DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

pinesh

pinesh (pi-néshĭŭ) sm pinesh (pi-néshĭ) – parã veclju di-amalamã (cu unã tinjii i altã, dupã statlu tsi-l featsi sh-dupã mãrimea tsi u-ari); galbinã, gãlbinushi, lirã, flurii, rubii, rubie, arubi, arubei, cunstantinã, custandat, mahmudii, mahmude, minduhii, ostra-chelã, mintsã, arup, rup, aruspu, ruspu, hazmu, dãbloanã, dabloa-nã, dablonã, dubloanã, dublã, ducmen
{ro: galben, monedă de aur}
{fr: monnaie d’or}
{en: gold coin}
ex: mãnjli mplini cu pinesh (galbini)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

araftu1

araftu1 (a-ráf-tu) sm araftsã (a-ráf-tsã) – bãrbatlu a curi tehni easti s-crueascã shi s-coasã stranji (ti bãrbats); raftu, cusor
{ro: croitor}
{fr: tailleur}
{en: tailor}
ex: la noi araftsãlj suntu multu ghini chivirnisits; dush stranjlu la araftu cã nj-eara strimtu

§ raftu (ráf-tu) sm raftsã (ráf-tsã) – (unã cu araftu1)

§ arãftoa-nji/arãftoanje (a-rãf-tŭá-nji) sf arãftoanji/arãftoanje (a-rãf-tŭá-nji) – muljari di-araftu; muljari a curi tehni easti s-crueascã shi s-coasã stranji (fustãnj) ti muljeri; arãfteasã, mudistrã
{ro: femeie de croitor; croitoreasă}
{fr: femme d’un tailleur; tailleuse, couturière}
{en: tailor’s wife; dressmaker}
ex: vinji arãftoanja (mudistra) acasã

§ arãfteasã (a-rãf-teá-sã) sf arãfteasi/arãftease (a-rãf-teá-si) – (unã cu arãftoanji)

§ arãftsãlji/arãftsãlje (a-rãf-tsắ-lji) sf arãftsãlj (a-rãf-tsắljĭ) – tehnea tsi u ari araftul tra s-crueascã shi s-coasã stranji; ducheanea iu sh-fatsi lucrul; rãftsãlji, arãftsãlãchi, rãftsãlãchi
{ro: croitorie}
{fr: couture, atelier des tailleurs}
{en: tailor}

§ rãftsãlji/rãftsãlje (rãf-tsắ-lji) sf rãftsãlj (rãf-tsắljĭ) – (unã cu arãftsãlji)
ex: sh-tora rãftsãlja fatsi paradz

§ arãftsã-lãchi/arãftsãlãche (a-rãf-tsã-lắ-chi) sf arãftsãlãchi (a-rãf-tsã-lắchĭ) – (unã cu arãftsãlji)

§ rãftsãlãchi/rãftsãlãche (rãf-tsã-lắ-chi) sf rãftsãlãchi (rãf-tsã-lắchĭ) – (unã cu arãftsãlji)

§ frangu-araftu (frán-gŭa-ráf-tu) sm frangu-araftsã (frán-gŭa-ráf-tsã) – araftu tsi coasi stranji ivrupineshti
{ro: croitor occidental}
{fr: tailleur à la manière occidentale}
{en: occidental type tailor}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

Frãntsii/Frãntsie

Frãntsii/Frãntsie (Frãn-tsí-i) sf fãrã pl – crat mari dit Ivropea di Vestu (ditu-Ascãpitatã), namisa di Ghirmanii shi Spanii
{ro: Franţa}
{fr: France}
{en: France}

