|
|
parataxi/parataxe
parataxi/parataxe (pa-rá-tac-si) sf paratãxi (pa-rá-tãxĭ) – tsirimonji tsi s-fatsi cu-unã multimi di oaminj (stratiots, ficiori di la sculii, etc.) tsi imnã deadun pri cali, arãdãpsits, multi ori cu flamburi (seamni, cruts, etc.) tu mãnã, cu cãntãri, etc. tra s-yiurtiseascã tsiva, un om mari (un ayi, unã sãrbãtoari, etc.); tsirimonja tsi s-fatsi (cu oaminj, muzicã, nomuri, adets, etc.) cãndu easti unã dzuã pisimã icã s-yiurtiseashti tsiva; pãratã, taxi, tsirimonji, sãltãnati, sãltãnatã, sultãnatã
{ro: alai, paradă, ceremonie, pompă}
{fr: parade, cérémonie, pompe}
{en: parade, ceremony}
ex: lu ngruparã cu parataxi (cu lumi shi tsirimonji)
§ taxi3/taxe (tác-si) sf tãxi (tắc-si) shi tãxuri (tắc-surĭ) – (unã cu parataxi)
ex: cu-ahãtã taxi (tsirimonji) mari
§ pãratã (pã-rá-tã) sf pãrati/pãrate (pã-rá-ti) shi pãrãts (pã-rắtsĭ) – (unã cu parataxi)
chindrã
chindrã (chín-drã) sf chindri/chindre (chín-dri) – adunãturã mari di oaminj (prãvdzã, cãnj, etc.) tsi s-aflã deadun tu idyiul loc; multimi di oaminj dit unã parataxi di numtã; buluchi, bluchi, ceatã, bandã, taifã, cãlãbãlãchi, gloatã, surii, suro, multimi, multeami, multeatsã, multsãmi, flumin, nãfamã, lumi, lao, plitizmo, plod, popul, pupul, gamã, tavabii, tavambii, tãbãbii, tubãbii, jurdunã, etc.
{ro: mulţime}
{fr: foule, multitude}
{en: crowd, multitude}
ex: tsi nchisi nã chindrã (parataxi di numtã) mari
litãnii/litãnie
litãnii/litãnie (li-tã-ní-i) sf litãnii (li-tã-níĭ) – arigeai lungã (tsi nu pari s-bitiseascã vãrãoarã) grãitã di-aradã di preftu sh-di mpistimenj deadun; parataxi cu cãntãri sh-rigei (ca s-agiutã Dumnidzãlu, bunãoarã, ta s-da ploai, etc.)
{ro: litanie}
{fr: litanie, procession (accompagnée de chants)}
{en: litany, procession (with chants and prayers)}
mucearã2
mucearã2 (mu-cĭá-rã) sf muceri (mu-cérĭ) – tsirimonji (parataxi) tsi s-fatsi noaptea di numtã cu dzãduri; parataxea tsi s-fatsi la bisearicã, tu ubor, cu tseri apreasi sh-plãscãnituri di tufechi
{ro: cortegiu nupţial cu torţe}
{fr: cortège nuptial, cérémonie nuptiale pendant la nuit en se servant de torches}
{en: wedding night procession made with torches}
ex: avea ishitã la mucearã (tsirimonja dit uborlu a bisearicãljei)
pãratã
pãratã (pã-rá-tã) sf – vedz tu parataxi
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: parataxisignã
signã (síg-nã) sf signi/signe (síg-ni) sf – flamburã cristineascã (semnu) purtat di oaminj tu vãrã parataxi dit dzãlili pisimi, ca ti Bubuteazã, bunãoarã; Bubuteazã, pãratã, parataxi
{ro: prapuri; paradă}
{fr: bannières d’églises; procession}
{en: religious banners; procession}
ex: ishirã cu signili preftsãlj; fui sh-mini la signi (parataxi, pãratã); eara unã-arcoari ti signi (Bubuteazã, parata di Bubuteazã) di cripa cheatra
sultan
sultan (sul-tánŭ) sm sultanj (sul-tánjĭ) – vãsilje (amirã, domnu mari, etc.) tsi ari puteari di banã sh-di moarti tu-un crat nturtsescu (di musulmanj); numã tsi s-da, cãtivãrãoarã, sh-la soi bãrbãteascã di-a sultanlui
{ro: sultan}
{fr: sultan}
{en: sultan}
§ sultanã (sul-tá-nã) sf sultani/sutane (sul-tá-ni) – vãsiloanji (amirãroanji, mamã, featã icã sorã di sultan)
{ro: sultană}
{fr: sultane}
{en: sultana}
ex: soi di sultani
§ sultãnatã (sul-tã-ná-tã) sf sultãnãts (sul-tã-nắtsĭ) – tsirimonja tsi s-fatsi (ca ti un sultan, cu parataxi, muzicã, oaminj, nomuri, adets, etc.) cãndu easti unã dzuã pisimã icã s-yiurtiseashti un lucru; sãltãnatã, sãltãnati, tsirimonji, parataxi, taxi;
(expr: vilendza di sultãnatã = unã vilendzã tsi s-bagã tu dzãli pisimi, tu parataxi, pristi sãmarlu i shaua-a calui)
{ro: saltanat, alai, ceremonie, pompă}
{fr: cérémonie, pompe}
{en: ceremony, pomp}
ex: trec celnits cu sultãnatã (cu tsirimonj, cu parataxi)
§ sãltãnatã (sãl-tã-ná-tã) sf sãltãnãts (sãl-tã-nắtsĭ) – (unã cu sultãnatã)
ex: ari mari sãltãnatã
§ sãltãnati/sãltãnate (sãl-tã-ná-ti) sf sãltãnãts (sãl-tã-nắtsĭ) – (unã cu sultãnatã)
ex: nu cu sãltãnati, nu cu pirifanji; amirãlu tu dzãli pisimi easi cu mari sãltãnati (tsirimonji); fac mari sãltãnati (multu luxu) cã suntu oaminj cu dari di mãnã
taxi3/taxe
taxi3/taxe (tác-si) sf – vedz tu parataxi
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: parataxitsirimonji/tsirimonje
tsirimonji/tsirimonje (tsi-ri-mó-nji) sf tsirimonj (tsi-ri-mónjĭ) – multimea di nomuri (purtãri, adets, etc.) cu cari s-fatsi un lucru (arãdz di la bisearicã, yiurtisiri, adunãri, ziafets, etc.) tra s-aspunã ihtibari (eryi, tinjii, axitã, etc.); taxi, parataxi, sãltãnati, sultãnatã; (fig: tsirimonj = urãri)
{ro: ceremonie}
{fr: cérémonie}
{en: ceremony}
ex: lu-ashteaptã cu tsirimonji mari, cu oasti, muzicã, avyilii; tsirimonj armãneshti; shtii tsirimonj multi; nj-featsirã multi tsirimonj (fig: multi urãri); mari tsirimonji fu adz la bisearicã
§ tsirimunjos (tsi-ri-mu-njĭósŭ) adg tsirimunjoasã (tsi-ri-mu-njĭŭá-sã), tsirimunjosh (tsi-ri-mu-njĭóshĭ), tsirimunjoasi/tsi-rimunjoase (tsi-ri-mu-njĭŭá-si) – (adunari, yiurtisiri, etc.) tsi s-fatsi cu tsirimonji; (om) tsi s-poartã cu tsirimonji; tsirimonjos
{ro: ceremonios}
{fr: cérémonieux}
{en: ceremonious}
§ tsirimonjos (tsi-ri-mo-njĭósŭ) adg tsirimonjoasã (tsi-ri-mo-njĭŭá-sã), tsirimonjosh (tsi-ri-mo-njĭóshĭ), tsirimonjoasi/tsirimonjoase (tsi-ri-mo-njĭŭá-si) – (unã cu tsirimunjos)
vilendzã
vilendzã (vi-lén-dzã) sf vilendzã (vi-lén-dzã) – cuvertã (di-aradã di lãnã cu floatsi) cu cari s-ashtearni crivatea shi s-anvileashti omlu cãndu doarmi; cergã, ciorgã, doagã, cuvertã, cuverti, ceadãri, ceadrã, cidãri, flucatã, eambulã, yeambulã, hreami;
(expr: vilendza di sãltãnati = unã vilendzã tsi s-bagã tu dzãli pisimi, tu parataxi, pristi sãmarlu i shaua-a calui)
{ro: velinţă, pătură}
{fr: couverture en laine surtout floconneuse}
{en: wool blanket}
ex: lj-ashtirnurã vilendzãli atseali cama nalili sh-cama bunili; cu-unã flurii prindi s-adar nã vilendzã flucatã; lãna dã-nj-u s-u tsas tu-arãzboi doauã vilendzã flucati; ashtirnu casa cu vilendzã sh-cu chilinj; vilendza flucatã easti-ashtirnutã pri crivati; nu va si si-anvileascã cu vilendza cã easti greauã
§ vilindzicã (vi-lin-dzí-cã) sf vilindzitsi/vilindzitse (vi-lin-dzí-tsi) – vilendzã njicã
{ro: velinţă mică}
{fr: petite couverture en laine}
{en: small wool blanket}
§ virdicã (vir-dí-cã) sf virditsi/virditse (vir-dí-tsi) – cuvertã (vilendzã) mari di lãnã
{ro: cuvertură mare de lână colorată}
{fr: grande couverture en laine colorée}
{en: colored and large wool blanket}