lungu (lún-gu) adg lungã (lún-gã), lundzi (lún-dzi), lundzi/lundze (lún-dzi) – (lucru) tsi easti strimtu di-unã parti, ma tr-alantã parti, un capit easti diparti di-alantu; (omlu) tsi easti analtu (shi suptsãri); (loc) tsi sã ntindi multu di-unã parti (di la un capit la-alantu) ma putsãn di-alantã; (chiro) tsi tsãni multu; etc.; mari, multu, analtu, diparti, etc.
{ro: lung}
{fr: long}
{en: long}
ex: cãdzu tu-un somnu lungu (tsi tsãnu multu); u-aflu cu cali si-lj dãm banã lungã; omlu-aestu easti lungu (analtu shi suptsãri) ca lefca; isturia-a ta easti lungã; un cãrlig lungu di cornu adãrat; dupã ahãtã cali lungã, deadi di un suflit di om; intrarã shi tru-atsea pishtireauã, cari eara lungã, largã, ahãndoasã; loai nã vigã lungã tra s-agiungu; talji nã veargã lungã shi u tindi prisupra-arãului; muljarea, poali lundzi sh-minti shcurtã; muljare, muljare, minti shcurtã sh-perlji lundzi; cusitsi lundzi sh-minti shcurtã; easti cama lungã di-a ta
§ lundzimi/lundzime (lun-dzí-mi) sf lundzinj (lun-dzínjĭ) – dipãrtarea dit-un loc tu altu; mãrimea tsi u-ari un lucru (om, loc, chiro, etc.) tu partea iu easti lungu; lundzeami
{ro: lungime}
{fr: longueur}
{en: length}
ex: lundzimea (partea-atsea lunga) a ayinjiljei eara di-unã njilji di cots, lãrdzimea di shasi suti
§ lundzeami/lundzeame (lun-dzeá-mi) sf lundzenj (lun-dzénjĭ) – (unã cu lundzimi)
§ lundzin (lun-dzínŭ) adg lundzinã (lun-dzí-nã), lundzinj (lun-dzínjĭ), lundzini/lundzine (lun-dzí-ni) – tsi ari banã lungã; tsi bãneadzã multsã anj; urari faptã-a unui tra s-bãneadzã multsã anj
{ro: cu viaţă lungă}
{fr: qui vit, qui vive longtemps}
{en: who lives longtime}
ex: s-nã bãneadzã hãrioasã shi lundzinã (multsã anj); lundzinã (cu lungã banã) s-ti ved
§ dealungului (dea-lún-gu-luĭ) adv – piningã mardzinea-a unui lucru lungu; di la un capit la-alantu
{ro: de-a lungul}
{fr: le long de, en travers}
{en: along, alongside, throughout}
ex: armãnlu eara nvitsat s-tragã dealungului cu meshlji (deadun cu meshlji tri trec un dupã-alantu; multu chiro); u lo dealungului di-arãu (piningã-arãu)
§ lundzescu (lun-dzés-cu) (mi) vb IV shi II lundzii (lun-dzíĭ), lundzeam (lun-dzeámŭ), lundzitã (lun-dzí-tã), lundziri/lundzire (lun-dzí-ri) shi lundzeari/lundzeare (lun-dzeá-ri) – fac un lucru s-hibã cama lungu; tindu un lucru s-lu fac ma lungu; adavgu tsiva la un lucru tra s-lu fac ma lungu; (ficior) creashti tu boi; mãrescu, analtsu, crescu, etc.
(expr: mi lundzescu (pi crivati, mpadi, etc.) = mi tindu tu crivati (mpadi) ta s-dormu, cã escu avursit, lãndzit, etc.)
{ro: lungi}
{fr: allonger; prolonger}
{en: lengthen}
ex: umbrãtsli a muntsãlor s-lundzea (s-fãtsea ma mãri, ma lundzi); s-alundzi (s-featsi ma lungu) deaghinealui; Dumnidzã s-lundzeascã dzãlili (s-u facã ma lungã bana) a amirãlui; ficiorlu lundzi (criscu multu tu boi) multu di cãndu nu lu-am vidzutã
§ lundzit (lun-dzítŭ) adg lundzitã (lun-dzí-tã), lundzits (lun-dzítsĭ), lundziti/lundzite (lun-dzí-ti) – tsi s-ari faptã cama lungu (cã ari criscutã, cã s-ari teasã, cã-lj s-ari adãvgatã tsiva, etc.)
{ro: lungit}
{fr: allongé; prolongé}
{en: lengthened}
ex: di bun sãnãtos ãl vidzu lundzit
(expr: lãndzit sh-tes tu crivati)
§ lundziri/lundzire (lun-dzí-ri) sf lundziri (lun-dzírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru s-lundzeashti
{ro: acţiunea de a lungi}
{fr: action d’allonger; de prolonger}
{en: action of lengthening}
§ lundzeari/lundzeare (lun-dzeá-ri) sf lundzeri (lun-dzérĭ) – (unã cu lundziri)
§ prilungu (pri-lún-gu) adv – trã multu chiro; tsi easti ca lungu; (boatsi) tsi dãnãseashti (tsãni) multu chiro
{ro: prelung}
{fr: longuement}
{en: lengthily, for a long time}
ex: boulu mudzi prilungu (trã multu chiro)
§ sprilungu (spri-lún-gu) adg sprilungã (spri-lún-gã), sprilundzi (spri-lún-dzi), sprilundzi/spri-lundze (spri-lún-dzi) – tsi s-aspuni ca lungu; tsi tsãni ca multu chiro; spirlungu, spirlungos
{ro: prelung}
{fr: allongé}
{en: lengthened, prolonged}
ex: fatsa-a ljei sprilungã (ca lungã)
§ spir-lungu (spir-lún-gu) adg spirlungã (spir-lún-gã), spirlundzi (spir-lún-dzi), spirlundzi/spirlundze (spir-lún-dzi) – (unã cu spri-lungu)
§ spirlungos (spir-lun-gósŭ) adg spirlungoasã (spir-lun-gŭá-sã), spirlungosh (spir-lun-góshĭ), spirlungoasi/spirlungoase (spir-lun-gŭá-si) –
1: tsi s-aspuni ca lungu; spirlungu;
2: tsi easti lungu sh-ari un capit tsi ntsapã; chipitos, sumigos, ntsãpãlicos, surlutos, struxit
{ro: prelung şi ascuţit}
{fr: allongé et pointu}
{en: lengthened, prolonged, sharp, pointed}
ex: vidzãndalui un par spirlungos (par lungu shi sumigos) di gardul dit grãdinã
§ spir-lundzescu (spir-lun-dzés-cu) (mi) vb IV spirlundzii (spir-lun-dzíĭ), spirlundzeam (spir-lun-dzeámŭ), spirlundzitã (spir-lun-dzí-tã), spirlundziri/spirlundzire (spir-lun-dzí-ri) – tsi s-fatsi ma lungu di cum eara ma ninti; tsi s-mata lundzeashti
{ro: prelungi}
{fr: rendre plus long}
{en: lengthen more}
§ spirlundzit (spir-lun-dzítŭ) adg spirlundzitã (spir-lun-dzí-tã), spirlundzits (spir-lun-dzítsĭ), spirlundziti/spirlundzite (spir-lun-dzí-ti) – tsi easti faptu s-hibã ma lungu di cum eara ma ninti
{ro: prelungit}
{fr: rendu plus long}
{en: lengthened more}
§ spirlundziri/spirlundzire (spir-lun-dzí-ri) sf spirlundziri (spir-lun-dzírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru si spirlundzeashti
{ro: acţiunea de a prelungi; prelungire}
{fr: action de rendre plus long}
{en: action of lengthening more}
