{ro: strâmba, se opune, se abate (de la drum), nedreptăţi}
{fr: tordre, courber, plier; opposer; dévier (chemin); faire du tort}
{en: twist, curb, bend; oppose; bypass (road); wrong}
ex: pomlu si strãmbã (s-apleacã, si nduplicã) di multi poami tsi ari; vearga si strãmbã (si nduplicã); s-nu strãnghi dip calea (s-nu ti abats dip dit cali); cãrvanea s-alinã, strãmbãndalui (alãxindalui, abãtãnda-si, pãrmãsindalui di) calea goalã, chitroasã; armãnlu strãmbã narea
(expr: fatsi mutri, fatsi nãji); u vedz cã strãmbã narea
(expr: cã fatsi mutri, cã shuvãeashti, cã taha nu shtii cum s-facã); tsi strãnghi narea?
(expr: tsi shuvãeshti?, tsi stai di ti mindueshti?, tsi-ashteptsã?); tuts oaspitslji strãmbarã budzãli
(expr: nu lj-arãsirã, lj-cãrtirã atseali tsi vidzurã i avdzãrã); a tsia, ma s-tsã strãmbu (ma s-tsã fac nindriptati); el totna strãmbã (easti contra, cãrshilãtiseashti)

§ strãmbat (strãm-bátŭ) adg strãmbatã (strãm-bá-tã), strãmbats (strãm-bátsĭ), strãmbati/strãmbate (strãm-bá-ti) –
1: tsi easti faptu (nduplicat, shutsãt, etc.) tra s-nu mata hibã ndreptu; nduplicat, shutsãt;
2: (lucru) trã cari cariva easti contra (si ncusteadzã, cãrshilãtiseashti); ncustat, cãrshilãtisit;
3: tsi s-ari abãtutã dit unã cali; abãtut, pãrmãsit, pãrmãrãsit;
4: tsi-lj si featsi unã nindriptati
{ro: strâmbat, opus, abătut, nedreptăţit}
{fr: tordu, courbé, plié; opposé; dévié (chemin); à qui on a fait du tort}
{en: twisted, curbed, bent; opposed; bypassed (road); wronged}

§ strãmbari/strãmbare (strãm-bá-ri) sf strãmbãri (strãm-bắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu si strãmbã tsiva; nduplicari, shutsãri; ncustari, cãrshilãtisiri; abatiri, pãrmãsiri, pãrmãrãsiri
{ro: acţiunea de a strâmba, de a se opune, de a se abate (de la drum), de a nedreptăţi; strâmbare, opunere, abatere, nedreptăţire}
{fr: action de tordre, de courber, de plier; d’opposer; de dévier (chemin); de faire du tort}
{en: action of twisting, of curbing, of bending; of opposing; of bypassing (road); of wronging}

§ strãmbãturã (strãm-bã-tú-rã) sf strãmbãturi (strãm-bã-túrĭ) – atsea tsi-armãni di s-veadi dupã tsi si strãmbã cariva; strãmbari
{ro: strâmbătură}
{fr: tortuosité, grimace}
{en: crookedness, grimace}
ex: strãmbãturli (strãmbãrli) a ljei tsã fac agunos

§ strãmbãta-ti/strãmbãtate (strãm-bã-tá-ti) sf strãmbãtãts (strãm-bã-tắtsĭ) – strãmbeatic, nindriptati, nidriptati, adichii, apadichii, hilieti
{ro: nedreptate}
{fr: injustice}
{en: injustice}
ex: pi strãmbãtati (pi nidreptu); nu u voi strãmbãtatea (nindriptatea); nj-featsi nã strãmbãtati (nindriptati, adichii) mari, ma Dumnidzã cari veadi tuti va s-nj-agiutã sh-a njia

§ strãmbeatic (strãm-beá-tic) sf strãmbeatitsi/strãmbeatitsi (strãm-beá-ti-tsi) – (unã cu strãmbãtati)

§ parastrãmbu1 (pá-ra-strắm-bu) adg (shi adv) parastrãmbã (pá-ra-strắm-bã), parastrãnghi (pá-ra-strắn-ghi), para-strãmbi/parastrãmbe (pá-ra-strắm-bi) – tsi easti multu strãmbu; tsi easti strãmbu ma multu dicãt lipseashti
{ro: prea strâmb; prea sucit}
{fr: trop tordu}
{en: too twisted, too crooked}

§ para-strãmbu2 (pá-ra-strắm-bu) (mi) vb I parastrãmbai (pá-ra-strãm-báĭ), parastrãmbam (pá-ra-strãm-bámŭ), parastrãmbatã (pá-ra-strãm-bá-tã), parastrãmbari/parastrãmbare (pá-ra-strãm-bá-ri) – l-fac un lucru (lu nduplic, l-shuts, etc.) tra s-hibã multu strãmbu (ma strãmbu di cum lipseashti s-hibã)
{ro: strâmba prea mult}
{fr: tordre trop}
{en: twist too much, bend too much}

§ para-strãmbat (pá-ra-strãm-bátŭ) adg parastrãmbatã (pá-ra-strãm-bá-tã), parastrãmbats (pá-ra-strãm-bátsĭ), parastrãmbati/parastrãm-bate (pá-ra-strãm-bá-ti) – tsi s-ari strãmbatã multu
{ro: strâmbat prea mult}
{fr: trop tordu}
{en: twisted too much, bent too much}

§ parastrãmbari/parastrãmbare (pá-ra-strãm-bá-ri) sf para-strãmbãri (pá-ra-strãm-bắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru easti parastrãmbat
{ro: acţiunea de a strâmba prea mult}
{fr: action de tordre trop}
{en: action of twisting too much, of bending too much}

1: harea tsi u-ari atsel tsi easti anapud (sh-cari fatsi lucrili anapuda); anapudilji, anapudzãlji, anãpudzãlji;
2: tihi anapudã; tihi oarbã; tihi lai; anapudilji, nitihi
{ro: îndărătnicie; ghinion}
{fr: esprit de travers; caprice; guignon, adversité}
{en: stubborness, awkward temper; misfortune, bad luck}
ex: las s-chearã anãpudilja

§ anapudilji/anapudilje (a-na-pu-dhí-lji) sf anapudilj (a-na-pu-dhílj) – (unã cu anãpudilji)
ex: vidzush ahãntã anapudilji (tihi oarbã)

§ anapudzãlji/anapudzãlje (a-na-pu-dzã-lji) sf anapudzãlj (a-na-pu-dzãlj) – (unã cu anãpudilji)

§ anãpudzã-lji/anãpudzãlje (a-nã-pu-dzã-lji) sf anãpudzãlj (a-nã-pu-dzãlj) – (unã cu anãpudilji)

§ anãpudzãscu (a-nã-pu-dzắs-cu) vb IV anãpudzãi (a-nã-pu-dzắĭ), anãpudzam (a-nã-pu-dzámŭ), anãpu-dzãtã (a-nã-pu-dzắ-tã), anãpudzãri/anãpudzãre (a-nã-pu-dzắ-ri) – nu voi s-ascultu di vãr sh-fac mash tsi voi mini, dupã caplu-a meu; mi fac multu anapud; fac lucri strãmbi (anapuda)
{ro: îndărătnici, deveni neascultător}
{fr: devenir retif et turbulent}
{en: become disobedient, stubborn and turbulent}
ex: ficiorlji anãpu-dzãrã (s-featsirã anapudz) ca vãrnãoarã; zboarãli-a lui mi-anãpu-dzãrã (mi featsirã arãu) multu

§ anãpudzãt (a-nã-pu-dzắtŭ) adg anãpudzãtã (a-nã-pu-dzắ-tã), anãpudzãts (a-nã-pu-dzắtsĭ), anãpudzãti/anãpudzãte (a-nã-pu-dzắ-ti) – lucru tsi easti faptu anapuda; tsi s-poartã ca un om anapud; tsi fatsi lucrili ashi cum va el, fãrã s-ascultã di vãr
{ro: îndărătnic, neascultător, încăpăţânat}
{fr: bizarre, turbulent, retif}
{en: turbulent, obstinate, reckless}

§ anãpudzãri/anãpudzãre (a-nã-pu-dzắ-ri) sf anãpudzãri (a-nã-pu-dzắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva anãpudzashti
{ro: acţiunea de a se îndărătnici, de a deveni neascultător; îndărătnicire; destrăbălare, neruşinare}
{fr: action de devenir retif et turbulent; turbulence, contrariété, dévergondage}
{en: action of becoming disobedient, stubborn and turbulent; shamelessness}

{ro: îmbătrânit, învechit}
{fr: vieilli, invétéré, devenu vieux, devenu suranné}
{en: who got old}

§ aushiri/aushire (a-u-shí-ri) sf aushiri (a-u-shírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva aushashti (tsiva si nvicljashti); alghiri (perlu), anvicljari, bãtãljusiri, mbitãr-niri, mushiri (trã muljeri), nvicljari, vicljari, nvicljiri, vicljiri
{ro: acţiunea de a îmbătrâni, de a se învechi; îmbătrânire, învechire}
{fr: action de vieillir, de devenir vieux, de tomber en désuétude; vieillessement}
{en: action of geting old, of getting outdated}

§ aushitã (a-u-shí-tã) sf fãrã pl – starea tu cari s-aflã omlu cãndu aushashti; harea tsi-l fatsi omlu s-hibã aush; aushatic, aushami
{ro: bătrâneţe}
{fr: vieillessement, vieillesse}
{en: old age}

§ aushatic (a-u-shĭátic) sn aushatitsi/aushatitse (a-u-shĭá-ti-tsi) shi aushaticuri (a-u-shĭá-ti-curĭ) –
1: multsãmi di aushanj;
2: catastisea tu cari s-aflã omlu cãndu aushashti; aushami; bitrãneatsã, yiramati
{ro: bătrânet, bătrânime; bătrâneţe}
{fr: nombre de vieillards; vieillesse}
{en: number of old people; old age}
ex: nveatsã tu giunatic, s-ti tindzi tu-aushatic (chirolu tsi eshti-aush); s-lucrãm cãt him tiniri s-nu n-apucã aushaticlu golj; va s-aibã nã norã tu-aushatic; minduea-ti cã yini aushaticlu; aushaticlu (aushanjlji tuts) dit Ipir; fãrã di aushatic (aushanj), lumea s-dutsea ca raclu; lu nvitsã cum sã zburascã dinintea-a aushaticlui (adunari di-aushanj) cari va-l giudicã; s-adunã ausha-ticlu s-veadã tsi lipseashti s-fatsim; aushaticlu (bana di-aush) i greu, o lai murgu, frati-a meu; cu tut aushaticlu-lj (cu tuti cã eara aush), nu-lj yinea s-alasã lumea; dit aushatic (di pachi-strãpachi, dit chirolu strãveclju) s-aflarã pãnã la noi, shi noi s-li alãsãm a ficiorlor a noshtri

§ aushami/aushame (au-shĭá-mi) sf fãrã pl – (unã cu aushatic)
ex: s-adunã tutã aushamea a hoarãljei (tuts aushanjlji dit hoarã); tora tu-aushami (aushatic), scoati, cal, giunami

§ aushescu2 (a-u-shĭés-cu) adg aushascã (a-u-shĭás-cã), ausheshtsã (a-u-shĭésh-tsã), ausheshti (a-u-shĭésh-ti) – tsi ari s-facã cu aushaticlu i cu aushanjlji; di aushanj, di aushatic
{ro: bătrânesc}
{fr: vieux, antique}
{en: old, ancient, of old age}

§ aushashti/aushashte (a-u-shĭásh-ti) adv – ca di aushanj
{ro: bătrâneşte}
{fr: en vieux, à l’antique}
{en: old, ancient, of old age}
ex: zburashti aushashti (dip ca aushanjlji)

§ strãaush (strã-a-úshĭŭ) sm strãaush (strã-a-úshĭ) shi strãaushanj (strã-a-ú-shĭanjĭ) – aush dit bãrnili di ma nãinti di aushlji dit bãrnul a nostru; strãush, straush, pap, pap-aush, strãpap, stripãrinti, strãpãrinti
{ro: strămoş}
{fr: aïeul, ancêtre}
{en: ancestor, forefather}
ex: li-avem adets di la-aush, strãaush (stãpãrintsã); strãaushlji a noshtri bãna tu cãlivi; strãaushlji a noshtri eara oaminj gionj

§ strãush (strã-úshĭŭ) sm strãush (strã-úshĭ) shi strãushanj (strã-ú-shĭanjĭ) – (unã cu strãaush); nã si aflã di aush, strãush

§ straush (stra-úshĭŭ) sm straush (stra-úshĭ) shi straushanj (stra-ú-shĭanjĭ) – (unã cu strãaush)
ex: aushlji shi straushlji a mei

ex: vigljai (shidzui dishtiptat) tutã noaptea cã avea cãlduri sh-trãsãrea; ari doi oaminj dupã nãs cari lu veaglji (l-pãzescu); mi vigljai (mi-afirii) multu

§ vigljedz (vi-gljĭédzŭ) (mi) vb I vigljai (vi-gljĭáĭ), vigljam (vi-gljĭámŭ), vigljatã (vi-gljĭá-tã), vigljari/vigljare (vi-gljĭá-ri) – (unã cu aveglju)

§ vigljat (vi-gljĭátŭ) adg vigljatã (vi-gljĭá-tã), vigljats (vi-gljĭátsĭ), vigljati/vigljate (vi-gljĭá-ti) – (unã cu avigljat)

§ vigljari/vigljare (vi-gljĭá-ri) sf vigljeri (vi-gljĭérĭ) – (unã cu avigljari)
ex: plãtim multu sh-vigljari cum lipseashti nu avem; vigljarea (afirirea) ãlj lundzeashti bana

§ paraveglju (pá-ra-vé-gljĭu) (mi) vb I paravigljai (pá-ra-vi-gljĭáĭ), paravigljam (pá-ra-vi-gljĭámŭ), paravigljatã (pá-ra-vi-gljĭá-tã), paravigljari/paravigljare (pá-ra-vi-gljĭá-ri) – aveglju multu (ma multu dicãt easti-ananghi); aveglju multu di multu (ma multu dicãt u caftã-arada)
{ro: veghea prea mult}
{fr: veiller trop}
{en: watch too much}

§ paravigljedz (pá-ra-vi-gljĭédzŭ) (mi) vb I paravigljai (pá-ra-vi-gljĭáĭ), paravigljam (pá-ra-vi-gljĭámŭ), para-vigljatã (pá-ra-vi-gljĭá-tã), paravigljari/paravigljare (pá-ra-vi-gljĭá-ri) – (unã cu paraveglju)

§ paravigljat (pá-ra-vi-gljĭátŭ) adg paravigljatã (pá-ra-vi-gljĭá-tã), paravigljats (pá-ra-vi-gljĭátsĭ), para-vigljati/paravigljate (pá-ra-vi-gljĭá-ti) – tsi easti vigljat multu (ma multu dicãt lipseashti)
{ro: care este vegheat prea mult}
{fr: qui est trop veillé}
{en: watched too much}

§ paravigljari/para-vigljare (pá-ra-vi-gljĭá-ri) sf paravigljeri (pá-ra-vi-gljĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva paravigljadzã
{ro: acţiunea de a veghea prea mult}
{fr: action de veiller trop}
{en: action of watching too much}

§ avigljitor (a-vi-glji-tórŭ) adg avigljitoari/avigljitoare (a-vi-glji-tŭá-ri), avigljitori (a-vi-glji-tórĭ), avigljitoari/avigljitoare (a-vi-glji-tŭá-ri) – (atsel) tsi-aveaglji tsiva; tsi easti bãgat cu-arugã s-aveaglji un lucru (casã, ayinji, etc.); avlighitor, vigljitor, pãndar, drãgat, dãrgat, puljac, puleac
{ro: păzitor, pândar}
{fr: veilleur, gardien}
{en: watchman, guardian}
ex: bãgã avigljitori, s-nu-alasã s-intrã nitsi puljlu nãuntru; nipoata-a avigljitorlui (pãndarlui); ishi cu avigljitorlji a lui sã s-priimnã

