DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

urdzãcã

urdzãcã (ur-dzắ-cã) sf urdzãts (ur-dzắtsĭ) – agru-earbã (jumearã) tsi creashti prit locuri grasi (cu multi cuprii, bãlidz, etc.), tsi ari pri trup sh-pri frãndzã schinj tsi ntsapã multu, cãndu da di chealea-a omlui (u-arushashti chealea shi-lj scoati bishits) sh-cari, primuveara, cãndu easti tinirã shi crehtã, s-adunã trã mãcãruri sh-piti, icã s-usucã (shi s-fatsi “uscati”) trã mãcari earna; urticã; urdzicã; (fig:
1: urdzãcã (adg invar) = om arãu, muljari arauã; expr:
2: criscurã urdzãtsli? s-acupiri cupria = zbor tsi s-dzãtsi cãndu faptili uruti suntu-acupiriti cu fapti mushati)
{ro: urzică}
{fr: ortie}
{en: nettle}
ex: di agiun mãts sh-urdzãts; mãncãm urdzãts astãdz; mi-arãseashti pita di urdzãts uscati; yini dzua-alantã nã moashi s-adunã urdzãts, ti vãrnã pitã; li-amistica cu urdzãts shi fãtsea nã pãni; l-bãtu cu urdzãca; cu zborlu ahãt dultsi sh-ashtirnat, sh-u scoasi dit urdzãts

§ urticã (ur-tí-cã) sf urtitsi/urtitse (ur-tí-tsi) – (unã cu urdzãcã)

§ urdzicã (ur-dzí-cã) sf urdzits (ur-dzítsĭ) – (unã cu urdzãcã)
ex: easti urdzicã (fig: arauã) feata-aestã

§ urdzãcami/urdzãcame (ur-dzã-cá-mi) sf urdzãcãnj (ur-dzã-cắnjĭ) – multimi di urdzãts, loc mplin di urdzãtsi; urdzicami
{ro: urzicar}
{fr: nombre d’orties; lieu couvert d’orties}
{en: multitude of nettles; place covered by nettles}

§ ur-dzicami/urdzicame (ur-dzi-cá-mi) sf urdzicãnj (ur-dzi-cắnjĭ) – (unã cu urdzãcami)

§ urdzãcoanji/urdzãcoanje (ur-dzã-cŭá-nji) sf urdzãconj (ur-dzã-cónjĭ) – pitã di urdzãts
{ro: plăcintă de urzici}
{fr: galette faite avec des orties}
{en: Aromanian nettle pie}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

muloahã

muloahã (mu-lŭá-hã) sf mulohi (mu-lóhĭ) – numã datã la ma multi turlii di lilici tsi crescu agri pri cãmpu, tu locuri virani, apãrãtsiti, etc. ma datã sh-la lilici imiri, criscuti tu grãdinjli-a oaminjlor trã mushuteatsa-a lor, cu frãndzã tsi au mardzina ntreagã icã dintsatã, cu lãludzli trandafilii-albi tsi crescu deavãrliga dit tut truplu-lj (tsi s-aspuni ca unã alumachi tsi creashti mproastã, analtã cãtã nsus), sh-cu fructi tsi pot s-hibã loati ca yitrii; ruyitsã, nalbã, mãlagã
{ro: nalbă}
{fr: mauve, guimauve}
{en: mallow}
ex: s-fugã ca muloaha (nalba, ruyitsa) di urdzãcã; lu-adarã prãndzul di mulohi (frãndzã di nalbã); pitã di mulohi; easti mplinã grãdina-a noastrã di muloahã (nalbã, ruyitsã)

§ mãlagã (mã-lá-gã) sf pl(?) – (unã cu muloahã)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

ustur1

ustur1 (ús-turŭ) (mi) vb I usturai (us-tu-ráĭ), usturam (us-tu-rámŭ), usturatã (us-tu-rá-tã), usturari/usturare (us-tu-rá-ri) – aduchescu unã dureari ntsãpãljitoari (tsi nu easti ahãndoasã) ca, bunãoarã, atsea tsi u-ari omlu cãndu s-ardi niheamã, lj-intrã tsiva tu oclju, si ntsapã di-un schin, da di-unã urdzãcã cu mãna, etc.;
(expr: mi usturã la hicati (pãnã tu frãndzãli di hicati) = mi usturã multu di multu)
{ro: ustura}
{fr: cuire}
{en: burn, smart, sting}
ex: urdzãcarea nã usturã; mi usturã iu mi arshu; aljlu usturã cãndu-l mãts veardi, proaspit; mi usturã multu; lj-dzãsh ndauã di lu usturarã la hicati
(expr: l-dururã multu)

§ usturat (us-tu-rátŭ) adg usturatã (us-tu-rá-tã), usturats (us-tu-rátsĭ), usturati/usturate (us-tu-rá-ti) – tsi ari unã dureari ca unã ntsãpãturã (ardeari, etc.)
{ro: usturat}
{fr: cuit}
{en: burned, smarted}

§ usturari/usturare (us-tu-rá-ri) sf usturãri (us-tu-rắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu usturã tsiva
{ro: acţiunea de a ustura}
{fr: action de cuire}
{en: action of burning, of smarting}

§ ustur2 (ús-turŭ) sm pl(?) – atsea tsi ari (tsi-aducheashti) omlu cãndu lu usturã tsiva; usturimi;
(expr: usturlu ai! = nu-ai tsiva!)
{ro: usturime}
{fr: cuisson}
{en: burning sensation}

§ usturimi/usturime (us-tu-ri-mi) sf – (unã cu ustur2)
ex: usturimi, cu durimi, cãndu-l badz ãnj pari ghini (angucitoari: vearea); aduchea mari usturimi la cicior

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã