{ro: făcut să fie mai puţin acru}
{fr: fait quelque chose moins aigre}
{en: made something to be less sour}

§ disacriri/disacrire (di-sa-crí-ri) sf disacriri (di-sa-crírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu si disacreashti un lucru
{ro: acţiunea de a face mai puţin acru}
{fr: action de faire quelque chose moins aigre}
{en: action of making something to be less sour}

§ acredz (a-crédzŭ) (mi) vb I acrai (a-cráĭ), acram (a-crámŭ), acratã (a-crá-tã), acrari/acrare (a-crá-ri) – (unã cu acrescu1)

§ acrat (a-crátŭ) adg acratã (a-crá-tã), acrats (a-crátsĭ), acrati/acrate (a-crá-ti) – (unã cu acrit)

§ acrari/acrare (a-crá-ri) sf acrãri (a-crắrĭ) – (unã cu acriri)

§ acrimi/acrime (a-crí-mi) sf acrinj (a-crínjĭ) –
1: lucru acru; harea tsi-l fatsi un lucru tra s-hibã acru;
2: tumati i purni hearti shi stricurati tra s-tsãnã multu chiro, cu cari s-acreadzã mãcãrli earna; anãcrimi, acriturã, acrãturã
{ro: acrime, acreală; bulion}
{fr: aigreur; verjus}
{en: sourness; verjuice}
ex: acreadzã ghela cu acrimi; yeatrul lj-deadi izini s-mãcã scrimi; acrinjli nu li voi; nu mãcã acrinj di-aesti cã va ti lja heavra

§ acriturã (a-cri-tú-rã) sf acrituri (a-cri-túrĭ) – lucru acru; mãcari acrã; harea tsi-l fatsi un lucru tra s-hibã acru; acrimi, anãcrimi, thãrãpelj
{ro: acreală, acritură}
{fr: aigreur, chose aigre, plat aigre}
{en: sourness, sour meal}
ex: mãcã multã acriturã

§ acrã-turã (a-crã-tú-rã) sf acrãturi (a-crã-túrĭ) – (unã cu acriturã)

§ acrearcu (a-creár-cu) adg acrearcã (a-creár-cã), acreartsã (a-creár-tsã), acreartsi/acreartse (a-creár-tsi) –
1: acru;
2: om acru, ursuz, lai
{ro: acru; om rău}
{fr: aigre; homme aigre; irascible, méchant}
{en: sour; bad man}
ex: hii acrearcu

§ acrishor (a-cri-shĭórŭ) adg acrishoarã (a-cri-shĭŭá-rã), acrishori (a-cri-shĭórĭ), acrishoari/acrishoare (a-cri-shĭŭá-ri) – tsi ari unã nustimadã tsi da (ma nu multu) ca pri acrã
{ro: acrişor}
{fr: aigrelet}
{en: sourish}
ex: merlu-aestu easti niheamã acrishor (da ca pri acru)

§ acrish (a-críshĭŭ) sn acrishuri (a-crí-shĭŭrĭ) – acrimi tsi yini dit stumahi tu gurã; anãcrici, puscãiturã, bruzgãiturã, cãurã
{ro: acreală, aciditate stomahală}
{fr: aigreur, acidité}
{en: heartburn}

§ anãcrescu (a-nã-crés-cu) (mi) vb IV anãcrii (a-nã-críĭ), anãcream (a-nã-creámŭ), anãcritã (a-nã-crí-tã), anãcriri/anãcrire (a-nã-crí-ri) – (cã nu n-aduchim trã un lucru) alãxim zboarã greali shi cu unã boatsi apreasã; lu ncaci pri cariva di itia cã nu-ari faptã ashi cum minduescu mini cã easti ghini; ncaci, ancaci, ãncaci, aur-lu, vãryescu, filunichisescu, ntsertu, tãcãnsescu, hulescu, huledz
{ro: certa, admonesta, dojeni}
{fr: gronder, réprimander}
{en: scold, quarrel with, reprove}
ex: li-anãcrescu (li vãryescu, li ncaci) lãili soacri

§ anãcrit (a-nã-crítŭ) adg anãcritã (a-nã-crí-tã), anãcrits (a-nã-crítsĭ), anãcriti/anãcriti (a-nã-crí-ti) – tsi-lj si zburashti cu zboarã greali shi cu unã boatsi apreasã di itia cã nu-ari faptã ashi cum mindueashti un cã easti ghini; ancãceat, ncãceat, ãncãceat, aurlat, vãryit, filunichisit, ntsirtat, tãcãnsit, hulit, hulidzat
{ro: certat, admonestat, dojenit}
{fr: grondé, réprimandé}
{en: scolded, quarrelled with, reproved}

§ anãcriri/anãcrire (a-nã-crí-ri) sf anãcriri (a-nã-crírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-alãxescu zboarã greali icã atumtsea cãndu cariva easti ncãceat; ancãceari, ncãceari, ãncãceari, aurlari, vãryiri, filunichisiri, ntsirtari, tãcãnsiri, huliri, hulidzari
{ro: acţiunea de a certa, de a dojeni; certare, admonestare, dojenire}
{fr: action de gronder, de réprimander}
{en: action of scolding, of quarrelling with, of reproving}

§ anãcrimi/anãcrime (a-nã-crí-mi) sf anãcrinj (a-nã-crinjĭ) – (unã cu acrimi)

§ anãcrici (a-nã-crícĭŭ) sn anãcriciuri (a-nã-crí-cĭúrĭ) – (unã cu acrish)
ex: njurizmã greauã, anãcrici yiu mi lo di nãri

{ro: acţiunea de a (se) sălbătici; sălbăticire}
{fr: action de devenir sauvage}
{en: action of becoming wild}

§ agripsescu (a-ghrip-sés-cu) vb IV agripsii (a-ghrip-síĭ), agripseam (a-ghrip-seámŭ), agripsitã (a-ghrip-sí-tã), agripsiri/agripsire (a-ghrip-sí-ri) – (unã cu agredz)
ex: calu agripsi (s-featsi agru)

§ agripsit (a-ghrip-sítŭ) adg agripsitã (a-ghrip-sí-tã), agripsits (a-ghrip-sítsĭ), agripsiti/agripsite (a-ghrip-sí-ti) – (unã cu agrat)

§ agripsiri/agripsire (a-ghrip-sí-ri) sf agripsiri (a-ghrip-sírĭ) – (unã cu agrari)

§ agrãpsescu (a-ghrãp-ses-cu) vb IV agrãpsii (a-ghrãp-síĭ), agrãpseam (a-ghrãp-seámŭ), agrãpsitã (a-ghrãp-sí-tã), agrãpsiri/agrãpsire (a-ghrãp-sí-ri) – (unã cu agredz)

§ agrãpsit (a-ghrãp-sítŭ) adg agrãpsitã (a-ghrãp-sí-tã), agrãpsits (a-ghrãp-sítsĭ), agrãpsiti/agrãpsite (a-ghrãp-sí-ti) – (unã cu agrat)

§ agrãpsiri/agrãpsire (a-ghrãp-sí-ri) sf agrãp-siri (a-ghrãp-sírĭ) – (unã cu agrari)

§ guvru (gú-vru) adg guvrã (gú-vrã), guvri (gú-vri), guvri/guvre (gú-vri) – tsi ari unã mutritã agrã; tsi mutreashti urut
{ro: cu privire sălbatică}
{fr: qui a un regard sombre, farouche, sauvage}
{en: with a wild look on his face}

§ agru3- (á-gru-) prifixu – s-bagã nãintea-a unor zboarã tra s-lã s-adavgã noima-a adgictivlui “agru” di ma nsus, s-lã da unã noimã di “niimir, di lucru tsi yini dit cãmpu shi pãduri, nicriscut di om”; bunãoarã ashi avem zboarã ca: agrucal, agrucaprã, agrugortsu, agrulilici, agrumutrescu, agruom, etc. etc.; [bãgats oarã cã: (i) prifixul armãni idyiul (agru) ti tuti zboarãli, cã suntu masculini i fiminini; (ii) cum fãtsem sh-cu-alanti prifixi, zborlu cu prifixu va-l bãgãm tu fumealja-a zborlui; (iii) di-aradã, prifixul – dupã cum dzãtsi sh-numa – va-l bãgãm nãintea-a zborlui sh-va lu-alichim di el fãrã semnul “-“; ma, multi ori, prifixul va-l videm ngrãpsit ahoryea di zbor, icã ligat di zbor cu semnul “-“; bunãoarã, noi va s-avem tu dictsiunar zborlu “agrulilici”, ma va putem s-lu-aflãm scriat aljurea shi “agru lilici”, icã “agru-lilici”]
{ro: prefix care schimbă sensul cuvântului, adăugându-i sensul de sălbatic}
{fr: prefixe, qui ajoute au mot le sens de sauvage}
{en: prefix, adding to a word the meaning of wild}

{fr: (se) hâter}
{en: hasten, hurry on}
ex: ayiusea-l (agunjisea-l) tra s-bitiseascã; nu ti-ayiusea ashi cã va s-agiundzi tu chiro; cãtsaua tsi s-ayiuseashti (s-agunjiseashti) scoati cãtselj orghi; ayiusea-ti! (agunjisea-ti!); s-ayiusea s-yinã cama ntroarã

§ ayiusit2 (a-yĭu-sítŭ) adg ayiusitã (a-yĭu-sí-tã), ayiusits (a-yĭu-sítsĭ), ayiusiti/ayiusite (a-yĭu-sí-ti) – tsi s-agunjiseashti icã s-ari agunjisitã; agunjisit, arãchit, viisit, pristinisit
{ro: grăbit}
{fr: hâté, pressé}
{en: hastened}
ex: ahãt ayiusit (agunjisit) earam

§ ayiusiri2/ayiusire (a-yĭu-sí-ri) sf – ayiusiri (a-yĭu-sírĭ) – atsea tsi fatsi un cari s-agunjiseashti; agunjisiri, viisiri, pristinisiri
{ro: acţiunea de a (se) grăbi; grăbire}
{fr: action de (se) hâter}
{en: action of hastening}
ex: ayiusirea nu easti lucru bun

§ ayiusealã (a-yĭu-seá-lã) sf ayiuselj – mirachea tsi u-ari cariva tri fãtseari tsiva i agiundzeari iuva cãt cama agonja; agunjii, avrapã, curundeatsã
{ro: grabă, iuţeală}
{fr: hâte, vitesse, rapidité}
{en: haste, speed, swiftness}
ex: yini un cãlãrets cu ayiusealã (cu agunjii)

§ viisescu (vi-i-sés-cu) (mi) vb IV viisii (vi-i-síĭ), viiseam (vi-i-seámŭ), viisitã (vi-i-sí-tã), viisiri/viisire (vi-i-sí-ri) – (unã cu ayiusescu2)

§ viisit (vi-i-sítŭ) adg viisitã (vi-i-sí-tã), viisits (vi-i-sítsĭ), viisiti/viisite (vi-i-sí-ti) – (unã cu ayiusit2)

§ viisiri/viisire (vi-i-sí-ri) sf viisiri (vi-i-sírĭ) – (unã cu ayiusiri2)

25: apa u-avem tru cicioari = easti piningã noi;
26: din creashtit (di la cap) pãnã la cicioari = tutu-ntreg;
27: fã-nj cicior = zbor tsi s-dzãtsi cãndu-lj si caftã a unui (cunuscut cã easti cu multã tihi tu banã) tra s-intrã protlu tu-unã casã nauã;
28: cãlcai cu ciciorlu ndreptu = nchisii ghini, agurliu, hãirlãtcu, nj-si duc lucrili ambar;
29: cãlcai cu ciciorlu strãmbu = nu nchisii ghini; seamnili nu-nj si par buni; nj-si duc lucrili anapuda, nu-nj si duc ambar;
30: iu nu-i cap, cavai di cicioari = va s-li mindueshti ghini lucrili tsi fatsi cã, altã soi, va ti fats pishman;
31: tindi-ts cicioarli, cãt ts-u cerga; tindi-ti pãnã iu ts-agiundzi punga; cãt ts-u cerga, ahãt s-ti tindzi = s-nu s-nu caftsã s-fats ma multu dicãt tsã easti putearea; s-nu-acumpri tsiva tsi custuseashti ma multu di paradzlji tsi-ai; etc.;
32: tsãni-lj cicioarli a boului, cãnd domnu-tu va si-l talji = caftã s-lu-agiuts domnu-tu (atsel) di cari va s-ai ananghi ma nclo, tora, cãndu el ari-ananghi di tini;
33: lu ncãltsai di doauãli cicioari = lu-arãsh, lu plãnãsii, lj-trapshu cãlupea, lj-bãgai sãmarlu (pirdelu, shaua, cuvata, etc.);
34: s-acatsã vulpea di patruli cicioari = pãnã aoa-lj furã tuti drãcuriili, aplanurli;
35: lj-fac (l-fac) cicior di ljepuri (di cãni) = (i) lu-antrec; (ii) l-fac di pezã, di-arshini;
36: cu-un cicior tu groapã sh-cu-alantu nafoarã = etim sh-moarã, sã sh-da suflitlu curundu;
37: pãnã s-nu ncalits, s-nu dai cicioarli = s-nu fats tsiva pãnã nu eshti etim;
38: un cicior di carni = un cartu (cirec) di nimalj; armu;
39: iu nu-i cap cavai di cicioari = atsel tsi nu-l mindueashti ghini un lucru cu caplu, va s-u patã;
40: nu-lj dã cu ciciorlu, cã s-nu-ts yinã dorlu = s-nu tradz mãnã, s-ts-arãdz di-un lucru, cã poati va s-yinã chirolu cãndu va tsã parã arãu, cã ts-acatsã ghini;
41: mutã ciciorlu sh-caftã guvojdu = zbor tsi s-dzãtsi tr-atsel tsi sh-lu caftã (sh-lu-adutsi) singur biljelu;
42: ne cap, ne cicior = ncãrshiljat, alocuta, mintit, di nu pots s-aducheshti tsiva di tsi s-fatsi)
{ro: picior, pas}
{fr: pied, jambe, cuisse, pas}
{en: foot, leg, step}
ex: patru toacã, sh-nã njilji gioacã (angucitoari: cicioarli shi coada-a calui); mi dor cicioarili di-ahãtã imnari; shidea mpadi cu ciciorlu un pristi-alantu
(expr: shidea isih, fãrã nitsiunã cripari cã nu-nj lipsea tsiva); nu s-dispãrtsã nitsi un cicior (unã jgljoatã) di nãs; hirbem un cicior di carni
(expr: armu); tuts him pri cicior
(expr: etinj); tuts s-aflarã pri cicioari
(expr: etinj, ndreptsã); cu cicioarli deadi
(expr: s-minã sertu); musca ti mãcã di dai cicioarli?
(expr: di eshti ahãntu sertu sh-ti minj dipriunã); frica-ts da cicioari
(expr: frica ti fatsi s-fudz); tutunea poati s-facã cicioari
(expr: si s-facã afanã, s-hibã furatã); sh-lo cicioarli dinanumirea
(expr: fudzi, li cãli); lj-gioacã ciciorlu
(expr: alagã multu agonja); u lo n cicioari
(expr: s-lo dupã nãsã); l-loarã n cicioari
(expr: s-loarã dupã el); nu ti-acatsã cu mini cã va ti fac cicior di ljepuri
(expr: va ti-antrec, va ti fac trã pezã); lo cicior
(expr: s-dipãrtã, dusi diparti); sh-lo mintea la cicioari
(expr: fudzi di nu-l videa loclu); sh-acãtsã vulpea di patruli cicioari
(expr: u-acãtsã tu lats); el easti cicior di scamnu
(expr: soi di-amirã); aclo-l pimsi atsel cu un cicior
(expr: draclu); iu tsã sta cicioarli, s-nu tsã sta caplu; curmat, cã nu-l purta (tsãnea) cicioarli; canda li-avea cioarli cu chirii loati, ashi lj-eara curmati

§ cior (cĭórŭ) sn cioari/cioare (cĭŭá-ri) – (forma shcurtã di la zborlu cicior: unã cu cicior)
ex: iu nu-i cap, cavai di cioari (cicioari); vinjirã cu cioarli
(expr: pripadi); mi doari ciorlu; cu mãnj sh-cu cioari; a tutlor lã deadi cu cioarli
(expr: nu-apruche tsi-lj si deadi, tsi-lj si cãftã, etc.); loarã cior
(expr: s-dipãrtarã) oili; trapsi cior
(expr: easti diparti); l-feci cior di cãni
(expr: l-feci arizili, di-arshini cã lu-antricui); cãndu lja oili ciorlu, ciorlu
(expr: cãndu fug, s-dipãrteadzã oili unã dupã-alantã); sta cior pristi cior
(expr: sta isih, fãrã nitsiunã cripari, nu-lj lipseashti tsiva); mi loarã pri cioari
(expr: nj-yini s-es nafoarã, s-mi duc s-la hale s-mi cac)

§ ciucior (cĭu-cĭórŭ) sn ciucioari/ciucioare (cĭu-cĭŭá-ri) – (unã cu cicior)

§ chicior (chi-cĭórŭ) sn chicioari/chicioare (chi-cĭŭá-ri) – (unã cu cicior)

§ ciuciurush (cĭu-cĭu-rúshĭŭ) sn ciuciurushi/ciuciurushe (cĭu-cĭu-rú-shi) – cicior njic; ciuciul
{ro: picioruş}
{fr: petit pied}
{en: little foot}
ex: ciuciurushili tsã ngljatsã; lj-cãlcã ciuciurushlu n casã

§ ciuciul (cĭú-cĭulŭ) sn ciuciuli/ciuciule (cĭú-cĭu-li) shi ciuci/ciuce (cĭú-ci) – (unã cu ciuciurush)
ex: ficiuriclu sh-freacã ciucili (ciuciurushili)

ex: cur pi cheatrã, cap di cur, dzatsi strãngu, dauã plãngu (angucitoari: omlu tsi muldzi capra); shidea n cur-shu (ncurshi, pi curlu-a lui) ningã sobã; curlu-i ma mari shi di amirã; curlu scoalã sh-amirãlu di mpadi; bati-l la cur, sã-lj yinã mintea la cap; pri lucru nu-lj si-ashtirnea curlu
(expr: nu shi sta pri lucru, nu s-tsãnea di lucru sh-lu-alãsa); nu-lj si-ashtirnea curlu
(expr: nu cilistisea) pi tehni; albu ca curlu di i (lai ca fundul ali i); cur di cãzani (fig: fundul a cãzaniljei); curlu eara di tiniche; tãljai faglu di la cur (fig: di la partea dip di nghios); suflu prit curlu-a trumbetãljei; cingãrshim oauã aroshi cur cu cur (fig: partea di nghios, ma umflatã); s-deadi cap cu cur (featsi unã culutumbã) sh-amintã; tini nu shtii tsi-i zorea cã nu shidzush cu curlu tu neauã
(expr: u-avush bana lishoarã pãnã tora); sh-lã draclu curlu cu nãs
(expr: ari moartã); astãndzã ti sculash cu curlu nsus
(expr: nu ti sculash cu bunili); curlu-ts trã lapti nihertu easti!
(expr: nu va pots s-tsãnj! s-aravdzã!); gioni di giuneapini, curlu-ts ca di peapini
(expr: ti-alavdzã mash cã eshti gioni ma nu fats tsiva); curlu-ts seaminã arov
(expr: treamburi di fricã); nu-ts tsãni curlu
(expr: nu cutedz, tsã easti fricã) s-ti duts tu pãduri; s-dutsi ca curlu tsi beasi
(expr: zburashti multi glãrini, dzãtsi mash papardeli)

§ ncurshi (ncúr-shi) adv – (shadi, sta) n cur-shu, pi curlu-a lui
{ro: (a sta) aşezat, pe curul lui}
{fr: assis, posé}
{en: sitting}

§ cureci (cu-récĭŭ) sn cureci/curece (cu-ré-ci) – cur njic (tu zborlu a njitslor)
{ro: curişor}
{fr: petit cul}
{en: small arse}
ex: si-lj mãts curecilu

§ ncurshi (ncúr-shi) adv – (shadi, sta) n cur-shu, pi curlu-a lui
{ro: (a sta) aşezat, pe curul lui}
{fr: assis, posé}
{en: sitting}
ex: shedz pi cur-tsã (stai pi curlu-a tãu, stai isih sh-nu fã tsiva)

{ro: supărat, care s-a purtat rău, iritat}
{fr: courroucé, fâché, irrité, irascible}
{en: grown angry, irritated}

§ gushturari/gushturare (gush-tu-rá-ri) sf gushturãri (gush-tu-rắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva s-gushtureadzã; cãrtiri, afurnjisiri, asplinsiri, etc.
{ro: acţiunea de a (se) supăra, de a (se) purta rău, de a (se) irita; supărare, iritare}
{fr: action de (se) courroucer, de (se) fâcher, de (s’)irriter; fâcherie, contrariété}
{en: action of growing angry, of becoming irritated}

(expr: easti cãvgãgi, dzãndzãvos)

§ ncã-citurã (ncã-ci-tú-rã) sf ncãcituri (ncã-ci-túrĭ) – alãxiri di zboarã greali namisa di doi i ma multsã oaminj, trã lucri trã cari nu s-aduchescu; ncãceari, ncaci, ntsirtari, dãlgani, cãvgã, cafcãturã, cãvgãturã, filunichii, dãvãturã
{ro: ceartă}
{fr: querelle, dispute}
{en: quarrel}

§ ncaci2/ncace (ncá-ci) sf pl(?) – (unã cu ncã-citurã)
ex: s-curmã ncacea (ncãcearea, ncãcitura) la cãshari

§ ancaci (an-cácĭŭ) (mi) vb I ancãceai (an-cã-cĭáĭ), ancãceam (an-cã-cĭámŭ), ancãceatã (an-cã-cĭá-tã), ancãceari/ancãceare (an-cã-cĭá-ri) – (unã cu ncaci1)

§ ancãceat (an-cã-cĭátŭ) adg ancãceatã (an-cã-cĭá-tã), ancãceats (an-cã-cĭátsĭ), ancãceati/ancãceate (an-cã-cĭá-te) – (unã cu ncãceat)

§ ancãceari/ancãceare (an-cã-cĭá-ri) sf ancãceri (an-cã-cĭérĭ) – (unã cu ncãceari)

§ ancãciturã (an-cã-ci-tú-rã) sf ancãcituri (an-cã-ci-túrĭ) – (unã cu ncãciturã)

§ ãncaci (ãn-cácĭŭ) (mi) vb I ãncãceai (ãn-cã-cĭáĭ), ãncãceam (ãn-cã-cĭámŭ), ãncãceatã (ãn-cã-cĭá-tã), ãncãceari/ãncãceare (ãn-cã-cĭá-ri) – (unã cu ncaci1)

§ ãncãceat (ãn-cã-cĭátŭ) adg ãncã-ceatã (ãn-cã-cĭá-tã), ãncãceats (ãn-cã-cĭátsĭ), ãncãceati/ãncãceate (ãn-cã-cĭá-te) – (unã cu ncãceat)

§ ãncãceari/ãncãceare (ãn-cã-cĭá-ri) sf ãncãceri (ãn-cã-cĭérĭ) – (unã cu ncãceari1)

§ ãncã-citurã (ãn-cã-ci-tú-rã) sf ãncãcituri (ãn-cã-ci-túrĭ) – (unã cu ncãciturã)