§ treiaz (tre-ĭázĭ) – antreia dzuã
{ro: a treia zi}
{fr: le troisième jour}
{en: the third day}
ex: a treaz (antreia dzuã) nãpoi acsi; sh-a treaz (antreia dzuã) eara, di-iu shideam, tricu la poartã shi-l vidzui

§ terlu (tér-lu) num ord – (unã cu antreilu)
ex: terlu (antreilu) u vrea mãncarea acrã; terlu avdza, cãndu sh-bãga ureaclja n loc

§ antreilea (an-tréĭ-lea) num ord – (unã cu antreilu)

§ antreilji (an-tréĭ-lji) num antreili/antreile (an-tréĭ-li) – tuts/tuti trei; amin-treilji, amishtreilji, shamintreilji, shamishtreilji;
(expr: t-antreilji, t-antreilea = un agioc di ficiori tiniri tsi caftã s-astreacã cu trei ansãrituri unã dupã altã)
{ro: toţi (toate) trei, câteşi trei}
{fr: tous (toutes) les trois}
{en: all three}
ex: sh-antreili (sh-tuti-atseali trei) veri

§ treilji (tréĭ-lji) num treili/treile (tréĭ-li) – (unã cu antreilji)

§ amintreilji (a-min-tréĭ-lji) num amintreili/amintreile (a-min-tréĭ-li) – (unã cu antreilji)

§ amishtreilji (a-mish-tréĭ-lji) num amishtreili/amishtreile (a-mish-tréĭ-li) – (unã cu antreilji)

§ shamintreilji (shĭa-min-tréĭ-lji) num shamintrei-li/shamintreile (shĭa-min-tréĭ-li) – (unã cu antreilji)
ex: trã ndoauã dzãli s-mãrtarã shamintreili (tuti trei); unã dzuã, shamintreili lucra la soari; shamintreilji ficiori loarã tsi loarã, sã nviscurã shi njarsirã cu oaminj di-a lor

§ shamishtreilji (shĭa-mish-tréĭ-lji) num shamishtreili/shamishtreile (shĭa-mish-tréĭ-li) – (unã cu antreilji)
ex: shamishtreili (tuti treili) fudzirã; aestu avea trei feati, shamishtreili mãrtãtoari; nchisirã shamishtreilji calea-calea pãnã-agiumsirã tu-un loc

§ treisprãdzatsi/treisprã-dzatse (tréĭs-prã-dzá-tsi) num – numirlu 13 (namisa di 12 shi 14)
{ro: 13, treisprezece}
{fr: 13, treize}
{en: 13, thirteen}

§ tresprã-dzatsi/tresprãdzatse (trés-prã-dzá-tsi) num – (unã cu trei-sprãdzatsi)

§ trespratsi/trespratse (trés-pra-tsi) num – (unã cu treisprãdzatsi)

§ tresprã (trés-prã) num – (unã cu trei-sprãdzatsi)

§ treisprãyinghits (tréĭs-prã-yín-ghits) num – numirlu 23 (namisa di 22 shi 24)
{ro: 23, douăzeci şi trei}
{fr: 23, vingt-trois}
{en: 23, twenty three}

§ tresprãyinghits (trés-prã-yín-ghits) num – (unã cu treisprãyinghits)

§ tresprãyinyits (trés-prã-yín-yits) num – (unã cu treisprãyinghits)

§ tresprã-yiyints (trés-prã-yí-yints) num – (unã cu treisprãyinghits)

§ treidzãts (trei-dzắtsĭ) num – numirlu 30 (namisa di 29 shi 31)
{ro: 30, treizeci}
{fr: 30, trente}
{en: 30, thirty}
ex: di treidzãts di anj tu xeani

§ tridzãts (tri-dzắtsĭ) num – (unã cu treidzãts)

§ triadzãts (tri-ĭa-dzắtsĭ) num – (unã cu treidzãts)

§ Triada (Tri-ĭá-dha) sf pl(?) – parei di trei oaminj tsi suntu (fac) ca un om singur; lucru faptu di trei pãrtsã isea;
(expr: Ayiu-Triada sf fãrã pl = noima tsi u-ari Dumnidzãlu tu pistea crishtineascã cã easti faptu di trei pãrtsã isea: Dumnidzãlu-Tatã, Dumnidzãlu-Hilj shi Sãmtul Duh; treili fãts a Dumnidzãlui: Tatãl, Hiljlu shi Sãmtul Duh)
{ro: Sf. Treime}
{fr: Trinité}
{en: Trinity}
ex: dusim n hoarã ti Ayiu-Triada

§ triyeauã (tri-yĭá-ŭã) sf triyei (tri-yĭéĭ) – loclu iu s-adunã (s-dispartu trei cãljuri
{ro: răspântie}
{fr: carrefour formé par trois chemins}
{en: junction of three roads}
ex: aclo eara triyeauã: unã cali isha tu-unã mari pulitii, alantã tu pulitii sh-cama mari shi calea-a treia ti scutea tu-unã pãduri greauã; bagã di adarã nã casã n triyeauã (un loc iu s-adunã trei cãljuri)

