22: lji ncljid ocljilj (sh-fac tsiva) = ljau unã apofasi, apufãsescu, mi fac mucaeti (s-fac tsiva) fãrã s-mi mata minduescu ghini;
23: l-fac un lucru cu ocljilj ncljish = (i) l-fac lucrul dip lishor, fãrã s-mi minduescu (cã lu-am faptã sh-altãoarã, multi ori); (ii) l-fac un lucru fãrã sã shtiu ligãturli di simasii tsi poati s-li aibã cu alti lucri, sh-fãrã s-mi minduescu ghini la urmãrli tsi poati s-aibã ma nclo fãtsearea-a lui;
24: dishcljidi-ts ocljilj = (i) bagã ghini oara, vedz s-nu ti-arãdã cariva, etc.; (ii) nveatsã carti, s-hii dishteptu, etc.;
25: nj-ljau ocljilj = fug alãgãndalui, mi fac afan, u-angan cãtsaua, etc.;
26: (fug) cãtrã iu-nj lja ocljilj = (fug) iutsido, aljurea, cãtrã iu s-hibã, tu lumea-alargã, mash aoa s-nu-armãn;
27: nj-si lja ocljilj, nj-si ntunicã ocljilj = nj-cher videarea, urghescu;
28: nj-lja ocljilj = (i) nj-lja videarea, urghescu; (ii) mi urgheashti (di lunjinã, di lutsiri, di mushãteatsã, etc.);
29: lj-am ocljul = u (lu) zilipsescu, nj-ariseashti multu s-u (s-lu) am;
30: nj-lja ocljul (ti un lucru) = shtiu cum s-lu fac lucrul lishor sh-ghini; nj-acatsã mãna s-lu fac lucrul;
31: nj-lu lja ocljul = nj-si pari;
32: l-ljau di oclju = l-diucljedz, l-mãyipsescu;
33: nu nj-acatsã ocljul = nu para pistipsescu, nu-nj si pari, nu hiu di pãreari; nu-nj pari sh-ahãntu ghini; nu mi-arãseashti;
34: mi-acatsã di oclji = (i) dhistihipsescu, nj-cad taxirãtsli pri cap, (ii) urghescu;
35: nu fac ãntr-oclju = nu-lj duc (trag) dorlu;
36: lj-fac (lj-calcu, lj-dau) cu ocljul (a unui) = lj-fac semnu (a unui tra s-lji dzãc s-facã tsiva, tra s-aducheascã c-atseali tsi dzãc nu suntu dealihea, cã li fac trã shicai, cã voi s-lu schin, etc.);
37: (un lucru) nj-fatsi cu ocljul = (un lucru) mi-ariseashti;
38: nu-nj bag somnu ntr-oclji, nu pot sã ncljid ocljilj = nu pot s-dormu dip;
39: l-fur (l-coc, ljau) un oclju di somnu = dormu niheamã, trã putsãn chiro;
40: nji si umpli ocljul = (i) mi-arãseashti multu; (ii) escu cãndãsit, escu sigur; (iii) mi satur, mi nãfãtescu;
41: l-bag (nj-intrã) tu oclju = mi-arãseashti, nj-si pari cã-i bun, lu-aleg trã un lucru tsi lu-am tu minti;
42: nu-am oclju s-lu ved, lu-am ca sarea ntr-oclji = nu-l voi (nu mi-arãseashti) dip, nu pot s-lu ved dininti, nu voi s-lu ved ãn fatsã; lj-am multã inati;
43: nu-l ved cu oclju bun; ãl ved cu oclju slab = nu mi-arãseashti;
44: cu oclji cripats = greu, cu zori, cu multi vasani, cu multsã pidimadz;
45: u fac ti ocljilj a lumiljei = u fac mash ashi, tra s-veadã lumea, s-lj-arãd;
46: lj-ljau ocljilj; lj-bag peanã la oclji; lj-aruc cinushi ntr-oclji; lj-aungu ocljilj; lji-lj leg ocljilj; etc. = lu-arãd, lu-aplãnisescu, lj-trag cãlupea, l-bag tu tastru, etc.;
47: nji scot ocljilj = nj-avursescu multu ocljilj cãndu mutrescu cu zori sh-multu chiro tra s-cos cu aclu tsiva minut, s-ambairu lucri njits, etc.;
48: lji scot ocljilj = (i) lu-arãd, lu-aplãnisescu, lj-trag cãlupea (ii) mi-angrec multu ta s-lu facã un lucru; l-catahrisescu; l-fac di-arshini; lj-dzãc s-lu lja neclu;
49: scoati-lj ocljilj! = (i) fã-lj arãu; (ii) alasã-l s-fugã!, sã-l lja neclu!, sã-l lja draclu!, s-ducã la draclu!; (ii) mi cac (cu i fãrã zori);
50: schin (shilji) ntr-oclji nj-sta = nu pot s-lu-aravdu, nu mi-alasã sã stau arihati;
51: lj-shed (lji stau) ãntr-oclji = l-fac s-nu s-aducheascã ghini, nu-lj dau arihati, lu cãrtescu, lu-angulcescu;
52: si sh-u bagã ntr-oclji! = (blãstem) s-nu s-aducheascã ghini, s-nu-aibã dip arihati!;
53: nj-bati (nj-si bati) ocljul = nj-yini ca unã noimã cã cariva zburashti di mini;
54: nu-nj si bati ocljul; nu-nj s-aspari ocljul = nu mi-aspar, nu nj-easti fricã;
55: lj-bati multu ocljilj = s-dzãtsi ti-unã muljari tsi nu easti tinjisitã;
56: oclji mplinj sh-mãnj goali = s-dzãtsi trã tinirlji tsi mutrescu mash lucrili mushati ma nu ved vãrã hãiri di eali;
57: lj-toarnã (lji ncljidi) ocljilj = (i) moari; (ii) easti etim s-moarã; (iii) nu va si shtibã tsi s-fatsi;
58: am oclji sh-dinãpoi, dupã cap = shtiu (aduchescu) atseali tsi sã zburãscu dinãpoea-a mea, cãndu nu escu di fatsã; escu om dishteptu;
59: nj-arsar scãntealji dit oclji; nj-da unã di nj-ascapirã ocljilj; ved scãntealji (pulj) ntr-oclji = zbor tsi s-dzãtsi cãndu cariva easti agudit sãnãtos la cap di-lj si pari cã veadi steali verdzã;
60: tsi s-tsã veadã ocljul? = ari lucri ta s-ti ciuduseshti multu;
61: cu oclji aplicats (apush) = tapin; cu multã ihtibari;
62: oclji apush shi cur apres = s-dzãtsi trã omlu tsi s-aspuni tapin ma easti multu cumalindru, ponir shi ipucrit; tsi s-aspuni cu ocljilj aplicats sh-tãpinusits, ma mash el shtii tsi ari sum cãciulã;
63: di tsi oclju easti-aestu? = agioc di njits;
64: pãnã s-tsã frets ocljilj = unãshunã, diunãoarã, cãt cama-agonja;
65: mi giur pi ocljilj di n cap; mi giur pi ocljilj a mei = mi giur pi-atsea tsi am ma scumpu tu lumi; s-urghescu di oclji ma s-nu hibã dealihea atseali tsi spun;
66: omlu veadi cu mintea, nu cu ocljilj = zbor tsi s-dzãtsi tr-atsel tsi mutreashti un lucru tsi lu-ari n fatsã shi nu-l veadi i nu lu-aducheashti;
67: nu vedz grinda dit ocljul a tãu, ma vedz shilja-a altului = zbor tsi s-dzãtsi a atsilor tsi nu pot s-veadã cusurli mãri a lor, ma ved cusurli njits tsi li au altsã;
68: nu vidzu prucuchii di oclji, va s-veadã di sufrãntseali? = zbor tsi s-dzãtsi tr-atsel tsi caftã s-veadã prucuchii di la lucrili tsi nu-ahãrzescu tsiva, fãrã simasii, cãndu lucrili tsi dealihea ahãrzescu nu pot s-lu-agiutã)
{ro: ochi, vedere}
{fr: oeil, vue}
{en: eye, eyesight}
ex: doi purunghi da si s-bashã, ma nu s-bashi di tut (angucitoari: ocljilj); suntu doi frats vruts, ardu di dor si s-veadã, ma un munti ãlj disparti (angucitoari: ocljilj); doi purunghi, iu lj-aruc, aclotsi s-duc (angucitoari: ocljilj); dupã oclji s-cunoashti omlu; ocljilj diparti ved ma nu-au sãtuleatsã; ocljul a omlui lemargu easti; ma ghini s-tsã easã ocljilj dicãt numã-arauã; ocljilj ved sh-inima caftã; cãndu nu-ai oclji lãi, bash sh-albashtri; cari plãndzi, ocljilj sh-aspardzi; nu veadi s-aleagã cartea fãrã oclji (fig: matuyeali, yilii); lu-aspãre cu cãciula pri la oclji; diparti, iu si-nj veadã ocljilj; unã mushcari di mer shi ocljilj (fig: videarea) acãtsarã sã-lj yinã; bagãts ocljilj (fig: matughealili, yiliili); s-lu veadã hilj-su cu patru oclji
(expr: multu nvitsat); lj-deadi oclji a hilj-sui s-fugã
(expr: lu nvitsã, lu urnipsi pri hilj-su); him oclji dishcljish
(expr: am nvitsatã multã carti); lj-loa ocljul la tuti
(expr: shtia s-lu facã lishor itsi lucru, lj-acãtsa mãna la tuti); nj-ascãpã un oclju di lãpudã
(expr: alats di lãpudã); un tr-un oclju
(expr: ureaclji) di tisagã; unã moarã cu doisprãdzatsi oclji
(expr: arocuti di cheatrã); ai-tsã ocljul
(expr: ai-tsã cãshtiga, bagã-ts mintea, mutrea ghini, ai-tsã peana); fã-ts ocljilj patru
(expr: mutrea cu multã cãshtigã, bagã-ts mintea ghini); patru-lj featsi ocljilj
(expr: mutri multu ghini, cu multã cãshtigã, sh-bãgã ghini mintea); l-mutrescu cu ocljilj patru
(expr: multu ghini, cu multu-angãtan); pãrea cã-lj fac cu ocljul
(expr: cã-lj fac semnu ta s-nu pistipseascã, c-atseali tsi spun nu suntu tamam dealihea); gionjlji tra s-nu-sh facã ntr-oclju; shi-lj cãlcã cu ocljul
(expr: lj-featsi semnu cu ocljul); shi-lj deadi oclji
(expr: shi-lj featsi semnu) a hilj-sui s-fugã; un cãrvãnar l-bãgã tu oclju (lu-arisi); ved cã nj-intrã tu oclju
(expr: cã mi-arãsi); dã-nj un oclju (fig: dã-nj unã bãshari pi oclju); ca si-nj dai un oclju (fig: bãshari pi oclju) a njia; un oclju (fig: bãshari pi oclji) lj-furã; un cosh di trandafili tri un oclju (fig: bãshari pi oclju); nã pãlati, tutã di soari, cã-ts loa ocljilj
(expr: ti urghea); lj-si loarã ocljilj
(expr: urghi); s-nu-ts hibã di oclju
(expr: s-nu tsiva di ti diucljedz); l-furã un oclju di somnu
(expr: durnji niheamã); l-coapsi un oclju di somnu
(expr: durnji niheamã); lo un oclju di somnu
(expr: durnji niheamã); di tini nji si umpli ocljul
(expr: hiu sigur) cã va s-u vatsãnj; tsã s-umpli ocljul
(expr: ti saturi) di cãti vedz; ncljidi ocljilj
(expr: lja unã apofasi, apufãsea, fã-ti mucaeti) sh-aleadzi unã; ficiorlu ncljisi ocljilj
(expr: lo apofasea, fãrã s-mindueascã) s-adarã altã; bitisi polimlu shi-sh lo ocljilj
(expr: fudzi alãgãndalui) nãpoi nsus tu xeani; s-turnã, nu deadi oclji cu noi
(expr: (i) nu nã vidzu; (ii) fudzi, nu bitisi lucrul tsi-avea s-lu facã cu noi); aveari amintatã cu oclji cripats
(expr: cu multi vasani, cu multã zahmeti); lj-scoasirã ocljilj
(expr: lu catahrisirã) dicutotalui; shi-lj scoasi ocljilj a ghiftului
(expr: l-featsi di-arshini); nj-shadi ntr-oclji
(expr: nu-nj da arihati, mi cãrteashti, mi angulceashti); lji ca s-aspãrea ocljul
(expr: lj-eara ca fricã); nitsi cã-lj si bãtu ocljul
(expr: nu s-aspãre dip); va ti-acatsã di oclji
(expr: va urgheshti); shi scoati ocljilj
(expr: s-cacã); nu-nj ti-acatsã ocljul tri ahtari
(expr: nu pistipsescu, nu hiu di pãreari cã eshti-ashi); cãndu vinjish tini, el lj-avea ncljisã ocljilj
(expr: avea moartã); nu ncljisi ghini ocljilj
(expr: cãt muri) lailu di-amirã; mi duc cu ocljilj ncljish
(expr: mi duc fãrã si shtiu tsiva dip); sh-arucã ocljilj
(expr: mutreashti) nafoarã; nu-nj lu lja ocljul trã
(expr: nu-nj si pari s-hibã) avut; s-nu fats ãntr-oclji
(expr: ca s-nu-lj tradz dorlu); pãnã s-tsã frets ocljilj
(expr: diunãoarã); lutsea, di-ts loa ocljilj; pradz dimãndu, cã trã nãsh nj-alghescu ocljilj
(expr: lj-voi multu; am mari ananghi di elj); dor nj-easti s-dau oclji ningã nãoarã cu nãs
(expr: s-lu ved, s-mi-adun ninga nãoarã cu el); cu aestã turlii avutlu zãptisi ayinja tsi lj-avea ocljul
(expr: tsi u zilipsea, pri cari avea bãgatã ocljul s-u lja)

§ ocljul a soarilui (ó-cljul a sŭá-ri-lui shi ó-cljua-sŭá-ri-lui) sm fãrã pl – plantã irboasã cu trup multu analtu tsi easti criscutã di om (ma poati si s-aflã sh-agrã), cu frãndzã mãri, ascuri, sh-cu-unã lilici mari, stronghilã ca nã turtã, galbinã, tsi-sh shutsã fatsa ntreaga dzuã dupã cum s-minã soarili, multu cãftatã di alghini, criscutã di om, tu grãdinj i agri, ti simintsãli tsi s-mãcã sh-dit cari s-adarã untulemnu bun trã mãcari; slancioc, slãnciu
{ro: floarea soarelui}
{fr: tournesol}
{en: sunflower}

§ peanã di oclji (peá-nã di ó-clji) sf peani/peane di oclji (peá-ni di ó-clji) – perlji njits tsi s-aflã la mardzinea-a cãpa-chiljei i oclju; cãpachea di oclju; dzeana di oclju;

§ ucljedz (u-cljĭédzŭ) (mi) vb I ucljai (u-cljĭáĭ), ucljam (u-cljĭámŭ), ucljatã (u-cljĭá-tã), ucljari/ucljare (u-cljĭá-ri) – bag ocljul pi cariva i tsiva; nj-aruc ocljul pi cariva i tsiva; bag tu oclju un lucru tsi mi-ariseashti; ndreptu ocljul (videarea) cãtrã un semnu (unã nishani) tra s-amin tsiva (shi s-lu-agudescu)
{ro: pune ochiul pe ceva; ochi}
{fr: jetter l’oeil sur quelque chose; viser}
{en: cast an eye on something; aim}
ex: ucljai (bãgai tu oclju, vidzui) nã cãzani tsi mi-ariseashti, la gunusar

§ ucljat (u-cljĭátŭ) adg ucljatã (u-cljĭá-tã), ucljats (u-cljĭátsĭ), ucljati/ucljate (u-cljĭá-ti) – (lucru) pri cari s-ari arcatã ocljul; (semnu) tsi easti nishinipsit
{ro: pe care s-a pus ochiul; ochit}
{fr: (l’objet) sur lequel on a jetté l’oeil; visé}
{en: (object) casted) by eye; aimed}

§ ucljari/ucljare (u-cljĭá-ri) sf ucljeri (u-cljĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva ucljadzã i easti ucljat
{ro: acţiunea de a pune ochiul pe ceva; de a ochi}
{fr: action de jetter l’oeil sur quelque chose; de viser}
{en: action of casting an eye on something; of aiming}

§ ucljatã (u-cljĭá-tã) sf ucljati/ucljate (u-cljĭá-ti) – arcarea di oclji (mutrirea) tsi u fatsi cariva
{ro: aruncare de privire, ocheadă; ochire}
{fr: jet d’oeil}
{en: eye cast}
ex: aruca ucljadi (mutriri) uruti cãndu spunea zboari slabi trã lalã-su

§ diu-cljedz (di-u-cljĭédzŭ) (mi) vb I diucljai (di-u-cljĭáĭ), diucljam (di-u-cljĭámŭ), diucljatã (di-u-cljĭá-tã), diucljari/diucljare (di-u-cljĭá-ri) – l-ljau di oclju (cãndu-lj dzãc a vãrnui cã easti multu mushat, multu dishteptu, cã fatsi lucri trã ciudii, etc. sh-cu aestã ãl fac s-patã tsiva, s-moarã, sã-l doarã caplu, etc.); dishucljedz, l-mãyipsescu
{ro: deochea}
{fr: jeter le mauvais oeil, fasciner}
{en: cast a spell upon; fascinate}
ex: nj-diucljarã (nj-lu loarã di oclju) ficiorlu; ascuchi-nj ficiorlu, tra s-nu nji-l diucljedz; ficiorlu cu cioarã aroshi di gushi nu s-diucljadzã

§ diucljat (di-u-cljĭátŭ) adg diucljatã (di-u-cljĭá-tã), diucljats (di-u-cljĭátsĭ), diucljati/diucljate (di-u-cljĭá-ti) – loat di oclju; tsi easti lãndzit di itia cã cariva ãl lo di oclju; mãyipsit, dishucljat
{ro: deocheat}
{fr: à qui on a jeté le mauvais oeil; maléficié}
{en: who is under a spell}
ex: ficiuriclu a ljei easti diucljat (lu-ari loatã cariva di oclju)

§ diucljari/diu-cljare (di-u-cljĭá-ri) sf diucljeri (di-u-cljĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva easti diucljat; dishucljari; vãscãnii
{ro: acţiunea de a deochea; deochere}
{fr: action de jeter le mauvais oeil; fascination}
{en: action of casting a spell; fascination}
ex: tradzi di diucljari (fu loat di oclju)

§ dishucljedz (di-shĭu-cljĭédzŭ) (mi) vb I dishucljai (di-shĭu-cljĭáĭ), dishucljam (di-shĭu-cljĭámŭ), di-shucljatã (di-shĭu-cljĭá-tã), dishucljari/dishucljare (di-shĭu-cljĭá-ri) – (unã cu diucljedz)
ex: lu dishucljarã (l-loarã di oclju) moashili

§ dishucljat (di-shĭu-cljĭátŭ) adg dishucljatã (di-shĭu-cljĭá-tã), dishucljats (di-shĭu-cljĭátsĭ), dishucljati/dishucljate (di-shĭu-cljĭá-ti) – (unã cu diucljat)

§ dishucljari/dishucljare (di-shĭu-cljĭá-ri) sf dishucljeri (di-shĭu-cljĭérĭ) – (unã cu diucljari)

§ disucljedz (di-su-cljĭédzŭ) (mi) vb I disucljai (di-su-cljĭáĭ), disucljam (di-su-cljĭámŭ), disucljatã (di-su-cljĭá-tã), disuclja-ri/disucljare (di-su-cljĭá-ri) – vindic di (lj-discãntu, l-dizleg, l-dishteptu dit) diucljari; ãlj discãntu shi-l vindic pri-atsel tsi easti loat di oclju (diucljat)
{ro: dezdeochea}
{fr: écarter ou annihiler le mauvais oeil, le maléfice, la fascination}
{en: heal someone who is under a spell, or is fascinated}
ex: nãs s-disuclje (s-vindicã di diucljari)

§ disucljat (di-su-cljĭátŭ) adg disucljatã (di-su-cljĭá-tã), disucljats (di-su-cljĭátsĭ), disucljati/disucljate (di-su-cljĭá-ti) – cari fu vindicat (dizligat, discãntat) di diucljari
{ro: desdeocheat}
{fr: guéri de mauvais oeil}
{en: who is cured from a spell}
ex: ficiuriclu a ljei easti disucljat (discãntat, dupã diucljarea tsi u-avea acãtsatã)

§ disucljari/disucljare (di-su-cljĭá-ri) sf disucljeri (di-su-cljĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva easti disucljat
{ro: acţiunea de a desdeochea; desdeochere}
{fr: action de écarter ou annihiler le mauvais oeil, le maléfice, la fascination}
{en: action of healing someone from his spell or his fascination}

§ strãoclju (strã-ó-cljĭu) sm strãoclji (strã-ó-clji) – tsi s-pari cã veadi cu ocljul iuva ma veadi altu iuva; tsi toarnã ocljul niheam di-unã parti tra s-veadã ninti; tsi nu lj-ari doilji oclji di idyea hromã; strioclju, ceacãr
{ro: ceacâr, saşiu}
{fr: louche, qui a l’oeil vairon}
{en: squint eyed}
ex: om strãoclju (ceacãr)

§ strioclju (stri-ó-cljĭu) sm strioclji (stri-ó-clji) – (unã cu strãoclju)

{ro: nesimţit}
{fr: insensible, indolent}
{en: insensitive, indolent}
ex: easti un om neaduchit (tsi nu-l mealã di-alantsã, tsi dzãc i tsi fac)

§ neaduchiri/neaduchire (nea-du-chí-ri) sf neaduchiri (nea-du-chírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu aducheashti; atsea tsi s-fatsi cãndu cariva fatsi un lucru shi nu-l mealã di tsi minduescu alantsã; niduchiri, neachicãsiri
{ro: acţiunea de a nu înţelege, de a fi nesimţit}
{fr: action de ne pas comprendre, de ne pas sentir}
{en: action of not understanding, of not feeling for others}

§ nea-ducheari/neaducheare (nea-du-chĭa-ri) sf neaducheri (nea-du-chĭérĭ) – (unã cu neaduchiri)

§ neaduchiti/neaduchite (nea-du-chí-ti) adv – (cu pripuzitsia “pi” nãinti) tsi fatsi tsiva fãrã tra s-hibã aduchit
{ro: pe nesimţite}
{fr: insensiblement}
{en: imper-ceptibly}
ex: intrã pri neaduchiti (fãrã s-lu-aducheascã cariva)

§ aduchitor (a-du-chi-tórŭ) adg aduchitoari/aduchitoare (a-du-chi-tŭá-ri), aduchitori (a-du-chi-tórĭ), aduchitoari/aduchitoare (a-du-chi-tŭá-ri) – un tsi-aducheashti, tsi sãmti, angucitor, mintimen, etc.
{ro: înţelegător, simţitor}
{fr: sagace, sensible}
{en: wise man, one who can understand (feel, guess)}
ex: easti-un om aduchitor (tsi aducheashti lishor, tsi sãmti)

§ aduchiturã (a-du-chi-tú-rã) sf aduchituri (a-du-chi-túrĭ) – aduchiri, sãmtsãri, mintiminilji
{ro: pricepere, înţelegere}
{fr: sagacité, comprehension}
{en: wisdom, understanding}

§ duchescu (du-chĭés-cu) (mi) vb IV shi II duchii (du-chíĭ), ducheam (du-chĭamŭ), duchitã (du-chí-tã), duchiri/duchire (du-chí-ri) shi ducheari/ducheare (du-chĭa-ri) – (unã cu aduchescu)
ex: ducheam un dor di sini; easti un om tsi nu s-ducheashti; duchescu multu ghini; amãnat duchi lumea tsi easti; atumtsea duchii cari easti Gardani; tãmpãna s-bats, nu ducheashti cãndu doarmi; duchii cãndu vinjish; cara-l duchi, lu-acumpãrã; lj-bãtu fatsa ma nu s-duchi; easti di doauã oauã, nu s-ducheashti

§ duchit (du-chítŭ) adg duchitã (du-chí-tã), duchits (du-chítsĭ), duchiti/duchite (du-chí-ti) – (unã cu aduchit)
ex: s-ducheashti troarã vulpea, cã nu-ari ma duchitã

§ duchiri/du-chire (du-chí-ri) sf duchiri (du-chírĭ) – (unã cu aduchiri)
ex: vãrnu nu-avea ahãtã duchiri ca el

§ ducheari/ducheare (du-chĭa-ri) sf ducheri (du-chĭérĭ) – (unã cu aduchiri)

§ niduchit (ni-du-chítŭ) adg niduchitã (ni-du-chí-tã), niduchits (ni-du-chítsĭ), niduchiti/niduchite (ni-du-chí-ti) – (unã cu neaduchit)
ex: niduchitã (fãrã s-u-aducheascã vãr, nisãmtsitã) fudzi din casã; anj di dzãli niduchit bãnã tu hoara-a noastrã; bre, lae, niduchitã!

§ niduchiri/niduchire (ni-du-chí-ri) sf niduchiri (ni-du-chírĭ) – (unã cu neaduchiri)

§ niducheari/niducheare (ni-du-chĭa-ri) sf niducheri (ni-du-chĭérĭ) – (unã cu neaduchiri)

§ duchitor (du-chi-tórŭ) adg duchitoari/duchitoare (du-chi-tŭá-ri), duchitori (du-chi-tórĭ), duchitoari/duchitoare (du-chi-tŭá-ri) – (unã cu aduchitor)

§ duchiturã (du-chi-tú-rã) sf duchituri (du-chi-túrĭ) – (unã cu aduchiturã)

§ agrãshiri2/agrãshire (a-grã-shí-ri) sf agrãshiri (a-grã-shírĭ) – (unã cu agãrshiri2)

§ agrãshari2/agrãshare (a-grã-shĭá-ri) sf agrãsheri (a-grã-shĭérĭ) – (unã cu agãrshiri2)

§ apugãrshescu2 (a-pu-gãr-shĭés-cu) (mi) vb IV shi I apugãrshii (a-pu-gãr-shíĭ) shi apugãrshai (a-pu-gãr-shĭáĭ), apugãrsham (a-pu-gãr-shĭámŭ), apugãrshitã (a-pu-gãr-shí-tã) shi apugãrshatã (a-pu-gãr-shĭá-tã), apugãrshiri/apugãrshire (a-pu-gãr-shí-ri) shi apugãr-shari/apugãrshare (a-pu-gãr-shĭá-ri) – dormu multu ahãndos; mi-acatsã somnul dip ca-atsel di prota
{ro: dormi foarte adânc}
{fr: s’endormir (presque) totalement}
{en: sleep deeply}

§ apu-gãrshit2 (a-pu-gãr-shítŭ) adg apugãrshitã (a-pu-gãr-shí-tã), apugãrshits (a-pu-gãr-shítsĭ), apugãrshiti/apugãrshite (a-pu-gãr-shí-ti) – tsi lu-ari acãtsatã un somnu ahãndos
{ro: adormit foarte adânc}
{fr: endormi (presque) totalement}
{en: slept deeply}

§ apugãrshat2 (a-pu-gãr-shĭátŭ) adg apugãrshatã (a-pu-gãr-shĭá-tã), apugãrshats (a-pu-gãr-shĭátsĭ), apugãrshati/apugãrshate (a-pu-gãr-shĭá-ti) – (unã cu apugãrshit2)

§ apugãrshiri2/apu-gãrshire (a-pu-gãr-shí-ri) sf apugãrshiri (a-pu-gãr-shírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva lu-acatsã un somnu ahãndos
{ro: acţiunea de a dormi foarte adânc}
{fr: action de s’endormir (presque) totalement}
{en: action of sleeping deeply}

§ apugãrshari2/apu-gãrshare (a-pu-gãr-shĭá-ri) sf apugãrsheri (a-pu-gãr-shĭérĭ) – (unã cu apugãrshiri2)

{fr: action de coller}
{en: action of gluing}

§ lãchescu (lã-chĭés-cu) (mi) vb IV lãchii (lã-chíĭ), lãcheam (lã-chĭamŭ), lãchitã (lã-chí-tã), lãchiri/lãchire (lã-chí-ri) – (unã cu alãchescu)

§ lãchit (lã-chítŭ) adg lãchitã (lã-chí-tã), lãchits (lã-chítsĭ), lãchiti/lãchite (lã-chí-ti) – (unã cu alãchit1)

§ lãchiri/lãchire (lã-chí-ri) sf lãchiri (lã-chírĭ) – (unã cu alãchiri)

§ alãchiturã (a-lã-chi-tú-rã) sf alãchituri (a-lã-chi-túrĭ) – tsiva tsi easti alãchit di un altu lucru; loclu iu suntu alichiti dauã i ma multi lucri;
(expr: nj-easti unã-alãchiturã = un tsi sta tut chirolu ningã mini shi nu pot s-ascap di el)
{ro: lipitură}
{fr: collage}
{en: gluing, attachment}

§ alichescu (a-li-chĭés-cu) (mi) vb IV alichii (a-li-chíĭ), alicheam (a-li-chĭamŭ), alichitã (a-li-chí-tã), alichiri/alichire (a-li-chí-ri) – (unã cu alãchescu)
ex: s-frãmsi ma u-alichi; boea alicheashti; tini tsi ti-alichish
(expr: intrash) ãn cor; albã sã-nj ti ved, lea sor, tsi nj-alichish
(expr: bãgash) nveasta n cor; tu alichiri
(expr: cãndu s-acatsã n cor) ãlj cãntã ashitsi; lj-alichii dauã shuplets
(expr: lj-ded dauã pliscuti); lj-alichii dauã fushti
(expr: lj-ded un shcop); s-alichi
(expr: nu s-dispãrtsã) di tatã-su

§ alichit (a-li-chítŭ) adg alichitã (a-li-chí-tã), alichits (a-li-chítsĭ), alichiti/alichite (a-li-chí-ti) – (unã cu alãchit)

§ alichi-ri/alichire (a-li-chí-ri) sf alichiri (a-li-chírĭ) – (unã cu alãchiri)

§ lichescu (li-chĭés-cu) (mi) vb IV lichii (li-chíĭ), licheam (li-chĭamŭ), lichitã (li-chí-tã), lichiri/lichire (li-chí-ri) – (unã cu alãchescu)
ex: licheashti cartea cu colã; tsi s-lichi ashi di mini?; s-lichescu hãrpi; coaji di himunic nu s-licheashti di buric
(expr: nu ti saturã)

§ lichit (li-chítŭ) adg lichitã (li-chí-tã), lichits (li-chíts), lichiti/lichite (li-chí-ti) – (unã cu alãchit)

§ lichiri (li-chí-ri) sf lichiri (li-chírĭ) – (unã cu alãchiri)

§ dizlãchescu (diz-lã-chĭés-cu) (mi) vb IV dizlãchii (diz-lã-chíĭ), dizlãcheam (diz-lã-chĭamŭ), dizlãchitã (diz-lã-chí-tã), dizlãchiri/dizlãchire (diz-lã-chí-ri) – disfac un lucru di-aclo iu easti alichit; ndipãrtedz (disfac) unã di-alantã dauã i ma multi lucri tsi s-ta alichiti cu unã colã; dispartu (ndipãrtedz, l-fac s-hibã ahoryea) cariva di-un lucru i hiintsã; dizlichescu, disfac, ndipãrtedz, dispartu, etc.
{ro: dezlipi, separa}
{fr: décoller, disjoindre}
{en: unglue}
ex: cãndu va dzãc s-ti dizlãcheshti, atumtsea va dipunj di pri mer!; cãnjlji s-dizlãchirã; s-dizlãchi tinichelu; draclu nu s-dizlãchea di nãs

§ dizlãchit (diz-lã-chítŭ) adg dizlãchitã (diz-lã-chí-tã), dizlãchits (diz-lã-chítsĭ), dizlãchiti/dizlãchite (diz-lã-chí-ti) – tsi fu disfaptu (ndipãrtat, dis-pãrtsãt) di-un lucru di cari eara alãchit; dizlichit, disfãcut, ndi-pãrtat, dispãrtsãt, etc.
{ro: dezlipit, separat}
{fr: écollé, déjoint}
{en: unglued}

§ dizlãchiri/dizlãchire (diz-lã-chí-ri) sf dizlã-chiri (diz-lã-chírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru s-dizlãcheashti; dizlichiri, disfãtseari, ndipãrtari, dispãrtsãri, etc.
{ro: acţiunea de a dezlipi, de a separa; dezlipire, separare}
{fr: action de décoller, de disjoindre; décollement, détachement}
{en: action of ungluing; detachement}

§ dizlãchiturã (diz-lã-chi-tú-rã) sf dizlãchituri (diz-lã-chi-túrĭ) – atsea tsi fatsi la dizlãchirea-a unui lucru; cumata tsi s-ari dizlãchitã; dizlichiturã
{ro: dezlipitură, separaţie}
{fr: décollement, détachement}
{en: detachement}

§ dizlichescu (diz-li-chĭés-cu) (mi) vb IV dizlichii (diz-li-chíĭ), dizlicheam (diz-li-chĭamŭ), dizlichitã (diz-li-chí-tã), dizlichiri/diz-lichire (diz-li-chí-ri) – (unã cu dizlãchescu)
ex: dizlichea primuveara pingerli; nu s-dizlicheashti (nu s-disparti) di mã-sa nitsiunã oarã

§ dizlichit (diz-li-chítŭ) adg dizlichitã (diz-li-chí-tã), dizlichits (diz-li-chítsĭ), dizlichiti/dizlichite (diz-li-chí-ti) – (unã cu dizlãchit)

§ dizlichiri/dizlichire (diz-li-chí-ri) sf dizlichiri (diz-li-chírĭ) – (unã cu dizlãchiri)

§ dizlichiturã (diz-li-chi-tú-rã) sf dizlichituri (diz-li-chi-túrĭ) – (unã cu dizlã-chiturã)

§ nidizlãchit (ni-diz-lã-chítŭ) adg nidizlãchitã (ni-diz-lã-chí-tã), nidizlãchits (ni-diz-lã-chítsĭ), nidizlãchiti/nidizlãchite (ni-diz-lã-chí-ti) – tsi nu fu disfaptu (ndipãrtat, dispãrtsãt) di-un lucru di cari eara alãchit; nidizlichit, nidisfãcut, nindipãrtat, nidispãrtsãt, etc.
{ro: nedezlipit, neseparat}
{fr: qui n’est pas décollé, qui n’est pas déjoint}
{en: that is not unglued}
ex: sh-di mortu, sh-di yiu, nidizlãchit (nidispãrtsãt) io hiu (angucitoari: numa)

§ nidizlãchiri/nidizlãchire (ni-diz-lã-chí-ri) sf nidizlã-chiri (ni-diz-lã-chírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru nu s-diz-lãcheashti; nidizlichiri, nidisfãtseari, nindipãrtari, nidispãrtsãri, etc.
{ro: acţiunea de a nu dezlipi, de a nu separa; nedezlipire, neseparare}
{fr: action de ne pas décoller, de ne pas disjoindre}
{en: action of not ungluing}

§ nidizlichit (ni-diz-li-chítŭ) adg nidizlichitã (ni-diz-li-chí-tã), nidizlichits (ni-diz-li-chítsĭ), nidizlichiti/nidizlichite (ni-diz-li-chí-ti) – (unã cu nidizlãchit)

§ nidizlichiri/nidizlichire (ni-diz-li-chí-ri) sf nidizlichiri (ni-diz-li-chírĭ) – (unã cu nidizlãchiri)

(expr: dzãnili) trei; agudit di albi
(expr: dzãni); trã Stã-Vinjiri va ishim tu albi
(expr: stranji albi); ishii cu fatsa albã
(expr: fãrã stepsu)

§ albat (al-bátŭ) adg albatã (al-bá-tã), albats (al-bátsĭ), albati/albate (al-bá-ti) – (unã cu albu)
ex: cari-i ma albatã (albã)?

§ albeatsã (al-beá-tsã) sf albets (al-bétsĭ) –
1: harea tsi fatsi lucrul tra s-hibã albu; algheatsã;
2: partea albã tsi s-mãcã di nãuntrul a oului; albush;
3: bueaua (pulbirea, pudra) albã tsi sh-u bagã muljerli pri fatsã tra s-aspunã ma mushati
{ro: albeaţă; albuşul de ou; fard alb}
{fr: blancheur; blanc d’oeuf; fard blanc}
{en: whiteness; egg-white; white make-up}
ex: albeatsa-a ocljului; lu agru-brui, cu albetsli (albetsli a ocljilor); oulu ari croc (partea galbinã) shi albeatsã (partea albã); sh-deadi cu albetsuri (pudrã albã di fatsã); sh-bãgã albeatsã pri fatsã; albeatsa (albushlu) di ou nu mi-ariseashti

§ algheatsã (al-ghĭá-tsã) sf alghets (al-ghĭétsĭ) – (unã cu albeatsã)
ex: algheatsa-a neauãljei; s-nu mi schinã pisti fatsã cã-nj lja algheatsa sh-arushatsa

§ albush1 (al-búshĭŭ) sn albushi/albushe (al-bú-shi) shi albushuri (al-bú-shĭurĭ) – partea albã tsi s-mãcã di nãuntrul a oului; albeatsã
{ro: albuşul de ou}
{fr: blanc d’oeuf}
{en: egg-white}

§ alber (al-bérŭ) adg alberã (al-bé-rã), alberi (al-bérĭ), alberi/albere (al-bé-ri) – cu perlji tsi da ca pi galbin; arus, rus, albush
{ro: blond}
{fr: blond}
{en: blond}
ex: feata-atsea alberã (arusã); era cu perlu-alber

§ albush2 (al-búshĭŭ) adg albushi/albushe (al-bú-shi), albush (al-búshĭ), albushi/albushe (al-bú-shi) – (unã cu alber)

§ alburiu (al-bu-ríŭ) adg alburii (al-bu-rí-i), alburii (al-bu-ríĭ), alburii (al-bu-ríĭ) – unã hromã tsi da ca pi albã-sivã tsi sh-u-adutsi niheamã cu hroma-a cinushiljei i a pljumbului
{ro: alburiu}
{fr: blanchâtre}
{en: whitish}
ex: tserlu easti alburiu (tsi da ca pi albu-siv)

§ alghescu (al-ghĭés-cu) vb IV alghii (al-ghíĭ), algheam (al-ghĭámŭ), alghitã (al-ghí-tã), alghiri/alghire (al-ghí-ri) – fac un lucru tra s-hibã albu; buisescu un lucru tu albu; mi ved albu; (fig:
1: alghescu = (i) mi fac hãrios; (ii) aspel stranjili sh-li fac curati (albi); (iii) nj-si fac perlji alghi, aushescu; (iv) algheashti = apirã, creapã dzua; (v) algheashti = s-alãnceashti di diparti; expr:
2: nj-alghescu ocljilj (di foami) = nu mata pot s-aravdu;
3: nj-alghescu perlji = aushescu;
4: nj-algheashti fatsa = mi fac om tinjisit;
5: alghii noaptea; avui nã noapti albã = avui nã noapti nidurnjitã; nu durnjii tutã noaptea;
6: mi-alghish ca ocljul ali gai = mi prucupsish)
{ro: albi}
{fr: blanchir}
{en: whiten}
ex: vedz tu munti iu algheashti (iu s-veadi albã) atsea bãrtsiri?; algheashti (fig: s-alãnceashti di diparti) unã hoarã aclo largu; pãn iu neurli alghescu; pãnã s-algheascã (fig: s-aushascã) bãrbat-nju; alghii (fig: aushii) pãnã s-ti nvets; cãndu lihoana s-dutsea tu vãrã casã cu natlu n bratsã, nicuchira-a atsiljei casã lu-alghea (fig: lu nvishtea) cu lãnã albã, tra s-aushascã; s-duc s-algheascã (fig: s-aspealã stranji) la izvur; s-algheshti (fig: s-ausheshti ghini, s-bãnedz hãrioasã), hilja-a mea; s-bãneadzã pãnã s-algheascã (fig: pãnã s-aushascã, pãnã va-lj si facã perlji alghi); ca Elimbul s-algheshti (fig: s-ausheshti); ninga nu alghi (fig: nu-apiri), easti noapti; sculats-vã, cã alghi (fig: apiri) nafoarã; alghi (fig: apiri) di nghios; nj-alghirã ocljilj di foami (acats pãndzinã la oclji di foami; escu multu-agiun); cãndu va ts-algheascã ocljilj di foami
(expr: cãndu nu va mata pots s-aravdzã di-agiun tsi eshti); trã nãsh nj-alghescu ocljilj
(expr: nu mata pot di dorlu-a lor)

§ alghit (al-ghítŭ) adg alghitã (al-ghí-tã), alghits (al-ghítsĭ), alghiti/alghite (al-ghí-ti) – tsi easti faptu tra s-aspunã albu; tsi easti hãrios; tsi-ari aushitã; tsi ari apiritã
{ro: albit}
{fr: blanchi, vieilli}
{en: whitened, who became old}
ex: easti multu-alghit (fig: multu-aushit)

§ alghiri/alghire (al-ghí-ri) sf alghiri (al-ghírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu algheashti tsiva, etc.
{ro: acţiunea de a albi}
{fr: action de blanchir}
{en: action of whitening}

§ alghiturã (al-ghi-tú-rã) sf alghituri (al-ghi-túrĭ) – un stranj (cãmeashi, sindoni, etc.) tsi s-aspealã; aushatic
{ro: albitură}
{fr: blanchissure}
{en: washing}

(expr: eara, s-afla) tru-un loc un preftu; nu lu-avea
(expr: eara, s-afla) iuva; ashteaptã, nu-ari
(expr: nu easti aoa, nu s-veadi); shi Stamula nu-ari
(expr: nu easti)!; nu lu-ari iuva
(expr: nu s-aflã, nu easti iuva); Doamne, tsi nu lu-ari
(expr: tsi nu s-aspuni, nu da cap)!; iu s-dusi? tsi nu lu-ari
(expr: cãtse nu easti si s-veadã aoa)?; nu lu-ari
(expr: nu s-veadi) s-yinã!; tsi nu sh-lu-ari
(expr: iu easti), tsi nu sh-lu-ari (tsi nu s-veadi), gionili-a meu, laea si-nj yinã?; aoa lj-ari
(expr: aoa-lj veadi), aclo lj-ari
(expr: aclo lj-acatsã)

§ avut1 (a-vútŭ) adg avutã (a-vú-tã), avuts (a-vútsĭ), avuti/avute (a-vú-ti) – tsi easti tsãnut ca a lui
{ro: avut}
{fr: possédé}
{en: owned}

§ aveari1/aveare (a-veá-ri) sf averi (a-vérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva ari tsiva
{ro: acţiunea de a avea}
{fr: action de posséder}
{en: action of owning}

§ avut2 (a-vútŭ) adg avutã (a-vú-tã), avuts (a-vútsĭ), avuti/avute (a-vú-ti) – tsi ari multã aveari (avutsami, tutiputã); bugat, mbugat, arhundu, arhundã, zinghin, tsinghin, nicuchir;
(expr: aruptu di-avut = multu-avut; avut, multu di multu)
{ro: bogat}
{fr: riche}
{en: rich}
ex: avut (bugat), avut (bugat), aruptu (multu di multu avut)!; ninvitsatlu, cãt avut (arhundu) s-hibã, easti huzmichear a nvitsatlui; avut, di nu shtiu cãtã aveari am; avut, cã nu shtia iu s-lji bagã paradzlji; eara avut, ca nãs altu nu; avutlu tuti hãrli li-ari; sh-draclu-adutsi a avutlui doari; s-eara tuts avuts, cari vrea sãpa agrili?

§ priavut (pri-a-vútŭ) adg priavutã (pri-a-vú-tã), priavuts (pri-a-vútsĭ), priavuti/priavute (pri-a-vú-ti) – tsi easti multu avut (arhundu); tsi easti para avut (ma multu ca di-aradã)
{ro: prea bogat; foarte bogat}
{fr: trop riche; très riche}
{en: too rich; very rich}
ex: hiu priavut (multu avut)

§ aveari2/aveare (a-veá-ri) sf averi (a-vérĭ) – tuti lucrili (casã, loc, paradz, tutiputã, etc.) tsi li ari cariva (un om, unã fumealji, un cãsãbã, etc.); avutsãlji, avutsami, maltã, bugãtsãlji, bugutsãlji, yishteari, tutiputã, periusii
{ro: avere, avuţie}
{fr: richesse, fortune}
{en: wealth}
ex: om avdzãt tu-aveari shi minti; armasi moasha singurã, fãrã aveari; ahãntã aveari sh-ahãntã ghineatsã-lj cãdzu n casã

§ averi/avere (avéri) sf averi (s-vérĭ) – (unã cu aveari2)

§ neavut (nea-vútŭ) adg neavutã (nea-vú-tã), neavuts (nea-vútsĭ), neavuti/neavute (nea-vú-ti) – tsi nu easti avut; tsi nu-ari aveari shi mizi ari tsi s-mãcã sh-cu tsi s-bãneadzã; ftoh, fucãrã, oarfãn, zglob
{ro: sărac}
{fr: pauvre}
{en: poor}
ex: lj-caftã (lj-mutreashti, lj-ari ngãtan) multu pi neavuts

§ neaveari/neaveare (nea-veá-ri) sf neaveri (nea-vérĭ) – catandisea tu cari s-aflã atselj tsi suntu fucãradz shi nu-au tsiva; ftohi, fucãrlãchi, urfanji, urfãnilji, urfãneatsã
{ro: sărăcie}
{fr: pauvreté, indigence}
{en: poverty}
ex: ari mari neaveari (urfãnilji, ftohi) un om ãl lo neavearea (ftohea); tu multi arali dutsi neavearea (urfanja) pi huts; neavearea-l (fucãrlãchea-l) mãcã

§ avutsami/avutsame (a-vu-tsá-mi) sf fãrã pl – (unã cu aveari2)
ex: cu tutã-lj avutsamea (avearea) a lui; cum featsish, avute, avutsamea (avearea)? cu duhlu a chirutslor?; cãsili a lui nu li-avea nitsi-amirãlu, ahãtã avutsami di om; nã pãlati cu-unã sutã di udãi, mplini di avutsami (lucri scumpi, di oaminj avuts)

§ avutsãlji/avutsãlje (a-vu-tsắ-lji) sf avutsãlj (a-vu-tsắljĭ) – (unã cu aveari2)

§ avutsãscu (a-vu-tsắs-cu) vb IV avutsãi (a-vu-tsắĭ), avutsam (a-vu-tsámŭ), avutsãtã (a-vu-tsắ-tã), avutsãri/avu-tsãre (a-vu-tsắ-ri) – agiungu avut; ãnj creashti avearea; mbugãtsãscu, arhundipsescu
{ro: îmbogăţi}
{fr: s’enrichir}
{en: grow rich}
ex: tugearlãchea cama avutsashti (s-fatsi avutã)

§ avutsãt (a-vu-tsắtŭ) adg avutsãtã (a-vu-tsắ-tã), avutsãts (a-vu-tsắtsĭ), avutsãti/avutsãte (a-vu-tsắ-ti) – tsi s-ari faptã avut; mbugãtsãt, arhundipsit
{ro: îmbogăţit}
{fr: enrichi}
{en: grown rich}

§ avutsãri/avutsãre (a-vu-tsắ-ri) sf avutsãri (a-vu-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva avutsashti; mbugãtsãri, arhundipsiri
{ro: acţiunea de a se îmbogăţi; îmbogăţire}
{fr: action de s’enrichir}
{en: action of growing rich}

§ ãnavutsãscu (ã-na-vu-tsắs-cu) vb IV ãnavutsãi (ã-na-vu-tsắĭ), ãnavutsam (ã-na-vu-tsámŭ), ãnavutsãtã (ã-na-vu-tsắ-tã), ãnavutsãri/ãnavutsãre (ã-na-vu-tsắ-ri) – (unã cu avutsãscu)
ex: lu lo piningã nãs shi lu ãnavutsã cu lucrul tsi-lj deadi

§ ãnavutsãt (ã-na-vu-tsắtŭ) adg ãnavutsãtã (ã-na-vu-tsắ-tã), ãnavutsãts (ã-na-vu-tsắtsĭ), ãnavutsã-ti/ãnavutsãte (ã-na-vu-tsắ-ti) – (unã cu avutsãt)

§ ãnavutsã-ri/ãnavutsãre (ã-na-vu-tsắ-ri) sf ãnavutsãri (ã-na-vu-tsắrĭ) – (unã cu avutsãri)

{ro: şir, salbă}
{fr: file, rangée, collier (de ducats, de monnaies d’or)}
{en: file, line, array, necklace (of gold coins)}
ex: arãdãrichea (arada)-a pluchilor analtsã; arãdãrichi (bair) di flurii

§ rãdãrichi/rãdãriche (rã-dã-rí-chi) sf rãdãrichi (rã-dã-ríchĭ) – (unã cu arãdãrichi)
ex: rãdãrichi (bair, ghiurdani) di flurii

§ arada (a-rá-da) adv – tu-aradã; un dupã altu
{ro: pe rând}
{fr: un après l’autre}
{en: one after another}
ex: cãrvãnjli tsi-arada (unã dupã alantã) shi nchisirã

§ arãdar (a-rã-dárŭ) sm, sf, adg arãdarã (a-rã-dá-rã), arãdari (a-rã-dárĭ), arãdari/arãdare (a-rã-dá-ri) – (atsel) cari chivirniseashti (cumãndãrseashti, urseashti) adãparea arãdzlor dit unã grãdinã
{ro: care dirijează adăpatul grădinilor}
{fr: qui organise l’arrosement des jardins}
{en: who organizes the garden spraying with water}

§ arãdãpsescu1 (a-rã-dãp-sés-cu) (mi) vb IV arãdãpsii (a-rã-dãp-síĭ), arãdãpseam (a-rã-dãp-seámŭ), arãdãpsitã (a-rã-dãp-sí-tã), arãdãpsiri/arãdãpsire (a-rã-dãp-sí-ri) – bag lucri tu-aradã; ambairu mãrdzeali tu-unã ghiurdani; bag zboarã un dupã-alantu cãndu pãrãvulsescu tsiva i scriu unã carti; arãdãsescu, arãbdãsescu, arãvdãsescu; plãngu, zghilescu, miryiuluxescu, mirulyisescu, butsescu, jilescu arãd-yipsescu, arãdãsescu, arãdyisescu (fig: arãdãpsescu = spun, dzãc, pãrãvulsescu, etc.)
{ro: aranja; spune, îndruga}
{fr: (s’) arranger, mettre en ordre; enfiler, dire}
{en: arrange, to set in order; say, talk}
ex: arãdãpseam (bãgam cu-arada) aua pri pulitsã; arãdãpsescu cãrtsãli tu dulapi; chetsãrli li-arãdãpsea (bãga tu-aradã); arãdãpsea sh-arãdãpsea (fig: dzãtsea sh-para dzãtsea, vruti sh-nivruti); arãdãpseashti (spuni) ca multi; ti-arãdãpsii ghini la dascal (fig: ti spush, ti bãgai arãu, ti ndrepshu, ti pruded)

§ arãdãpsit1 (a-rã-dãp-sítŭ) adg arãdãpsitã (a-rã-dãp-sí-tã), arãdãpsits (a-rã-dãp-sítsĭ), arãdãpsiti/arãdãpsite (a-rã-dãp-sí-ti) – tsi easti bãgat tu-aradã; tsi easti mbãirat; arãdyipsit, arãdyisit; spus, dzãs, pãrãvulsit
{ro: aranjat; spus, îndrugat}
{fr: arrangé, mis en ordre; enfilé, dit}
{en: arranged; said, talked}

§ arãdãpsi-ri1/arãdãpsire (a-rã-dãp-sí-ri) sf arãdãpsiri (a-rã-dãp-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-arãdãpseashti tsiva; arãdyipsiri, arãdyisiri; spuneari, dzãtseari, pãrãvulsiri
{ro: acţiunea de a aranja, de a spune, de a îndruga}
{fr: action d’arranger, d’enfiler, de dire}
{en: action of arranging, of saying, of talking}

§ arãdãsescu1 (a-rã-dã-sés-cu) (mi) vb IV arãdãsii (a-rã-dã-síĭ), arãdãseam (a-rã-dã-seámŭ), arãdãsitã (a-rã-dã-sí-tã), arãdãsiri/arãdãsire (a-rã-dã-sí-ri) – (unã cu arãdãpsescu1)

§ arãdãsit1 (a-rã-dã-sítŭ) adg arãdãsitã (a-rã-dã-sí-tã), arãdãsits (a-rã-dã-sítsĭ), arãdãsiti/arãdãsi-te (a-rã-dã-sí-ti) – (unã cu arãdãpsit1)

§ arãdãsiri1/arãdãsire (a-rã-dã-sí-ri) sf arãdãsiri (a-rã-dã-sírĭ) – (unã cu arãdãpsiri1)

§ arãdyipsescu (a-rãd-yip-sés-cu) (mi) vb IV arãdyipsii (a-rãd-yip-síĭ), arãdyipseam (a-rãd-yip-seámŭ), arãdyipsitã (a-rãd-yip-sí-tã), arãdyipsiri/arãdyipsire (a-rãd-yip-sí-ri) – (unã cu arãdãpsescu1)
ex: li-arãdyipsii (li ndrepshu, li bãgai tu-aradã) lucrili ghini

§ arãdyipsit (a-rãd-yip-sítŭ) adg arãdyipsitã (a-rãd-yip-sí-tã), arãdyipsits (a-rãd-yip-sítsĭ), arãdyipsiti/arãdyipsite (a-rãd-yip-sí-ti) – (unã cu arãdãpsit1)

§ arãdyipsi-ri/arãdyipsire (a-rãd-yip-sí-ri) sf arãdyipsiri (a-rãd-yip-sírĭ) – (unã cu arãdãpsiri1)

§ arãdyisescu (a-rãd-yi-sés-cu) (mi) vb IV arãdyisii (a-rãd-yi-síĭ), arãdyiseam (a-rãd-yi-seámŭ), arãdyisitã (a-rãd-yi-sí-tã), arãdyisiri/arãdyisire (a-rãd-yi-sí-ri) – (unã cu arãdãpsescu1)

§ arãdyisit (a-rãd-yi-sítŭ) adg arãdyisitã (a-rãd-yi-sí-tã), arãdyisits (a-rãd-yi-sítsĭ), arãdyisiti/arãdyisite (a-rãd-yi-sí-ti) – (unã cu arãdãpsit1)

§ arãdyisiri/arãdyisire (a-rãd-yi-sí-ri) sf arãdyisiri (a-rãd-yi-sírĭ) – (unã cu arãdãpsiri1)

{fr: gagner la gale, devenir galeux}
{en: get scabies}
ex: arãnji (acãtsã arãnji) capra; oili arãnjescu (acatsã arãnji); pãnã aeri li trãdzea mãri, tora arãnji (fig: cãtãdixi, dipusi nãrli, sh-adunã coada)

§ arãnjit (a-rã-njítŭ) adg arãnjitã (a-rã-njí-tã), arãnjits (a-rã-njítsĭ), arãnjiti/arãnjite (a-rã-njí-ti) – tsi acãtsã arãnji; tsi easti cu-arãnji
{ro: devenit râios, cu râie}
{fr: qui a gagné la gale, devenu galeux}
{en: who got the scabies}

§ arãnji-ri/arãnjire (a-rã-njí-ri) sf arãnjiri (a-rã-njírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva acatsã arãnji
{ro: acţiunea de a deveni râios, de a căpăta râie}
{fr: action de gagner la gale, de devenir galeux}
{en: action of getting scabies}

§ rãnjescu (rã-njĭés-cu) vb IV rãnjii (rã-njíĭ), rãnjam (rã-njĭámŭ), rãnjitã (rã-njí-tã), rãnjiri/rãnjire (rã-njí-ri) – (unã cu arãnjescu)

§ rãnjit (rã-njítŭ) adg rãnjitã (rã-njí-tã), rãnjits (rã-njítsĭ), rãnjiti/rãnjite (rã-njí-ti) – (unã cu arãnjit)

§ rãnjiri/rãnjire (rã-njí-ri) sf rãnjiri (rã-njírĭ) – (unã cu arãnjiri)

§ arãsiri/arãsire (a-rã-sí-ri) sf arãsiri (a-rã-sírĭ) – (unã cu arisiri)