|
|
suryiunipsescu
suryiunipsescu (sur-yĭu-nip-sés-cu) (mi) vb IV – vedz tu suryiuni
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: suryiunipalmã
palmã (pál-mã) sf pãlnji (pắl-nji) shi palmi/palme (pál-mi) – partea di nuntru a mãniljei, di la clidhusea (nodlu, ncljiitura) cu bratslu pãnã la mithca-a deadzitilor; (fig:
1: unã palmã = lundzimi di-unã palmã; expr:
2: unã palmã (di om) = (om) njic, shcurtu;
3: palmã nu mi bat di-aoa = nu mi min dip di-aoa;
4: shcurtedz cu-unã palmã = lj-talj caplu, l-vatãm;
5: (alagã) cu limba scoasã nã palmã = (alagã) multu-agonja; avurseashti multu (di-alãgari);
6: crescu nã palmã (di harauã) = mi hãrsescu multu;
7: ca di pri palmã = multu curat;
8: ca n palmã = multu ghini, multu lishor;
9: l-crescu (l-tsãn) ca pri pãlnji (ca n palmã) = l-crescu (l-tsãn) ghini, cu multã vreari, l-mutrescu ghini, lj-am multu-angãtan, sh-nu-ari ananghi di tsiva, cã-lj dau tuti tsi-lj caftã inima;
10: bat (nj-frãngu) pãlnjili (trã cariva) = aspun cã mi-arãseashti multu atseali tsi fatsi (tsi dzãtsi, cum cãntã, etc.);
11: lj-dau pãlnjili = lu-agunescu, lj-bag zori s-fugã, lj-dau nã clutsatã, l-suryiunipsescu di-aoa;
12: cãndu va-nj creascã peri tu palmã = vãrãoarã, cã peri nu crescu pri palmã; cãndu-nj scoati limba peri)
{ro: palmă}
{fr: paume (de la main)}
{en: palm (of hand)}
ex: mi usturã palmili di fricari; easti largã di trei palmi (fig: cãt trei pãlnji); palmã (dip, nitsiunã palmã) nu s-bãtea di pri loc; Palmã-Om
(expr: numa dit pãrmit a unui om tsi easti multu shcurtu, cãt unã palmã) shi Barbã-Cot; unã palmã sh-un fãltac
(expr: multu shcurtu); palmili ma sh-li frãndzi; striga shi-sh bãtea palmili; va-lj tsãnã pri palmi
(expr: va-lj mutreascã ghini, va lã poartã multu-angãtan); l-tsãn ca pri pãlnji
(expr: l-mutrescu ghini, lj-fac tuti mirãchili, l-hãidipsescu); lj-arni cãljurli ca di pri palmã
(expr: multu curati); si-lj dãm pãlnjili di-aoa
(expr: s-lu-agunim di-aoa); l-criscui tu (pri) pãlnji
(expr: l-criscui ghini, avui multu-angãtan di el; lj-ded tut tsi-avea ananghi); cãndu vidzu tsi s-featsi, nã palmã criscu di harauã
(expr: s-hãrsi multu); azboairã ca vimtul dupã elj, cu limba scoasã nã palmã
(expr: azboairã multu-agonja); va ti shcurtedz cu-unã palmã
(expr: va tsã talj caplu, va ti vatãm)
§ mpalmu (mpál-mu) vb I mpãlmai (mpãl-máĭ), mpãlmam (mpãl-mámŭ), mpãlmatã (mpãl-má-tã), mpãlmari/mpãlmare (mpãl-má-ri) – misur cu palma; agudescu cu palma; dau unã pliscutã
suryiuni/suryiune
suryiuni/suryiune (sur-yĭú-ni) sf suryiunj (sur-yĭúnjĭ) – aguni-rea-a unui om dit locurli iu s-ari faptã sh-iu bãneadzã di-aradã; loclu iu s-dutsi di bãneadzã omlu tsi easti agunit dit locurli-a lui; catastisea tu cari s-aflã omlu tsi easti agunit dit locurli-a lui; fudzirea tsi sh-u fatsi omlu singur dit locurli-a lui tra si s-ducã shi s-bãneadzã ma ghini tu alti locuri (xeani); nsurghiuni, surghiuni, surguni, surgumi, siurghiuni, ixurii, exurii
{ro: exil, surghiun}
{fr: exil}
{en: exile}
§ suryiunipsescu (sur-yĭu-nip-sés-cu) (mi) vb IV suryiunipsii (sur-yĭu-nip-síĭ), suryiunipseam (sur-yĭu-nip-seámŭ), suryiunipsitã (sur-yĭu-nip-sí-tã), suryiunipsiri/suryiunip-sire (sur-yĭu-nip-sí-ri) – pitrec (l-fac s-fugã) suryiuni pi cariva; agunescu pri cariva s-fugã dit locurli iu bãneadzã; fug dit locurli iu mi-am faptã (iu bãnedz) tra s-mi duc tu alti locuri (xeani), cã hiu agunit, i cã voi si-nj trec unã banã ma bunã; surghiunipsescu, surgunipsescu, siurghiunescu, surghiunescu, nsurghiunescu
{ro: (se) surghiuni, (se) exila, expulza}
{fr: (s’)exiler, (s’)expulser}
{en: exile, expel}
§ suryiunipsit (sur-yĭu-nip-sítŭ) adg suryiunipsitã (sur-yĭu-nip-sí-tã), suryiunipsits (sur-yĭu-nip-sítsĭ), suryiunipsi-ti/suryiunipsite (sur-yĭu-nip-sí-ti) – tsi easti agunit dit locurli iu bãneadzã tra si s-ducã tu alti locuri; tsi easti vgat dit locurli iu s-ari faptã sh-bãneadzã (ti-unã banã ma bunã aljurea); surghiunipsit, surgunipsit, siurghiunit, surghiunit, nsurghiunit
{ro: (se) surghiuni, (se) exila, expulza}
{fr: (s’)exiler, (s’)expulser}
{en: exile, expel}
§ suryiunipsiri/suryiunipsire (sur-yĭu-nip-sí-ri) sf suryiunipsiri (sur-yĭu-nip-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva easti suryiunipsit; surghiunipsiri, surgunipsiri, siurghiuniri, surghiuniri, nsurghiuniri
{ro: (se) surghiuni, (se) exila, expulza}
{fr: (s’)exiler, (s’)expulser}
{en: exile, expel}
§ surghiuni/sur-ghiune (sur-ghĭú-ni) sf surghiunj (sur-ghĭúnjĭ) – (unã cu suryiuni)
ex: lu featsirã surghiuni ti dzatsi anj