§ avlighitor (a-vli-ghi-tórŭ) adg avlighitoari/avlighitoare (a-vli-ghi-tŭá-ri), avlighitori (a-vli-ghi-tórĭ), avlighitoari/avlighitoare (a-vli-ghi-tŭá-ri) – (unã cu avigljitor)

§ vigljitor (vi-glji-tórŭ) adg vigljitoari/vigljitoare (vi-glji-tŭá-ri), vigljitori (vi-glji-tórĭ), vigljitoari/vigljitoare (vi-glji-tŭá-ri) – (unã cu avigljitor)

§ viglã (ví-glã) sf vigli/vigle (ví-gli) –
1: un (multi ori un stratiot) tsi-aveaglji tsiva (un loc, unã cali, unã-ayinji, etc.); avigljitor, vigljitor, strajã, caraulã, cãrãulã, cãrãuli, cãrãulgi, caracoli, nubici;
2: dishcljidzãturã (guvã, firidã) njicã prit stizmã (dit unã casã, tsilar, cireap, mitirizi, etc.) prit cari omlu poati s-veadã tsi s-fatsi di-alantã parti (poati s-aminã cu tufechea, etc.)
{ro: strajă, sentinelă, ferăstruică în zid}
{fr: garde, sentinelle; vigie, trou d’observation dans un rampart; trou latéral dans un four; petite ouverture dans le mur}
{en: guard, sentry, small opening in a wall, fortification, oven, etc.}
ex: lj-bãgarã vigli (avigljitori) tra s-nu fugã; vigla (caracolea) nu duchi tsi vrea s-facã; o, Doamne, Dumnidzale shi viglã scãpãtoari

§ veclju2 (vé-cljĭu) (mi) vb I vicljai (vi-cljĭáĭ), vicljam (vi-cljĭámŭ), vicljatã (vi-cljĭá-tã), vicljari/vicljare (vi-cljĭá-ri) – (unã cu aveglju)

§ vicljat2 (vi-cljĭátŭ) adg vicljatã (vi-cljĭá-tã), vicljats (vi-cljĭátsĭ), viclja-ti/vicljate (vi-cljĭá-ti) – (unã cu avigljat)

§ vicljari2/vicljare (vi-cljĭá-ri) sf vicljeri (vi-cljĭérĭ) – (unã cu avigljari)

§ vleghi (vléghĭŭ) (mi) vb I vligheai (vli-ghĭáĭ), vligheam (vli-ghĭámŭ), vligheatã (vli-ghĭá-tã), vligheari/vligheare (vli-ghĭá-ri) – (unã cu aveglju)
ex: shi las si vleaghi (s-aveaglji) vetea-a lor spãstritã

§ vligheat (vli-ghĭátŭ) adg vligheatã (vli-ghĭá-tã), vligheats (vli-ghĭátsĭ), vligheati/vligheate (vli-ghĭá-ti) – (unã cu avigljat)

§ vligheari/vligheare (vli-ghĭá-ri) sf vligheri (vli-ghĭérĭ) – (unã cu avigljari)

§ vlighitor (vli-ghi-tórŭ) adg vlighitoa-ri/vlighitoare (vli-ghi-tŭá-ri), vlighitori (vli-ghi-tórĭ), vlighitoa-ri/vlighitoare (vli-ghi-tŭá-ri) – (unã cu avigljitor)

§ priveglju (pri-vé-gljĭu) vb I privigljai (pri-vi-gljĭáĭ), privigljam (pri-vi-gljĭámŭ), privigljatã (pri-vi-gljĭá-tã), privigljari/privigljare (pri-vi-gljĭá-ri) – stau dishtiptat s-aveglju (s-lu pizescu) un lucru tra s-nu-l lja vãrnu; nu dormu noaptea shi stau la caplu a unui lãndzit tra s-lu mutrescu (ma s-aibã ananghi di tsiva); u trec noaptea s-aveglju mortul; aveglju, avigljedz, veglju, vigljedz
{ro: veghea}
{fr: veiller}
{en: watch during normal sleeping hours}
ex: bãgã s-priveaglji noaptea tutã

§ privigljat (pri-vi-gljĭátŭ) adg privigljatã (pri-vi-gljĭá-tã), privigljats (pri-vi-gljĭátsĭ), privigljati/privigljate (pri-vi-gljĭá-ti) – (lãndzit, mortu) tsi-lj sta cariva noaptea la cap s-lu-aveaglji; avigljat, vigljat
{ro: vegheat}
{fr: veillé, surveillé}
{en: watched over}

§ privigljari/privigljare (pri-vi-gljĭá-ri) sf privigljeri (pri-vi-gljĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-priveaglji cariva; avigljari, vigljari, nihteri
{ro: acţiunea de a veghea; veghere, priveghi}
{fr: action de veiller; veille, vigile}
{en: action of watching during sleeping hours; vigil}

§ apreaveglju (a-prea-vé-gljĭu) (mi) vb I apreavigljai (a-prea-vi-gljĭáĭ), apreavigljam (a-prea-vi-gljĭámŭ), apreavigljatã (a-prea-vi-gljĭá-tã), apreaviglja-ri/apreavigljare (a-prea-vi-gljĭá-ri) – nj-bag ghini oarã (mintea) sh-mi-aveglju, mi-afirescu ghini
{ro: păzi bine}
{fr: (se) garder, surveiller attentivement}
{en: be very careful in protecting himself}
ex: si s-apreaveaglji di Gioea (si sh-bagã mintea shi si s-aveaglji ghini)

§ apreavigljat (a-prea-vi-gljĭátŭ) adg apreavigljatã (a-prea-vi-gljĭá-tã), apreavigljats (a-prea-vi-gljĭátsĭ), apreaviglja-ti/apreavigljate (a-prea-vi-gljĭá-ti) – tsi easti avigljat ghini
{ro: păzit bine}
{fr: gardé, surveillé attentivement}
{en: be very careful and protect himself}

§ apreavigljari/apreavigljare (a-prea-vi-gljĭá-ri) sf apreavigljeri (a-prea-vi-gljĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva easti apreavigljat
{ro: acţiunea de a fi atent şi de a se păzi bine}
{fr: action de (se) garder, de surveiller attentivement}
{en: action of being very careful in protecting himself}

{en: action of cooling, of refreshing (oneself), coolness, refreshment}

§ avrescu (a-vrés-cu) (mi) vb IV avrii (a-vríĭ), avream (a-vreámŭ), avritã (a-vrí-tã), avriri/avrire (a-vrí-ri) – (unã cu avredz)
ex: dã-ts pi fatsã cu apã aratsi ca s-ti-avreshti (s-tsã fats avrã, s-ti-avredz); pruscuchii cu apã streaha shi avrii (feci avrã tu, avrai) casa; cãtrã searã mizia s-avri (s-avrã)

§ avrit (a-vrítŭ) adg avritã (a-vrí-tã), avrits (a-vrítsĭ), avriti/avrite (a-vrí-ti) – (unã cu avrat)

§ avriri/avrire (a-vrí-ri) sf avriri (a-vrírĭ) – (unã cu avrari)

§ avros (a-vrósŭ) adg avroasã (a-vrŭá-sã), avrosh (a-vróshĭ), avroasi/avroase (a-vrŭá-si) – tsi easti niheamã ma-aratsi ca locurli di avãrliga; tsi ti avreadzã; tsi fatsi (tsi-adutsi, tsi ari, tsi easti cu) avrã; cu avrã
{ro: răcoros; răcoritor}
{fr: frais, rafraîchissement, rafraîchissant}
{en: fresh, cool, cooling, refreshing}
ex: un vimtu avros bãtea (tsi adutsea avrã); hoarã avroasã (cu avrã) shi livendã; mi dipun tu groapa-avroasã (cu avrã)

§ avritsã (a-vrí-tsã) sf avritsã (a-vrí-tsã) – hãlati cu cari-sh fatsi avrã omlu (sh-lja vimtu) cãndu lj-easti caldu
{ro: evantai}
{fr: évantail}
{en: fan}
ex: fã-ts vimtu cu avritsa

36: bag pi sulã = frig (di-aradã) njel pi sulã;
37: mi bag tu guva di sharpi = mi-ascundu ghini tra s-nu poatã s-mi aflã vãrnu, tra s-nu shtibã vãrnu iu hiu;
38: u bag strãmbã (cãciula) = nu-am dip ananghi, nu-nj trag gailelu, nu mi mealã;
39: lu bag arãu = lji spun a unui tsi nu shtia, lucrul arãu tsi-ari faptã)
{ro: băga, plasa, pune, aplica, intra, angaja, vârî, (se) amesteca, insista, convinge, înţelege, (se) decide, procura, fi atent, urmări, prinde, învinge, capitula, urla, învăţa, gândi, (se) culca, (se) îngrăşa, etc.}
{fr: mettre, placer, poser, appliquer, entrer, engager, fourrer, (se) mêler, insister, convaincre, comprendre, (se) décider, procurer, faire attention, poursuivre, attraper, vaincre, capituler, pousser des cris, rendre, penser, (se) coucher, s’engraisser, etc.}
{en: put, place, apply, get hired (for a job), enter, get mixed up, insist, convince, understand, decide, procure, be careful, pay attention, follow, catch, vanquish, capitulate, yell, learn, think, lie down, get fat, etc.}
ex: bagã-l tu sac sh-lja-l cu tini; bagã-nj mãna tu gepi; bagã-li dighios (dipuni-li); mi bãgai (shidzui, mi curdusii, mi-ashtirnui) ningã measã; bagã-li oili ninti; bãgats-lu n casã s-vã bag nãtheam di measã; paradzlji sã-lj badz la bancã; va-lj bãgãm avdeli; mi bãgai (intrai, mi-acãtsai) tu cor; s-avea bãgatã
(expr: intratã, arugatã) ca huzmichear; nãpãrticã s-bãgã (intrã, s-hipsi) tu fearicã; tsi ti badz (ti-ameastits) tu lucri xeani?; s-bãgã s-u da
(expr: sã ngricã, lj-cãdzu furtii, lji s-arcã s-u da); bãgats-u di cali
(expr: cãndirsits-u, apuadutsets-u, nduplicats-u) s-nu fugã; s-bãgã
(expr: nchisi) s-bumbuneadzã; s-bãgã sã strigã; bagã-ti pi dintsã (tindi-ti s-dornji cu fatsa nghios); s-bagã (s-dutsi s-doarmã) cu gãljinjli, si scoalã cu cucotslji; bagã-ts mintsãli n cap
(expr: adunã-ts mintsãli, isihã-sea, s-nu fats glãrinj); bãgat tsiva tu cornu i nu?
(expr: aduchit, achicãsit tsiva i nu?); cari-l bãga tu cornu?
(expr: cari lu-asculta tsi dzãtsi); bagã ghini tu cornu
(expr: ascultã, aduchea ghini tra s-nu-agãrsheshti) tsi-ts dzãc; bagã tu ureclji
(expr: ascultã ghini, shi s-ts-aduts aminti) tsi tsã spun; nu sh-avea bãgatã nitsi nã sãrmã n gurã
(expr: nu-avea mãcatã tsiva dip; eara multu-agiunj); mi bãgai
(expr: loai apofasea) s-li vindu oili; cãndu bãgarã
(expr: acãtsarã, nchisirã, loarã apofasea) s-facã numta; Mitlu bãgã
(expr: acumprã) nã furtii di balidz; anvitsai cã badz
(expr: acumpri, adunj, creshti) tsachi; bagã-ts oara
(expr: mutrea ghini s-nu pats tsiva, s-ts-ai cãshtiga, bagã-ts mintea); bagã oarã
(expr: mutrea ghini, ai-tsã mintea) s-nu intrã cariva n casã; nu bãgã oarã
(expr: nu-aduchi, nu-avdzã cã nu sh-avea mintea la-atseali) tsi-lj dzãsi aushlu; nu bãgai oarã
(expr: u-aveam mintea aljurea shi nu vidzui) ma s-tricu pri-aoa frati-tu; cãnjlji u bãgarã nãinti
(expr: (i) u-alãtrarã di u aspãrearã multu; (ii) trapsirã ninti, s-loarã dupã); el, cara-l bãgã luplu dinãpoi
(expr: cara lu-avinã luplu); s-ti bãgarim tu mãnã!
(expr: s-puteam s-ti-acats!); nu-lj si bagã mãnã
(expr: nu poati s-hibã astãmãtsit, nu poati s-hibã azvimtu); nu li bag mpadi
(expr: nu-nj mi prudau) dinãintea-a voastrã; easi nveasta, bagã boatsea
(expr: nchiseashti s-aurlã); nipotlu bãgã minti bunã
(expr: s-featsi cu minti, nvitsã cum s-facã); tsi bagã tu minti?
(expr: tsi mindueashti?); bagã-nj-ti
(expr: culcã-ti s-dornji), pulje, bagã-nj-ti (culcã-ti s-dornji); ved cã bãgash zvercã
(expr: ti ngrãshash); ved cã bãgash carni tu ureclji
(expr: ti ngrãshash); sh-bãgã lãili
(expr: intrã tu jali); mãni bãgãm
(expr: nchisim s-tsãsem) tu-arãzboi; multu mi bag
(expr: cilihtisescu, nj-bag zori) tra s-fug; sh-avea bãgatã stranjili atseali nalili
(expr: s-avea nviscutã cu stranjili nali) tsi li-adusi tatã-su dit Vlãhii; suntu anj di dzãli di cãndu nu bãgai ciciorlu
(expr: nu cãlcai) pi la nàsh; bãgãm
(expr: fripsim) pi sulã un noatin; chiru, canda s-bãgã tu guvã di sharpi
(expr: canda s-ascumsi tra s-nu lu-aflã vãrnu); cara si s-aflã tsi-ai faptã, lipseashti s-ti badz tu guvã di sharpi; lu bãgã arãu la frati-su
(expr: lj-dzãsi a frati-sui c-avea faptã un lucru arãu)

§ bãgat (bã-gátŭ) adg bãgatã (bã-gá-tã), bãgats (bã-gátsĭ), bãgati/bãgate (bã-gá-ti) – tsi easti faptu s-intrã iuva; tsi easti alãsat si sta pi tsiva; apus, pus, culcat, curdisit, ashtirnut
{ro: băgat, plasat, pus, aplicat, intrat, etc.}
{fr: mis, placé, posé, appliqué, entré, etc.}
{en: put, placed, applied, etc.}

§ bãgari/bãgare (bã-gá-ri) sf bãgãri (bã-gắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-bagã tsiva; puneari, culcari, curdisiri, ashtirneari
{ro: acţiunea de a băga, de a plasa, de a pune, de a aplica, de a intra, etc.; băgare, plasare, punere, aplicare, intrare, etc.}
{fr: action de mettre, de placer, de poser, d’appliquer, d’entrer, etc.}
{en: action of putting, of placing, of applying, etc.}
ex: tri bãgari pri aranã
(expr: easti multu bun); aestã eara bãgari tru somnu
(expr: aestã eara mash tra s-lu-arãdã)

§ nibãgat (ni-bã-gátŭ) adg nibãgatã (ni-bã-gá-tã), nibãgats (ni-bã-gátsĭ), nibãgati/ni-bãgate (ni-bã-gá-ti) – tsi nu easti bãgat s-intrã iuva; tsi nu s-ari bãgatã s-doarmã; etc.
{ro: nebăgat, neculcat, etc.}
{fr: qui n’est pas mis, qui n’est pas couché, etc.}
{en: who is not put in, who does not lie down, etc.}
ex: hiu nibãgat ninga (nu mi bãgai ninga s-dormu)

§ nibãgari/nibãgare (ni-bã-gá-ri) sf nibãgãri (ni-bã-gắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva i tsiva nu s-bagã
{ro: acţiunea de a nu băga, de a nu se culca, etc.}
{fr: action de ne pas mettre, de ne pas se coucher, etc.}
{en: action of not putting in, of not lying down, etc.}

§ bãgãturã (bã-gã-tú-rã) sf bãgãturi (bã-gã-túrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu oaea sh-cheari njelu ninti di-afitari; vãtãmãturã
{ro: avort la oi}
{fr: avortement chez les brebis}
{en: miscarriage (sheep)}

1: ambairã = (unã pravdã) intrã cu coarnili n cariva; ambuirã;
2: mi ambair = mi-alãncescu ca un bair di…;
3: ambair pãrmiti (cãstãnji) = dzãc zbor dupã zbor, isturii dupã isturii, pãrãvulsescu multi;
4: u mbair = mi bag tu-ashtirnut cu-unã muljari (bãrbat) tra s-u ciumulescu, s-u-ampihiur, s-u ncalic, s-nã agãchipsim;
5: ambair (unã cãrvani) = duc, neg tu frãmti, hiu cãlãuz)
{ro: înşira; împunge cu coarnele; apărea (în fruntea unui şir); povesti}
{fr: (s’)enfiler; mettre à la queue leu-leu; frapper de la corne, cosser; apparaître à la file; raconter; marcher à la tête d’un troupeau ou d’une caravane servant comme guide; raconter, coucher avec une femme (homme)}
{en: line up, string (beads); gore (with a horn); walk in the front of a line; narrate; sleep with a woman (man)}
ex: feata ambãira (tritsea pri hir) mãrdzeali; ambairã-nj lãpuda (treatsi-nj cãrlidzli tu ocljilj di lãpudã); lu-ambãirarã boilji (fig: lu mbuirarã, lj-intrarã cu coarnili); ambãirã (fig: s-alãnci ca un bair) nã cãrvani; moasha-aestã va tsã li ambairã (fig: va tsã li spunã, pãrãvulseascã tuti); muljarea aestã ambãirã multi la mortu (fig: adusi-aminti multi tu boatsitli-a ljei); shtia s-ambairã multi (fig: s-pãrãvulseascã, s-aducã aminti) aushaticlu; tsachilji a tãi ambairã ghini (fig: njergu ghini tu frãmti, suntu bunj cãlãuji); si-ambairã (fig: bãrbat sh-muljari s-bagã deadun tu-ashtirnut si s-agãchipseascã, si s-ciumuleascã, si s-ampihiurã)

§ ambãirat (am-bã-i-rátŭ) adg ambãiratã (am-bã-i-rá-tã), ambãirats (am-bã-i-rátsĭ), ambãirati/ambãirate (am-bã-i-rá-ti) – tsi s-aflã bãgat tu-unã aradã; (mãrdzeaua) tsi easti tricutã prit hir; ãmbãirat, mbãirat, mbãrat; arãdãpsit, arãdyisit, arãdyipsit
{ro: înşirat; împuns cu coarnele; etc.}
{fr: enfilé; frappé de la corne, cossé; etc.}
{en: lined up; gored (with a horn); etc.}
ex: peshtsãlj eara ambãirats tu cioarã

§ ambãirari/ambãirare (am-bã-i-rá-ri) sf ambãirãri (am-bã-i-rắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-ambairã tsiva; ãmbãirari, mbãirari, mbãrari; arãdãpsiri, arãdyisiri, arãdyipsiri
{ro: acţiunea de a înşira; de a împunge cu coarnele; etc.}
{fr: action de (s’)enfiler; de frapper de la corne, de cosser; etc.}
{en: action of lining up, of stringing (beads); of goring (with a horn); etc.}
ex: ambãirarea-a cumbuloyilor ãnj lo tutã dzua; avea sãltãnati tu ambãirari (nchisiri tu frãmti)

§ ãmbair (ãm-bá-irŭ) (mi) vb I ãmbãirai (ãm-bã-i-ráĭ), ãmbãiram (ãm-bã-i-rámŭ), ãmbãiratã (ãm-bã-i-rá-tã), ãmbãirari/ãmbãirare (ãm-bã-i-rá-ri) – (unã cu ambair)

§ ãmbãirat (ãm-bã-i-rátŭ) adg ãmbãiratã (ãm-bã-i-rá-tã), ãmbãirats (ãm-bã-i-rátsĭ), ãmbãirati/ãmbãirate (ãm-bã-i-rá-ti) – (unã cu ambãirat)

§ ãmbãirari/ãmbãirare (ãm-bã-i-rá-ri) sf ãmbãirãri (ãm-bã-i-rắrĭ) – (unã cu ambãirari)

§ ãmbar3 (ãm-bárŭ) (mi) vb I ãmbãrai (ãm-bã-ráĭ), ãmbãram (ãm-bã-rámŭ), ãmbãratã (ãm-bã-rá-tã), ãmbãrari/ãmbãrare (ãm-bã-rá-ri) – (unã cu ambair)

§ ãmbãrat3 (ãm-bã-rátŭ) adg ãmbãratã (ãm-bã-rá-tã), ãmbãrats (ãm-bã-rátsĭ), ãmbãrati/ãmbãrate (ãm-bã-rá-ti) – (unã cu ambãirat)

§ ãmbãrari3/ãmbãrare (ãm-bã-rá-ri) sf ãmbãrãri (ãm-bã-rắrĭ) – (unã cu ambãirari)