§ trimeri/trimere (tri-mé-ri) sf trimeri (tri-mérĭ) – seara-a atsiljei di-antreia dzuã dupã amintarea-a unui nat, cãndu yin mirili s-lji scrii soartea; trimeari
{ro: a tria seară după naşterea unui copil când vin mirele să-i ursească}
{fr: le soir du troisième jour après la naissance d’un enfant quand les Parques viennent à prédestiner}
{en: evening of the third day after the birth of a child, when the Fates come to decide on his fate}
ex: eu voi njiclu, cã la trimerea-a lui mi-aflai noaptea aestã; sh-eara nãsh la trimerea-al Mihali

§ trimeari/trimeare (tri-meá-ri) sf trimeri (tri-mérĭ) – (unã cu trimeri)
ex: eara tamam tsina di trimeari

§ trimilj (tri-míljĭŭ) sn trimilji/trimilje (tri-mí-lji) – gãrnu tsi s-fatsi ti trei mesh (tsi s-seaminã primuveara); grãn di primuvearã; trãmilj, triminj
{ro: grâu de trei luni}
{fr: blé de trois mois}
{en: three month wheat}

§ trãmilj (trã-míljĭŭ) sn trãmilji/trãmilje (trã-mí-lji) – (unã cu trimilj)

§ triminj (tri-mínjĭŭ) sn triminji/triminje (tri-mí-nji) – (unã cu trimilj)
ex: pãni di triminj (di grãn di primuvearã)

§ triminii/triminie (tri-mí-ni-i) sf triminii (tri-mi-níĭ) – catiunã di patruli pãrtsã (di trei mesh) cu cari poati s-hibã mpãrtsãt un an; chiro di trei mesh
{ro: trimestru}
{fr: trimestre}
{en: trimester}
ex: prota triminii a unui an di sculii easti faptã di treilji mesh Sumedru, Brumar shi Andreu

§ trindari/trindare (trin-dá-ri) sf trindãri (trin-d ắrĭ) – parã di treidzãts (30) di “mitilits(?)” (“grosh?”)
{ro: monedă de 30 “bani”}
{fr: monnaie de 30 “sous”}
{en: coin of 30 “cents”}

§ trifolj (tri-fóljĭŭ) sn trifoalji/trifoalje (tsi-fŭá-lji) – numã datã la ma multi erburi njits, tsi crescu agri prit pãshunj, tu locuri vlãngoasi, ma suntu sh-criscuti di om ca hranã trã prãvdzã, cu frãndzãli fapti di trei frãndzã ma njits shi lilicili albi-vinjiti-trandafilii adunati stog ca unã balã njicã; trifilj, trãfilj; earbã di banã
{ro: trifoi}
{fr: trèfle, luzerne}
{en: clover}
ex: cãftã vãrnã trifolj cu patru frundzã; siminai tu livadã trifoalji; es trifoaljili

§ trifilj (tri-fíljĭŭ) sn trifilji/trifilje (tri-fí-lji) – (unã cu trifolj)
ex: ashteaptã Mailu s-mãts trifilj

§ trãfilj (trã-fíljĭŭ) sn trãfilji/trãfilje (trã-fí-lji) – (unã cu trifolj)

{en: action of attaching, of adding, of growing}

§ adãvdzeari/adãvdzeare (a-dãv-dzeá-ri) sf adãvdzeri (a-dãv-dzérĭ) – (unã cu adavdziri)

§ adãvga-ri/adãvgare (a-dãv-gári) sf adãvgãri (a-dãv-gắrĭ) – (unã cu adavdziri)

§ adãvgãmintu (a-dãv-gã-mín-tu) sn adãvgãmin-ti/adãvgãminte (a-dãv-gã-mín-ti) – lucru tsi s-adavgã, adãvgãturã
{ro: adaus}
{fr: addition, ajoutage}
{en: attachment, growth)}

§ adãvgãturã (a-dãv-gã-tú-rã) sf adãvgãturi (a-dãv-gã-túrĭ) – (unã cu adãvgãmintu)

§ avdag (av-dágŭ) (mi) vb I avdãgai (av-dã-gáĭ), avdãgam (av-dã-gámŭ), avdãgatã (av-dã-gá-tã), avdãgari/av-dãgare (av-dã-gá-ri) – (unã cu adavgu)

§ avdãgat (av-dã-gátŭ) adg avdãgatã (av-dã-gá-tã), avdãgats (av-dã-gátsĭ), avdãgati/avdã-gati (av-dã-gá-ti) – (unã cu adãvgat)

§ avdãgari/avdãgare (av-dã-gá-ri) sf avdãgãri (av-dã-gắrĭ) – (unã cu adãvgari)

§ avgãtsescu (av-gã-tsés-cu) vb IV avgãtsii (av-gã-tsíĭ), avgãtseam (av-gã-tseámŭ), avgãtsitã (av-gã-tsí-tã), avgãtsiri/avgãtsire (av-gã-tsí-ri) – (unã cu adavgu)
ex: avgãtsii oili (adãvgai la numirlu a oilor, u criscui)

§ avgãtsit (av-gã-tsítŭ) adg avgãtsitã (av-gã-tsí-tã), avgãtsits (av-gã-tsítsĭ), avgãtsiti/avgãtsite (av-gã-tsí-ti) – (unã cu adãvgat)

§ avgãtsiri/avgãtsire (av-gã-tsí-ri) sf avgãtsiri (av-gã-tsírĭ) – (unã cu adãvgari)

