DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

abel

abel (a-bélŭ) sn abeali/abeale (a-beá-li) – cheatrã njicã, albã shi duzi (buimatcã) tsi s-aflã di-aradã la mardzinea di-arãu; cheatrã njicã, albã shi stronghilã dit un gioc di ficiurits i feati njits (“cu bealili”) cu tsintsi chitritseali; adul, bel, cutumag, gurgulj, chitritseauã, shombur, shomburã
{ro: pietricică albicioasă, rotundă sau ovală, folosită într-un joc copilăresc cu cinci pietricele}
{fr: caillou blanc et rond d’un jeu d’enfants}
{en: small stone from a children’s game}
ex: cum ti agiots tini cu abealili; cu abealili s-agioacã mash featili

§ bel1 (bélŭ) sn beali/beale (beá-li) – (unã cu abel)
ex: featili s-agioacã cu bealili; oulu di cathã easti cãt un bel; altsã cu beali (chitritseali); stealili trimura nsus ca beali (chitritseali) di yeamandu

§ adul (a-dhúlŭ) sn aduli/adule (a-dhú-li) – cheatrã njicã, albã shi stronghilã dit un gioc di njits cu tsintsi chitritseali; abel
{ro: pietricică albicioasă, rotundă sau ovală, folosită într-un joc de copii cu cinci pietricele}
{fr: caillou blanc et rond d’un jeu d’enfants}
{en: small stone from a children’s game}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

cheatrã

cheatrã (chĭá-trã) sf chetri (chĭé-tri) shi chetsrã (chĭé-tsrã) shi chetsãri (chĭé-tsãrĭ) shi chetsuri (chĭé-tsurĭ) – lucru tsi s-aflã tu loc shi nu s-aspardzi lishor cã easti multu vãrtos shi apa nu poati s-intrã tu el tra s-lu moalji; bãrtsiri, bizbilji, shcãmbã, scarpã, shcarpã, pishtireauã, hãlichi, hãlitsã;
(expr:
1: cheatrã albã; cheatrã acrã = stipsi;
2: cheatrã aroshi = cãrbuni multu curat (tsi easti ca crustalu);
3: cheatra-a calui = cheatrã vinitã;
4: cheatrã miracuni = cheatrã cu cari si sturyisescu cutsutili;
5: cheatrã di moarã = aroatã mari di cheatrã cu cari s-matsinã grãnili la moarã;
6: cheatrã di mirminti (cheatrã) = ploaci di mirminti;
7: cheatrã scumpã = chetsrã njits scoasi dit loc (tsi suntu ca-ageamea di multi hromi) cari suntu lucrati di masturi giuvairgeadz shi ufilisiti la adrarea giuvaricadzlor;
8: (ari cap, easti) ca cheatra = (ari cap, easti) vãrtos, sãnãtos ca cheatra;
9: (om cu) inimã di cheatrã = (om cu) inimã di her, tsi nu-aducheashti vãrã njilã, vreari, etc. ti cari tsi s-hibã; (om cu) inimã di her;
10: sh-chetsrã! = sh-altu tsi; sh-altu tsi vrei!; sh-tsiva dip (zburãri cãndu nu vrei s-dai i s-fats tsiva);
11: aruc chetri = (i) bag zizanji (ntsãpãturi, muzavirlãchi, anghidã, ngrãnji, etc.); (ii) aruc stepsu, cãtigurii pri cariva;
12: bag nã cheatrã n gurã = nu-am tsi s-dzãc, nu scot un zbor dit gurã, ncljid gura, amutsãscu;
13: mãc chetsrã = zburãscu glãrinj, zburãscu-arãu di cariva, dzãc minciunj, cacuzburãscu;
14: yin ca di cheatrã = nu yin dip, nu va yin;
15: ca di cheatrã = (i) tsi easti mash tu (tsi easi mash dit) mintea-a omlui, calpu, minciunos; (ii) vãrnãoarã, mash atumtsea cãndu va mi fac cheatrã;
16: canda li dzãc la chetri zboarãli, canda zburãscu cu chetsrãli; ca di pri cheatrã canda dau = geaba zburãscu cã nu va si s-facã tsi dzãc mini, zburãscu mash ca sã zburãscu cã vãrnu nu mi avdi sh-nu mi-ascultã, etc.;
17: fug sh-va s-aruc cheatra dupã mini; aruc cheatra nãpoi = fug sh-nu va mi tornu nãpoi vãrnã-oarã;
18: nu-armãni cheatrã pristi cheatrã = tuti suntu fapti padi, suntu-azvãrnuiti, nu-armãni dip tsiva dit-un lucru (casã, agru, hoarã, etc.);
19: cheatrã n casã = featã nimãrtatã;
20: am unã cheatrã pi inimã (tu suflit) = am unã mari cripari, hiu multu nvirnat;
21: nj-si lo cheatra di pi inimã = isihãsii, ascãpai di criparea tsi nj-u-aveam tu inimã;
22: fug di-ascapirã chetrili = fug multu-agonja, tra s-nu mi-acatsã atsel tsi mi-avinã;
23: creapã che-tsrãli di-arcoari = easti multã-arcoari;
24: nj-dau caplu di cheatrã = nj-pari arãu di tsi am faptã, mi fac pishman;
25: pãnã sh-chetrili l-plãngu = s-dzãtsi trã un om tsi s-plãndzi tut chirolu, di nai ma njiclu lucru, cã pãnã sh-chetrili-l plãngu!;

