§ stãteari/stãteare (stã-teá-ri) sf stãteri (stã-térĭ) – (unã cu stari1)

§ stãtut2 (stã-tútŭ) adg stãtutã (stã-tú-tã), stãtuts (stã-tútsĭ), stãtuti/stãtute (stã-tú-ti) – tsi easti di multu chiro shi sh-ari alãxitã nustimada; tsi easti veclju sh-nu mata easti bun; tsi easti aspartu shi nu easti bun trã mãcari; aludzãt, astãljat, aspartu, tãlãit
(expr: apã stãtutã = apã dit bãltsã tsi sta tu-un loc cã nu-ari pri iu s-curã; apã tsi doarmi)
{ro: stătut; stricat, alterat}
{fr: rance, croupi}
{en: spoiled, altered}
ex: balta ari apã stãtutã (veaclji, fãrã bunã nustimadã, tsi sta tu-un loc shi nu curã tu-arãu); carni stãtutã (aludzãtã, aspartã)

§ stari2/stare (stá-ri) sf stãri (stắrĭ) –
1: aveari, nicuchiratã, cãtãndii;
2: catandisi, catastasi
{ro: avere, gospodărie, stare materială; stare, situaţie}
{fr: avoir, fortune; état, situation}
{en: property, fortune; state, siytuation}

§ parastau (pá-ras-táŭ) vb I shi II parastãtui (pá-ras-tã-túĭ), parastam (pá-ras-támŭ) shi parastãteam (pá-ras-tã-teámŭ), parastatã (pá-ras-tá-tã) shi parastãtutã (pá-ras-tã-tú-tã), parastari/parastare (pá-ras-tá-ri) shi parastãteari/parastãteare (pá-ras-tã-teá-ri) – stau di-unã parti; stau multu chiro; (fig: parastau = cirshescu (tser, caftu) ca un tsiritor)
{ro: sta de o parte; sta prea mult timp}
{fr: rester à coté; rester trop de temps}
{en: stay aside; stay too long a time}
ex: si parasta (s-cirshascã) la ushile a lumilor

§ parastãtut (pá-ras-tã-tútŭ) adg parastãtutã (pá-ras-tã-tú-tã), parastãtuts (pá-ras-tã-tútsĭ), parastãtuti/parastãtute (pá-ras-tã-tú-ti) – tsi sta di-unã parti
{ro: care a stat de o parte; care a stat prea mult timp}
{fr: qui a resté à coté; qui a resté trop de temps}
{en: who stayed aside; who stayed too long a time}

§ parastat (pá-ras-tátŭ) adg parastatã (pá-ras-tá-tã), parastats (pá-ras-tátsĭ), parastati/parastate – (unã cu parastãtut)

§ parastari/pa-rastare (pá-ras-tá-ri) sf parastãri (pá-ras-tắrĭ) – atsea tsi fatsi-atsel tsi parasta
{ro: acţiunea de a sta de o parte; de a sta prea mult timp}
{fr: action de rester à coté; de rester trop de temps}
{en: action of staying aside; of staying too long a time}

§ parastãtea-ri/parastãteare (pá-ras-tã-teá-ri) sf parastãteri (pá-ras-tã-térĭ) – (unã cu parastari)

(expr: di nimãcari); pi-agiun (pi stumahea goalã, pi inimã agiunã nimãcat), nu poati s-bea nitsi unã chicutã di yin

§ agiuna-mi/agiuname (a-gĭu-ná-mi) sf fãrã pl – stari di nimãcari, nimãcari, agiuneatsã, agiunatic
{ro: flămânzire}
{fr: famine}
{en: starvation}
ex: mor di agiunami (nimãcari)

§ agiunatic (a-gĭu-ná-ticŭ) sn fãrã pl – foami, nimãcari
{ro: foame}
{fr: faim; jeûne}
{en: hunger, starvation}
ex: di-agiunatic (foami) shi di slãbintsã; agiunaticlu (foamea, nimãcarea) easti bun tr-atsel tsi poati s-lu facã

§ agiuneatsã (a-gĭu-neá-tsã) sf agiunets (a-gĭu-nétsĭ) – (unã cu agiunatic)

§ ajunedz (a-jĭu-nédzŭ) vb I ajunai (a-jĭu-náĭ), ajunam (a-jĭu-námŭ), ajunatã (a-jĭu-ná-tã), ajunari/ajunare (a-jĭu-ná-ri) – (unã cu agiunedz)

§ ajunat (a-jĭu-nátŭ) adg ajunatã (a-jĭu-ná-tã), ajunats (a-jĭu-nátsĭ), ajunati/ajunate (a-jĭu-ná-ti) – (unã cu agiunat)

§ ajunari/ajunare (a-jĭu-ná-ri) sf ajunãri (a-jĭu-nắrĭ) – (unã cu agiunari)

{fr: action de coller}
{en: action of gluing}

§ lãchescu (lã-chĭés-cu) (mi) vb IV lãchii (lã-chíĭ), lãcheam (lã-chĭamŭ), lãchitã (lã-chí-tã), lãchiri/lãchire (lã-chí-ri) – (unã cu alãchescu)

§ lãchit (lã-chítŭ) adg lãchitã (lã-chí-tã), lãchits (lã-chítsĭ), lãchiti/lãchite (lã-chí-ti) – (unã cu alãchit1)

§ lãchiri/lãchire (lã-chí-ri) sf lãchiri (lã-chírĭ) – (unã cu alãchiri)

§ alãchiturã (a-lã-chi-tú-rã) sf alãchituri (a-lã-chi-túrĭ) – tsiva tsi easti alãchit di un altu lucru; loclu iu suntu alichiti dauã i ma multi lucri;
(expr: nj-easti unã-alãchiturã = un tsi sta tut chirolu ningã mini shi nu pot s-ascap di el)
{ro: lipitură}
{fr: collage}
{en: gluing, attachment}

§ alichescu (a-li-chĭés-cu) (mi) vb IV alichii (a-li-chíĭ), alicheam (a-li-chĭamŭ), alichitã (a-li-chí-tã), alichiri/alichire (a-li-chí-ri) – (unã cu alãchescu)
ex: s-frãmsi ma u-alichi; boea alicheashti; tini tsi ti-alichish
(expr: intrash) ãn cor; albã sã-nj ti ved, lea sor, tsi nj-alichish
(expr: bãgash) nveasta n cor; tu alichiri
(expr: cãndu s-acatsã n cor) ãlj cãntã ashitsi; lj-alichii dauã shuplets
(expr: lj-ded dauã pliscuti); lj-alichii dauã fushti
(expr: lj-ded un shcop); s-alichi
(expr: nu s-dispãrtsã) di tatã-su

§ alichit (a-li-chítŭ) adg alichitã (a-li-chí-tã), alichits (a-li-chítsĭ), alichiti/alichite (a-li-chí-ti) – (unã cu alãchit)

§ alichi-ri/alichire (a-li-chí-ri) sf alichiri (a-li-chírĭ) – (unã cu alãchiri)

§ lichescu (li-chĭés-cu) (mi) vb IV lichii (li-chíĭ), licheam (li-chĭamŭ), lichitã (li-chí-tã), lichiri/lichire (li-chí-ri) – (unã cu alãchescu)
ex: licheashti cartea cu colã; tsi s-lichi ashi di mini?; s-lichescu hãrpi; coaji di himunic nu s-licheashti di buric
(expr: nu ti saturã)

§ lichit (li-chítŭ) adg lichitã (li-chí-tã), lichits (li-chíts), lichiti/lichite (li-chí-ti) – (unã cu alãchit)

§ lichiri (li-chí-ri) sf lichiri (li-chírĭ) – (unã cu alãchiri)

§ dizlãchescu (diz-lã-chĭés-cu) (mi) vb IV dizlãchii (diz-lã-chíĭ), dizlãcheam (diz-lã-chĭamŭ), dizlãchitã (diz-lã-chí-tã), dizlãchiri/dizlãchire (diz-lã-chí-ri) – disfac un lucru di-aclo iu easti alichit; ndipãrtedz (disfac) unã di-alantã dauã i ma multi lucri tsi s-ta alichiti cu unã colã; dispartu (ndipãrtedz, l-fac s-hibã ahoryea) cariva di-un lucru i hiintsã; dizlichescu, disfac, ndipãrtedz, dispartu, etc.
{ro: dezlipi, separa}
{fr: décoller, disjoindre}
{en: unglue}
ex: cãndu va dzãc s-ti dizlãcheshti, atumtsea va dipunj di pri mer!; cãnjlji s-dizlãchirã; s-dizlãchi tinichelu; draclu nu s-dizlãchea di nãs

§ dizlãchit (diz-lã-chítŭ) adg dizlãchitã (diz-lã-chí-tã), dizlãchits (diz-lã-chítsĭ), dizlãchiti/dizlãchite (diz-lã-chí-ti) – tsi fu disfaptu (ndipãrtat, dis-pãrtsãt) di-un lucru di cari eara alãchit; dizlichit, disfãcut, ndi-pãrtat, dispãrtsãt, etc.
{ro: dezlipit, separat}
{fr: écollé, déjoint}
{en: unglued}

§ dizlãchiri/dizlãchire (diz-lã-chí-ri) sf dizlã-chiri (diz-lã-chírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru s-dizlãcheashti; dizlichiri, disfãtseari, ndipãrtari, dispãrtsãri, etc.
{ro: acţiunea de a dezlipi, de a separa; dezlipire, separare}
{fr: action de décoller, de disjoindre; décollement, détachement}
{en: action of ungluing; detachement}

§ dizlãchiturã (diz-lã-chi-tú-rã) sf dizlãchituri (diz-lã-chi-túrĭ) – atsea tsi fatsi la dizlãchirea-a unui lucru; cumata tsi s-ari dizlãchitã; dizlichiturã
{ro: dezlipitură, separaţie}
{fr: décollement, détachement}
{en: detachement}

§ dizlichescu (diz-li-chĭés-cu) (mi) vb IV dizlichii (diz-li-chíĭ), dizlicheam (diz-li-chĭamŭ), dizlichitã (diz-li-chí-tã), dizlichiri/diz-lichire (diz-li-chí-ri) – (unã cu dizlãchescu)
ex: dizlichea primuveara pingerli; nu s-dizlicheashti (nu s-disparti) di mã-sa nitsiunã oarã

§ dizlichit (diz-li-chítŭ) adg dizlichitã (diz-li-chí-tã), dizlichits (diz-li-chítsĭ), dizlichiti/dizlichite (diz-li-chí-ti) – (unã cu dizlãchit)

§ dizlichiri/dizlichire (diz-li-chí-ri) sf dizlichiri (diz-li-chírĭ) – (unã cu dizlãchiri)

§ dizlichiturã (diz-li-chi-tú-rã) sf dizlichituri (diz-li-chi-túrĭ) – (unã cu dizlã-chiturã)

§ nidizlãchit (ni-diz-lã-chítŭ) adg nidizlãchitã (ni-diz-lã-chí-tã), nidizlãchits (ni-diz-lã-chítsĭ), nidizlãchiti/nidizlãchite (ni-diz-lã-chí-ti) – tsi nu fu disfaptu (ndipãrtat, dispãrtsãt) di-un lucru di cari eara alãchit; nidizlichit, nidisfãcut, nindipãrtat, nidispãrtsãt, etc.
{ro: nedezlipit, neseparat}
{fr: qui n’est pas décollé, qui n’est pas déjoint}
{en: that is not unglued}
ex: sh-di mortu, sh-di yiu, nidizlãchit (nidispãrtsãt) io hiu (angucitoari: numa)

§ nidizlãchiri/nidizlãchire (ni-diz-lã-chí-ri) sf nidizlã-chiri (ni-diz-lã-chírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru nu s-diz-lãcheashti; nidizlichiri, nidisfãtseari, nindipãrtari, nidispãrtsãri, etc.
{ro: acţiunea de a nu dezlipi, de a nu separa; nedezlipire, neseparare}
{fr: action de ne pas décoller, de ne pas disjoindre}
{en: action of not ungluing}

§ nidizlichit (ni-diz-li-chítŭ) adg nidizlichitã (ni-diz-li-chí-tã), nidizlichits (ni-diz-li-chítsĭ), nidizlichiti/nidizlichite (ni-diz-li-chí-ti) – (unã cu nidizlãchit)

§ nidizlichiri/nidizlichire (ni-diz-li-chí-ri) sf nidizlichiri (ni-diz-li-chírĭ) – (unã cu nidizlãchiri)

ex: amãnarea aestã nu-lj da arãpas

§ amnari1/amnare (am-ná-ri) sf amnãr (am-nắrĭ) – (unã cu amãnari)

§ amãnat2 (a-mã-nátŭ) adv – tsi nu yini (tsi nu s-fatsi, tsi nu s-tihiseashti, etc.) atumtsea cãndu si shtea ma dinãinti cã va s-yinã (va si s-facã, va si s-tihiseascã, etc.) ma dupã tsi treatsi un castilea chiro; dupã tsi treatsi oara shtiutã i astãsitã (ca si s-facã un lucru); tsi s-fatsi cu amãnari; amnat, ãntardã, ntardu, tardu, tãrdzãu
{ro: târziu}
{fr: tard, tardivement}
{en: late, lately}
ex: amãnat vinj (tardu vinj); nchisirã amãnat (ntardu); easti multu-amãnat (ntardu)

§ amnat2 (am-nátŭ) adv – (unã cu amãnat2)
ex: amnat (ntardu) vinj

§ amãnat3 (a-mã-nátŭ) sm amãnats (a-mã-nátsĭ) – faptul cã cariva i tsiva easti amãnat; amnat, amãnari, amnari
{ro: întârziat, întârziere}
{fr: retardement}
{en: lateness}
ex: amãnatlu aestu nu mi-arãseashti dip

§ amnat3 (am-nátŭ) sm – (unã cu amãnat3)

§ amãnãtor (a-mã-nã-tórŭ) adg amãnãtoari/amãnãtoare (a-mã-nã-tŭá-ri), amãnãtori (a-mã-nã-tórĭ), amãnãtoari/amãnãtoare (a-mã-nã-tŭá-ri) – atsel tsi fatsi tra si s-amãnã lucrul; atsel tsi yini amãnat
{ro: întârzietor}
{fr: retardataire}
{en: who causes a delay; late-comer}

§ not2 (nótŭ) sm pl(?) – minarea pri apã i sum apã cu minãri di mãnj sh-di cicioari; shidearea niminatã pri fatsa-a apãljei; nutari, anutari, amplãtiri, mplãtiri, avuziri
{ro: înot}
{fr: nage, à la nage}
{en: swim, swimming}
ex: valea n not va s-trec

§ notalui (nó-ta-lui) adv (tsi s-aspuni tu forma “a notalui”) – (mi duc iuva) cu nutarea pri apã
{ro: cu înotul}
{fr: à la nage}
{en: swimming}

{ro: salvare}
{fr: salut, délivrance}
{en: rescue}

§ aplicari1/aplicare (a-pli-cá-ri) sf aplicãri (a-pli-cắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-apleacã tsiva i cariva; plicari, ncljinari, dipuneari
{ro: acţiunea de a (se) apleca, de a (se) înclina; de a (se) supune; aplecare, înclinare, supunere}
{fr: action de baisser, de (se) pencher, de s’incliner; de (se) plier; de (se) soumettre}
{en: action of lowering, of inclining, of leaning, of tilting, of bending over; of subduing}

§ aplicatã (a-pli-cá-tã) sf fãrã pl – loc tsi dipuni multu, tsi easti arpidinos; aripidinã, catifur, himã, etc.