(expr: isihãsits); s-nj-adun oasili cu mini
(expr: s-mor shi s-isihãsescu); bãgã si sh-adunã suflitlu
(expr: si suschirã); s-plãngã shi sã-sh adunã suflitlu
(expr: s-plãngã shi si suschirã); di dor suflitlu sh-adunã
(expr: suschirã); u-avea adunatã tutã tu fuljinã
(expr: u-avea mãcatã, ascãpitatã tutã tu stumahi)

§ adunat (a-du-nátŭ) adg adunatã (a-du-ná-tã), adunats (a-du-nátsĭ), adunati/adunate (a-du-ná-ti) – tsi s-dutsi (easti dus, adus) tra s-hibã deadun cu altsã ca el; silixit, pitricut, andãmusit, etc.
{ro: adunat, acompaniat, întâlnit, reunit, etc.}
{fr: amassé, assemblé, accompagné, rencontré, etc.}
{en: gathered, assembled, met, united, etc.}

§ anat (a-nátŭ) adg anatã (a-ná-tã), anats (a-nátsĭ), anati/anate (a-ná-ti) – (unã cu adunat)
ex: cã sunt gionjlji tuts anats; ininj di har anati stog

§ adunari1/adunare (a-du-ná-ri) sf adunãri (a-du-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-adunã; silixiri, pitritseari, andãmusiri, etc.
{ro: acţiunea de a aduna, de a acom-pania, de a întâlni, etc.; adunare, acompaniare, întâlnire, reunire, plecare, culegere, etc.}
{fr: action de ramasser, d’assembler, d’accompagner, de rencontrer, etc.}
{en: action of gathering, of assembling, of meeting, of uniting, etc.}

§ adunari2/adunare (a-du-ná-ri) sf adunãri (a-du-nắrĭ) – ceatã di oaminj cu idyili intiresi adunats tu idyiul loc (tra sã zburascã, s-facã gimbushi, s-facã chefi deadun, s-lja unã apofasi, etc.); andamusi, andãmusiri, cum-shonji, adunãturã, sobor, sutsãlji, parei, gimbusi, ceatã
{ro: adunare, reuniune, sindrofie}
{fr: réunion, compagnie, soirée, assemblée}
{en: reunion, company, party, assembly}

§ ana-ri/anare (a-ná-ri) sf anãri (a-nắrĭ) – (unã cu adunari1 shi adunari2)
ex: iu furlji sh-au anari (andamusi, adunari)

§ adunãtor (a-du-nã-tórŭ) adg adunãtoari/adunãtoare (a-du-nã-tŭá-ri), adunãtori (a-du-nã-tórĭ), adunãtoari/adunãtoare (a-du-nã-tŭá-ri) – tsi-adunã (silixeashti, culeadzi, etc.) tsiva; cari nu-aspardzi paradzlji ma-lj tsãni adunats; mazã
{ro: adunător, acom-paniator, etc.}
{fr: qui amasse (assemble, accompagne, rencontre, etc.), économe}
{en: who gathers (assembles, meets, etc.)}
ex: cochilu-aestu nu-i ca-alantsã, easti adunãtor (lj-adunã paradzlji)

§ adunãturã (a-du-nã-tú-rã) sf adunãturi (a-du-nã-túrĭ) – lucrili adunati; adunari
{ro: adunătură}
{fr: assemblage, rencontre, cueillette}
{en: collection, assembly, meeting, etc.}

§ adunã-vimtu (a-du-nã-vím-tu) invar – un tsi sh-treatsi chirolu fãrã s-facã tsiva, vagabondu
{ro: gură-cască}
{fr: musard, gobe-mouche}
{en: idler, dawdler}

§ apreadun (a-prea-dúnŭ) (mi) vb I apreadunai (a-prea-du-náĭ), apreadunam (a-prea-du-námŭ), apreadunatã (a-prea-du-ná-tã), apreadunari/apreadunare (a-prea-du-ná-ri) –
1: lu-adun un lucru tra s-lu shcurtedz (s-lu fac ma njic); sinuripsescu, shcurtedz, njicshuredz;
2: l-fac s-agãrshascã inatea tsi nj-u poartã; mbunedz;
3: lj-dau apanghiu, l-mutrescu, lj-adun gailelu, aprochi
{ro: restrânge, scurta, micşora; împăca; găzdui, primi, etc.}
{fr: (se) borner, (se) limiter, (se) restreindre; (se) réconcillier; soigner, abriter, accueillir}
{en: limit, shorten; take care of}
ex: apreadunã-ti (agiundzi); apreadunã-ti la grairi (shcurteadzã grairli, astãmãtsea, agiundzi cãt zburãsh); oara s-avea apreadunatã (avea tricutã, s-avea shcurtatã); pri-atselj ficiori cum s-lj-apreadun (s-lji mbun)?; njelu-aestu apreadunats-lu (apãrats-lu, mutrits-lu); ãlj pricãdzu a aushlui s-u-apreadunã (s-u-aproachi) n casã; lji si featsi njilã shi u-apreadunã (u lo, u-adunã n casã, u apãnghiusi); di nu-avea iu sã s-apreadunã, yini la aushlu shi-lj pri-cadi; lu-apreadunai la mini; apreadunã-ti (scurteadz-u, astãmãtsea-u), nu ts-aspardzi gura

