Dictsiunar

tsipuni/tsipune (tsi-púni) sf tsipunj (tsi-púnjĭ) – stranj di lãnã (pustavi) fãrã mãnits sh-lungu pãnã di dzinuclji tsi s-bagã di-arada pristi alanti stranji; shãguni, shiguni, shigunã, cãndushi, cundushi, cundush, gunealã, gunelã
{ro: zăbun, manta de lână fără mâneci, lungă până la genunchi}
{fr: vêtement long de laine sans manches}
{en: long woollen cloak without sleeves}
ex: tsãpunea (shiguna) tsã easti tuchitã; cu tsipunjli (cãndushli) fustãnati

§ zãbun1 (zã-búnŭ) sn zãbunj (zã-búnjĭ) – (unã cu tsipuni)
ex: sh-featsi un zãbun tra si s-aflã

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã

cãndushi/cãndushe

cãndushi/cãndushe (cãn-dú-shi) sf cãndushi/cãndushe (cãn-dú-shi) – stranj di lãnã (pustavi) fãrã mãnits sh-lungu pãnã di dzinuclji, lai (trã muljeri) i albu; cundushi, cundush, gunealã, gunelã, shigunã, shãguni, shiguni, tsipuni, ilechi, ilecã, ceachet, shcurtac, cupãran, cupuran, mindan; dulumã, dulmeci
{ro: vestă; manta de lână fără mâneci, lungă până la genunchi}
{fr: gilet, veste; vêtement long de laine sans manches}
{en: jacket; long woollen cloak without sleeves}
ex: bagã-ts cãndusha cã easti arcoari

§ cundushi/cundushe (cun-dú-shi) sf cundushi/cundushe (cun-dú-shi) – (unã cu cãndushi)

§ cundush (cun-dúshĭŭ) sn cundushi/cundushe (cun-dú-shi) – (unã cu cãndushi)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã

fustani/fustane

fustani/fustane (fus-tá-ni) sf fustãnj (fus-tắnjĭ) – stranj mulji-rescu lungu, di la gushi pãnã (ma nghios) di dzinuclji, tsi s-poartã di-aradã pristi alti strani a truplui, shi earna s-poartã sum palto; fãstani;
(expr: nitsi di arinã hir, nitsi di ploai fustani = zbor tsi s-dzãtsi tr-astelj tsi vor s-facã tsiva cu lucri tsi nu s-uidisescu, nu-lj si ndreg trã fãtseari)
{ro: rochie}
{fr: robe}
{en: dress}
ex: tsi fustãnj shi fustaneli; cu fustãnjli pãn di padi; lj-adusi gionili di Bucureshti nã fustani di geamfesi; veara imnã cu fustãnj; purta nã fustani di sirmã; nitsi di arinã hir, nitsi di ploai fustani; nã fustani minutã ca pãndza di pangu

§ fãstani/fãstane (fãs-tá-ni) sf fãstãnj (fãs-tắnjĭ) – (unã cu fustani)

§ fustãnat (fus-tã-nátŭ) adg fustãnatã (fus-tã-ná-tã), fustãnats (fus-tã-nátsĭ), fustãnati/fustãnate (fus-tã-ná-ti) – (stranj, fustani, tsipuni, etc.) tsi ari cljini (furti, dipli)
{ro: cu pliuri}
{fr: (vêtement) qui a des plis}
{en: pleated (garment), with folds}
ex: tsipunjli fustãnati; pirifan fustãnati

§ fustã (fús-tã) sf fusti/fuste (fús-ti) – stranj di muljari tsi s-poartã di la mesi shi nghios sh-cari, deadun cu bluza (cãmeasha) di pisuprã s-poartã tu loc di fustani; unã soi di stranj lungu muljirescu (di-aradã di lãnã) tsi s-poartã sum fustani; jupã, giupã, bãcã
{ro: fustă}
{fr: jupe de laine que les femmes porte sous la robe et que les enfants les portaient comme une robe}
{en: woman’s skirt, underskirt}
ex: ded cu her fustili

§ fustanelã (fus-ta-né-lã) sf fustaneli/fustanele (fus-ta-né-li) – unã soi di fustã bãrbãteascã di-aradã albã, shcurtã sh-fustãnatã, purtatã di bãrbatslji grets; fustãneauã
{ro: fustanelă}
{fr: fustanelle}
{en: fustanella}
ex: lai lj-easti fustanela; tuts huryeatslji armãnj s-poartã cu dulumã sh-cu fustanelã; adutseam a cui brãn, a cui fustanelã

