|
|
pãlãtiri/pãlãtire
pãlãtiri/pãlãtire (pã-lã-thí-ri) sf pãlãtiri (pã-lã-thírĭ) – loc alãsat dishcljis tu unã stizmã di casã i unã machinã (tra s-poatã s-treacã vimtul shi lunjina); hãlatea adratã dit un cadru di lemnu (i metal) tsi s-bagã tu-aestu loc dishcljis shi yilia tsi s-bagã tu aestã hãlati; pãltiri, pãrãtiri, pãrtiri, fireastrã, fireastã, fereastã, firidã, firizã, fridã, geami, geam, pingeri; (fig:
1: pãlãtiri = oclji; expr:
2: grea pri poartã, s-avdã pãlãtirea = bats fireasta (firida) s-aducheascã usha; bati sumarlu s-aducheascã gumarlu; dzã-lj-u ca di pri diparti tra s-aducheascã, nu pri fatsã, cã va lu-arushinedz)
{ro: geam, fereastră}
{fr: vitre, fenêtre}
{en: window-pane, window}
ex: aspardzi poarta, sh-fatsi pãlãtiri; grirã ficiorlji cu-unã boatsi di la pãlãtiri; s-ts-arsarã pãlãtirili (fig: ocljilj)
§ pãltiri2/pãltire (pãl-thí-ri) sf pãltiri (pãl-thírĭ) – (unã cu pãlãtiri)
ex: eshi-nj, vrutã, tu pãltiri (firidã); hilja di-amirã shidea pri pãltiri cu merlu tu mãnã; mutrea di pri pãltiri la hiljlu di-amirã; cum lucra feata la pãltiri, na un pulj azbuirãtor iu yini
§ pãrãtiri/pãrãtire (pã-rã-thí-ri) sf pãrãtiri (pã-rã-thírĭ) – (unã cu pãlãtiri)
§ pãrtiri/pãrtire (pãr-thí-ri) sf pãrtiri (pãr-thírĭ) – (unã cu pãlãtiri)
firidã
firidã (fi-rí-dã) sf firidz (fi-rídzĭ) –
1: loc alãsat dishcljis tu unã stizmã di casã i unã machinã (tra s-poatã s-treacã vimtul shi lunjina); hãlatea adratã dit un cadru di lemnu (i metal) tsi s-bagã tu-aestu loc dishcljis shi yilia tsi s-bagã tu aestã hãlati; firizã, fridã, geami, geam, fireastã, fireastrã, fereastã, pãlãtiri, pãltiri, pãrãtiri, pãrtiri, pingeri;
2: dulapi njicã adratã tu-unã stizmã di casã; dulapi, hivadã
{ro: fereastră, geam; dulăpior din perete}
{fr: fenêtre, vitre; petit armoire amenagée dans le mur d’une chambre}
{en: window, window-pane; small cupboard made in the wall of a room}
ex: inshi tu unã firidã (geami, pãltiri); si stricurã prit firidã (fireastã) la-amirãlu tu pãlati; mutrea pit firidã (geami) nafoarã; bagã-li tu firidã (dulapi) filigenjli; lu-ascumsi tu-unã firidã (dulapi njicã); njic easti shi lu scoasi dit firidã
§ firizã (fi-rí-zã) sf firizi (fi-rízĭ) – (unã cu firidã)
§ fridã (frí-dã) sf fridz (frídzĭ) – (unã cu firidã)
ex: lu-ascumsi tu-unã fridã (pãltiri)
§ fireastã (fi-reás-tã) sf fireasti/fireaste (fi-reás-ti) – loc alãsat dishcljis tu unã stizmã di casã i unã machinã; hãlatea adratã dit un cadru di lemnu (i metal) tsi s-bagã tu-aestu loc dishcljis shi yilia tsi s-bagã tu aestã hãlati; fireastrã, fereastã, firidã, firizã, fridã, geami, geam, pãlãtiri, pãltiri, pãrãtiri, pãrtiri, pingeri;
(expr: bats fireasta (firida) s-aducheascã usha = zbor tsi s-dzãtsi a omlui tsi arucã stepsul pi-atsel tsi nu-ari cãbati, ta s-lu facã s-aducheascã atsel cari dealihea stipseashti)
{ro: fereastră, geam}
{fr: vitre, fenêtre}
{en: window-pane, window}
§ fireastrã (fi-reás-trã) sf fireastri/fireastre (fi-reás-tri) – (unã cu fireastã)
ex: mushata shidea la fireastrã (firidã)
§ fereastã (fe-reás-tã) sf fereasti/fereaste (fe-reás-ti) – (unã cu fireastã)
ex: nã fereastã (firidã) s-nj-alãsats
§ firidedz (fi-ri-dédzŭ) vb I firidai (fi-ri-dáĭ), firidam (fi-ri-dámŭ), firidatã (fi-ri-dá-tã), firida-ri/firidare (fi-ri-dá-ri) – fac tu stizmã unã i ma multi firidz; adavgu firidz la unã stizmã
geami/geame
geami/geame (gĭá-mi) sf genj (gĭénjĭ) –
1: lucru prit cari s-veadi sh-cu cari s-adarã putiri (matuyeali, shishi, etc.); geam, ageami, yilii, chelchi, chelcu, chelchi, chelci;
2: loc alãsat dishcljis (tra s-poatã s-treacã vimtul shi lunjina) tu unã stizmã di casã i unã machinã; hãlatea adratã dit un cadru di lemnu (i metal) tsi s-bagã tu-aestu loc dishcljis shi yilia tsi s-bagã tu aestã hãlati; geam, firidã, firizã, fridã, fireastã, fireastrã, fereastã, pãlãtiri, pãltiri, pãrãtiri, pãrtiri, pingeri
{ro: sticlă; fereastră, geam}
{fr: verre; vitre, fenêtre}
{en: glass; window-pane, window}
ex: adrã nã pãlati di geami (yilii, chelchi); dishcljidi geamea (firida)
§ agea-mi2/ageame (a-gĭá-mi) sf agenj (a-gĭénjĭ) – (unã cu geami)
§ geam (gĭámŭ) sn geamuri (gĭá-murĭ) shi geami/geame (gĭá-mi) – (unã cu geami)
ex: lai geami (firidz) di la odã; mutreashti prit geam (yilii, firidã); avea un oclju di geam (di yilii); cãlivushcã, fãrã ushi, fãrã geamuri
§ geamgi (gĭam-gí) sm geamgii (gĭam-gíĭ) – atsel tsi-adarã i vindi geamuri; atsel tsi bagã geanj tu firidz; geamgiu
{ro: geamgiu}
{fr: vitrier}
{en: glass maker (merchant)}
§ geamgiu (gĭam-gíŭ) sm geamgii (gĭam-gíĭ) – (unã cu geamgi)
§ geamgilãchi/geamgilãche (gĭam-gi-lắ-chi) sf geamgilãchi (gĭam-gi-lắchĭ) – tehnea geamgilui
{ro: meseria de geamgiu}
{fr: métier du vitrier}
{en: craft or business of glass making}
ex: tsi amintã cu geamgilãchea pit hori?
§ geamlãchi/geamlãche (gĭam-lắ-chi) sf geamlãchi (gĭam-lắchĭ) – stizmã (dispãrtsiturã, ushi) faptã di geami
{ro: geamlâc}
{fr: vitrage}
{en: glass partition or door}
ex: sala cu geamlãchi; tu geamlãchi fatsi caldu tora veara
pãlãthiri/pãlãthire
pãlãthiri/pãlãthire (pã-lã-thí-ri) sf pãlãthiri (pã-lã-thírĭ) – unã cu pãlãtiri
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: pãlãtiripãltiri2/pãltire
pãltiri2/pãltire (pãl-tí-ri) sf – vedz tu pãlãtiri
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: pãlãtiripãrãtiri/pãrãtire
pãrãtiri/pãrãtire (pã-rã-thí-ri) sf – vedz tu pãlãtiri
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: pãlãtiripãrtiri/pãrtire
pãrtiri/pãrtire (pãr-thí-ri) sf – vedz tu pãlãtiri
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: pãlãtiripingeri/pingere
pingeri/pingere (pin-gé-ri) sf pingeri (pin-gérĭ) – loc alãsat dishcljis tu unã stizmã di casã i unã machinã (tra s-poatã s-treacã vimtul shi lunjina); hãlatea adratã dit un cadru di lemnu (i metal) tsi s-bagã tu-aestu loc dishcljis shi yilia tsi s-bagã tu aestã hãlati; pãltiri, pãlãtiri, pãrãtiri, pãrtiri, fireastrã, fireastã, fereastã, firidã, firizã, fridã, geami, geam
{ro: geam, fereastră}
{fr: vitre, fenêtre}
{en: window-pane, window}
ex: fãrã ushi, fãr pingeri (firidz)
scarã1
scarã1 (scá-rã) sf scãri (scắrĭ) –
1: hãlati di lemnu (scãnduri, her, funi, etc.) faptã di dauã pãrjinj lundzi (teasi unã ningã-alantã la unã njicã dipãrtari), acãtsati unã di-alantã cu cumãts shcurti di lemnu (scalupatimi) ncãrfusiti pi eali, tu locuri-locuri, pri cari omlu poati s-bagã ciciorili tra s-alinã i s-dipunã di pri tsiva (pom, casã, etc.);
2: partea ncljinatã di nãuntru i di nafoarã di la unã binai (casã, bisearicã, punti, etc.) tsi ari scalupatimi pri cari omlu sh-bagã ciciorlu, un dupã-alantu tra si s-alinã i s-dipunã dit binai;
3: scalupatima (cumata shcurtã i loclu pri cari omlu sh-bagã ciciorlu) tra si s-alinã i s-dipunã pri-aestã scarã;
4: nealili di-unã parti sh-di-alantã a shauãljei (zãnghia) pri cari omlu sh-bagã ciciorlu tra si s-alinã pri cal
{ro: scară; treaptă}
{fr: escalier; échelle; échelon; étrier}
{en: stairs, ladder; step (of stairs); rung (of ladder); stirrup}
ex: lumea-aestã scãri, scãri easti, un s-alinã sh-altu dipuni; casã cu scarã di cheatrã; poarta cu scara eara nvãliti cu scãnduri; portsãli eara di giuvaricadz, scara eara di-asimi; mi shuts, mi-anvãrtescu s-aflu vãrã scarã s-mi-alin, nu-ari scarã!; tindi scara sã-nj mi-alin; feata teasi scara shi fratslji intrarã; ti pingu di pri scarã, s-mãshti loclu; bagã scara ta s-alinã; feata s-nãrãi sh-u pimsi di pri scarã nghios; sã nhidzea cu scãri, prit pãlãtiri, prit guvi, cã vãrã nu-avea s-lã tsãnã calea; alinã-ti pi scarã s-dai cu boi casa; dipuni dauã scãri (scalupatimati), mutreashti cãtrã nghios, scara tsãnea multu tu loc; scarã di scarã (scalupatimã di scalupatimã) u dipusi tutã scara; alinã tuti scãrli (scalupatimatili); ciciorlu tu scarã (scarã di shauã) bãgã; casa di ningã scara (schelea) iu lucreadzã oaminjlji
§ scãricã (scã-rí-cã) sf scãritsi/scãritse (scã-rí-tsã) – scarã njicã
{ro: scărică}
{fr: petit escalier; petite échelle; petit étrier}
{en: small stairs, small ladder; smal stirrup}
ex: bagã-ts shaua shi scãritsãli shi aidi ncalicã
§ scalupatimã (sca-lu-pá-ti-mã) sf scalupatimati/scalupatimate (sca-lu-pa-tí-ma-ti) – partea di scarã pri cari omlu calcã cu ciciorlu, unã dupã-alantã, tra si s-alinã i s-dipunã; scarã
{ro: treaptă de scară}
{fr: marche d’escalier; échelon d’échelle}
talar
talar (tá-larŭ) sn talari/talare (tá-la-ri) – vas mari, tu cari s-tsãni di-aradã cash (turshii, apã, etc.), adrat di doadzi di lemnu tsãnuti deadun mproasti cu tsercljuri di tiniche bãgati deavãrliga di eali (ma largu tu capitlu di nghios, ma poati s-hibã sh-ma largu tu mesi); buti, vozã, varelã, vurelã, vulerã, vãrelji, vuryelã; butin, bãtin, putinã;
(expr: easti (s-fatsi) cãt un talar = easti (s-fatsi) multu gras, mari sh-gros ca un talar)
{ro: putină}
{fr: tonneau a gueule bée, baratte}
{en: cask, barrel, churn}
ex: capiti tãljati shi tu puts arcati (angucitoari: talarlu cu veardzã); un puts cu capiti tãljati (angucitoari: talarlu cu veardzã); si zburã la unã furnã, s-poartã apã cu talarlu; tsãnea fluriili tu-un talar; va mutreascã s-intrã prit pãlãtiri shi va s-cadã tu talar; pusputeashti cu mãna, da di talari
§ talari (tá-la-ri) sm talari (tá-larĭ) – (unã cu talar)
ex: s-badz tu udaea cu yisteari doi talari cu cãtrani mplinj; Aestu li tsãnea fluriili tu-un talari; trag, scot furlu dit talari; s-bãgats nãuntru un talari di cãtrani; dipusi, ma tu loc di pãradz, s-aflã tu talarli cu cãtrani
§ talur (tá-lurŭ) sn taluri/talure (tá-lu-ri) – (unã cu talar)
ex: talurlu di moari putridzã; s-featsi cãt un talur
(expr: si ngrãshe multu)
§ tãlãrici (tã-lã-rícĭŭ) sn tãlãrici/tãlãrice (tã-lã-rí-ci) – talar njic; tãlãric, butinel, butinjor
{ro: putină mică}
{fr: petit “talar”}
{en: small “talar”}
ex: sade un tãlãrici (talar njic) di cash nj-armasi
§ tãlãric (tã-lã-rícŭ) sn tãlãritsi/tãlãritse (tã-lã-rí-tsi) – (unã cu tãlãrici)
§ ntalãr (ntá-lãrŭ) vb I ntãlãrai (ntã-lã-ráĭ), ntãlãram (ntã-lã-rámŭ), ntãlãratã (ntã-lã-rá-tã), ntãlãra-ri/ntãlãrare (ntã-lã-rá-ri) – bag lucri di mãcari (pipiryei, verdzu, turshii, cash, etc.) tu talarlu cu armirã tra s-li am ti earnã
{ro: pune în putina cu saramură}
{fr: mettre des choses (à manger) dans le tonneau avec de la saumure}