semnu1 (sém-nu) sn seamni/seamne (seám-ni) –
1: lucru tsi caftã s-aspunã tsiva (adrat di fisi icã di om, minari di mãnã, fãtseari cu ocljul, etc.); simadi, urmã, ulmã, arãzgãnã, tor, tragã, dãrã;
2: loclu tsi vrei s-lu-agudeshti cãndu aminj tsiva; lucrul tsi-avinj s-lu fats; nishani, scupo;
3: lucrul tsi-aspuni cã tsiva easti dealihea; provã, mãrturilji;
4: lucrul (nelu) tsi-l da un ficior a unei isusitã ca unã soi di arvunã cã va si nsoarã cu feata; arvunã, arãvoanã, arãvonã, doarã di la numtã;
5: lucru tsi s-aspuni cã nu easti faptu sum nomurli a fisiljei, ma faptu di unã puteari dit lumea alantã; nishani, ciudii, thamã, thavmã;
6: lucru (ca unã cupã turnatã cãtrã nghios cu-unã limbã nãuntru) tsi si spindzurã di gusha-a prãvdzãlor tra s-asunã cãndu s-minã; cloput, chipru, ciocan, tracã;
(expr: di om cu semnu, largu = zbor tsi-lj dzãtsi a omlu si s-afireascã di om cu semnu, s-aibã cãshtigã, cã easti om arãu)
{ro: semn, urmă, marcă, ţintă, probă, mărturie, dar de nuntă, arvună, miracol, ciudă, talangă}
{fr: signe, trace, cible, marque, preuve, témoignage, cadeau de noces, arrhes, miracle, sonnaille, prodige, dépit}
{en: sign, trace, target, proof, testimony, wedding present, deposit, miracle, spite, cattle-bell}
ex: featsi un semnu (minari) cu caplu; bãgai tu loclu-atsel un semnu; ai un semnu (urmã alãsatã di fisi i om) pri nari; seamnili dati (urmili alãsati) di ljundarã; a stearpilor fã-lã cãti un semnu; la oili-a meali, semnul easti unã furcã (la ureaclji); trei, patru seamni di oi; cati celnic sh-ari semnul a lui (di oi, di calj); lj-fãtsea pãrintsãlj, semnu; ari semnu
(expr: ari treatsiri, shtii cum s-lu lja omlu tra s-lu facã s-adarã tsi va el); lo semnu (lo tsi lipsea tra s-aibã treatsiri la cariva); nitsi semnu (urmã) di pãlati nu s-videa; si nvitsã s-da tu semnu (s-agudeascã pri nishani, s-nishinipseascã); s-tragã tu semnu (aminã tra s-agudeascã nishanea); s-lj-aducã shi semnul (prova); sh-lo semnul (tesea, loclu) di pãshe; a stearpilor fã-lã cãti un semnu pri lãnã; avea sh-nãs un semnu (aradã) di calj; acãtsãm cãlãujlji shi distupãm seamnili (chiprili tsi spindzura di gusha-a lor); deadirã seamnili (arvuna, arãvoanili) shi u bãsharã nveasta; Dumãnica tsi vinji deadim semnul (arãvoana di isozmatã); elj doilji deadirã semnu (arvuna di isusiri); tricurã cu seamnili la isozmã; nji s-aspusi semnu (ciudii, nishani) mari; cu ocljilj zgãrlits di semnul (ciudia) tsi vidzurã; mãri ãlj suntu seamnili! (nishenjli!); ea mutrea tsi semnu (ciudii) di featã; atsea nu sh-eara featã, cã sh-eara semnu (nishani, ciudii); nu-lj s-astindzea, trã semnu (trã ciudii); vrea-lj vatãmã, trã semnu (trã ciudii, si s-aducã aminti trã totna); s-li chirdem, trã semnu! (trã ciudii, trã njirari); shi, trã semnu! (trã ciudii); semnu (ciudii) s-aspusi tu hoarã; semnu (ciudii) di mustatsã; easti semnu (ciudii) mari aestã tsi featsi; om easti i semnu? (ciudii?); om cu semnu (om di-anami, cunuscut); cu semnu (anami), nicuchirã; nj-u semnu (nj-yini inati) sh-mi doari, cã omlu-a meu nj-u featsi; pãtsã seamnili (nipãtsãtili) sh-pãrmitili
§ nsemnu1 (nsém-nu) sn nseamni/nseamne (nseám-ni) – (unã cu semnu1)
§ simnic (sim-nícŭ) sn simnitsi/simnitse (sim-ní-tsi) – semnu ma njic – (unã cu semnu1)
§ simnedz (sim-nédzŭ) vb I simnai (sim-náĭ), simnam (sim-námŭ), simnatã (sim-ná-tã), simnari/simnare (sim-ná-ri) – fac un semnu; bag un semnu (sfãrhidã, vulã, ipugrãfii, etc.) pri unã carti; bag un semnu pri lituryii cu simnitorlu; nsimnedz, sfãrhidedz, vulusescu, simiusescu;
(expr: l-seamin = lj-dau un yitrii (vãtsinã, prit gurã, ingectsii i cu-unã zgrãmãturã pri cheali) tra s-lu-aveglju omlu shi s-nu lu-acatsã unã lãngoari mulipsitoari (tsi s-lja di la om la om); vãtsinipsescu, vãtsinedz)
{ro: semna, vaccina}
{fr: signer, vacciner}
{en: sign, vaccinate}
ex: mãni va simnãm oili (va lã bãgãm un semnu la ureaclji a oilor); ti simnash?
(expr: ti vãtsinash?); mi duc la chimitiryiu s-tsã simnedz (s-bag semnu tu loclu iu va-ts hibã) groapa; un njel lj-avea simnatã (bãgatã semnu); l-simnai (lj-bãgai semnu; expr: ti vãtsinipsii) s-lu cunoscu
§ semnu2 (sém-nu) vb I simnai (sim-náĭ), simnam (sim-námŭ), simnatã (sim-ná-tã), simnari/simnare (sim-ná-ri) – (unã cu simnedz)
ex: cãtu-l simnarã tu tifteri shi suschirã grãmãticlu nãoarã; mãni va simnãm njeljlji (va lã bãgãm semnu la ureaclji); tu ishitã simnarã (bãgarã semnu) cu tibishirea poarta, tra s-u cunoascã; ti simnash?
(expr: tsã featsish vãtsinã? ti vãtsinash?)
§ simnat (sim-nátŭ) adg simnatã (sim-ná-tã), simnats (sim-nátsĭ), simnati/simnate (sim-ná-ti) – tsi-lj s-ari faptã i bãgatã un semnu; nsimnat, sfãrhidat, vulusit, simiusit
{ro: (în)semnat, vaccinat}
{fr: signé, vacciné}
{en: signed, vaccinated}
ex: tuti casili eara simnati (avea un semnu); feata-i simnatã
(expr: vãsinipsitã) la mãna ndreaptã; njalã trã cãni mash simnatã (nãmutsitã, tsãnutã)
§ simnari/simnare (sim-ná-ri) sf simnãri (sim-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-bagã unã sfãrhidã (vulã) pri unã carti; atsea tsi s-fatsi cãndu s-bagã un semnu pri lituryii cu simnitorlu; nsimnari, sfãrhidari, vulusiri, simiusiri
{ro: acţiunea de a semna, de a vaccina; semnare, vaccinare}
{fr: action de signer, de vacciner}
{en: action of signing, of vaccinating}
§ nsimnedz (nsim-nédzŭ) vb I nsimnai (nsim-náĭ), nsimnam (nsim-námŭ), nsimnatã (nsim-ná-tã), nsimnari/nsimnare (nsim-ná-ri) – (unã cu simnedz)
§ nsemnu2 (nsém-nu) vb I nsimnai (nsim-náĭ), nsimnam (nsim-námŭ), nsimnatã (nsim-ná-tã), nsimnari/nsimnare (nsim-ná-ri) – (unã cu simnedz)
ex: lji nsimnai lucurlu (lj-bãgai semnu); lu nsimnã (l-featsi cu semnu) Dumnidzã
§ nsimnat (nsim-nátŭ) adg nsimnatã (nsim-ná-tã), nsimnats (nsim-nátsĭ), nsimnati/nsimnate (nsim-ná-ti) – (unã cu simnat)
ex: di omlu nsimnat (tsi ari semnu; cu semnu) s-dai shi s-fudz
§ nsimnari/nsimnare (nsim-ná-ri) sf nsimnãri (nsim-nắrĭ) – (unã cu simnari)
ex: shtiu tsi nsimnari ari zborlu tsi nj-arucã
§ simnitor2 (sim-ni-tórŭ) sn simnitoari/simnãtoare (sim-ni-tŭá-ri) – vulã di lemnu tsi s-calcã pri lituryii (ninti di cutseari) tra s-lj-adarã semnul a crutsiljei; sfãrhidã, surhidã
{ro: sigiliu de lemn cu care se imprimă semnul crucei pe prescură}
{fr: sceau en bois avec qui on imprime le signe de la croix sur le pain bénit}
{en: wooden seal for printing the sign of the cross on the blessed bread}
ex: lituryii albi simnati cu simnitorlu
§ simnãtor (sim-nã-tórŭ) sn – (unã cu simnitor2)
§ simnãturã (sim-nã-tú-rã) sf simnãturi (sim-nã-túrĭ) – numa-lj scriatã pri unã acoalã, cu mãna-a atsilui om tsi u ari, tra s-aspunã cã ari vidzutã (shi easti sinfuni cu) atseali ngrãpsiti tu-acoalã; ipugrãfii
{ro: iscălitură}
{fr: signature}
{en: signature}
§ simiu-sescu (si-mĭu-sés-cu) vb IV simiusii (si-mĭu-síĭ), simiuseam (si-mĭu-seámŭ), simiusitã (si-mĭu-sí-tã), simiusiri/simiusire (si-mĭu-sí-ri) – bag un semnu (simnedz, ngrãpsescu, etc.) pri unã carti; simnedz
{ro: semna, nota}
{fr: signer, marquer, noter}
{en: sign, mark, note}
§ simiusit (si-mĭu-sítŭ) adg simiusitã (si-mĭu-sí-tã), simiusits (si-mĭu-sítsĭ), simiusiti/simiusite (si-mĭu-sí-ti) – tsi-lj s-ari bãgatã un semnu; ipughrãpsit, simnat
{ro: semnat, notat}
{fr: signé, marqué, noté}
{en: signed, marked, noted}
§ simiusiri/si-miusire (si-mĭu-sí-ri) sf simiusiri (si-mĭu-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-bagã un semnu i ipughrãfii pri unã carti; ipughrãpsiri, simnari
{ro: acţiunea de a semna, de a nota; semnare, notare}
{fr: action de signer, de marquer, de noter}
{en: action of signing, of marking}