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn

gãitani/gãitane

gãitani/gãitane (gãĭ-tá-ni) sf gãitãnjuri (gãĭ-tắ-njĭurĭ) shi gãitãnj (gãĭ-tắnjĭ) – cioarã (mplititã i shutsãtã) icã hir di metal, di-aradã bãgat i cusut pri-un stranj tra s-lu stulseascã; cioarã di pãputsã; cipchen, cipcheni, ceapraz; lutrai, lustreauã, utrai, mãgor
{ro: găitan, şnur}
{fr: brandebourg, ganse, lacet, soutache en couleur sur les habits des paysans}
{en: plaited cord, braid, shoe lace}
ex: tsipuni cu gãitani; dzeani ca di gãitani

§ gãitan (gãĭ-tánŭ) sn gãitani/gãitane (gãĭ-tá-ni) shi gãitãnj (gãĭ-tắnjĭ) – (unã cu gãitani)
ex: dishcljisi nã fabricã di gãitani

§ gãitãnedz (gãĭ-tã-nédzŭ) (mi) vb I gãitãnai (gãĭ-tã-náĭ), gãitãnam (gãĭ-tã-námŭ), gãitãnatã (gãĭ-tã-ná-tã), gãitãnari/gãitãnare (gãĭ-tã-ná-ri) – stulsescu un lucru (stranj) cu gãitani
{ro: împodobi cu găitane}
{fr: garnir de brandebourg, des ganses}
{en: adorn, embellish with braids}
ex: deadi s-lji gãitãneadzã dulumãlu sh-cioaritslji

§ gãitãnat1 (gãĭ-tã-nátŭ) adg gãitãnatã (gãĭ-tã-ná-tã), gãitãnats (gãĭ-tã-nátsĭ), gãitãna-ti/gãitãnate (gãĭ-tã-ná-ti) – tsi easti stulsit cu gãitani
{ro: împodobit cu găitane}
{fr: garni de brandebourg, des ganses}
{en: adorned, embellished with braids}

§ gãitãnari/gãitãnare (gãĭ-tã-ná-ri) sf gãitãnãri (gãĭ-tã-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva gãitãneadzã un lucru
{ro: acţiunea de a împodobi cu găitane}
{fr: action de garnir de brandebourg, des ganses}
{en: action of adorning, of embellishing with braids}

§ gãitãnat2 (gãĭ-tã-nátŭ) adg gãitãnatã (gãĭ-tã-ná-tã), gãitãnats (gãĭ-tã-nátsĭ), gãitãnati/gãitãnate (gãĭ-tã-ná-ti) – tsi sh-u-adutsi cu-unã gãitani; ca gãitanea
{ro: ca un găitan}
{fr: comme une garniture de brandebourg; comme une ganse}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn

gunealã

gunealã (gu-neá-lã) sf guneali/guneale (gu-neá-li) – stranj di lãnã fãrã mãnits sh-lungu pãnã di dzinuclji (lai trã muljeri, albu trã bãrbats); stranj lungu di lãnã (di earnã) cu peri lundzã; gunelã, cãndushi, cundushi, cundush, shiguni, shãguni, shigunã, tsipuni; saricã, sarcã, sãrcotã
{ro: manta de lână cu părul lung}
{fr: manteau à longs poils}
{en: long woolen cloak}

§ gunelã (gu-né-lã) sf guneli/gunele (gu-né-li) – (unã cu gunealã)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã

shigunã

shigunã (shi-gú-nã) sf shigunj (shi-gúnjĭ) – stranj di lãnã (pustavi) fãrã mãnits sh-lungu pãnã di dzinuclji; shãguni, shiguni, cãndushi, cundushi, cundush, gunealã, gunelã, tsipuni
{ro: zăbun, manta de lână fără mâneci, lungă până la genunchi}
{fr: vêtement long de laine sans manches}
{en: long woollen cloak without sleeves}

§ shiguni/shigune (shi-gú-ni) sf shigunj (shi-gúnjĭ) – (unã cu shigunã)
ex: mã-sa purta nicã shigunea (tsipunea) tu-atsel chiro; unã featã fãrã shiguni (tsipuni)

§ shãguni/shãgune (shã-gú-ni) sf shãgunj (shã-gúnjĭ) – (unã cu shigunã)
ex: earam nã featã njicã, nintratã tu shãguni (cãndushi)

§ nshigun (nshi-gunŭ) (mi) vb I nshigunai (nshi-gu-náĭ), nshigunam (nshi-gu-námŭ), nshigunatã (nshi-gu-ná-tã), nshigunari/nshigunare (nshi-gu-ná-ri) – (mi) nvescu cu shiguna
{ro: (se) îmbrăca (cu) zăbun}
{fr: (s‘)habiller avec la “shiguna”}
{en: put on “shiguna”}
ex: nu si nshigunã nica (nu si nviscu nica cu shigunea)

