|
|
pistimen
pistimen (pis-ti-ménŭ) sm, sf, adg – vedz tu pisti1
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: pisti1amaneci
amaneci (a-ma-ne-cí) sm amaneceadz (a-ma-ne-cĭádzĭ) – om a curi ãlj si da besã; om tu cari cariva ari pistea cã nu va-l pruda; om tsi nu sh-alãxeashti vrearea tsi u ari ti cariva i tsiva; om di besã; besalã; pistimen, pisto, embistimen, mbistimen
{ro: om de încredere}
{fr: homme de confiance}
{en: trusty man, faithful man}
anafurã
anafurã (a-ná-fu-rã) sf anafuri/anafure (a-na-fú-ri) – cumatã di lituryii (pãni) ayisitã di preftu tsi s-da a pistimenjlor cãndu easi bisearica; nafurã, fanfurã;
(expr: nu bãgã anafurã n gurã = nu bãgã dip tsiva n gurã, nu mãcã tsiva)
{ro: anafură}
{fr: pain béni}
{en: blessed bread};
ex: dusi la bisearicã s-lja anafurã di la preftu
§ nafurã (ná-fu-rã) sf nafuri/nafure (na-fú-ri) – (unã cu anafurã)
ex: lom nafura; nafurã nu ari bãgatã tu gura-a ljei
(expr: nu mãcã tsiva dip)
§ fanfurã (fan-fú-rã) sf fanfuri/fanfure(?) (fan-fú-ri) – (unã cu anafurã)
ex: ea didets-nji shi fanfurã (anafurã)
apostul1
apostul1 (a-pós-tulŭ) sm apostulj (a-pós-tuljĭ) shi apustolanj (a-pus-tó-lanjĭ) – numã datã la catiun di-atselj 12 bãrbats tsi-lj lo Hristolu s-lu-agiutã la arãspãndirea-a pistiljei crishtinã; apostol, apostal, apustulã; (fig: apostul = un tsi s-alumtã cu multu foc tra s-arãspãndeascã unã idei tu cari pistipseashti multu)
{ro: apostol (lui Hristos)}
{fr: apôtre}
{en: apostle}
§ apostol1 (a-pós-tolŭ) sm apostolj (a-pós-toljĭ) shi apostolanj (a-pos-tó-lanjĭ) – (unã cu apostul1)
§ apostal1 (a-pós-talŭ) sm apostalj (a-pós-taljĭ) – (unã cu apostul1)
§ apustulã (a-pus-tu-lắ) sm apustuladz (a-pus-tu-ládzĭ) – (unã cu apostul1)
§ apostul2 (a-pós-tulŭ) sm apostulj (a-pós-tuljĭ) – partea dit vãnghelj tu cari suntu-aspusi faptili a apostuljlor shi cãrtsãli pitricuti di elj la pistimenjlji dit locurli pri iu avea tricutã; partea dit lituryia dghivãsitã di preftu n bisearicã cu scrieri dit aesti cãrtsã
{ro: apostol (cartea)}
{fr: Actes des Apôtres}
{en: Acts of the Apostles}
ex: cãndu intrai tu bisearicã s-cãnta apostulu
§ apostol2 (a-pós-tolŭ) sm apostolj (a-pós-toljĭ) shi apostolanj (a-pos-tó-lanjĭ) – (unã cu apostul2)
§ apostal2 (a-pós-talŭ) sm apostalj (a-pós-taljĭ) – (unã cu apostul2)
ex: tu bisearicã s-cãntã apostalu
§ apostolichii/apostolichie (a-pos-to-li-chí-i) adg apostolichii (a-pos-to-li-chíĭ) – tsi ari s-facã cu apostulji shi lucrul a lor; tsi easti faptã ca di un apostul
{ro: apostolicesc}
{fr: apostolique}
{en: apostolic}
astãsidã
astãsidã (as-tã-sí-dã) sf astãsidz (as-tã-sídzĭ) – unã soi di scamnu dit bisearicã (astãsit di-unã parti sh-di-alantã ningã stizmã) iu sta mpistimenjlji (di-arada ndrupãts shi mprostsã) di lu-ascultã preftul cãndu dghivãseashti; loclu (scamnul) iu shadi di cãntã psaltul (di-arada mprostu) tu bisearicã
{ro: strană}
{fr: stalle d’église}
{en: stall (in church)}
ex: stai tu astãsidã
§ stisidã (sti-sí-dã) sf stisidz (sti-sídzĭ) – (unã cu astãsidã)
ex: lutsescu shi stisidzli (stalili)
§ stalã (stá-lã) sf stali/stale (stá-li) – (unã cu astãsidã)
besã
besã (bé-sã) sf fãrã pl – ncreadirea tsi u ari omlu cã un lucru easti dealihea; pistipsirea tsi lj-u fats a unui cã va facã ashi cum dzãtsi (cã nu va ti pruda); giurat (di arbinesh); pisti, embistosini, mbithar;
(expr: lj-dau (lj-fac) besã = am ncreadiri cã va facã tsi tãxeashti, cã nu-nj dzãtsi minciunj, etc.)
{ro: credinţă, fidelitate, jurământ (de albanezi)}
{fr: foi, fidélité; serment (des albanais)}
{en: faith, fidelity, oath (of Albanians)}
ex: armãnlu easti om di inimã shi di besã (ncreadiri, mbithar, embistosini); un armãn chiru… pri besã (trã pisti); nu dãdeam besã (nu-aveam ncreadiri, embistosini, mbithar) la sots; besa, besa (giurat, giurat), voi, lai cãnj
§ besalã (be-sa-lắ) sm besaladz (be-sa-ládzĭ) – om a curi ãlj si da (fatsi) besã; om a curi pots s-lji zburãshti fãrã s-tsã hibã fricã cã va ti pruda la altsã; om tu cari ai ncreadirea cã va facã tsi va-lj dzãts; om tsi nu sh-alãxeashti vrearea tsi u ari ti cariva i tsiva; om di besã; amaneci; pistimen, pisto, embistimen, mbistimen
{ro: om de încredere}
{fr: homme de confiance}
{en: trusty man, faithful man}
ex: omlu atsel cama besalãlu (mbistimenlu) al Ali
§ besa-bes (bé-sa-bés) invar – giurat arbinishescu cu noima “giur besã”
{ro: formulă albaneză de jurământ care înseamnă “jur fidelitate”}
{fr: formule de serment des albanais signifiant “je jure fidélité”}
{en: Albanian oath formula meaning “I swear fidelity”}
dogmã
dogmã (dóg-mã) sf dogmati/dogmate (dóg-ma-ti) – nom tsi spuni a unui cum lipseashti si s-poartã; nom di timelj a unei pisti tsi lipseashti aprucheari di mpistimenj fãrã cãtigursiri; semnu (tihisiri, faptã, hiintsã, cucuvai, etc.) tsi-lj da a omlui unã noimã cã va si s-facã tsiva
{ro: dogmă, semn}
{fr: précepte, indice}
{en: precept, sign}
ex: nj-deadi slabi dogmati (slabi seamni)
ivlavii/ivlavie
ivlavii/ivlavie (i-vlá-vi-i) sf ivlavii (i-vlá-viĭ) – harea tsi-l fatsi un crishtin s-hibã bun mpistimen, si s-ducã totna la bisearicã shi s-facã tuti arãdzli tsi li caftã pistea crishtineascã
{ro: evlavie}
{fr: piété, dévotion}
{en: piety, devotion}
§ ivlavios (i-vla-vi-ósŭ) adg ivlavioasã (i-vla-vi-ŭá-sã), ivlaviosh (i-vla-vi-óshĭ), ivlavioa-si/ivlavioase (i-vla-vi-ŭá-si) – (om) tsi dutsi unã banã crishtineascã cu tuti adetsli a ljei, cari s-dutsi dipriunã la bisearicã si si ncljinã al Dumnidzã; triscu
{ro: evlavios, cucernic}
{fr: dévot, pieux}
{en: pious, religious}
litãnii/litãnie
litãnii/litãnie (li-tã-ní-i) sf litãnii (li-tã-níĭ) – arigeai lungã (tsi nu pari s-bitiseascã vãrãoarã) grãitã di-aradã di preftu sh-di mpistimenj deadun; parataxi cu cãntãri sh-rigei (ca s-agiutã Dumnidzãlu, bunãoarã, ta s-da ploai, etc.)
{ro: litanie}
{fr: litanie, procession (accompagnée de chants)}
{en: litany, procession (with chants and prayers)}
mpistimen
mpistimen (mpis-ti-ménŭ) sm, sf, adg – vedz tu pisti1
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: pisti1muezim
muezim (mu-ĭe-zímŭ) sm muezinj (mu-ĭe-zínjĭ) – preftul di pisti nturtseascã cari cljamã mpistimenjlji turtsã dit minarei tra si si ncljinã-al Allah; hogi, huge, imam
{ro: hoge, imam}
{fr: imam, prêtre musulman}
{en: imam, prayer leader of Islam}
ex: muezimlu (hogea, imamlu) di la geamia amirãreascã ari boatsi vãrtoasã