|
|
saltsã
saltsã (sál-tsã) sf pl(?) – muljitura (dzama) dit mãcari (amisticatã multi ori cu carni, zãrzãvãts, fãrinã arsã, etc.); dzamã tsi s-adavgã ma nãpoi tu mãcari, tra sã-lj da un gustu sh-unã nustimadã ma bunã; dzamã
{ro: sos}
{fr: sauce}
{en: sauce}
ex: ghela eara faptã cu saltsã (dzamã) di tumati
nsaltsãn1
nsaltsãn1 (nsál-tsãnŭ) (mi) vb I – vedz tu sartsinã1
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: sartsinã1nsaltsãn2
nsaltsãn2 (nsál-tsãnŭ) (mi) vb I – vedz tu sartsinã2
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: sartsinã2nsãltsãnari1/nsãltsãnare
nsãltsãnari1/nsãltsãnare (nsãl-tsã-ná-ri) sf – vedz tu sartsinã1
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: sartsinã1nsãltsãnari2/nsãltsãnare
nsãltsãnari2/nsãltsãnare (nsãl-tsã-ná-ri) sf – vedz tu sartsinã2
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: sartsinã2nsãltsãnat1
nsãltsãnat1 (nsãl-tsã-nátŭ) adg – vedz tu sartsinã1
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: sartsinã1nsãltsãnatã2
nsãltsãnatã2 (nsãl-tsã-ná-tã) adg – vedz tu sartsinã2
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: sartsinã2pliumbu
pliumbu (plĭúm-bu) sn pliumburi (plĭúm-burĭ) –
1: metal moali sh-greu tsi ari unã hromã sivã (sumolcã, grivã, etc.) ca cinusha dit cari s-fac multi lucri (ca, bunãoarã, sulini, chiunghi, curshumi, etc.);
2: unã balã njicã di metal (cilechi, bãcãri, mulidi, etc.) cari easti aminatã di-unã tufechi tra s-agudeascã shi s-lu vatãmã dushmanlu; pljumbu, pljumbã, plumbu, plumbã, curshum, curshumi, gugosh, mulivi, mulidi, fãndãc, fãndec, patronã;
(expr: trec pliumbul prit nel = hiu multu bun tra s-agudescu nishanea (ljau, agudescu semnul) cãndu amin cu tufechea)
{ro: plumb; glonţ de puşcă}
{fr: plomb; balle de fusil}
{en: lead; rifle bullet}
ex: coluv agru-porcu gurlinda s-dutsi n munti (angucitoari: pliumbul); pirunjli sh-lingurli suntu di pliumbu; vãtãmat di pliumbu (gugosh) di grã; s-poartã armi, pliumburi s-mutã
§ pljumbu (pljĭúm-bu) sn pljumburi (pljĭúm-burĭ) – (unã cu pliumbu)
ex: pljumburli-nj tritsea pi la ureclji; nu s-vãtãma lishor-lishor, cã pljumbul arucat pi nãs s-turna nãpoi; lj-trapsi cu tufechea shi pljumbul, tu loc ta s-u-agudeascã ea, s-turnã nãpoi; nu-acãtsa pljumbul, cã lãmnjili, vedz, nu-au chealea moali
§ plumbu (plúm-bu) sn plumburi (plúm-burĭ) – (unã cu pliumbu)
ex: tritsea plumbul prit nel
(expr: eara multu bun cãndu loa s-agudeascã semnul)
§ pljumbã (pljĭúm-bã) sf pljumbi/pljumbe (pljĭúm-bi) – (unã cu pliumbu)
ex: mi-agudirã cu pljumba (gugoshlu)
§ plumbã (plúm-bã) sf plumbi/plumbe (plúm-bi) – (unã cu pliumbu)
§ pliumbuescu (plĭum-bu-ĭés-cu) vb IV pliumbuii (plĭum-bu-íĭ), pliumbueam (plĭum-bu-ĭámŭ), pliumbuitã (plĭum-bu-í-tã), pliumbuiri/pliumbuire (plĭum-bu-í-ri) – bag pliumbu tu-un lucru (s-lu fac ma greu); acoapir un lucru cu-un petur di pliumbu; vulusescu un lucru cu pliumbu
{ro: plumbui}
{fr: plomber}
{en: lead}
ex: sh-pliumbuirã saltsãli tra s-hibã ma grei
§ pliumbuit (plĭum-bu-ítŭ) adg pliumbuitã (plĭum-bu-í-tã), pliumbuits (plĭum-bu-ítsĭ), pliumbuiti/pliumbuite (plĭum-bu-í-ti) – ts-li s-ari bãgatã pliumbu; tsi easti acupirit (vulusit) cu pliumbu
psaltu1
psaltu1 (psál-tu) sm psaltsã (psál-tsã) – atsel tsi cãntã dit astãsida-a bisearicãljei (apandisea tsi-u da el a preftului cãndu aestu lituryiseashti, dyivãseashti, sã ncljinã-al Dumnidzã); psaut, saltu, anagnosti
{ro: dascăl (la biserică), psalt}
{fr: chantre, lécteur a l’église}
{en: psalm reader (church), cantor}
ex: tu bisearicã cãntã doi psaltsã
§ psaut (psáŭt) sm psauts (psáŭtsĭ) – (unã cu psaltu1)
§ saltu1 (sál-tu) sm saltsã (sál-tsã) – (unã cu psaltu1)
ex: avem la bisearica din dzeanã doi saltsã bunj
§ psãltisescu (psãl-ti-sés-cu) vb IV psãltisii (psãl-ti-síĭ), psãltiseam (psãl-ti-seámŭ), psãltisitã (psãl-ti-sí-tã), psãltisiri/psãltisire (psãl-ti-sí-ri) – (preftu) dyivãsescu tu bisearicã lituryia; (preftu, psaltu) dzãc zboarã (cãntitsi) di urãciuni al Dumnidzã; lituryisescu, sãltisescu, psãlsescu, psulisescu
{ro: a face liturghia; psălmui}
{fr: dire la messe; chanter (des chant religieux) dans l’église}
{en: perform the mass; sing religious songs in the church}
§ psãltisit (psãl-ti-sítŭ) adg psãltisitã (psãl-ti-sí-tã), psãltisits (psãl-ti-sítsĭ), psãltisi-ti/psãltisite (psãl-ti-sí-ti) – (lituryia, urãciunea) tsi easti cãntatã tu bisearicã; lituryisit, sãltisit, psãlsit, psulisit
{ro: psălmuit}
{fr: (messe, chant religieux) chanté dans l’église}
{en: (mass, religious songs) sang in the church}
§ psãltisiri/psãltisire (psãl-ti-sí-ri) sf psãltisiri (psãl-ti-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu preftul (psaltul) psãltiseashti; lituryisiri, sãltisiri, psãlsiri, psulisiri
{ro: acţiunea de a a face liturghia; de a psălmui}
{fr: action de faire la messe; de chanter (des chant religieux) dans l’église}
{en: action of performing the mass; of singing religious songs in the church}
§ psulisescu (psu-li-sés-cu) vb IV psulisii (psu-li-síĭ), psuliseam (psu-li-seámŭ), psulisitã (psu-li-sí-tã), psulisiri/psulisire (psu-li-sí-ri) – (unã cu psãltisescu)
saltu2
saltu2 (sál-tu) sm saltsã (sál-tsã) – usic di la cicioarli a njeljlor (oilor, cãprilor, etc.) cu cari s-agioacã njitslji; psaltu, vãsilje, vãshclje, arshic, ashic, ishic, mishic, alumã, anumã, vangã, amadã, nip, nãip, ip, ipã, cocan, coci, cunjac
{ro: arşic plombat}
{fr: osselet plombé}
{en: knuckle bone}
ex: lj-arãchi saltul; cu saltul atsel amintã multi arshitsi
§ psaltu2 (psál-tu) sm psaltsã (psál-tsã) – (unã cu saltu2)
ex: un psaltu (alumã, vãshclje) di tsap
sartsinã1
sartsinã1 (sár-tsi-nã) sf sãrtsinj (sắr-tsinjĭ) –
1: lucru greu purtat deanumirea i ncãrcat pri-unã pravdã (cal i gumar); atsea furtii tsi poati s-u poartã omlu (pravda, etc.) deanumirea;
2: lucru tsi-lj si caftã a unui trã fãtseari; lucru tsi sh-lu bãgã singur tu minti s-lu facã (shi sh-u lja ca unã borgi s-u facã); furtii, greatsã, griatsã, var, vãrii
{ro: încărcătură, sarcină; mandat; misiune}
{fr: bagage, fardeau que l’on porte sur le dos; charge; mandat; mission}
{en: luggage; load, burden; charge; mandate; mission}
ex: s-aducã unã sartsinã di leamni (furtii, cãt poati s-poartã); pãnã sã-sh bagã sartsina; eara sartsina greauã; doauã sãrtsinj (leamni purtati deanu-mirea) nu-nj fãtseam; s-mi discarcu di-unã sartsinã (di-un lucru tsi-aveam trã fãtseari); ncãrcat cu-unã sartsinã greauã, mizi si sculã di mpadi
§ saltsinã1 (sál-tsi-nã) sf sãltsinj (sắl-tsinjĭ) – (unã cu sartsinã1)
§ sartsã (sár-tsã) sf sãrtsã (sắr-tsã) – giumitati di furtii tsi si ncarcã pi-un cal (mulã, gumar); parti
{ro: jumătate din încărcătura de pe cal}
{fr: la moitié d’une charge de cheval}
{en: half of the horse charge}
§ nsãrtsinedz1 (nsãr-tsi-nédzŭ) (mi) vb I nsãrtsinai (nsãr-tsi-náĭ), nsãrtsinam (nsãr-tsi-námŭ), nsãrtsinatã (nsãr-tsi-ná-tã), nsãrtsinari/nsãrtsinare (nsãr-tsi-ná-ri) – ãnj ljau unã sartsinã tra s-fac tsiva; ãlj caftu (ãlj dau sartsinã) a unui tra s-facã tsiva; nsartsin, nsãrtsãnedz, ncarcu, etc.
{ro: însărcina, da o sarcină}
{fr: charger, donner mandat}
{en: charge, give a mission}
ex: lu nsãrtsinã (ãlj deadi sartsina) sã-lj dzãcã; nsãrtsinã un preftu (lj-cãftã, ãlj deadi unã sartsinã a unui preftu) tra s-lj-aducã; pi mini mi nsãrtsinã cu-aestã ipotisi
§ nsartsin1 (nsár-tsinŭ) (mi) vb I nsãrtsinai (nsãr-tsi-náĭ), nsãrtsinam (nsãr-tsi-námŭ), nsãrtsinatã (nsãr-tsi-ná-tã), nsãrtsina-ri/nsãrtsinare (nsãr-tsi-ná-ri) – (unã cu nsãrtsinedz1)
§ nsãrtsi-nat1 (nsãr-tsi-nátŭ) adg nsãrtsinatã (nsãr-tsi-ná-tã), nsãrtsinats (nsãr-tsi-nátsĭ), nsãrtsinati/nsãrtsinate (nsãr-tsi-ná-ti) – tsi-lj s-ari datã unã sartsinã s-facã tsiva; tsi nj-am loatã (unã sartsinã) tra s-fac tsiva, nsãrtsãnat, ncãrcat, etc.