DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

bat2

bat2 (batŭ) vb III shi II bãtui (bã-túĭ), bãteam (bã-teámŭ), bãtutã (bã-tú-tã), batiri/batire (bá-ti-ri) shi bãteari/bãteare (bã-teá-ri) – “cãntu” (cu flueara, cu avyiulia, etc.); “cãntã” puljlu (birbiljlu, cuclu, etc.)
{ro: cânta}
{fr: chanter (un oiseau), jouer (un instrument musical)}
{en: sing (a bird); play (a musical instrument)}
ex: picurarlji bat flueara; bat (cãntã) puljlji tu pãduri; cati pulj, sh-bãtearea-lj (cãntarea-lj); acshi bãtea puljlu; s-batã cuclu pritu plaiuri; birbiljlu n plai nu bati; shtia s-batã ghini dit fluearã; tsi-sh bat tamburili ncalar

§tut2 (bã-tútŭ) adg bãtutã (bã-tú-tã), bãtuts (bã-tútsĭ), bãtuti/bãtute (bã-tú-ti) – “cãntat” (puljlu)
{ro: cântat (o pasăre, un cântec)}
{fr: chanté (un oiseau, une chanson), joué (un instrument musical, une chanson)}
{en: sang (a bird, a song); played (a musical instrument, a song)}

§ bãteari2/bãteare (bã-teá-ri) sf bãteri (bã-térĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-bati
{ro: acţiunea de a cânta; cântare; cântec}
{fr: action de chanter (un oiseau), de jouer (un instrument musical); chant}
{en: action of singing (a bird); playing (a musical instrument); song, play}
ex: puljlu nu s-alãsa di bãteari; bãtearea lã easti acshi

§ batiri2/batire (bá-ti-ri) sf batiri (bá-tirĭ) – (unã cu bãteari)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

pot

pot (pótŭ) vb II putui (pu-túĭ), puteam (pu-teámŭ), pututã (pu-tú-tã), puteari/puteare (pu-teá-ri) – escu izoti (hiu acshu, am vãrtushamea, etc.) s-lu fac un lucru; am tut tsi-nj lipseashti tra s-lu fac un lucru; hiu acshu (icano, izoti, etc.); am puteari; nj-poati bratslu (ciciorlu); ampot, mpot, etc.
(expr:
1: s-poati = easti cu puteari (posibil);
2: nu pot = nu hiu sãnãtos, hiu lãndzit, niputut;
3: lj-u pot a…= lu-azvingu (tu-alumtã) pri…, amintu (cãndu mi-alumtu i mi-astrec) cu…;
4: acats-lu ma s-pots = alagã-ahãntu-agonja cã nu pots s-lu-acats;
5: nj-poati chealea = hiu acshu, am putearea, pot s-dãnãsescu, pot s-trag, etc.;
6: nj-poati caplu, mintea = pot s-aduchescu)
{ro: putea, (nu) fi sănătos, învinge}
{fr: pouvoir; (ne pas) être sain, vaincre}
{en: be able, can, may; (not) be healthy, win (fight, contest)}
ex: nu cum vrei, ma cum pots; nu putearit ma multu s-mi pindzets; nu poati si s-tsãnã di-apurii; moartea nu poati s-li dizleagã; cã nu putea (nu-avea putearea s-aravdã) di dor; putea s-mi-aibã sh-vãtãmatã; putu s-facã; pot (escu acshu) s-fac luguria aestã; nu pot tsiva (nu-am putearea s-fac tsiva dip, nu hiu acshu s-fac tsiva); canda sh-io nu va s-pot s-u fac; c-aestã nu poati s-hibã sh-altã; pot tora
(expr: hiu ghini, sãnãtos, tora), aeri nu puteam
(expr: earam lãndzit); mumã-mea nu poati
(expr: easti lãndzitã); s-nu-lj puteari calu
(expr: s-fure lãndzit calu, ma s-hibã di easti lãndzit calu), nu mãcã; nu poati a gumarlui, poati a sãmarlui (zbor tsi s-dzãtsi tr-atsel cari, atumtsea cãndu nu poati s-da pri-atsel tsi lipseashti, da pri un altu tsi nu-ari vãrnã stepsu); lj-u pot mini a oastiljei
(expr: u-azvingu mini oastea); nj-u putu
(expr: mi-azvimsi), nu lj-u putui (nu lu-azvimshu); a tutljei io lj-u putui
(expr: u-azvimshu); lj-u putu a sharpilui
(expr: lu-azvimsi sharpili) dushman; amirãlu lj-u putu a dushmanlui
(expr: lu-azvimsi dushmanlu); da arãulu s-lj-u poatã
(expr: s-lu-azvingã); uryia lj-u putu
(expr: lu-azvimsi); s-ts-u poatã
(expr: s-ti-azvingã) pãshelu atsel?; va s-alumtã cu-a meu shi va lj-u poatã
(expr: va lu-azvingã); cari s-aspãrearã cãprili nãoarã, di fac naparti, acatsã-li ma s-pots

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

stau

stau (stáŭ) vb I shi II stãtui (stã-túĭ), stam (stámŭ) shi stãteam (stã-teámŭ), statã (stá-tã) shi stãtutã (stã-tú-tã), stari/stare (stá-ri) shi stãteari/stãteare (stã-teá-ri) –
1: shed pri tsiva (mpadi, mprostu, etc.); escu, hiu, mi aflu;
2: astãmãtsescu di imnari; nu mi min dip di cum escu tora; shed tu-un loc, mi curdusescu, mi-ashternu;
3: bãnedz tu-un loc iu-nj trec bana (iu dormu, mãc, etc.); shed cu casa; bãnedz, cãtichisescu;
(expr: stai ma nclo = mutrea-ts lucrul)
{ro: sta, (se) opri, locui}
{fr: rester; s’arrêter; habiter}
{en: stay; stop; reside, live at}
ex: u discusu feata sh-aflã cum stãtea (eara, s-afla) lucrul; shcurtul di minti lj-aspuni cum sta luguria; si stãteari (shideari) s-misuri peturli; stãnda s-ti mindueshti; si stãteari (astãmãtsiri) limba-a cãntariljei; earba stãtu (astãmãtsi) ta s-creascã; vimtu stãtu (astãmãtsi) ta s-batã; noi stãm (bãnãm) Sãrunã; vãrã nu-lj dzãtsea sã sta ma nclo
(expr: nu-lj dãdea vãr di mãnar, si-lj dzãcã tra si-sh mutreascã huzmetea)

§ stãtut1 (stã-tútŭ) adg stãtutã (stã-tú-tã), stãtuts (stã-tútsĭ), stãtuti/stãtute (stã-tú-ti) –
1: tsi shadi pi tsiva (mpadi, mprostu, tu-un loc, etc.); shidzut, curdusit, ashtirnut;
2: tsi tsãni (sta) multu chiro tu starea tu cari s-aflã; shidzut, tsãnut, dãnisit, dinãsit;
3: tsi sta (bãneadzã, sh-treatsi bana) tu-un loc (casã, iu doarmi, mãcã, bea, etc.); bãnat, cãtichisit;
4: avursit, apustusit, curmat, armas
{ro: stătut, oprit, locuit; obosit}
{fr: resté, arrêté, habité; las, fatigué}
{en: stayed, stopped, resided; tired}
ex: calu easti stãtut (avursit)

§ stat1 (státŭ) adg statã (stá-tã), stats (státsĭ), stati/state – (unã cu stãtut1)

§ stari1/stare (stá-ri) sf stãri (stắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva sta; bãnari tu-un loc; stãteari, shideari, astãmãtsiri, cãtichisiri
{ro: acţiunea de a sta, de a (se) opri, de a locui; stare, oprire, locuire}
{fr: action de rester; de s’arrêter; d’habiter}
{en: action of staying; of stopping; of residing, of living at}
ex: nu eara trã stari (trã shideari, tr-astãmãtsiri, bãnari tu casã)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

tut1

tut1 (tútŭ) adg, pr tutã (tú-tã), tuts (tútsĭ), tuti/tute (tú-ti) – ãntreglu dit cari nu lipseashti vãrnu i tsiva; tot, ãntreg
{ro: tot}
{fr: tout}
{en: all, everything}
ex: carishti tsi-lj dzãsi tutã calea (ntreaga cali); s-u-arucã tutã furtia (ntreaga furtii) pri mini?; tutã (ntreaga) dzuã lucreadzã; a tutãljei (a ntreagãljei) tsitati; a tutãljei (a ntreagãljei) io lj-u putui; a tutlor lã ded cali (nu-armasi un tra s-nu-lj dau cali); a tutulor; un tastru tut (ntreg) mplin cu flurii; l-mãcai tut (ntreg), nu-alãsai tsiva; di pristi tut (ditu-ntreg loclu); ti adrãm tutã (ntreagã) tu fustãnj nali sh-tuti lucrili (dit cari nu lipseashti vãrnu lucru di-atseali) tsi nã cãftash tsã li featsim; tuts voi si sicats (s-nu-armãnã vãr di voi nisicat); tuts s-lji (s-nu-alash vãr ca s-nu lji) ntreghi sh-di mintea-a ta s-nu esh; tuts fudzirã (nu-armasi vãr tra s-nu fugã); mãni tahina va s-hibã ayita cu tutã-auã (deadun cu-aua); picurarlji s-turnarã cu tuti oi sh-cu tuts cãnj (deadun cu oili sh-cu cãnjlji, fãrã s-alasã oai i cãni dinãpoi); s-dutsi Cola cu tut (deadun cu) Chita; veadi greclu sh-tutã (shi ntreaga) greaca

§ tut2 (tútŭ) adv – dipriunã, mash, el singur, etc.
{ro: încontinuu}
{fr: conti-nuellement, sans cesse}
{en: continuously}
ex: canda mini vream s-fac tut (mash) feati?; tut (mash) priningã budza di-amari anuta; tut el (el ãntreg) s-li tragã; un sh-tut (el singur, mash el) easti la pãrintsã; sh-avea un ficior sh-tut (el eara tut; mash el); ahãts avea nãs tuts (mash ahãts); tut ca tut; tut (dipriunã) imna cãtrã acasã cu caplu spindzurat; tut (dipriunã) pusputea sh-mutrea s-lu-acatsã; fatsi shicadz tr-arãdeari shi tut (dipriunã) ãlj grea; tut el sh-tut el (dipriunã el)

§ tot1 (tótŭ) adg, pr toatã (tŭá-tã), tots (tótsĭ), toati/toate (tŭá-ti) – (unã cu tut1)
ex: tots (tuts) shi toati (tuti) yin cãvalã; dã-lã a tutlor (la tuts)

§ tot2 (tótŭ) adv – (unã cu tut2)
ex: tot (dipriunã) ashi sh-dzãtsea tu minti; avea ntunicatã ghini di-cu-tot (dip ghini); lji scoasirã ocljilj di-cu-totalui

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã