|
|
rãncai/rãncae
rãncai/rãncae (rãn-cá-i) sf rãncãi (rãn-cắĭ) – urmã alãsatã pi-unã stizmã di chicutli di apã tsi curã pri ea; urmã alãsatã tu-un loc di-unã muljiturã tsi curã; rãcai, dãrã
{ro: dungă}
{fr: raie sur un mur causée par des gouttes d’eau}
{en: streak on a wall left over by the drops of water running on it}
ex: rana di plumbã trapsi unã rãncai-aroshi; di cãndu deadi ploaea-atsea marea, armasirã pi mur rãncãili-aesti
§ rãcai/rãcae (rã-cá-i) sf rãcãi (rã-cắĭ) – (unã cu rãncai)
a-la-franga
a-la-franga (a-la-frán-ga) invar – ashi cum easti (s-fatsi) tu Galii, tu Ivropi
{ro: de manieră franceză, europeană}
{fr: à la manière française, européenne}
{en: in the French or European way}
ex: a-la-turca oara easti shasi, ma a-la-franga (tu Ivropi) easti doauãsprãdzatsi
cãrari/cãrare
cãrari/cãrare (cã-rá-ri) sf cãrãri (cã-rắrĭ) – cali strimtã (di-aradã tu pãduri i munti) iu s-imnã mash pripadi i ncalar pi cal i mulã; pãrticã, cãlici, cãlitsã, cãlishoarã, munupati; (fig:
1: cãrari = (i) diz-ligari, culai, cearei, ceare, trop; (ii) ileami, ileani, iljami, iljani, singilii, giudicatã; (iii) aradã, cijdii, dãrã, rãncai; expr:
2: dã-lj nã cãrari = fã tsiva shi ndreadzi-l, dizleagã-l aestu lucru;
3: alas calea sh-ljau cãrarea = l-fac un lucru greu, anapuda, nu ca tutã dunjaea, ljishor, cum easti ghini s-lu fac, dupã-aradã)
{ro: cărare, potecă}
{fr: sentier}
{en: (foot) path}
ex: alts pri dintsã, alts pri pãltãri, cãtrã nsus, cãtrã nghios, cãrãri, cãrãri (angu-citoari: chirãmidzli); cãrarea (cãlicea) aestã ti scoati la cãshari; inshi tsaplu tu cãrari (pãrticã); alãsarã calea sh-lj-u deadirã cãrarea
(expr: nu-l featsirã lucrul dupã-aradã); fudzirã pi-a negurlor cãrari (cali); a muntilui cãrãri; brãn mushat, cu cãrãri (fig: arãdz, cijdii) albi-aroshi; nu putea s-lji da vãrnã cãrari
(expr: s-lj-aflã vãrã dizligari, vãrã trop); dã-lj nã cãrari a aishtui
(expr: ndreadzi-l, dizleagã-l aestu) lucru; cãrarea (fig: singilia, ileamea) a giudicatiljei
§ cãrãricã (cã-rã-rí-cã) sf cãrãritsi/cãrãritse (cã-rã-rí-tsi) – cãrari ma njicã sh-ma strimtã
{ro: cărăruie}
{fr: petit sentier}
{en: small foot path}
§ cãrãrici/cãrãrice (cã-rã-rí-ci) sf cãrãrici/cãrãrice (cã-rã-rí-ci) – (unã cu cãrãricã)
Frãntsii/Frãntsie
Frãntsii/Frãntsie (Frãn-tsí-i) sf fãrã pl – crat mari dit Ivropea di Vestu (ditu-Ascãpitatã), namisa di Ghirmanii shi Spanii
{ro: Franţa}
{fr: France}
{en: France}
§ frãncu (frắn-cu) sm, sf frãncã (frắn-cã), frãntsi (frắn-tsi), frãntsi/frãntse (frắn-tsi) – om tsi s-amintã, bãneadzã icã yini dit Frãntsii shi easti di sãndzili-a miletilei di-aclo; frãngu, frengu; (fig:
1: frãncu = (i) ivrupean; om tsi bãneadzã i yini dit Ivropi; om tsi easti di-arãzga-a miletslor ivrupeani; (ii) om arãu; expr:
2: ti featsish frãncu = ti-acatsã multu inatea, ti featsish om arãu)
{ro: francez}
{fr: français}
{en: French}
ex: mumã-nj, frãntsãlj vinjirã; eu va-nj ljau nã doamnã frãncã (fig: ivrupeanã); s-featsi frãncu
(expr: lu-acãtsã multu inatea)
§ frãngu2 (frắn-gu) sm, sf frãngã (frắn-gã), frãndzi (frắn-dzi), frãndzi/frãndze (frắn-dzi) – (unã cu frãncu)
ex: ved cã frãngu ti featsish
(expr: ti featsish arãu, ti-acãtsã multu inatea)
§ frengu (frén-gu) sm, sf frengã (frén-gã), frendzi (frén-dzi), frendzi/frendze (frén-dzi) – (unã cu frãncu)
ex: frengul shtia multã zãnati
§ frãntsescu (frãn-tsés-cu) adg frãntseascã (frãn-tseás-cã), frãntseshtsã (frãn-tsésh-tsã), frãntseshti/frãntseshte (frãn-tsésh-ti) – tsi ari s-facã cu Frantsa, Ivropea, frãntsilj i ivrupeanjlji; di frãncu; di ivrupean; frãndzescu, ivrupinescu;
(expr: frãntseshti = stranji ivrupineshti)
{ro: francez, franţuzesc, european}
{fr: français, européen}
{en: French, European}
ex: l-ved tu frãntseshti
(expr: stranji ivrupineshti)
§ frãndzescu (frãn-dzés-cu) adg frãndzeascã (frãn-dzeás-cã), frãndzeshtsã (frãn-dzésh-tsã), frãndzeshti/frãndzeshte (frãn-dzésh-ti) – (unã cu frãntsescu)
rãcai/rãcae
rãcai/rãcae (rã-cá-i) sf – vedz tu rãncai
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: rãncaitsurtsurescu
tsurtsurescu (tsur-tsu-rés-cu) vb IV tsurtsurii (tsur-tsu-ríĭ), tsur-tsuream (tsur-tsu-reámŭ), tsurtsuritã (tsur-tsu-rí-tã), tsurtsuri-ri/tsurtsurire (tsur-tsu-rí-ri) – (apã, muljiturã) curã chicutã cu chicutã; (unã muljiturã) curã shuruinã (zãntunã, rãncãi) shi fatsi un vrondu, ciur! ciur!, ca apa tsi curã
{ro: curge picătură cu picătură; ţârâi}
{fr: couler goutte à goutte}
{en: run drop by drop}
§ tsurtsurit (tsur-tsu-rítŭ) adg tsurtsuritã (tsur-tsu-rí-tã), tsurtsurits (tsur-tsu-rítsĭ), tsurtsuriti/tsurtsurite (tsur-tsu-rí-ti) – tsi ari curatã chicutã cu chicutã
{ro: care a curs picătură cu picătură; ţârâit}
{fr: qui a coulé goutte à goutte}
{en: run drop by drop}
§ tsurtsuriri/tsurtsurire (tsur-tsu-rí-ri) sf tsurtsuriri (tsur-tsu-rírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu apa curã chicutã cu chicutã
{ro: acţiunea de a curge picătură cu picătură; de a ţârâi; ţârâire}
{fr: action de couler goutte à goutte}
{en: action of running drop by drop}
§ tsãr! tsãr! (tsắrŭ-tsắrŭ) inter – zbor cu cari vrem s-aspunem un vrondu tsi s-avdi cãndu curã apã; ciur! ciur!; cir-cir!
{ro: cuvânt care imită curgerea unui lichid}
{fr: mot qui imite le bruit d’un liquide qui coule}
{en: word imitating the sound of a running liquid}
§ ciur! ciur! (cĭúrŭ-cĭúrŭ) inter – (unã cu tsãr! tsãr!)
ex: ciur! ciur! tsurtsurescu apili
§ ciuredz (cĭu-rédzŭ) vb I ciurai (cĭu-ráĭ), ciuram (cĭu-rámŭ), ciuratã (cĭu-rá-tã), ciurari/ciu-rare (cĭu-rá-ri) – (unã cu tsurtsurescu)
ex: ciurã (curã) via n vali; ciurã (curã shuruinj) apa di pi nãs; lj-ciurã (lj-curã rãncãi) lãcrinjli dit oclji
§ ciurat (cĭu-rátŭ) adg ciuratã (cĭu-rá-tã), ciurats (cĭu-rátsĭ), ciurati/ciurate (cĭu-rá-ti) – (unã cu tsurtsurit)
§ ciura-ri/ciurare (cĭu-rá-ri) sf ciurãri (cĭu-rắrĭ) – (unã cu tsurtsuriri)
yiur
yiur (yĭúrŭ) sn yiuri/yiure (yĭú-ri) – urmã tsi s-veadi ca unã cijdii (aradã, bair, dãrã, rãncai) pi-unã lugurii di altã hromã; mardzinea ca un tserclju tsi u-ari un lucru arucutos (gurguljitos, stronghil); yiurã, yir, tserclju, urmã, aradã, dãrã, rãncai, etc.
{ro: cerc, dungă, urmă}
{fr: cercle, circuit, raie, trace}
{en: circle, trace, stripe, streak}
ex: mplãtea trei yiuri (arãdz) ghirvezi; tortul ud di-asdoari, lj-alasã yiur (urmã) pri gushi; nu mi-arãseashti bãsmãlu cu ghiuri; nu-nj deadi ghini oda cu cãlcheri, alãsã ghiuri (urmi, dãri)
§ yiurã (yĭú-rã) sf yiuri/yiure (yĭú-ri) – (unã cu yiur)
§ yir (yírŭ) sn yiri/yire (yí-ri) – (unã cu yiur)
ex: tortul lj-alãsã yir pri gushi
§ yirlandã (yir-lán-dã) sf yirlandi/yirlande (yir-lán-di) – mardzini di pãndzã i chendimã adãvgatã la unã fustani i poalã
{ro: bordură (adăugată la un şorţ sau rochie)}
{fr: bordure (ajoutée a une robe ou un tablier)}
{en: border, fringe (added to a dress or an apron)}