|
|
arbines
arbines (ar-bi-nésŭ) sm, sf arbineasã (ar-bi-neá-sã), arbinesh (ar-bi-néshĭ), arbineasi/arbinease (ar-bi-neá-si) – om (muljari) tsi fatsi parti dit unã mileti (giumitati di elj crishtinj, giumitati turtsã) tsi bãneadzã tu locurli ditu-Ascãpitatã di Machidunii (tu Arbinshii); (fig:
1: arbines = om multu-arãu; expr:
2: arbineslu-i besã pri dzinuclju = arbineslu nu-ari besã; nu pots s-lji fatsi besã a arbineslui;
3: arbineslu-i frati cu-alãvdarea = arbineslu s-alavdã multu;
4: cap di-arbines = om cu caplu gros (cu cap di shinic, di tãgari, di grij, di mulari, etc.) cari nu-ascultã di vãrnu shi fatsi mash dupã mintea-a lui;
5: pri iu treatsi arbineslu-lj seacã mãna = arbineslu lu-ariseashti s-furã)
{ro: albanez}
{fr: Albanais}
{en: Albanian}
ex: arbineslu-i fudul; soacra-atsea araua sh-atsea arbineasa (fig: multu di multu-arauã); ari un ficior… arbines (multu-arãu, ca un arbines!)
§ arbinshami/arbinshame (ar-bin-shĭá-mi) sf fãrã pl – multimi di-arbinesh; miletea-arbinshascã
{ro: albanezime}
{fr: l’ensemble des Albanais; nombre d’Albanais}
{en: multitude of Albanians}
ex: dzatsi gionj ditu-arbinshami (dit miletea-arbinishascã)
§ arbinshescu (ar-bin-shĭés-cu) adg arbin-shascã (ar-bin-shĭás-cã), arbinsheshtsã (ar-bin-shĭésh-tsã), arbinsheshti (ar-bin-shĭésh-ti) – tsi s-tradzi dit miletea di-arbinesh; tsi ari s-facã cu arbineshlji; di arbines;
(expr: unã minti, sh-atsea arbinshascã = minti nibunã, niminduitã ghini)
{ro: albanez, albanezesc}
{fr: albanais}
{en: Albanian}
ex: avdzãi un cãntic arbinshescu (di-arbinesh)
§ arbinshashti1/arbinshashte (ar-bin-shĭash-ti) sf fãrã pl – limba zburãtã di arbinesh
{ro: limba albaneză}
{fr: la langue albanaise}
{en: Albanian, Albanian language}
ex: shtii arbinshashti? (u zburãshti limba arbinshascã?)
§ arbinshashti2/arbinshashte (ar-bin-shĭash-ti) adv – ca arbineshlji
arbinshashti1/arbinshashte
arbinshashti1/arbinshashte (ar-bin-shĭash-ti) sf – vedz tu arbines
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: arbinesarmãn1
armãn1 (ar-mắnŭ) sm, sf, adg armãnã (ar-mắ-nã), armãnj (ar-mãnjĭ), armãni/armãne (ar-mắ-ni) – bãrbat (muljari) di-unã mileti tsi bãneadzã tu Balcanj (shi dipuni dit dauãli populi, atsel machidunescul sh-atsel roman, dupã tsi Machidunia fu azvimtã sh-acãtsatã aoa sh-ma nsus di 2000 di anj di miletea romanã); arãmãn, rumãn, rãmãn, vlah
{ro: aromân}
{fr: aroumain}
{en: Aromanian}
ex: armãnlu sh-oarfãn s-hibã tut pri celnic va sh-u-aducã; armãnlu ncãlar, i vai doarmã, i vai cãntã; tsintsi armãnj unã pãzari, dzatsi grets, unã gumarã; armãnlu, pãni cu cash, cãndu vai cadã di somnu vai tragã mãnã; armãnlu fatsi sh-draclu s-creapã; s-easã-armãnjlji nsus tu munts, cu armãnili mushati; bati cuclu sh-puljlji tuts, fug armãnjlji nsus tu munts; jalea-a cãnjlor, jalea-a-armãnjlor; fudzi haraua di la-armãnj; pãdurli plãng jiliti, s-dirinã lailj-armãnj; Doamne tsi lãets au faptã di armãnjlj-ahãti-au traptã?; noi, armãnjlji, nu murim acasã; armãnlu tu cãshuri ca capra tu creacuri; armãnlu tu munts easti ca amarea isihã
§ arãmãn1 (a-rã-mắnŭ) sm, sf, adg arãmãnã (a-rã-mắ-nã), arãmãnj (a-rã-mãnjĭ), arãmãni/arãmãne (a-rã-mắ-ni) – (unã cu armãn1)
§ rãmãn (rã-mắnŭ) sm, sf, adg rãmãnã (rã-mắ-nã), rãmãnj (rã-mãnjĭ), rãmãni/rãmãne (rã-mắ-ni) – (unã cu armãn1)
ex: trã unã rãmãnã mi bãgam shi baci la stãnã; ashi agiumsi feata di rãmãnj vãsiloanji; tsintsi, shasi ficiori rãmãnj; di anda eara rãmãnjlji stoc, tsi sh-undzea lailu di loc!
§ armãnami/armãname (ar-mã-ná-mi) sf fãrã pl – multimi di-armãnj; ntreaga farã armãneascã; armãnimi, armãnilji, armãniu, rãmãnimi, rãmãnii, rumãniu
{ro: aromânime}
{fr: l’ensemble des aroumains, nombres d’aroumains}
{en: large number (multitude, crowd) of Aromanians}
ex: iu eshti armãname?; tru-armãnami sots nu-avea; tritsea armãnamea bair; aoa cãdzum tu armãnami (namisa di-armãnj)
§ armãnimi/ar-mãnime (ar-mã-ní-mi) sf fãrã pl – (unã cu armãnami)
armãneashti1/armãneashte
armãneashti1/armãneashte (ar-mã-neásh-ti) sf – vedz tu ar-mãn1
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ar-mãn1Avdela
Avdela (Av-dé-la shi Av-dhé-la) – hoarã dit Machidunii (dit Pindu)
{ro: sat în Macedonia}
{fr: village aroumain de Pinde}
{en: Village in Greek Macedonia}
§ avdiljat (av-di-ljĭátŭ) sm, sf avdiljatã (av-di-ljĭá-tã), avdiljats (av-di-ljĭátsĭ), avdiljati/avdiljate (av-di-ljĭá-ti) – bãrbat i muljari di-Avdela
{ro: locuitor din Avdela}
{fr: habitant d’Avdela}
{en: inhabitant from Avdela}
ex: iu njerdzi, ore avdiljate?
§ avdiljitescu (av-di-lji-tés-cu) adg avdiljiteascã (av-di-lji-teás-cã), avdiljiteshtsã (av-di-lji-tésh-tsã), avdiljiteshti/avdiljiteshte (av-di-lji-tésh-ti) – tsi ari s-facã cu Avdela; tsi yini di-Avdela
{ro: din Avdela}
{fr: d’Avdela}
{en: of/from Avdela}
ex: cãrvanjli-aesti au cãperdzã avdiliteshti (dit Avdelã, fapti di-avdiljati)
§ avdiljiteashti1/avdiljiteashte (av-di-lji-teásh-ti) sf fãrã pl – limba (grailu) di-Avdela (a avdiljatslor)
{ro: graiul din Avdela}
{fr: langue parlée Avdela}
{en: langage spoken Avdela}
ex: nvitsã avdiljiteashti
§ avdiljiteashti2/av-diljiteashte (av-di-lji-teásh-ti) adv – ca faptu di-atselj di-Avdela
{ro: ca de la Avdela}
{fr: à la manière des habitants d’Avdela}
{en: as done by the inhabitants of Avdela}
ex: s-poartã avdiljiteashti (ca atselj di Avdela)
avdhiljiteashti1/avdhiljiteashte
avdhiljiteashti1/avdhiljiteashte (av-dhi-lji-teásh-ti) sf fãrã pl – unã cu avdiljiteashti1
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: avdiljiteashti1avdiljiteashti1/avdiljiteashte
avdiljiteashti1/avdiljiteashte (av-di-lji-teásh-ti) sf – vedz tu Avdela
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: Avdelabaroti/barote
baroti/barote (ba-ró-ti) sf – vedz tu bãruti1
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: bãruti1bãruti1/bãrute
bãruti1/bãrute (bã-rú-ti) sf fãrã pl – pulbirea tsi s-bagã tu tufechi tra s-plãscãneascã shi s-aminã gãgoshlu; agzoti, avzoti, vulburã, bulvurã;
(expr:
1: mi-aprindu ca bãrutea = mi-aprindu diunãoarã, unãshunã, dinãcali, pãnã s-dau peanili di oclji;
2: s-adrã bãruti; easti bãruti; easti uscat, bãruti = s-uscã multu;
3: anjurzeashti bãruti = s-pari cã va s-avem alumti, polim)
{ro: praf de puşcă}
{fr: poudre à canon}
{en: gunpowder}
ex: dupã cum s-ved lucrili, anjurdzeashti bãruti
(expr: s-pari cã va nchiseascã polimlu); nu bagã foclu ningã bãruti
§ baroti/barote (ba-ró-ti) sf fãrã pl – (unã cu bãruti1)
ex: barotea easti lai; s-apreasi ca barotea
§ bulvurã (búl-vu-rã) sf bulvuri/bulvure(?) (búl-vu-ri) – (unã cu bãruti1)
§ vulburã (vúl-bu-rã) sf vulburi/vulbure (vúl-bu-ri) – (unã cu bãruti1)
ex: vulburã fãrã fum; nu s-bagã foc piningã vulburã; vulbura eara udã di ploai; ari vulburã tri unã umpleari; lj-dusi a pãndarlui vulburã; nu s-bagã foc pi ningã vulburã