DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

firã

firã (fí-rã) sf firi/fire (fí-ri) – atsea tsi s-cheari dit-unã muljiturã cu aburarea (ca apa bunãoarã tsi hearbi, tsi sta la soari, etc.); atsea tsi scadi dit un lucru cu njicshurarea-a lui; atsea tsi lipseashti dit-un lucru; atsea tsi-aspuni cã un lucru nu easti ghini adrat; lipsitã, cusuri, xichi, ihtizai, herã
{ro: pierdere, lipsă}
{fr: déchet; coulage; discale, manque}
{en: loss; leak; lack, shortage}

§ herã (hĭé-rã) sf fãrã pl – atsea tsi-aspuni cã un lucru nu easti ghini adrat sh-cã ari tsiva tsi-lj lipseashti; atsea tsi lipseashti dit-un lucru; lipsitã, mãhãnã, cusuri, smãrdã, catmeri, xichi;
(expr: escu herã = nj-lipseashti tsiva, nu hiu cu tutã mintea, escu glar)
{ro: lipsă, defect}
{fr: tare, manque, défaut}
{en: fault, shortage, deficiency}
ex: pute vãrnãoarã herã (xichi) di tsiva nu armãsesh; tsi ts-u hera (tsi tsã lipseashti; cari tsã easti lipsita), cãsidoase? kiliposh di mãrgãritari; nu s-fãtsea xichi shi herã (catmeri); nj-deadi herã (nu cãt lipsea); tini eshti herã
(expr: eshti glar), nu li ai tuti mintsãli

§ firisescu (fi-ri-sés-cu) vb IV firisii (fi-ri-síĭ), firiseam (fi-ri-seámŭ), firisitã (fi-ri-sí-tã), firisiri/firisire (fi-ri-sí-ri) – fac unã muljiturã sã scadã cu aburarea (cu chicarea i curarea prit unã guvã, etc.); fac tsiva si scadã (si s-chearã, si s-njicshureadzã, etc.); afirisescu, hirisescu, aburedz, cur, chic, cher, scot, njicshuredz, scad, dipun, apun, discrescu, mputsãnedz, psãnedz; (fig:
1: firisescu = mi cher cu mintea tu-altã parti; expr:
2: firisescu guvojdi = treambur di (nj-easti) fricã, treambur di (nj-easti) arcoari)
{ro: pierde, lipsi, scădea, reduce, împuţina}
{fr: éprouver du déchet; subir du coulage; diminuer, discaler, réduire, déduire, rabattre}
{en: lose, reduce, diminish}
ex: patru njelj nã firisirã (nã s-chirurã, murirã)

§ firisit (fi-ri-sítŭ) adg firisitã (fi-ri-sí-tã), firisits (fi-ri-sítsĭ), firisiti/firisite (fi-ri-sí-ti) – tsi ari scãdzutã; tsi s-ari njicshuratã; afirisit, hirisit, aburat, chicat, curat, chirut, scos, njicshurat, scãdzut, dipus, apus, discriscut, mputsãnat, psãnat

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

prufit

prufit (pru-fítŭ) sm prufits (pru-fítsĭ) – om pitricut pri loc di Dumnidzã (tu pistea uvriascã sh-crishtinã), tra s-l-aspunã-a oaminjlor nomurli cu cari lipseashti s-bãneadzã shi acshu si spunã tsi va si s-facã trãninti tu lumi; (fig: prufit = (i) om cari poati s-pruveadã trãnintili cu-atseali tsi va si s-facã tu lumi; omlu (muljarea) tsi arucã tu cãrtsã (cafei, palmã, etc.) tra s-pruveadã trãnintili; (ii) Muhamed (Prufitlu), tu pistea nturtseascã)
{ro: profet}
{fr: prophète; devin}
{en: prophet; fortune-teller}
ex: furã multsã prufits cari prufitipsirã yinearea-a Hristolui

§ prufitsã-lji/prufitsãlje (pru-fi-tsắ-lji) sf prufitsãlj (pru-fi-tsắljĭ) – atseali tsi dzãtsi (pruveadi) prufitlu cã va si s-facã trãninti
{ro: profeţie}
{fr: prophétie}
{en: profecy}
ex: s-featsi prufitsãlja-a lui

§ prufi-tii/prufitie (pru-fi-tí-i) sf prufitii (pru-fi-tíĭ) – (unã cu prufi-tsãlji)

§ prufitipsescu (pru-fi-tip-sés-cu) vb IV prufitipsii (pru-fi-tip-síĭ), prufitipseam (pru-fi-tip-seámŭ), prufitipsitã (pru-fi-tip-sí-tã), prufitipsiri/prufitipsire (pru-fi-tip-sí-ri) – (ca prufit) dzãc zborlu-al Dumnidzã; dzãc (pruved) tsi va si s-facã trãninti; nj-yini ergu (unã noimã); pruved, prived, etc.
{ro: profetiza, prezice}
{fr: prophétiser; prédire}
{en: prophesy, foretell}
ex: nj-ari prufitipsitã (nj-pruvidzurã) tuti aralili tsi-nj tihisirã

§ prufitipsit (pru-fi-tip-sítŭ) adg prufitipsitã (pru-fi-tip-sí-tã), prufitipsits (pru-fi-tip-sítsĭ), prufitipsiti/prufitipsite (pru-fi-tip-sí-ti) – (zborlu-al Dumnidzã) ashi cum easti-aspus di-un prufit; (atseali) tsi li ari dzãsã un prufit cã va si s-facã trãninti; (lucru) tsi s-ari faptã ashi cum s-ari prividzutã ma ninti; pruvidzut, prividzut, etc.
{ro: profetizat, prezice}
{fr: prophétisé}
{en: prophesied, foretold}

§ prufitipsi-ri/prufitipsire (pru-fi-tip-sí-ri) sf prufitipsiri (pru-fi-tip-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva prufitipseashti; pruvideari, privideari, etc.

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

ved

ved (védŭ) (mi) vb II vidzui (vi-dzúĭ), videam (vi-deámŭ), vidzutã (vi-dzú-tã), videari/videare (vi-deá-ri) – aduchescu cu mintea i ocljilj tsi s-fatsi; hiu martir la-atseali tsi s-fac dinintea-a mea; mutrescu cu mintea i ocljilj tra s-mi cãndãrsescu di-un lucru; mi aflu tu-unã catastasi; lj-fac unã vizitã; caftu, mutrescu s-nu hiu lãndzit; l-mutrescu sh-lj-am frundidã cã-i niputut; mutrescu, nj-aruc ocljilj;
(expr:
1: ved lunjina-a dzuãljei = mi-amintu, mi-afet, mi fac;
2: nu s-veadi cipit di om = nu-ari vãrnu;
3: fug sh-nu ved iu calcu, cãtrã iu mi duc = (alag) multu agonja sh-nu-am chiro s-mutrescu iu calcu;
4: nu ved iu calcu di harauã = hiu multu hãrsit;
5: ved, tsi nu ved = ved multi di multi, ved tuti tsi s-fac;
6: unã videari tsi-lj fac = cum ãl vidzui, dit oara tsi-l vidzui;
7: cum mi vedz shi cum ti ved = easti limpidi, easti sigur, ashi easti;
8: s-veadi cã… = s-pari cã…, s-poati cã…;
9: u ved streasã luguria = ved zori, ved cã s-mintescu lucrili;
10: vidzui sh-pãtsãi = mi pidipsii multu, avui multã zori;
11: s-nã videm sãnãtosh = zboarã (unã soi di urari) cu cari s-disparti lumea;
12: cari s-lu veadã = zbor tsi s-dzãtsi cãndu cariva easti pirifan, s-cãmãruseashti, va s-lu veadã dunjaea tsi mushat (ghini nviscut, etc.) easti;
13: tsi-avdzãt shi tsi vidzut? = zboarã cu cari poati sã nchiseascã un pãrmit;
14: tsi s-vedz? tsi s-tsã veadã ocljiul? = zboarã tsi li dzãtsi omlu cãndu s-fatsi tsiva aniorihta;
15: cum nu ts-au vidzutã ocljilj = cum nu poati s-tsã treacã prit minti)
{ro: vedea, cerceta, examina, îngriji}
{fr: voir, chercher, examiner, soigner}
{en: see, search, examine, look after, nurse}
ex: oclji-lj ved ghini pãnã tora; tsi-avdzãt shi tsi vidzut?; mi duc s-lu ved (s-lji fac nã vizitã); vedz (mutrea) ghini tsi fats; yeatrul mi vidzu ghini (mi mutri ghini trã lãngoarea tsi-u am); mutrea tora, ti-am vidzutã; nu vedz, (ea mutrea, minduea-ti), cari s-avea dusã, avea faptã nã guvã ntr-apã; vedzã-ti n gepi (mutrea-ti, caftã-ti); yeatrul mi vidzu ghini (mi cãftã, mi mutri s-nu-am tsiva); hiu lãndzit, mea, nu mi vidzut (cã earam lãndzit nu mi mutrit); nãs veadi sh-di tatã-su sh-di mã-sa (lj-mutreashti cã-s nipututs); sh-va videm di vã li dau
(expr: poati s-vã li dau); cari s-u veadã la bisearicã nãsã, cu ahtãri nurãri
(expr: cari s-u veadã cum s-cãmãruseashti); n pãduri nu s-videa cipit di om
(expr: nu-avea vãrnu); nitsi nu videa iu cãlca
(expr: alãga ahãntu-agonja cã nu-avea chiro s-veadã iu calcã), acshitsi li tindea ciunili; tsi s-tsã veadã ocljul?

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn