|
|
pir2
pir2 (pírŭ) adg pirã (pí-rã), piri (pírĭ), piri/pire (pí-ri) – dishtiptat (pirã) la minti, tsi lj-acatsã mãna tra s-facã lucrili ghini sh-agonja; itru, shiret, sarpit, fucos, ustã, chischin, mastur, etc.
{ro: ager la minte, isteţ}
{fr: adroit, habile}
{en: skilful, clever}
ex: cari easti pirlu (itrul) tsi-lj furã yinlu?; ti ahtari lugurii, nu-ari altu cama pir di nãs
§ pirã2 (pí-rã) invar – pir, dishtiptat la minti, chischin
{ro: ager la minte, deştept}
{fr: éveillé d’esprit, perspicace}
{en: alert, keen brain, shrewd}
ex: avea un cãlfã multu pirã (dishtiptat la minti); nãsã, pira (dishteapta), tut la tufechi trãdzea; caljlji, cari di cari ma mushat sh-ma pirã (sarpits, fucosh); pirã nveatsã (nveatsã multu ghini)
§ pirgac (pir-gácŭ) adg pirgacã (pir-gá-cã), pirgats (pir-gátsĭ), pirgatsi/pirgatse (pir-gá-tsi) – pir, dishtiptat la minti, shiret, fucos
{ro: ager la minte, isteţ}
{fr: éveillé d’esprit, vif, fougueux, perspicace}
{en: alert, brisk, shrewd}
ex: tini va-lj greshti, pirgaclu-a meu
§ pireatsã (pi-reá-tsã) sf pirets (pi-rétsĭ) – harea tsi-l fatsi un s-hibã dishtiptat la minti (icã pir, dishteptu); dishtiptãciuni
pirã1
pirã1 (pí-rã) sf piri/pire (pí-ri) – limba di foc tsi easi dit un lucru tsi ardi vãrtos sh-da multã lunjinã shi cãldurã; apirã, fleamã, fleacã, bãbãrutã, bãrbãrutã, buburanã, bubunã, bubutã, curmi-cami, lãm-bii, lumbardã, gãrgalj, gãlmãdz (pl), plaminã; (fig:
1: pirã = drac, colasi; expr:
2: easti pirã; nveatsã pirã = easti multu dishteptu shi nveatsã multi sh-lishor; vedz shi pirã2)
{ro: flacără}
{fr: flamme}
{en: flame}
ex: ãn pirã nj-ardi caplu; patriots foc, pirã vinitã; mi-arcai tu pira-a foclui; doauã lãmnji, foc shi pirã virsa dit gurli-a lor; s-ducã tu pirã (fig: tu colasi, la drats) anatimatlu; dã-l a pirãljei (a draclui); eara cama drãcuroasã sh-ma pirã
(expr: multu dishteaptã, itrã); trã cãsmetea-a lui, avea un cãlfã multu pirã; nãuntru eara calj suti, cari di cari ma mushat sh-ma pirã
(expr: multu sarpit, fucos)
§ apirã2 (a-pí-rã) sf apiri/apire (a-pí-ri) – (unã cu pirã1)
ex: ca laptili pi apirã (fleacã) s-umflã
§ mpirushedz1 (mpi-ru-shĭédzŭ) (mi) vb I mpirushai (mpi-ru-shĭáĭ), mpirusham (mpi-ru-shĭámŭ), mpirushatã (mpi-ru-shĭá-tã), mpirushari/mpirushare (mpi-ru-shĭá-ri) – arushescu (mi-aprindu) la fatsã (di-arshini, di heavrã, di inati, etc.)
{ro: roşi la faţă}
{fr: s’empourprer}
{en: flush}
ex: cãndu avdzãi aestu zbor, mi mpirushai (arushii, mi-apresh la fatsã, icã ariciusii)
§ mpirushat1 (mpi-ru-shĭátŭ) adg mpirushatã (mpi-ru-shĭá-tã), mpirushats (mpi-ru-shĭátsĭ), mpirushati/mpirushate (mpi-ru-shĭá-ti) – tsi s-ari arushitã (apreasã) la fatsã (di-arshini, di heavrã, di inati, etc.)
{ro: roşit la faţă}
{fr: empourpré}
{en: flushed}
§ mpirusha-ri1/mpirushare (mpi-ru-shĭá-ri) sf mpirushari (mpi-ru-shĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi atsel tsi s-aprindi (arushashti) la fatsã (di-arshini, di heavrã, di inati, etc.)
{ro: acţiunea de a roşi la faţă; roşire la faţă}