§ nshigunat (nshi-gu-nátŭ) adg nshigunatã (nshi-gu-ná-tã), nshigunats (nshi-gu-nátsĭ), nshigunati/nshigunate (nshi-gu-ná-ti) – tsi easti nviscut cu-unã shigunã
{ro: îmbrăcat cu zăbun}
{fr: habillé avec la “shi-guna”}
{en: dressed with “shiguna”}
ex: tatã-su shi frati-su sh-tora s-poartã nshigunats (nviscuts cu shiguni)

§ nshiguna-ri/nshigunare (nshi-gu-ná-ri) sf nshigunãri (nshi-gu-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva si nveashti cu shiguna
{ro: acţiunea de a (se) îmbrăca cu zăbunul}
{fr: action de (s‘)habiller avec la “shiguna”}
{en: action of putting on “shiguna”}

§ dishigun (di-shi-gunŭ) (mi) vb I dishigunai (di-shi-gu-náĭ), dishigunam (di-shi-gu-námŭ), dishigunatã (di-shi-gu-ná-tã), dishigunari/dishigunare (di-shi-gu-ná-ri) – scot shiguna cu cari hiu nviscut

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn

vinjit2

vinjit2 (ví-njitŭ) adg vinjitã (ví-nji-tã), vinjits (ví-njitsĭ), vinjiti/vi-njite (ví-nji-ti) – tsi ari unã hromã albastrã ntunicatã (tsi da niheamã sh-pri hroma-a yioarãljei); tsi ari unã hromã ca atsea di pi truplu-a omlui cãndu easti agudit vãrtos; vinit, murnu, scur, sinjicat;
(expr:
1: mi fac vinjit la fatsã (di inati) = mi nãirescu multu; vinitsãscu (di inati);
2: vinjiti = stranji di lãnã tsi au nã bueauã vinjitã: cãndushi, cioarits, tsipuni, etc.)
{ro: vânăt}
{fr: violacé, gris foncé}
{en: violet-blue, bluish-grey}
ex: niscãntsã suntu tu albi, altsã sun tu vinjiti
(expr: tu stranji vinjiti di lãnã)

§ vinit2 (ví-nitŭ) adg vinitã (ví-ni-tã), vinits (ví-nitsĭ), viniti/vinite (ví-ni-ti) – (unã cu vinjit2)
ex: lj-adunã lãludz, soi-soi, sh-albi sh-aroshi, galbini sh-albastri, viniti sh-verdzã; avea loatã din pãzari nã pãndzã vinitã; s-alãxirã tuts tu viniti (fig: stranji di lãnã viniti)

§ vinjiteatsã (vi-nji-teá-tsã) sf vinjitets (vi-nji-tétsĭ) – hroma murnã ncljisã, vinjitã (di bãteari, arcoari, etc.); urma vinjitã tsi-armãni pi truplu-a omlui cãndu easti agudit vãrtos; murneatsã
{ro: vânătaie}
{fr: bleuissement, meurtrissure}
{en: bruise}

§ nvinji-tsãscu (nvi-nji-tsắs-cu) vb IV nvinjitsãi (nvi-nji-tsắĭ), nvinjitsam (nvi-nji-tsámŭ), nvinjitsãtã (nvi-nji-tsắ-tã), nvinjitsãri/nvinjitsãre (nvi-nji-tsắ-ri) – buisescu un stranj sh-lu fac vinjit; (mi) fac murnu (vinit) di bãteari (arcoari, etc.); vinjitsãscu, vinitsãscu, nvinitsãscu, murnescu;
(expr: nvinitsãscu (la fatsã, di inati) = mi nãirescu multu; (di inati) mi fac vinjit la fatsã)
{ro: învineţi}
{fr: bleuir; meurtrir}
{en: bruise, turn blue}
ex: budzãli nji nvinjitsãrã; nvinitsa tu fatsã; lu nvinitsãrã (l-featsirã tut vinjit) di bãteari

§ nvinjitsãt (nvi-nji-tsắtŭ) adg nvinjitsãtã (nvi-nji-tsắ-tã), nvinjitsãts (nvi-nji-tsắtsĭ), nvinjitsãti/nvinjitsãte (nvi-nji-tsắ-ti) – tsi s-ari faptu vinit di bãteari, arcoari, etc.; vinjitsãt, vinitsãt, nvinitsãt, murnit

{ro: învineţit}
{fr: bleui; meurtri}
{en: bruised, turned blue}

§ nvinjitsãri/nvinjitsãre (nvi-nji-tsắ-ri) sf nvinjitsãri (nvi-nji-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva murneashti; vinjitsãri, vinitsãri, nvinitsãri, murniri
{ro: acţiunea de a învineţi; învineţire}
{fr: action de bleuir; de meurtrir; bleuissement; meurtrissure}
{en: action of bruising, of turning blue; bruise}