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

cutumag

cutumag (cu-tu-mágŭ) sn cutumadzi/cutumadze (cu-tu-má-dzi) – cheatrã njicã, albã shi stronghilã dit un gioc di (feati) njits; bel, abel, gurgulj, chitritseauã, shombur, shomburã
{ro: pietricică albicioasă, rotundă sau ovală, folosită într-un joc de fetiţe}
{fr: caillou rond servant aux jeux de petites filles}
{en: small round stone from a game played by little girls}
ex: dãrcea virsa chicuti mari ca cutumadzi

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

gurgulj1

gurgulj1 (gur-gúljĭŭ) sm gurgulj (gur-gúljĭ) shi sn gurgulji/gurgulje (gur-gú-lji) – cheatrã stronghilã (arucutoasã); lucru tsi easti arucutos; gãrgulj, abel, bel, chitritseauã, shombur, shomburã
{ro: piatră rotunjită}
{fr: rond, pierre arrondie}
{en: round, ring, round stone}
ex: featili s-agiuca cu gurgulji (chetri arucutoasi, abeli); un gurgulj di neauã mi-agudi tu oclji

§ gãrgulj1 (gãr-gúljĭŭ) sm gãrgulj (gãr-gúljĭ) shi sn gãrgulji/gãrgulje (gãr-gú-lji) – (unã cu gurgulj1)
ex: eara ca vãrnu gãrgulj (cheatrã arucutoasã) tsi nu s-apuni iuva

§ gurguljitos (gur-gu-lji-tósŭ) adg gurguljitoasã (gur-gu-lji-tŭá-sã), gurguljitosh (gur-gu-lji-tóshĭ), gurguljitoasi/gurgulji-toase (gur-gu-lji-tŭá-si) – tsi sh-u-adutsi cu un tserclju (aroatã icã discu); arucutos, stronghil, gurguljat, gurguljutos, ngurguljitos, vãrligos, nvãrligos, anvãrligos, ãnvãrligos, nvãrgos, ãnvãrgos, nvrãgos;
(expr:
1: parãlu-i gurguljutos = parãlu-i cãlãtor, tsi s-arucuteashti shi treatsi di la om la om;
2: minciunã gurguljitoasã = minciunã diplumaticã, aspusã ashi tra s-nu facã multã znjii)
{ro: rotund, rotunjit}
{fr: rond, arrondi}
{en: round, rounded}
ex: unã lacrimã gurguljitoasã-lj curã tu fatsã

§ ngurguljitos (ngur-gu-lji-tósŭ) adg ngurguljitoasã (ngur-gu-lji-tŭá-sã), ngurguljitosh (ngur-gu-lji-tóshĭ), ngurguljitoasi/ngurguljitoase (ngur-gu-lji-tŭá-si) – (unã cu gurguljitos)

§ gurguljutos (gur-gu-ljĭu-tósŭ) adg gurguljutoasã (gur-gu-ljĭu-tŭá-sã), gurguljutosh (gur-gu-ljĭu-tóshĭ), gurguljutoasi/gurguljutoase (gur-gu-ljĭu-tŭá-si) – (unã cu gur-guljitos)
ex: ne unã ne dauã, lã crui nã minciunã gurguljutoasã

§ gurguljos (gur-gu-ljĭósŭ) adg gurguljoasã (gur-gu-ljĭŭá-sã), gurguljosh (gur-gu-ljĭóshĭ), gurguljoasi/gurguljoase (gur-gu-ljĭŭá-si) – (unã cu gurguljitos)
ex: chetsãri gurguljoasi pit arãuri s-aflã; luna sh-soarili suntu gurguljosh

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

hãlitsã

hãlitsã (hã-lí-tsã) sf hãlitsã (hã-lí-tsã) – cumatã di cheatrã; loc mplin di chetsrã; hãlichi, pishtireauã, pishcireauã, spiljauã, spilj, shcarpã, scarpã, shcãmbã
{ro: piatră, stâncă, stâncărie}
{fr: caillou, rocher}
{en: rock}

§ hãlichi/hãliche (hã-lí-chi) sf hãlichi (hã-líchĭ) – loc tsi easti mplin di chetsrã; cumatã njicã di cheatrã; loc mplin di chetsrã; cheatrã, shombur, hãlitsã, bãrtsiri, bizbilji
{ro: pietricică, pietrărie}
{fr: petite pierre, caillou, contrée rocheuse}
{en: rock, stony land}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

shcarpã

shcarpã (shcár-pã) sf shcarpi/shcarpe (shcár-pi) – cumatã mari di cheatrã hiptã vãrtos tu loc (tu muntsã, multu arar pi cãmpu), cu stizmi ndreapti sh-multi cohiuri; cumatã di cheatrã; cheatrã, bãrtsiri, bizbilji, pishtireauã, pishcireauã, spiljauã, spilj, scarpã, shcãmbã, hãlitsã, hãlichi
{ro: stâncă}
{fr: rocher}
{en: large rock, crag}
ex: s-alinã pi-unã shcarpã di iu s-videa tut cãsãbãlu; analti shcarpi (shcãmbi); astupã-lã via cu vãrnã shcarpã; cãrãri di shcãrpi (shcãmbi); ti hidz prit shcarpi ca un sharpi

§ scarpã (scár-pã) sf scarpi/scarpe (scár-pi) – (unã cu shcarpã)

§ scãrcã (scắr-cã) sf pl(?) – loc cu multi chetri (loc chitros, iu omlu nu poati sã-sh creascã unã ayinji)
{ro: loc pietros}
{fr: endroit pierreux impropre pour la vigne}
{en: stony land}

§ scãrpos (scãr-pósŭ) adg scãrpoasã (scãr-pŭá-sã), scãrposh (scãr-póshĭ), scãrpoasi/scãrpoase (scãr-pŭá-si) – (loc di la munti mplin di shcãmbi) tsi easti multu ncljinat shi piricljos trã omlu cari va s-lu dipunã cã easti lishor ca s-cadã shi sã-sh facã arãu; tsi easti ncljinat shi ahãndos ca unã arãpã; arãpos, rãpos, aripidinos
{ro: râpos, prăpăstios}
{fr: abrupt, éscarpé}
{en: abrupt, steep}
ex: un plai scãrpos (arãpos); un creac scãrpos; unã vali scãrpoasã; s-alipidã cãtrã Ciuca scãrpoasã (cu-arãpi, cu gremuri)

§ shcãmbã (shcắm-bã) sf shcãmbi/shcãmbe (shcắm-bi) – (unã cu shcarpã)
ex: bãgã nã shcãmbã (cheatrã) mari tu cufinã

§ shombur (shĭóm-burŭ) sn shomburi/shombure (shĭóm-bu-ri) – cheatrã njicã, shomburã, chitritseauã
{ro: pietricică}
{fr: petite pierre, caillou}
{en: small stone, pebble}
ex: shcarpili-lj si pãrea cã suntu nishti shomburi (chitritseali)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn