã armãni oarfãnã; ficiorlu-aestu easti oarfãn di mumã (nu-ari mumã, cã-lj muri); di tatã nu-armãn ficiorlji oarfãnj, ma di mumã armãn; muljari oarfãnã (ftoahi, fucãroanji); la oarfãnlu (fucãrãlu) s-arupsi cioara; fu oarfãn (fig: lipsit) di pãradz; nã casã oarfãnã (ftoahã, neavutã); casi njits, oarfãni (ca di oaminj ftohi), cu garduri di surtseali; sh-eara unoarã un bãrbat shi unã muljari, oarfãnj aruptsã
(expr: multu ftohi, oarfãnj, nu s-poati ma ftohi di nãsh); oarfãn-cãpãit
(expr: multu ftoh), ma nu s-alãsa di-avinari; a s-hiu oarfãn sh-tu cãlivã, mash cãliva s-hibã-a mea; armãnlu-i oarfãn pulj (pulj fãrã pãrintsã; icã pulj mãrat, curbisit); hiu oarfãn (ftoh), nu-am tsiva; oarfãnlu (ftohlu) prindi s-lucreadzã; suntu oarfãnj (fãrã pãrintsã; icã ftohi); tsi s-facã sh-nãs, oarfãnlu (fig: mãratlu); ma ghini oarfãn (ftoh) tinjisit, dicãt avut pizuit; di eshti oarfãn (ftoh), nu ti adunã cu avutslji; ma ghini oarfãn (ftoh) shi sãnãtos, di avut shi zãbãcos
§ urfanji1/urfanje (ur-fá-nji) sf urfãnj (ur-fắnjĭ) – starea (catas-tasea) tu cari s-aflã atselj tsi suntu oarfãnj, fãrã pãrintsã i ftohi; fucãrlãchi, ftohi, neaveari, urfãnilji, urfãneatsã;
(expr:
1: mutrea-ts urfanja = mutrea-ts di lucrul a tãu shi nu ti-ameasticã tu lucrili-a altor, lucri cu cari nu-ai s-fats tsiva; mutrea-ts di-irnjii;
2: mãcash urfanja = bãnash unã banã di oarfãn, ftoh)
{ro: sărăcie}
{fr: pauvreté, misère}
{en: poverty}
ex: urfanja (fucãrlãchea) a casãljei; nu lã eara duri urfanja (neavearea); mari urfanji avem; nu ari ma greauã lãngoari di urfanji (neaveari); eara nã urfanji cum s-ti-ascapã Dumnidzã; mãncash urfanja
(expr: bãnash oarfãn, ftoh), s-ti mãcã moartea; fumealji greauã, urfanji greauã
§ urfãneatsã (ur-fã-neá-tsã) sf urfãnets (ur-fã-nétsĭ) – (unã cu urfanji1)
ex: cu lãngoari sh-cu urfãneatsã (fucãrlichi)
§ urfãnilji/urfãnilje (ur-fã-ní-lji) sf urfãnilj (ur-fã-niljĭ) – (unã cu urfanji1)
§ urfanji2/urfanje (ur-fá-nji) sf urfãnj (ur-fắnjĭ) – multimi di oarfãnj; dunjaua ntreagã tsi easti oarfãnã; fucãrami, urfãnami, urfãnãtati
{ro: sărăcime}
{fr: nombre (l’ensemble) des pauvres}
{en: multitude of poor people}
ex: dau pradzlji la urfanji (fucãra-mi); avutsamea adunatã di la urfanji (fucãrami)
§ urfã-nami/urfãname (ur-fã-ná-mi) sf fãrã pl – (unã cu urfanji2)
ex: urfãnamea (multimea di oarfãnj) di la noi
§ urfãnãtati/ur-fãnãtate (ur-fã-nã-tá-ti) sf urfãnãtãts (ur-fã-nã-tắtsĭ) – (unã cu urfanji2)
ex: ti urfãnãtati (ti oaminjlji ftohi, ti lumea di nghios) Hristolu fu bãgat pi crutsi
§ urfãnescu1 (ur-fã-nés-cu) adg urfãneascã (ur-fã-neás-cã), urfãneshtsã (ur-fã-nésh-tsã), urfãneshti (ur-fã-nésh-ti) – tsi ari s-facã cu omlu oarfãn (omlu tsi nu-ari pãrinti), cu urfãnamea, cu urfãnilja, etc.; di om oarfãn (ftoh); fucãrescu, fucurãrescu
{ro: de orfan, de om sărac}
{fr: de orphelin, d’homme pauvre, misérable}
{en: of orphan, miserable, poverty-stricken}
§ urfãnescu2 (ur-fã-nés-cu) vb IV urfãnii (ur-fã-níĭ), urfãneam (ur-fã-neámŭ), urfãnitã (ur-fã-ní-tã), urfãni-ri/urfãnire (ur-fã-ní-ri) – agiungu ftoh; fac pri altu s-agiungã ftoh; urfãnedz, urfãnipsescu, ftuhipsescu, atihescu, zgulughescu; (fig: urfãnescu = hiu lipsit di (nj-lipseashti) un lucru)
{ro: sărăci}
{fr: (s’)appauvrir}
{en: impoverish}
ex: urfãni dip, lj-si vindurã shi casi shi agri sh-ayinj; au urfãnitã (agiumsirã ftohi); di arupas mi urfãneashti (fig: mi fatsi oarfãn, ftoh di arupas, nu mi-alasã s-dizvursescu)
§ urfãnit (ur-fã-nítŭ) adg urfãnitã (ur-fã-ní-tã), urfãnits (ur-fã-nítsĭ), urfãniti/urfãnite (ur-fã-ní-ti) – tsi ari agiumtã oarfãn; urfãnat, urfãnipsit, ftuhipsit, zgulughit
{ro: sărăcit}
{fr: appauvri}
{en: impoverished}
§ urfãniri/urfãnire (ur-fã-ní-ri) sf urfãniri (ur-fã-nírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva urfãneashti; urfãnari, urfãnipsiri, ftuhipsiri, zgulughiri
{ro: acţiunea de a sărăci; sărăcire}
{fr: action de (s’)appauvrir}
{en: action of impoverishing}
ex: genga adutsi urfãnirea-a ahãtor casi
§ urfãnipsescu (ur-fã-nip-sés-cu) vb IV urfãnipsii (ur-fã-nip-síĭ), urfãnipseam (ur-fã-nip-seámŭ), urfãnipsitã (ur-fã-nip-sí-tã), urfãnipsiri/urfãnipsire (ur-fã-nip-sí-ri) –
1: agiungu oarfãn (cã-nj moari dada i afendi i doilji deadun); ãnj mor un i doilji pãrintsã;
2: agiungu ftoh; fac pri altu s-agiungã ftoh; urfãnedz, urfãnescu, apuurfãnipsescu, ftuhipsescu, atihescu, zgulughescu
{ro: deveni orfan; sărăci}
{fr: devenir ou rendre quelqu’un orphelin; (s’)appauvrir}
{en: become (or make someone) orphan; impoverish}
ex: urfãnipsii dip, nu nj-armasi tsiva di tsi-aveam; urfãnipsirã (alãsarã oarfãnj) multsã ficiori
§ urfãnipsit (ur-fã-nip-sítŭ) adg urfãnipsitã (ur-fã-nip-sí-tã), urfãnipsits (ur-fã-nip-sítsĭ), urfãnipsiti/urfãnipsite (ur-fã-nip-sí-ti) –
1: tsi ari agiumtã oarfãn, fãrã dadã i tatã); tsi lj-au moartã un i doilji pãrintsã;
2: tsi ari agiumtã ftoh; urfãnat, urfãnit, apuurfãnipsit, ftuhipsit, atihit, zgulughit
{ro: devenit orfan; sărăcit}
{fr: resté orphelin; appauvri}
{en: who became orphan; impoverished}
§ urfãnipsi-ri/urfãnipsire (ur-fã-nip-sí-ri) sf urfãnipsiri (ur-fã-nip-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva armãni fãrã tatã i dadã; atsea tsi s-fatsi cãndu cariva agiundzi oarfãn; urfãniri, apuurfãnipsiri, ftuhip-siri, atihiri, zgulughiri
{ro: acţiunea de a deveni orfan; de a sărăci; sărăcire}
{fr: action de devenir ou rendre quelqu’un orphelin; de (s’)appauvrir}
{en: action of becoming (or making someone) orphan; of impoverishing}
§ urfãnedz (ur-fã-nédzŭ) vb I urfãnai (ur-fã-náĭ), urfãnam (ur-fã-námŭ), urfãnatã (ur-fã-ná-tã), urfãna-ri/urfãnare (ur-fã-ná-ri) – (unã cu urfãnescu2)
ex: cãndu scadi di urfãneadzã (ftuhipseashti), si nu-lj ti cãnuseshti
§ urfãnat (ur-fã-nátŭ) adg urfãnatã (ur-fã-ná-tã), urfãnats (ur-fã-nátsĭ), urfãna-ti/urfãnate (ur-fã-ná-ti) – (unã cu urfãnit)
§ urfãnari/urfãnare (ur-fã-ná-ri) sf urfãnãri (ur-fã-nắrĭ) – (unã cu urfãniri)
§ apu-urfãnipsescu (a-pu-ur-fã-nip-sés-cu) vb IV apuurfãnipsii (a-pu-ur-fã-nip-síĭ), apuurfãnipseam (a-pu-ur-fã-nip-seámŭ), apuurfã-nipsitã (a-pu-ur-fã-nip-sí-tã), apuurfãnipsiri/apuurfãnipsire (a-pu-ur-fã-nip-sí-ri) – mi fac oarfãn di doilji pãrintsã; nj-mor doilji pãrintsã
{ro: deveni orfan de amândoi părinţi}
{fr: devenir ou rendre quelqu’un orphelin de deux parents}
{en: become (or make someone) orphan by both parents}
§ apuurfãnipsit (a-pu-ur-fã-nip-sítŭ) adg apuurfãnipsitã (a-pu-ur-fã-nip-sí-tã), apuurfãnipsits (a-pu-ur-fã-nip-sítsĭ), apuurfãnipsiti/apuurfãnipsite (a-pu-ur-fã-nip-sí-ti) – tsi easti oarfãn di doilji pãrintsã
{ro: devenit orfan de amândoi părinţi}
{fr: resté orphelin de deux parents}
{en: who became orphan by both parents}
§ apuurfãnipsiri/apuurfã-nipsire (a-pu-ur-fã-nip-sí-ri) sf apuurfãnipsiri (a-pu-ur-fã-nip-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu, a unui njic, ãlj mor doilji pãrintsã
{ro: acţiunea de a deveni orfan de amândoi părinţi}
{fr: action de devenir orphelin de deux parents}
{en: action of becoming (or making someone) orphan by both parents}