§ nvinitsãscu (nvi-ni-tsắs-cu) vb IV nvinitsãi (nvi-ni-tsắĭ), nvinitsam (nvi-ni-tsámŭ), nvinitsãtã (nvi-ni-tsắ-tã), nvinitsãri/nvinitsãre (nvi-ni-tsắ-ri) – (unã cu nvinjitsãscu)
ex: lji nvinitsãrã dauãli cicioari; lj-avea nvinitsãtã carnea iu lu-avea aguditã; si nvinitsã di inati
(expr: s-featsi vinit la fatsã, s-nãiri multu)

§ nvinitsãt (nvi-ni-tsắtŭ) adg nvinitsãtã (nvi-ni-tsắ-tã), nvinitsãts (nvi-ni-tsắtsĭ), nvinitsãti/nvinitsãte (nvi-ni-tsắ-ti) – (unã cu nvinjitsãt)

§ nvinitsãri/nvinitsãre (nvi-ni-tsắ-ri) sf nvinitsãri (nvi-ni-tsắrĭ) – (unã cu nvinjitsãri)
ex: nvinitsãrea-a shiaclui caftã sh-niheamã murafeti

§ vinjitsãscu (vi-nji-tsắs-cu) vb IV vinjitsãi (vi-nji-tsắĭ), vinjitsam (vi-nji-tsámŭ), vinjitsãtã (vi-nji-tsắ-tã), vinjitsãri/vinjitsãre (vi-nji-tsắ-ri) – (unã cu nvinji-tsãscu)
ex: stranjili vinjitsãrã

§ vinjitsãt (vi-nji-tsắtŭ) adg vinjitsãtã (vi-nji-tsắ-tã), vinjitsãts (vi-nji-tsắtsĭ), vinjitsãti/vinjitsãte (vi-nji-tsắ-ti) – (unã cu nvinjitsãt)

§ vinjitsãri/vinjitsãre (vi-nji-tsắ-ri) sf vinjitsãri (vi-nji-tsắrĭ) – (unã cu nvinjitsãri)

§ vini-tsãscu (vi-ni-tsắs-cu) vb IV vinitsãi (vi-ni-tsắĭ), vinitsam (vi-ni-tsámŭ), vinitsãtã (vi-ni-tsắ-tã), vinitsãri/vinitsãre (vi-ni-tsắ-ri) – (unã cu nvinjitsãscu)

§ vinitsãt (vi-ni-tsắtŭ) adg vinitsãtã (vi-ni-tsắ-tã), vinitsãts (vi-ni-tsắtsĭ), vinitsãti/vinitsãte (vi-ni-tsắ-ti) – (unã cu nvinjitsãt)

§ vinitsãri/vinitsãre (vi-ni-tsắ-ri) sf vinitsãri (vi-ni-tsắrĭ) – (unã cu nvinjitsãri)

§ dizvinjitsãscu (diz-vi-nji-tsắs-cu) vb IV dizvinjitsãi (diz-vi-nji-tsắĭ), dizvinjitsam (diz-vi-nji-tsámŭ), dizvinjitsãtã (diz-vi-nji-tsắ-tã), dizvinjitsã-ri/dizvinjitsãre (diz-vi-nji-tsắ-ri) – scot bueaua vinjitã a unui stranj; treatsi hroma murnã di pi truplu-a omlui (dupã unã bãteari, dupã-arcoari, etc.)
{ro: pierde culoarea vânătă, dezvineţi pielea}
{fr: perdre la couleur du bleuissement (froid, rossée, etc.}
{en: lose the blue color of a bruise, cold, etc.}
ex: dupã dauã stãmãnj lji si dizvinãtsãrã bratsãli

§ dizvinjitsãt (diz-vi-nji-tsắtŭ) adg dizvinji-tsãtã (diz-vi-nji-tsắ-tã), dizvinjitsãts (diz-vi-nji-tsắtsĭ), dizvinjitsã-ti/dizvinjitsãte (diz-vi-nji-tsắ-ti) – tsi ari chirutã hroma vinjitã tsi u-avea ninti; tsi lj-ari tricutã hroma murnã di pi trup (tsi u-avea di-arcoari, bãteari, etc.)
{ro: pierde culoarea vânătă, dezvineţi pielea}
{fr: perdre la couleur du bleuissement (froid, rossée, etc.}
{en: lose the blue color of a bruise, cold, etc.}

§ dizvinjitsã-ri/dizvinjitsãre (diz-vi-nji-tsắ-ri) sf dizvinjitsãri (diz-vi-nji-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva dizvinjitsashti
{ro: acţiunea de a pierde culoarea vânătă, de a dezvineţi pielea}
{fr: action de perdre la couleur du bleuissement (froid, rossée, etc.)}
{en: action of losing the blue color of a bruise, cold, etc.}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn

zãbun1

zãbun1 (zã-búnŭ) sn – vedz tu tsipuni

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: tsipuni