§ apreadunat (a-prea-du-nátŭ) adg apreadunatã (a-prea-du-ná-tã), apreadunats (a-prea-du-nátsĭ), apreadunati/apreadunate (a-prea-du-ná-ti) – tsi s-ari shcurtatã i njicshuratã; tsi lj-ari tricutã inatea tsi u-avea; tsi sh-ari aflatã apanghiu iuva; sinuripsit, shcurtat, njicshurat, mbunat, apãn-ghiusit, mutrit, aprucheat
{ro: restrâns, scurtat, micşorat, împăcat, găzduit, primit}
{fr: borné, limité, restreint, soigné, accueilli, pelotoné, blotti}
{en: limited, shortened, taken care of}
ex: tãtsea shi shidea apreadunat (adunat stog); shidea apreadunat shi ntuni-cos

§ apreadunari/apreadunare (a-prea-du-ná-ri) sf aprea-dunãri (a-prea-du-nắrĭ) – atsea tsi fatsi un cari apreadunã; sinurip-siri, shcurtari, njicshurari, mbunari, apãnghiusiri, mutriri, apru-cheari
{ro: acţiunea de a restrânge, de a scurta, de a micşora; de a împăca; de a găzdui, de a primi, etc.; restrângere, scurtare, micşorare, împăcare, găzduire, primire}
{fr: action de se borner, de limiter, de restreindre, de réconcillier, de soigner, d’accueillir}
{en: action of limiting, of shortening, of taking care of}

§ aprea-dunãturã (a-prea-du-nã-tú-rã) sf apreadunãturi (a-prea-du-nã-túrĭ) – mãrdziniri, shcurtari, etc.
{ro: limitare, etc.}
{fr: réstriction, etc.}
{en: limitation, etc.}

§ preadun (prea-dúnŭ) (mi) vb I preadunai (prea-du-náĭ), preadunam (prea-du-námŭ), preadunatã (prea-du-ná-tã), preadunari/preadunare (prea-du-ná-ri) – (unã cu apreadun)

§ preadunat (prea-du-nátŭ) adg preadunatã (prea-du-ná-tã), preadunats (prea-du-nátsĭ), preadunati/preadunate (prea-du-ná-ti) – (unã cu apreadunat)

§ preadunari/prea-dunare (prea-du-ná-ri) sf preadunãri (prea-du-nắrĭ) – (unã cu apreadunari)

§ preadunãturã (prea-du-nã-tú-rã) sf preadu-nãturi (prea-du-nã-túrĭ) – (unã cu apreadunãturã)

{ro: acţiunea de a afla; de a găsi, de a întâlni; aflare; găsire; descoperire; întâlnire; naştere}
{fr: action de trouver, de découvrir; d’apprendre; de rencontrer; de naître}
{en: action of finding, of discovering; of learning; of meeting; of being born}
ex: ma tr-aflari, nu lu-aflãm

§ aflãtor (a-flã-tórŭ) adg aflãtoari/aflãtoare (a-flã-tŭá-ri), aflãtori (a-flã-tórĭ), aflãtoari/aflãtoare (a-flã-tŭá-ri) – atsel tsi aflã
{ro: acel care află, găseşte, descoperă, etc.}
{fr: celui qui trouve, découvre, apprends, etc.}
{en: the one who finds, discovers, learns, meets, etc.}

§ afundat (a-fun-dátŭ) adg afundatã (a-fun-dá-tã), afundats (a-fun-dátsĭ), afunda-ti/afundate (a-fun-dá-ti) – tsi easti pimtu cãtã tu fundu; afundusit, fundusit, ahundusit, ahãndusit, hãndãcusit, adãntsit, hãusit, vutsit, dipunat, hãmblusit, hlãmbusit, uselit
{ro: cufundat, scufundat}
{fr: enfoncé, plongé}
{en: sunk, plunged into}

§ afundari/afundare (a-fun-dá-ri) sf afundãri (a-fun-dắrĭ) – atsea tsi fatsi atsel tsi afundã tsiva; afundusiri, fundusiri, ahundusiri, ahãndusiri, hãndã-cusiri, adãntsiri, hãusiri, vutsiri, dipunari, hãmblusiri, hlãmbusiri, useliri
{ro: acţiunea de a cufunda, de a scufunda; cufundare, scufundare}
{fr: action d’enfoncer, de plonger; enfoncement, immersion}
{en: action of sinking, of plunging into; immersion}

§ fundedz (fun-dédzŭ) vb I fundai (fun-dáĭ), fundam (fun-dámŭ), fundatã (fun-dá-tã), fundari/fundare (fun-dá-ri) – bag timeljlu a unui lucru (sutsatã, casã, bisearicã, etc.); timiljusescu, ntimelj, ntimiljedz, ntimelj, fundedz
{ro: funda, întemeia, pune bazele}
{fr: fonder, asseoir des fondements}
{en: found, set a foundation}
ex: tu Shcurtu fundarã shi casa shi mãgãzia

§ fundat (fun-dátŭ) adg fundatã (fun-dá-tã), fundats (fun-dátsĭ), fundati/fundate (fun-dá-ti) – tsi-lj s-ari bãgatã timelj; tsi ari timelj; timiljusit, ntimiljat
{ro: fundat, întemeiat, cu baza pusă}
{fr: fondé, basé}
{en: founded, based}

§ fundari/fundare (fun-dá-ri) sf fundãri (fun-dắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-fundeadzã tsiva; timiljusiri, ntimiljari
{ro: acţiunea de a funda, de a întemeia; de a pune bazele}
{fr: action de fonder, d’asseoir les fondements d’un édifice}
{en: action of founding, of setting the foundation of a building}

§ afundusescu (a-fun-du-sés-cu) (mi) vb IV afundusii (a-fun-du-síĭ), afun-duseam (a-fun-du-seámŭ), afundusitã (a-fun-du-sí-tã), afundu-siri/afundusire (a-fun-du-sí-ri) – (unã cu afundu2)

§ afundusit (a-fun-du-sítŭ) adg afundusitã (a-fun-du-sí-tã), afundusits (a-fun-du-sítsĭ), afundusiti/afundusite (a-fun-du-sí-ti) – (unã cu afundat)

§ afundusiri/afundusire (a-fun-du-sí-ri) sf afundu-siri (a-fun-du-sírĭ) – (unã cu afundari)

§ fundusescu1 (fun-du-sés-cu) (mi) vb IV fundusii (fun-du-síĭ), funduseam (fun-du-seámŭ), fundusitã (fun-du-sí-tã), fundusiri/fundusire (fun-du-sí-ri) – (unã cu afundu2)
ex: di trei ori mi fundusii tu apã; s-fundusi tu-apã tra s-arãcheascã crutsea; nãs mi fundusi cama multu

§ fun-dusit1 (fun-du-sítŭ) adg fundusitã (fun-du-sí-tã), fundusits (fun-du-sítsĭ), fundusiti/fundusite (fun-du-sí-ti) – (unã cu afundat)

§ fundusiri1/fundusire (fun-du-sí-ri) sf fundusiri (fun-du-sírĭ) – (unã cu afundari)

§ nfundu (nfún-du) (mi) vb I nfundai (nfun-dáĭ), nfundam (nfun-dámŭ), nfundatã (nfun-dá-tã), nfunda-ri/nfundare (nfun-dá-ri) – (unã cu afundu2)
ex: u nfundai ghini shisha tra s-nu s-vearsã; nfundarã (astuparã) avlachilu tra s-nu curã

§ nfundat (nfun-dátŭ) adg nfundatã (nfun-dá-tã), nfundats (nfun-dátsĭ), nfundati/nfundate (nfun-dá-ti) – (unã cu afundat)

§ nfundari/nfundare (nfun-dá-ri) sf nfundãri (nfun-dắrĭ) – (unã cu afundari)

§ disfundu (dis-fún-du) (mi) vb I disfundai (dis-fun-dáĭ), disfundam (dis-fun-dámŭ), disfundatã (dis-fun-dá-tã), disfundari/disfundare (dis-fun-dá-ri) – dishcljid unã buti cu scutearea-a fundului i cu adrarea-a unei sochi (canelã, cep, til); cur unã avlachi (cali, sulinã, etc.) di lucrili tsi nu-alasã s-treacã tsiva prit ea; scot doplu dit gusha-a unei shishi ncljisã tra s-u distup; cur, distup, dishcljid
{ro: desfunda, destupa, deschide}
{fr: défoncer, effondrer (un tonneau), ouvrir}
{en: clear (free) of obstacles; stave in (barrel); open}
ex: aveam disfundatã (curatã) avlachilu di chicutã shi cu ploili s-adunã apã, s-featsi baltã

§ dis-fundat (dis-fun-dátŭ) adg disfundatã (dis-fun-dá-tã), disfundats (dis-fun-dátsĭ), disfundati/disfundate (dis-fun-dá-ti) – (buti) tsi-lj si scoasi fundul i-lj si featsi unã sochi; (avlachi, cali, sulinã, etc.) tsi easti dishcljisã, distupatã; (shishi) tsi-lj si scoasi doplu (tsi easti distupatã); curat, distupat, dishcljis
{ro: desfundat, destupat, deschis}
{fr: défoncé, effondré (un tonneau); ouvert}
{en: cleared (freed) of obstacles; staved in (barrel); opened}
ex: prit cãljuri disfundati

§ disfundari/disfundare (dis-fun-dá-ri) sf disfun-dãri (dis-fun-dắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-disfundã tsiva; curari, distupari, dishcljideari
{ro: acţiunea de a desfunda, de a destupa, de a deschide; desfundare, destupare, deschidere}
{fr: action de défoncer, d’effondrer (un tonneau), d’ouvrir}
{en: action of clearing of obstacles; of staving in (barrel); of opening}

§ afundos (a-fun-dósŭ) adg afundoasã (a-fun-dŭá-sã), afundosh (a-fun-dóshĭ), afundoasi/afundoase (a-fun-dŭá-si) – a curi fundu s-aflã diparti di mardzina di nsus; tsi ari fundul multu cãtrã nghios; afunducos, adãncu, aduncos, ahãndos
{ro: adânc}
{fr: profond}
{en: deep}
ex: putslu aestu easti afundos

§ afunducos (a-fun-du-cósŭ) adg afunducoasã (a-fun-du-cŭá-sã), afunducosh (a-fun-du-cóshĭ), afunducoasi/afunducoase (a-fun-du-cŭá-si) – (unã cu afundos)

§ afondut (a-fón-dutŭ) adg afondutã (a-fón-du-tã), afonduts (a-fón-dutsĭ), afonduti/afondute (a-fón-du-ti) – tsi nu-ari fundu, tsi easti multu-ahãndos; (fig: om afondut = om tsi shtii cum si zburascã (cu pispeatsã, cu itsrãlji, cu aplan) tra si sh-agiungã scupolu; diplumat)
{ro: fără fund}
{fr: sans fond, tré profond, insondable}
{en: without bottom; extremely deep}
ex: easti un om multu afondut (multu diplumat)

§ afundu3 (a-fún-du) adv – tsi s-aflã i si ntindi diparti nãuntrul a unui lucru; tu-afundul a unui lucru; afunda, adãncos, adanca, adãnca, andãca, danga, ahanda, ahãnda
{ro: adânc}
{fr: profondément}
{en: deep, deeply}

§ afunda (a-fun-dá) adv – (unã cu afundu2)
ex: intrã afunda (tu-afundu); s-deadi afunda; li-aflai tuti afunda (tu fundu, tu thimelj, tu-arãzgã)

(expr: di nimãcari); pi-agiun (pi stumahea goalã, pi inimã agiunã nimãcat), nu poati s-bea nitsi unã chicutã di yin

§ agiuna-mi/agiuname (a-gĭu-ná-mi) sf fãrã pl – stari di nimãcari, nimãcari, agiuneatsã, agiunatic
{ro: flămânzire}
{fr: famine}
{en: starvation}
ex: mor di agiunami (nimãcari)

§ agiunatic (a-gĭu-ná-ticŭ) sn fãrã pl – foami, nimãcari
{ro: foame}
{fr: faim; jeûne}
{en: hunger, starvation}
ex: di-agiunatic (foami) shi di slãbintsã; agiunaticlu (foamea, nimãcarea) easti bun tr-atsel tsi poati s-lu facã

§ agiuneatsã (a-gĭu-neá-tsã) sf agiunets (a-gĭu-nétsĭ) – (unã cu agiunatic)

§ ajunedz (a-jĭu-nédzŭ) vb I ajunai (a-jĭu-náĭ), ajunam (a-jĭu-námŭ), ajunatã (a-jĭu-ná-tã), ajunari/ajunare (a-jĭu-ná-ri) – (unã cu agiunedz)

§ ajunat (a-jĭu-nátŭ) adg ajunatã (a-jĭu-ná-tã), ajunats (a-jĭu-nátsĭ), ajunati/ajunate (a-jĭu-ná-ti) – (unã cu agiunat)

§ ajunari/ajunare (a-jĭu-ná-ri) sf ajunãri (a-jĭu-nắrĭ) – (unã cu agiunari)

{ro: suflat; pipăit, atingere}
{fr: tâton-nement}
{en: feel, touch}
ex: pi ahuliti (cu pusputirli) agiumshu acasã – huhulescu (hu-hu-lés-cu) vb IV huhulii (hu-hu-líĭ), huhuleam (hu-hu-leámŭ), huhulitã (hu-hu-lí-tã), huhuliri/huhulire (hu-hu-lí-ri) – (unã cu ahulescu)

§ huhulit (hu-hu-lítŭ) adg huhulitã (hu-hu-lí-tã), huhulits (hu-hu-lítsĭ), huhuliti/huhulite (hu-hu-lí-ti) – (unã cu ahulit)

§ huhuliri/huhulire (hu-hu-lí-ri) sf huhuliri (hu-hu-lírĭ) – (unã cu ahuliri)

§ nealãgat (nea-lã-gátŭ) adg nealãgatã (nea-lã-gá-tã), nealãgats (nea-lã-gá-tsĭ), nealãga-ti/nealãgate (nea-lã-gá-ti) – tsi nu s-ari minatã agonja tra si s-ducã iuva; tsi nu-ari alãgatã prit multi locuri; cari nu shtii multi cã nu easti alãgat; (loc) tsi nu easti cutriyirat i vidzut di multsã oaminj; nicutriirat, nicãftat
{ro: nealergat, neumblat}
{fr: qui n’a pas couru; qui n’a pas parcouru des pays; (lieu) qui n’a pas été vu ou visité}
{en: who dit not run; who has not wandered; (place) that has not been visited much}
ex: nu-alãsã hoarã nealãgatã (nividzutã, tu cari s-nu s-aibã dusã)

§ nealãgari/nealãgare (nea-lã-gá-ri) sf nealãgãri (nea-lã-gắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu-alagã; atsea tsi s-fatsi cãndu un loc nu easti alãgat
{ro: acţiunea de a nu alerga; de a nu cutreiera}
{fr: action de ne pas courir, de ne pas parcourir des places}
{en: action of not running, of not wandering}

§ adãlag (a-dã-lágŭ) vb I adãlãgai (a-dã-lã-gáĭ), adãlãgam (a-dã-lã-gámŭ), adãlãgatã (a-dã-lã-gá-tã), adãlãgari/adã-lãgare (a-dã-lã-gá-ri) – (unã cu alag)
ex: mini vã ded cicioari tra s-adãlãgats (s-alãgats)

§ adãlãgat (a-dã-lã-gátŭ) adg adãlãgatã (a-dã-lã-gá-tã), adãlãgats (a-dã-lã-gátsĭ), adãlãgati/adãlãgate (a-dã-lã-gá-ti) – (unã cu alãgat)

§ adãlãgari/adãlãgare (a-dã-lã-gá-ri) sf adãlãgãri (a-dã-lã-gắrĭ) – (unã cu alãgari)

§ alãgãtor (a-lã-gã-tórŭ) adg alãgãtoari/alãgãtoare (a-lã-gã-tŭá-ri), alãgãtori (a-lã-gã-tórĭ), alãgãtoari/alãgãtoare (a-lã-gã-tŭá-ri) – cari alagã; cari lu-ariseashti s-cutriirã multi locuri, s-alagã multi cãljuri
{ro: alergător, umblător, căutător}
{fr: coureur, voyageur, chercheur}
{en: runner, wanderer}

§ alãgãturã (a-lã-gã-tú-rã) sf alãgãturi (a-lã-gã-túrĭ) – lucrul tsi s-fatsi cu alãgarea; alãgari fãrã acumtin; alagã, fugã
{ro: alergătură, cursă}
{fr: course, fuite}
{en: race, run}
ex: nã mãcarã alãgãturli (alãgãrli)

§ alagã (a-lá-gã) sf, adv fãrã pl – fugã, alãgari agonja, dãlaga
{ro: alergătură, fugă, cursă}
{fr: course, fuite}
{en: run}
ex: nj-u ded alaga (fuga); fudzi alaga, alaga (agonja) la cãni; sh-u dãdea alaga-fuga cãtrã-aclo

§ dãlag (dã-lágŭ) vb I dãlãgai (dã-lã-gáĭ), dãlãgam (dã-lã-gámŭ), dãlãgatã (dã-lã-gá-tã), dãlãgari/dãlãgare (dã-lã-gá-ri) – (unã cu alag)

§ dãlãgat (dã-lã-gátŭ) adg dãlãgatã (dã-lã-gá-tã), dãlãgats (dã-lã-gátsĭ), dãlãgati/dãlãgate (dã-lã-gá-ti) – (unã cu alãgat)

§ dãlãgari/dãlãgare (dã-lã-gá-ri) sf dãlãgãri (dã-lã-gắrĭ) – (unã cu alãgari)

§ dealagã (dea-lá-gã) adv – tsi s-fatsi agonja; tsi s-fatsi alãgãndalui; dealagã, agonja, gonja, agunja, anghiu, curundu
{ro: curînd, repede}
{fr: bientôt, vite}
{en: soon, fast}
ex: ded dealagã (mi dush alãgãndalui)

§ dealaga (dea-lá-ga) adv – (unã cu dealagã)

§ dãlaga (dã-lá-ga) adv – (unã cu dealagã)
ex: yinu cu dãlaga

§ lavdu (láv-du) (mi) vb I lãvdai (lãv-dáĭ), lãvdam (lãv-dámŭ), lãvdatã (lãv-dá-tã), lãvdari/lãvdare (lãv-dá-ri) – (unã cu alavdu)

§ lãvdat (lãv-dátŭ) adg lãvdatã (lãv-dá-tã), lãvdats (lãv-dátsĭ), lãvdati/lãvdate (lãv-dá-ti) – (unã cu alãvdat)
ex: sh-eara trei masturi lãvdats

§ lãvdari/lãvdare (lãv-dá-ri) sf lãvdãri (lãv-dắrĭ) – (unã cu alãvdari)
ex: nu ncap lãvdãri

§ alãvdãciuni/alãvdãciune (a-lãv-dã-cĭú-ni) sf alãvdãciunj (a-lãv-dã-cĭúnjĭ) – (unã cu alavdã)

§ alãvdãturã (a-lãv-dã-tú-rã) sf alãvdãturi (a-lãv-dã-túrĭ) – (unã cu alavdã)

§ alãvdos (alãv-dósŭ) sm, sf, adg alãvdoasã (a-lãv-dŭá-sã), alãvdosh (a-lãv-dóshĭ), alãvdoasi/alãvdoase (a-lãv-dŭá-si) – tsi s-alavdã; tsi lu-arãseashti si s-alavdã multu; alãvdãtor, fudul, fãlos, pirifan, ãndãrlu, tartares, tartabes
{ro: lăudăros}
{fr: louangeur, fanfaron, vantard}
{en: bragging, boasting}
ex: nune shcrete, shi alãvdos (pirifan)!; bre alãvdoase (tsi ti-arãseashti s-ti-alavdzã)!

§ alãvdãtor (a-lãv-dã-tórŭ) sm, sf, adg alãvdãtoari/alãvdãtoare (a-lãv-dã-tŭá-ri), alãvdãtori (a-lãv-dã-tórĭ), alãvdãtoari/alãvdãtoare (a-lãv-dã-tŭá-ri) – (unã cu alãvdos)

§ alãxi-ri/alãxire (a-lãc-sí-ri) sf alãxiri (a-lãc-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-alãxeashti tsiva i cariva
{ro: acţiunea de a schimba, de a schimba îmbrăcămintea, de a se îmbrăca într-un costum nou; schimbare, schimbare de îmbrăcăminte}
{fr: action de changer; de changer de linge, de changer de vêtements, de s’habiller dans des habits neufs}
{en: action of changing; of changing clothes, of dressing in a new suit}

§ nealãxit (nea-lãc-sítŭ) adg nealãxitã (nea-lãc-sí-tã), nealãxits (nea-lãc-sítsĭ), nealãxiti/nealãxite (nea-lãc-sí-ti) – cari nu easti alãxit (cu-un altu lucru); cari nu easti nviscut cu stranji curati icã stranji nali
{ro: care nu s-a schimbat; care nu şi-a schimbat îmbrăcămintea (cu straie curate sau noi)}
{fr: qui n’a pas changé; qui n’a pas changé son linge ou ses vêtements (avec du linge propre ou habits neufs)}
{en: who has not changed; who has not changed clothes}
ex: hiu nealãxit (hiu cu stranjili veclji, murdari; nu nj-am alãxitã stranjili)

§ nealãxi-ri/nealãxire (nea-lãc-sí-ri) sf nealãxiri (nea-lãc-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu nu s-alãxeashti tsiva i cariva
{ro: acţiunea de a nu schimba ceva; de a nu schimba îmbrăcămintea}
{fr: action de ne pas changer; de ne pas changer de vêtements, de ne pas s’habiller dans des habits neufs}
{en: action of not changing; of not changing clothes, of not dressing in a new suit}

§ alãxãmintu (a-lãc-sã-mín-tu) sn alãxãminti/alãxãminte (a-lãc-sã-mín-ti) – stranjili (custumea, cãmeshli, zmeanili, etc.) cu cari si nveashti (s-alã-xeashti) cariva; tãcãmi, portu, forimã, furishauã
{ro: costum, schimb de rufe}
{fr: costume, lingerie, vêtements de rechange}
{en: change (clothes, costume)}
ex: un alãxãmintu di stranji (custumi, lucrili di-alãxiri)

§ dizlãxescu (diz-lãc-sés-cu) (mi) vb IV dizlãxii (diz-lãc-síĭ), dizlãxeam (diz-lãc-seámŭ), dizlãxitã (diz-lãc-sí-tã), dizlãxiri/dizlãxire (diz-lãc-sí-ri) – scot stranjili di pi cariva; scot atseali tsi acoapirã tsiva i cariva; dizvescu, gulishinedz, dispolj
{ro: (se) dezbrăca, (se) despuia}
{fr: (se) dévêtir, (se) déshabiller}
{en: undress, strip}
ex: dizlãxits-vã di stranjili atseali noauãli

§ dizlãxit (diz-lãc-sítŭ) adg dizlãxitã (diz-lãc-sí-tã), dizlãxits (diz-lãc-sítsĭ), dizlãxiti/dizlãxite (diz-lãc-sí-ti) – tsi s-ari dispuljatã di stranji; tsi nu-ari stranji pri el; dizviscut, gulishinat, dispuljat
{ro: dezbrăcat, despuiat}
{fr: dévêtu, déshabillé}
{en: undressed, stripped}

§ dizlãxi-ri/dizlãxire (diz-lãc-sí-ri) sf dizlãxiri (diz-lãc-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-dizlãxeashti tsiva i cariva; dizveashtiri, dizvishteare, gulishinari, dispuljari
{ro: acţiunea de a (se) dezbrăca, de a (se) despuia}
{fr: (se) action de dévêtir, de (se) déshabiller}
{en: action of undressing, of stripping}

{en: action of attaching, of adding, of growing}

§ adãvdzeari/adãvdzeare (a-dãv-dzeá-ri) sf adãvdzeri (a-dãv-dzérĭ) – (unã cu adavdziri)

§ adãvga-ri/adãvgare (a-dãv-gári) sf adãvgãri (a-dãv-gắrĭ) – (unã cu adavdziri)

§ adãvgãmintu (a-dãv-gã-mín-tu) sn adãvgãmin-ti/adãvgãminte (a-dãv-gã-mín-ti) – lucru tsi s-adavgã, adãvgãturã
{ro: adaus}
{fr: addition, ajoutage}
{en: attachment, growth)}

§ adãvgãturã (a-dãv-gã-tú-rã) sf adãvgãturi (a-dãv-gã-túrĭ) – (unã cu adãvgãmintu)

§ avdag (av-dágŭ) (mi) vb I avdãgai (av-dã-gáĭ), avdãgam (av-dã-gámŭ), avdãgatã (av-dã-gá-tã), avdãgari/av-dãgare (av-dã-gá-ri) – (unã cu adavgu)

§ avdãgat (av-dã-gátŭ) adg avdãgatã (av-dã-gá-tã), avdãgats (av-dã-gátsĭ), avdãgati/avdã-gati (av-dã-gá-ti) – (unã cu adãvgat)

§ avdãgari/avdãgare (av-dã-gá-ri) sf avdãgãri (av-dã-gắrĭ) – (unã cu adãvgari)

§ avgãtsescu (av-gã-tsés-cu) vb IV avgãtsii (av-gã-tsíĭ), avgãtseam (av-gã-tseámŭ), avgãtsitã (av-gã-tsí-tã), avgãtsiri/avgãtsire (av-gã-tsí-ri) – (unã cu adavgu)
ex: avgãtsii oili (adãvgai la numirlu a oilor, u criscui)

§ avgãtsit (av-gã-tsítŭ) adg avgãtsitã (av-gã-tsí-tã), avgãtsits (av-gã-tsítsĭ), avgãtsiti/avgãtsite (av-gã-tsí-ti) – (unã cu adãvgat)

§ avgãtsiri/avgãtsire (av-gã-tsí-ri) sf avgãtsiri (av-gã-tsírĭ) – (unã cu adãvgari)