sãndzi/sãndze (sắn-dzi) sn sãndzuri (sắn-dzurĭ) – luguria-aroshi tsi curã prit vinili-a omlui (cari easti pimtã di inimã tu tuti mãdularli a truplu tra s-l-aducã hrana hunipsitã shi vimtul (“oxigenlu”) traptu tu plimunj); (fig:
1: sãndzi = (i) soi; (ii) ahti, arãzgan, ascumpãrari (iii) yin (di-aradã tu cumnicãtura-a omlui); sãndzili-a Hristolui; expr:
2: sãndzili apã nu s-fatsi = zbor tsi s-dzãtsi cãndu (i) nu putem s-fãtsem arãu a unui di soi, (ii) agiutãm pri cariva cã nã easti soi (iii) lom partea-a unui cã lu-avem soi, etc.;
3: nji s-alinã sãndzili la cap = (i) arushescu tu fatsã (ii) mi arcedz, mi ariciuescu, mi nãirescu multu;
4: hearbi sãndzili dit mini = mi arcedz, mi ariciuescu, mi nãirescu multu, mi furchisescu, mi furtsuescu, mi-acatsã dratslji;
5: versu sãndzi = vatãm;
6: versu (l-fac cu) sãndzi sh-pronj = cilãstisescu multu, l-fac lucrul cu zori, cu multã greatsã;
7: mi mãcã sãndzili = mi portu dip canda caftu, canda pãlãcãrsescu cariva, sã-nj facã un lucru slab; aduchescu cã va-nj da cariva un shcop, cã va-nj pat caishti tsi;
8: nj-beau (nji ngljatsã, nji s-astalji) sãndzili di fricã = nj-easti fricã, mi-acatsã lãhtara, nj-fudzi buriclu;
9: bag sãndzi = mi ngrosh, mi ngrash;
10: ascuchi sãndzi = hiu ufticos, lãndzit di ofticã;
11: nj-arãtseashti sãndzili = aushescu;
12: nu-nj fac sãndzi-arãu = nu mi cãrteashti, nu mi mealã;
13: l-umplu di sãndzi = lj-dau un shcop bun, pãnã scoati sãndzi;
14: u-am (nj-intrã) tu sãndzi = escu nvitsat, nu nj-easti greu;
15: nj-dau sh-sãndzili (trã cariva) = fac tut tsi pot, nj-dau sh-bana trã cariva;
16: cu curshumea s-lu-agudeai, sãndzi nu-lj chica = zbor tsi s-dzãtsi a unui tsi easti multu nvirnat;
17: naca va-lj curã sãndzili? = zbor tsi s-dzãtsi a unui tsi nu pati caishti tsi, tsi nu pãtsã mari znjii)
{ro: sânge, rudenie; răzbunare, etc.}
{fr: sang; parentage, consanguinité; vengeance, etc.}
{en: blood, relative, revenge, etc.}
ex: s-ari virsatã multu sãndzi tu locurli atseali; aroshi sunt di sãndzi, di sãndzili di oaminj; muldzi lapti shi nu scoati sãndzi; s-loarã nãsh sãndzili (dupã sãndzi), sãndzili (urmili di sãndzi di pri loc); cu tufechea s-lu-agudeai, sãndzi nu cura dit el; him di-un sãndzi (fig: di-unã soi); easti di sãndzi vãsilichescu (fig: s-tradzi di soi vãsilicheascã); easti di sãndzili-a meu (fig: di soea-a mea); sãndzili caftã sãndzi (fig: ascumpãrari, arãzgan); sh-lo sãndzili (fig: ahtea); si-sh lja sãndzili (fig: ahtea) a hilj-sui; lja-ts sãndzili (fig: ahtea) cu nãsã; meslu tsi tricu, bãgash ghini sãndzi
(expr: ti ngrushash ghini); sh-biurã sãndzili di fricã
(expr: lãhtãrsirã, lã fudzi buriclu); lj-arãtsi sãndzili
(expr: aushi); beau sãndzili (fig: yinlu)-a Hristolui; sãndzi sh-pronj versu
(expr: cilãstisescu multu) tutã dzua
§ sãndzinedz (sãn-dzi-nédzŭ) (mi) vb I sãndzinai (sãn-dzi-náĭ), sãndzinam (sãn-dzi-námŭ), sãndzinatã (sãn-dzi-ná-tã), sãndzinari/sãndzinare (sãn-dzi-ná-ri) – nj-curã sãndzi di-iuva dit trup, dit unã aranã, etc.; fac s-curã (versu) sãndzili-a vãrnui; ncarcu tsiva di sãndzi; sãndziredz, sãndzir, ancruntu;
(expr: nj-sãndzireadzã inima = mi doari suflitlu, mi nvirin, dip canda-nj sãndzireadzã inima)
{ro: (în)sângera, acoperi (murdări) cu sânge}
{fr: saigner, ensanglanter}
{en: bleed, cover (stain) with blood}
ex: u sãndzinã (lj-scoasi sãndzi) la dzeadit; nelu a frati-sui si sãndzinã (ncãrcã di sãndzi); nj-sãndzinai narea (feci tsiva di-nj curã sãndzi dit nari); cãndu nelu-a unui va sãndzineadzã (va scoatã sãndzi)
§ sãndzinat (sãn-dzi-nátŭ) adg sãndzinatã (sãn-dzi-ná-tã), sãndzinats (sãn-dzi-nátsĭ), sãndzinati/sãndzinate (sãn-dzi-ná-ti) – tsi lj-ari curatã (scoasã) sãndzi; mplin di sãndzi; murdar di sãndzi; sãndzirat, ancruntat
{ro: (în)sângerat, acoperit (murdărit) cu sânge}
{fr: saigné, ensanglanté, teint de sang}
{en: bled, covered (stained) with blood}
ex: pri-a nostru suflit sãndzinat
(expr: nvirinat)
§ sãndzinari/sãndzinare (sãn-dzi-ná-ri) sf sãndzinãri (sãn-dzi-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva sãndzineadzã i s-acoapirã cu sãndzi; sãndzirari, ancruntari
{ro: acţiunea de a (în)sângera, de a acoperi (de a murdări) cu sânge}
{fr: action de saigner, d’ensanglanter}
{en: action of bleeding, of covering (of staining) with blood}
§ sãndzinos (sãn-dzi-nósŭ) adg sãndzinoasã (sãn-dzi-nŭá-sã), sãndzinosh (sãn-dzi-nóshĭ), sãndzinoasi/sãndzinoase (sãn-dzi-nŭá-si) – (aranã) tsi scoati sãndzi multu; tsi easti mplin di sãndzi; tsi nu-ari njilã shi lu-ariseashti (s-veadã cãndu) s-vearsã sãndzili-a oaminjlor; sãndziros
{ro: sângeros}
{fr: sanglant}
{en: bloody, blood stained}
§ sãndzir (sắn-dzirŭ) (mi) vb I sãndzirai (sãn-dzi-ráĭ), sãndziram (sãn-dzi-rámŭ), sãndziratã (sãn-dzi-rá-tã), sãndzirari/sãndzirare (sãn-dzi-rá-ri) – (unã cu sãndzinedz)
ex: lj-sãndzira ninga pleaga (lj-cura ninga sãndzi dit pleagã); nj-sãndzirã inima
(expr: mi nvirinã multu, dip canda-nj sãndzirã inima) cãndu-l ved pi hala-aestã
§ sãndziredz (sãn-dzi-rédzŭ) (mi) vb I sãndzirai (sãn-dzi-ráĭ), sãndziram (sãn-dzi-rámŭ), sãndziratã (sãn-dzi-rá-tã), sãndzirari/sãndzirare (sãn-dzi-rá-ri) – (unã cu sãndzinedz)
§ sãndzirat (sãn-dzi-rátŭ) adg sãndziratã (sãn-dzi-rá-tã), sãndzirats (sãn-dzi-rátsĭ), sãndzirati/sãndzirate (sãn-dzi-rá-ti) – (unã cu sãndzinat)
§ sãndzirari/sãndzirare (sãn-dzi-rá-ri) sf sãndzirãri (sãn-dzi-rắrĭ) – (unã cu sãndzinari)
§ sãndziros (sãn-dzi-rósŭ) adg sãndziroasã (sãn-dzi-rŭá-sã), sãndzirosh (sãn-dzi-róshĭ), sãndziroasi/sãndziroase (sãn-dzi-rŭá-si) – (unã cu sãndzinos)
ex: easti muljari sãndziroasã (ninjilãoasã, tsi u-arãseashti s-vearsã sãndzi)