§ mbair (mbá-irŭ) (mi) vb I mbãirai (mbã-i-ráĭ), mbãiram (mbã-i-rámŭ), mbãiratã (mbã-i-rá-tã), mbãirari/mbãirare (mbã-i-rá-ri) – (unã cu ambair)
ex: mbãirã orli cã-lj s-arupsi lutraea; un di un nã mbãirãm (nã bãgãm tu-aradã un dupã-alantu); s-li mulgã li mbãirã (li bãgã unã dupã-alantã); mbairã (li treatsi prit hir) mãrdzealili; shtii s-li mbairã di tsã scoati troarã un cãntic; acãtsarã sã mbairã (s-yinã un dupã-alantu) gionj aleptsã; cari li bagã tu cornu cãti mbairã nãsã (fig: pãrãvulseashti); shadi shi lã mbairã
(expr: lã dzãtsi isturii) unã cãti unã; neavutlu lji mbãirã, unã cãti unã, cum sta lucrul; cum u vidzu hilja di-amirã, u mbãirarã (fig: u pudidirã, u-anãpãdirã) lãcrinjli cãtrã nghios

§ mbãirat (mbã-i-rátŭ) adg mbãiratã (mbã-i-rá-tã), mbãirats (mbã-i-rátsĭ), mbãirati/mbãirate (mbã-i-rá-ti) – (unã cu ambãirat)

§ mbãirari/mbãirare (mbã-i-rá-ri) sf mbãirãri (mbã-i-rắrĭ) – (unã cu ambãirari)
ex: cu mbãirarea-a mãrdzealilor mi shintii (cu tritsearea-a mãrdzealilor prit hir nj-tricui) tutã dzua; arauã mbãirari (fig: culaguzlãchi) fatsi

§ mbãirãturã (mbã-i-rã-tú-rã) sf mbãirãturi (mbã-i-rã-túrĭ) – bãgari tu-aradã
{ro: înşirare}
{fr: enfilement; enfilade, enfilure}
{en: lining up (things, beings); stringing (beads); succession}

§ mbar3 (mbárŭ) (mi) vb I mbãrai (mbã-ráĭ), mbãram (mbã-rámŭ), mbãratã (mbã-rá-tã), mbãrari/mbãrare (mbã-rá-ri) – (unã cu ambair)
ex: shi mbarã oili-agalea (sh-li bagã-agalea oili cu-aradã unã dupã-alantã)

§ mbãrat3 (mbã-rátŭ) adg mbãratã (mbã-rá-tã), mbãrats (mbã-rátsĭ), mbãrati/mbãrate (mbã-rá-ti) – (unã cu ambãirat)

§ mbãrari3/mbãrare (mbã-rá-ri) sf mbãrãri (mbã-rắrĭ) – (unã cu ambãirari)

§ dizbair (diz-bá-irŭ) (mi) vb I dizbãirai (diz-bã-i-ráĭ), dizbãiram (diz-bã-i-rámŭ), dizbãiratã (diz-bã-i-rá-tã), dizbãirari/dizbãirare (diz-bã-i-rá-ri) – aspargu sireaua tu cari s-aflã arãdãpsiti lucri; disfac di cum eara mbãirati lucrili dit un bair; scot (disfac) hirili dit unã lãpudã (pãndzã, mãnushi, etc.); arup hirlu sh-li-alas s-easã (s-cadã) mãrdzealili (fluriili, etc.) dit unã ghiurdani; discaci perlji di la unã cusitsã; disfac hirili di la unã cioarã (funi, etc.); distrãmedz, distram, strãmedz, dizmal
{ro: deşira}
{fr: effiler, désenfiler}
{en: fray, unravel, unthread, unstring (beads)}
ex: pãndza s-dizbairã; dizbãirãm mãrdzealili; mizi s-dizbãirã di nãs

§ dizbãirat (diz-bã-i-rátŭ) adg dizbãiratã (diz-bã-i-rá-tã), dizbãirats (diz-bã-i-rátsĭ), dizbãirati/dizbãirate (diz-bã-i-rá-ti) – (lucru) tsi easti scos dit un bair; (hir) tsi easi dit unã lãpudã; (ghiurdani) dit cari ishirã mãrdzealili cã-lj s-arupsi hirlu; distrãmat, strãmat, dizmãlat
{ro: deşirat}
{fr: effilé, désenfilé}
{en: frayed, unraveled, unthreaded, unstrung (beads)}
ex: mãnush dizbãirati

§ dizbãirari/dizbãirare (diz-bã-i-rá-ri) sf dizbãirãri (diz-bã-i-rắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru s-dizbairã; distrãmari, strãmari, dizmãlari
{ro: acţiunea de a deşira; deşirare}
{fr: action d’effiler, de désenfiler}
{en: action of fraying, unraveling, unthreading, unstringing (beads)}

§ dizbãirãturã (diz-bã-i-rã-tú-rã) sf dizbãirãturi (diz-bã-i-rã-túrĭ) – lucru tsi easti dizbãirat; dizbãirari
{ro: deşirare}
{fr: défilage}
{en: unraveling, unthreading, unstringing (of beads)}

§ dizmair (diz-má-irŭ) (mi) vb I dizmãirai (diz-mã-i-ráĭ), dizmãiram (diz-mã-i-rámŭ), dizmãi-ratã (diz-mã-i-rá-tã), dizmãirari/dizmãirare (diz-mã-i-rá-ri) – (unã cu dizbair)

§ dizmãirat (diz-mã-i-rátŭ) adg dizmãiratã (diz-mã-i-rá-tã), dizmãirats (diz-mã-i-rátsĭ), dizmãirati/dizmãirate (diz-mã-i-rá-ti) – (unã cu dizbãirat)

§ dizmãirari/dizmãirare (diz-mã-i-rá-ri) sf dizmãirãri (diz-mã-i-rắrĭ) – (unã cu dizbãirari)