§ frãncu (frắn-cu) sm, sf frãncã (frắn-cã), frãntsi (frắn-tsi), frãntsi/frãntse (frắn-tsi) – om tsi s-amintã, bãneadzã icã yini dit Frãntsii shi easti di sãndzili-a miletilei di-aclo; frãngu, frengu; (fig:
1: frãncu = (i) ivrupean; om tsi bãneadzã i yini dit Ivropi; om tsi easti di-arãzga-a miletslor ivrupeani; (ii) om arãu; expr:
2: ti featsish frãncu = ti-acatsã multu inatea, ti featsish om arãu)
{ro: francez}
{fr: français}
{en: French}
ex: mumã-nj, frãntsãlj vinjirã; eu va-nj ljau nã doamnã frãncã (fig: ivrupeanã); s-featsi frãncu
(expr: lu-acãtsã multu inatea)

§ frãngu2 (frắn-gu) sm, sf frãngã (frắn-gã), frãndzi (frắn-dzi), frãndzi/frãndze (frắn-dzi) – (unã cu frãncu)
ex: ved cã frãngu ti featsish
(expr: ti featsish arãu, ti-acãtsã multu inatea)

§ frengu (frén-gu) sm, sf frengã (frén-gã), frendzi (frén-dzi), frendzi/frendze (frén-dzi) – (unã cu frãncu)
ex: frengul shtia multã zãnati

§ frãntsescu (frãn-tsés-cu) adg frãntseascã (frãn-tseás-cã), frãntseshtsã (frãn-tsésh-tsã), frãntseshti/frãntseshte (frãn-tsésh-ti) – tsi ari s-facã cu Frantsa, Ivropea, frãntsilj i ivrupeanjlji; di frãncu; di ivrupean; frãndzescu, ivrupinescu;
(expr: frãntseshti = stranji ivrupineshti)
{ro: francez, franţuzesc, european}
{fr: français, européen}
{en: French, European}
ex: l-ved tu frãntseshti
(expr: stranji ivrupineshti)

§ frãndzescu (frãn-dzés-cu) adg frãndzeascã (frãn-dzeás-cã), frãndzeshtsã (frãn-dzésh-tsã), frãndzeshti/frãndzeshte (frãn-dzésh-ti) – (unã cu frãntsescu)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

galbin

galbin (gál-binŭ) adg galbinã (gál-bi-nã), galghinj (gál-ghinjĭ) shi galbinj (gál-binjĭ), galbini/galbine (gál-bi-ni) – hromã tsi sh-u-adutsi cu-amalama icã limonea; (fig: galbin (tu fatsã, ca tseara, ca turta di tsearã) = multu galbin la fatsã, salbit, sãhnjisit, etc.)
{ro: galben; palid}
{fr: jaune; pâle}
{en: yellow; pale}
ex: arãdãtsina aestã fatsi nã floari galbinã ca shiboea; tsi ts-easti budza galbinã?; ocljilj lj-ai galghinj; ishi hiljlu di amirã, s-featsi ca turta di tsearã (multu galbin la fatsã); ngljitsats di fricã, galbinj (salbits) mãratslji ca tseara; hii galbin (eshti salbit la fatsã)

§ galbinã (gál-bi-nã) sf galbini/galbine (gál-bi-ni) – parã veclju di-amalamã (cu unã tinjii i altã, dupã statlu tsi-l featsi sh-dupã mãrimea tsi u-au); gãlbinushi, lirã, flurii, rubii, rubie, arubi, arubei, cunstantinã, custandat, mahmudii, mahmude, minduhii, ostrachelã, mintsã, arup, rup, aruspu, ruspu, hazmu, dãbloanã, dabloanã, dablonã, dubloanã, dublã, ducmen, pinesh
{ro: galben, liră, monedă de aur}
{fr: lire, ducat, monnaie d’or}
{en: gold coin}
ex: nu-avea tu pungã dicãt mash trei galbini (liri)

§ gãlbinushi/gãlbinushe (gãl-bi-nú-shi) sf gãlbinushi/gãlbinushe (gãl-bi-nú-shi) – (unã cu galbinã)

§ gãlbinjor (gãl-bi-njĭórŭ) adg gãlbinjoarã (gãl-bi-njĭŭá-rã), gãlbinjori (gãl-bi-njĭórĭ), gãlbinjoari/gãlbinjoare (gãl-bi-njĭŭá-ri) – hromã tsi da niheam pi galbin; tsi easti chindisit cu galbin; gãlbunj, gãlbinos (fig: gãlbinjor = salbit la fatsã
{ro: gălbinicios, gălbiniu}
{fr: jaunâtre, jaunet}
{en: yellowish}
ex: nã floari gãlbinjoarã (tsi da ca pi galbin)

§ gãlbunj (gãl-búnjĭŭ) adg gãlbunji/gãlbunje (gãl-bú-nji), gãlbunj (gãl-búnjĭ), gãlbunji/gãlbunje (gãl-bú-nji) – (unã cu gãlbinjor)
ex: yini ca gãlbunj

§ gãlbinos (gãl-bi-nósŭ) adg gãlbinoasã (gãl-bi-nŭá-sã), gãlbinosh (gãl-bi-nóshĭ), gãlbinoa-si/gãlbinoase (gãl-bi-nŭá-si) – (unã cu gãlbinjor)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

pantaloni/pantalone

pantaloni/pantalone (pan-ta-ló-ni) sf pantalonj (pan-ta-lónj) – stranj purtat aoa sh-un chiro mash di bãrbats (ma adzã purtat multu sh-di muljeri tu loc di giupã), cari nvileashti truplu-a omlui nghios di mesi, pristi zmeani, cu cati cicior acupirit ahoryea; lerghi
{ro: pantaloni}
{fr: pantalon}
{en: trousers}
ex: purta pantaloni di sirmã; nu-nj crui ghini pantalonjli

§ pantalunar (pan-ta-lu-nárŭ) adg pantalunarã (pan-ta-lu-ná-rã), pantalunari (pan-ta-lu-nárĭ), pantalunari/pantalunare (pan-ta-lu-ná-ri) – bãrbat (muljari) tsi poartã pantaloni; zbor tsi s-dzãtsea ma multu aoa sh-un chiro trã bãrbatslji tsi purta stranji ivrupineshti
{ro: pantalonar}
{fr: homme (femme) habillé en pantalons (à la manière occidentale)}
{en: man (woman) wearing trousers (as western men do}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

stranj

stranj (stránjĭŭ) sn stranji/stranje (strá-nji) – zbor cu cari s-aducheashti itsi nviscãmindu cu cari si nveashti omlu; strãnot, strãnush, stoli, custumi, alãxãmintu, nviscãmindu, nvishmintu, viscãmindu, vistãmintu, vishtimintu, etc.;
(expr:
1: nu mi ncap stranjili (di harauã, di pirifanji, etc.) = (mi hãrsescu, hiu pirifan, etc.) multu di multu; nu mi ncapi casa di harauã; nu shtiu tsi s-fac (di-ahãntã harauã, pirifanji, etc.); nu calcu mpadi (di harauã, di pirifanji, etc.);
2: stranji strimti = stranji strimti ca-atseali dit Ivropi, stranji ivrupineshti;
3: stranji huryiteshti = stranji fapti di-unã soi di tsãsãturã groasã di lãnã (pustavi, shiac, abã) purtati di-aradã di huryeats;
4: stranji nali dit ac = stranji nali unãshunã dupã tsi suntu adrati;
5: ari mash stranjili di pi el = easti oarfãn sh-nu-ari altu tsiva di stranjili di pi el; omlu fatsi stranjlu, nu stranjlu pri om = nu lipseashti s-lu giudits omlu di pi stranjili tsi poartã)
{ro: strai, haină}
{fr: habit}
{en: clothes}
ex: stranjlu nj-easti lai, cãmeasha nj-easti-aroshi, truplu nj-easti albu (angu-citoari: cãstãnja); stranjili nji si sufinarã, ncriminirã; apa cu cari mulja ea stranjili eara sãpunoasã; ari multi stranji, di s-alãxeashti cati dzuã; sh-adarã unã pãreaclji di stranji noauã dit ac; ãndreptsã shi adrats cu stranjili atseali cama mushatili; earna yinea shi nu sh-avea nitsi stranji, nitsi leamni; pusputeashti prit stranji, ãlj furã cljeili di hãznã; sã ncljisi amirãlu, tu stranji di jali n casã; s-vã nveashtits tu stranji muljireshti; s-nu u cunoascã vãrnu, ãlj deadi stranjili cãlugãreshti; si nviscurã tru stranji di tsiritori shi intrarã n hoarã; s-adarã cu stranji veclji, tiptili shi tradzi la tatã-su; lj-adusi stranji strimti
(expr: stranji ivrupineshti) dit Armãnii; avea bãgatã stranji di preftu, cã psãltisea tu bisearicã; tatã-su, cãndu-l vidzu, nu lu ncãpea stranjili di harauã
(expr: s-hãrsi multu, nu shtea tsi s-facã di harauã); di harauã mari, budza lj-arãdea shi stranjili nu u ncãpea

§ strãnot (strã-nótŭ) sn strãnoti/strãnote (strã-nó-ti) – (unã cu stranj)

§ strãnush (strã-núshĭŭ) sn strãnushi/strãnushe (strã-nú-shi) – stranj njic ti ficiurits i fititsi
{ro: hăinuţă}
{fr: petit vêtement pour les enfants}
{en: children’s clothes}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

strimtu1

strimtu1 (strím-tu) adg strimtã (strím-tã), strimtsã (strím-tsã), strimti/strimte (strím-ti) – tsi ari unã lãrdzimi ma njicã di cãt atsea tsi lipsea s-aibã di-aradã (cãndu-lj fãtsem biani cu lundzimea tsi u-ari); tsi easti ngustu (nu largu); (loc) tsi easti stres (njic) trã lucrul tsi s-aflã bãgat nãuntru; nstrimtu, strãmtu, angustu, ngustu, stres, suptsãri;
(expr: strimti; stranji strimti = stranji strimti ca-atseali dit Ivropi, stranji ivrupineshti)
{ro: îngust, strâns}
{fr: étroit, serré}
{en: narrow, tight}
ex: calea easti strimtã (ngustã); stranjlu lj-easti strimtu (lj-easti ngustu, njic, nu lu ncapi); atselj suldats shed strimtsã (stresh, adunats stog) cu mari fricã; budzãli strimti (streasi); cu inima strimtã (streasã); intrã tu stranji strimti
(expr: stranji ivrupineshti); s-bãgã tu strimti
(expr: stranji ivrupineshti)

§ nstrimtu (nstrím-tu) adg nstrimtã (nstrím-tã), nstrimtsã (nstrím-tsã), nstrimti/nstrimte (nstrím-ti) – (unã cu strimtu1)
ex: lj-suntu nstrimti (lj-suntu njits, lu stringu) pãputsãli

§ strãmtu1 (strắm-tu) adg strãmtã (strắm-tã), strãmtsã (strắm-tsã), strãmti/strãmte (strắm-ti) – (unã cu strimtu1)
ex: tu un ubor strãmtu

§ strimtedz (strim-tédzŭ) (mi) vb I strimtai (strim-táĭ), strimtam (strim-támŭ), strimtatã (strim-tá-tã), strimtari/strimtare (strim-tá-ri) – fac un lucru s-hibã (ma) strimtu (ma ngustu, ma suptsãri, s-nu hibã sh-ahãntu largu); njicshuredz lãrdzimea-a unui lucru; ãl fac s-hibã ma stres; angustedz, ngustedz
{ro: îngusta}
{fr: rétrécir, resserrer}
{en: narrow}
ex: strimteadzã-nj (fã-nj-lu ma strimtu) stranjlu; lj-strimtã mãnica di la stranj; cãljurli si strimtarã (ngustarã) tu-atsel loc

§ strimtat (strim-tátŭ) adg strimtatã (strim-tá-tã), strimtats (strim-tátsĭ), strimtati/strimtate (strim-tá-ti) – tsi s-ari faptu ma strimtu; angustat, ngustat
{ro: îngustat}
{fr: rétréci, resserré}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn