|
|
ninsurat
ninsurat (nin-su-rátŭ) adg (mash masculin) – vedz tu nsor
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: nsorbichear
bichear (bi-chĭárŭ) sm, adg (mash masculin) bicheari (bi-chĭárĭ) – bãrbat (ficior) tsi nu easti nsurat; ninsurat, nincurunat, nincrunat, cãndãturash
{ro: burlac}
{fr: célibataire}
{en: single (man only), unmarried}
ex: armasi bichear (ninsurat); bunã-i bana di bichear
§ bichireatsã (bi-chi-reá-tsã) sf bichirets (bi-chi-rétsĭ) – starea tsi u ari un bãrbat cari nu easti nsurat (cu tuti cã-lj vinji chirolu); bichirlãchi, agamii, aghamii, ninsurari (trã bãrbat), nincurunari, fãrã cãrunã
{ro: burlăcie}
{fr: célibat (pour hommes)}
{en: celibacy (for men)}
ex: bichireatsa nu-i bunã
§ bichirlãchi (bi-chir-lắ-chi) sf bichirlãchi (bi-chir-lắchĭ) – (unã cu bichireatsã)
curunã1
curunã1 (cu-rú-nã) sf curuni/curune (cu-rú-ni) shi curunj (cu-rúnjĭ) – stulii (ca unã soi di tserclju) tsi u bagã preftul pri caplu-a gambrolui (a nveastãljei noauã) cãndu lu nsoarã (u mãritã); cãrunã, crunã, surtseali, stifani; (fig:
1: curunã = (i) ligãtura tsi u fatsi un bãrbat cu-unã muljari (dinintea-a unui preftu, dinintea-al Dumnidzã icã dinintea-a unui om di la chivernisi trã stat) tra s-bãneadzã shi si sh-facã unã fumealji deadun; fumealji; (ii) bãrbatlu cu cari easti mãrtatã unã muljari; muljarea cu cari easti nsurat un bãrbat; expr:
2: bag (mi ljau cu) curunã = (bãrbatlu) mi nsor shi-nj ljau unã muljari; (muljarea) mi mãrit shi-nj ljau un bãrbat; mi ncurun la bisearicã)
{ro: cunună; căsătorie, soţ/soţie; familie}
{fr: couronne de marié(e); mariage, époux/épouse; famille}
{en: crown laid by the priest over the head of the people he marries; marriage, wife/husband, family}
ex: purta n cap unã curunã di lilici; si-nj dai crutsea di pri curuna-a tatã-njui; nveasta nauã sum curunã (stifani); shadi ca nã nveastã sum curunã (stifani); mã-sa nu vru s-bagã a doaua oarã curuna
(expr: s-mãritã andoaua oarã); eara noapti sh-fãrã lunã, nj-eara fricã stimtul s-nu spunã cã earam fãrã curunã (nincurunatã, niloatã, nimãrtatã); lj-bãgarã curuna a featãljei (u mãrtarã feata)
§ cãrunã1 (cã-rú-nã) sf cãruni/cãrune (cã-rú-ni) shi cãrunj (cã-rúnjĭ) – (unã cu curunã1)
§ crunã1 (crú-nã) sf cruni/crune (crú-ni) shi crunj (crúnjĭ) – (unã cu curunã1)
ex: mãni va lã bãgãm crunili pri cap
(expr: va lji ncurunãm); i Filip s-lja cu crunã?
(expr: si ncurunã?); vinji sh-sora-al Noti, cruna
(expr: nveasta noauã), deaspirã di-sh plãmsi sh-luna
§ ncurun (ncu-rúnŭ) (mi) vb I ncurunai (ncu-ru-náĭ), ncurunam (ncu-ru-námŭ), ncurunatã (ncu-ru-ná-tã), ncuruna-ri/ncurunare (ncu-ru-ná-ri) – bag curunã pri caplu-a meu i a unui altu om; (preftul sh-nunlu) bagã curuna (la bisearicã) pri caplu-a unui ficior sh-a unei featã (tsi vor sã-sh facã unã casã sh-unã fumealji) shi-lj leagã s-hibã bãrbat shi muljari nãintea-al Dumnidzã; (ficiorlu) s-leagã (si sã nsoarã) nãintea-al Dumnidzã cu-unã featã tra s-u lja trã muljarea cu cari sã-sh facã unã casã sh-unã fumealji; (feata) s-leagã (si s-mãritã) nãintea-al Dumnidzã cu-un ficior tra s-lu lja trã bãrbatlu cu cari sã-sh facã unã casã sh-unã fumealji; ncrun, ãncurun, ãncrun, ãnsor (ti ficior), nsor, mãrit (ti featã)
nsor
nsor (nsórŭ) (mi) vb I nsurai (nsu-ráĭ), nsuram (nsu-rámŭ), nsuratã (nsu-rá-tã), nsurari/nsurare (nsu-rá-ri) – (trã ficior, bãrbat) mi leg cu-unã featã (muljari) nãintea-al Dumnidzã (la bisearicã, cu preftul tsi-nj bagã nã crunã pri cap) s-u ljau trã nicuchira cu cari sã-nj fac unã casã sh-unã fumealji; ãnsor, sor, (bãrbatlu) mi ncurun, (bãrbatlu) bag curuna, (bãrbatlu) ljau muljari; (bãrbatlu) mi ljau cu…
{ro: însura}
{fr: (se) marier (un homme)}
{en: get married (man)}
ex: astãsearã lu nsurarã (lj-bãgarã curuna); si nsurã (si ncurunã) pi chefea-a lui; si-lj dzãtsets cã mi nsurai (mi ncrunai); shedz ghini cucoate, cã-lj dzãc al tati s-ti nsoarã
§ nsurat (nsu-rátŭ) adg (mash masculin) nsurats (nsu-rátsĭ) – (bãrbatlu) tsi s-ari ncurunatã (bãgatã curuna, loatã) cu-unã muljari; ãnsurat, surat, loat, ncurunat, ncrunat
{ro: însurat}
{fr: marié (un homme)}
{en: married (man)}
§ nsurari/nsurare (nsu-rá-ri) sf nsurãri (nsu-rắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un bãrbat si nsoarã; ãnsurari, surari, ncurunari, ncrunari, loari
{ro: acţiunea de a se însura; însurare}
{fr: action de (se) marier (un homme)}
{en: action of getting married (man)}
ex: ficior ti nsurari; cari vã-i gionili trã nsurari?
§ ninsurat (nin-su-rátŭ) adg (mash masculin) ninsurats (nin-su-rátsĭ) – ficior tsi nu-ari bãgatã curunã; tsi nu easti nsurat; bichear, nincurunat, nincrunat
{ro: necăsătorit, neînsurat}
{fr: non marié}
{en: bachelor, unmarried (man)}
§ ninsurari/ninsurare (nin-su-rá-ri) sf ninsurãri (nin-su-rắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un bãrbat nu si ncurunã (sh-armãnj ninsurat); nincurunari (bãrbatlu)
{ro: acţiunea de a nu (se) însura}
{fr: action de ne pas (se) marier (homme)}
{en: action of not getting married (man)}
§ ãnsor (ãn-sórŭ) (mi) vb I ãnsurai (ãn-su-ráĭ), ãnsuram (ãn-su-rámŭ), ãnsuratã (ãn-su-rá-tã), ãnsura-ri/ãnsurare (ãn-su-rá-ri) – (unã cu nsor)
schitiu
schitiu (schi-tíŭ) sm schitii (schi-tíĭ) – ficior tinir, di-aradã ninsurat; ficior, tinir, gioni, palicar
{ro: flăcău, adolescent}
{fr: jeune homme, adolescent}
{en: young man, adolescent}
ex: nã adusim un schitiu (tinir ficior, gioni)
veduu
veduu (vé-duŭ) sm, sf, adg veduã (vé-du-ã shi vé-du-ŭã), vedui (vé-duĭ), vedui/vedue (vé-du-i) [iu scriarea “veduuã”, trã fiminin-lu-al “veduu”, nu easti aprucheatã tu-aestu dictsiunar] – bãrbat (muljari) a curi nicuchirã (nicuchir) muri shi nu bãgã altã curunã; veduv, vidushcu
{ro: văduv}
{fr: veuf}
{en: widower}
ex: cara armasi veduu, nu putea s-bãneadzã singur; dadã veduã sh-avea; lji si shutsã mintea shi si nsurã cu vedua; si-nj crechi, bãrbate, io veduã nu-armãn; eara veduã sh-nu avea altu afoarã di nãs; eara nã veduã tsi sh-avea mash un ficior; nã hilji a lui veduã sh-cu nat pri sin; s-lu nsoarã cu-unã veduã mushatã
§ veduv (vé-duvŭ) sm, sf, adg veduvã (vé-du-vã), veduyi (vé-duyĭ), veduvi/veduve (vé-du-vi) – (unã cu veduu)
ex: armasi veduv di nveasta di prota, shidzu doi anj ninsurat
§ vidushcu (vi-dúsh-cu) sm, sf, adg vidushcã (vi-dúsh-cã), vidushtsã (vi-dúsh-tsã), vidushti/vidushte (vi-dúsh-ti) – bãrbat tinir (muljari tinirã) tsi-sh chiru muljarea (bãrbatlu) cu cari eara ncrunat (ncrunatã); zbor tsi s-dzãtsi-a unui veduu tinir (veduã tinirã) cãndu cariva va s-lu (s-u) hãidipseascã
{ro: văduvior}
{fr: jeune veuf}
{en: young widower}
§ nviduescu (nvi-du-ĭés-cu) vb IV nviduii (nvi-du-íĭ), nvidueam (nvi-du-ĭámŭ), nviduitã (nvi-du-í-tã), nviduiri/nviduire (nvi-du-í-ri) – nj-moari muljarea (bãrbatlu) cu cari escu ncurunat (ncurunatã); armãn veduu (veduã)
{ro: văduvi}
{fr: devenir veuf}
{en: become a widower}
ex: s-nã fats sã nviduim (s-armãnem vedui)
§ nviduit (nvi-du-ítŭ) adg nviduitã (nvi-du-í-tã), nviduits (nvi-du-ítsĭ), nviduiti/nviduite (nvi-du-í-ti) – cari-armasi veduu
{ro: văduvit}
{fr: devenu veuf}
{en: who became a widower}
ex: muljarea-aestã armasi nviduitã (armasi veduã cã-lj muri bãrbatlu, sh-nu s-mata mãrtã altãoarã)