§ plec1 (plécŭ) (mi) vb I plicai (pli-cáĭ), plicam (pli-cámŭ), plicatã (pli-cá-tã), plicari/plicare (pli-cá-ri) – (unã cu aplec1)
ex: s-mi plec (s-mi-aplec) shi sã-nj ti bash; arãulu nu putu s-pleacã (s-dipunã) pãgor; pleacã-ti (apleacã-ti, dipuni-ti) shi-nj ti fã padi; pleacã-ts caplu (apleacã-ts caplu) s-ved tsi ai pi zvercã; armash di nu-am iu s-nji plec caplu
(expr: iu si stau, iu s-dormu, iu s-nj-aflu apanghiu)

§ plicat1 (pli-cátŭ) adg plicatã (pli-cá-tã), plicats (pli-cátsĭ), plicati/plicate (pli-cá-ti) – (unã cu aplicat1)
ex: caplu plicat (aplicat), coarda nu-l talji

§ plica-ri1/plicare (pli-cá-ri) sf plicãri (pli-cắrĭ) – (unã cu aplicari1)

{ro: acţiunea de a apropia, de a ajunge, de a primi, de a lua; apropiere; ajungere (din urmă); primire, luare}
{fr: action de (s’)approcher; de (re)joindre; d’atteindre; de recevoir, d’ac-cueillir}
{en: action of aproaching; of rejoining, of receiving}

§ neaprucheat (nea-pru-chĭatŭ) adg neaprucheatã (nea-pru-chĭa-tã), neaprucheats (nea-pru-chĭatsĭ), neaprucheati/neaprucheate (nea-pru-chĭa-ti) – cari nu s-ari minatã tra s-hibã cama-aproapea di tsiva i cariva; cari nu lu-ari agiumtã (di dinãpoi); cari nu easti alãsat (dixit) tra s-intrã (si sta) n casã; neagiumtu, niloat, nidixit, neashtiptat, etc.
{ro: neapropiat; neajuns (din urmă); neprimit, neluat}
{fr: qui n’est pas approché ((re)joint; atteint; reçu, accueilli)}
{en: who has not been aproached (rejoined, received)}

§ neaprucheari/neaprucheare (nea-pru-chĭa-ri) sf neaprucheri (nea-pru-chĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu nu s-aproachi tsiva (icã nu easti aprucheat di cariva i tsiva); neagiun-dzeari, niloari, nidixiri, neashtiptari, etc.
{ro: acţiunea de a nu apropia, de a nu ajunge, de a nu primi, de a nu lua; neapropiere; neajungere (din urmă); neprimire, neluare}
{fr: action de ne pas (s’)approcher; de ne pas (re)joindre; d’atteindre; de ne pas recevoir, de ne pas accueillir}
{en: action of not aproaching; of not rejoining, of not receiving}

§ prochi1 (próchĭŭ) (mi) vb IV prucheai (pru-chĭaĭ), prucheam (pru-chĭamŭ), prucheatã (pru-chĭa-tã), prucheari/prucheare (pru-chĭa-ri) – (unã cu aprochi)
ex: s-nã prochi tora seara

§ prucheat (pru-chĭatŭ) adg prucheatã (pru-chĭa-tã), prucheats (pru-chĭatsĭ), prucheati/prucheate (pru-chĭa-ti) – (unã cu aprucheat)

§ prucheari/prucheare (pru-chĭa-ri) sf prucheri (pru-chĭérĭ) – (unã cu aprucheari)

§ aproapea (a-prŭá-pea) adv – nu diparti di tsiva (loc i chiro) i di cariva; aproapi, apropea, ningã; ca, vãrã, avãrliga di;
(expr: him di-aproapea = him soi di-aproapea)
{ro: aproape}
{fr: près; presque}
{en: near, close by; almost}
ex: aproapea di (ningã) mini; him aproapea (vitsinj, un ningã-alantu); easti-aproapea di Stã-Viniri; di-aproapea (nu di diparti, di ningã el) sã-lj dzãts mushat; cari di cari si s-facã di cama aproapea
(expr: di soi); tricu aproapea (ca, (ca) vãrã, deavãrliga di) un an

§ apropea (a-pró-pea) adv – (unã cu aproapea)
ex: apropea (nu diparti) totna, doilji-nã noi

§ aproapi/aproape (a-prŭá-pi) adv – (unã cu aproapea)