ndzari1/ndzare (ndzá-ri) adv – lunjina tsi da pri tser ninti ca s-easã soarili tahina; oara, cati tahina, cãndu creapã dzua shi nchi-seashti prota si s-veadã lunjina; andzari, ndzãrimi, adoarã, adoara, dzari, zari, apiritã, apirish, cripatã, deadoarã, deadoara, hãrghii, hãryii, hãrãyii, hãrãxitã, haragmã, harazmã, haraimera
{ro: (în) zori} {fr (à l’)aube}
{en: dawn}
ex: vinjitã tu ndzari (cãndu cripa dzua); di andzarea-a ndzariljei; di cu ndzari; dimineatsa si sculã di ndzari (tu hãryii); di-andzari pãnã seara ãl videai mash cu tufechea tu mãnã; seara yinea luplu di her di nfãrmãca shi ndzari (tu hãryii) li-aspila la-avinari; di ndzari (dit hãryii) pãnã n prãndzul mari
§ dzari1/dzare (dzá-ri) sf dzãri (dzắrĭ) – (unã cu ndzari1)
ex: multu n dzari (tu hãryii) nj-ti sculash; n dzari (cum apiri, tu hãryii) li-aspilã la-avinari; s-alumtã din dzari (di cum da hãryia) pãnã tu prãndzul mari; si nj-u-arap pãnã din dzari (tu-apiritã)
§ zari1/zare (zá-ri) sf zãri (zắrĭ) – (unã cu ndzari1)
§ andza-ri1/andzare (an-dzá-ri) adv – (unã cu ndzari1)
ex: di andzarea a ndzariljei; di andzari (dit hãryii) pãnã searã; cari si scoalã di an-dzari (tu hãryii), lja cunachi mari; si sculã picurarlu di andzari; vai eara cãtrã di-andzari; multu-andzari (hãryii) ti sculash
§ ndza-ri2/ndzare (ndzá-ri) sf ndzãri (ndzãrĭ) – loclu iu tserlu pari si s-andãmuseascã cu loclu; dipãrtarea pãnã iu poati si s-ducã videarea-a omlui; andzari, dzari, zari; (fig: ndzari = (loc) tsi s-aflã la unã mari dipãrtari; (locuri) di diparti; diparti, largu, alargu)
{ro: zări, orizont; departe, de departe}
{fr: horizon; loin, lointain}
{en: horizon, skyline; far, distant}
ex: naparti, tu ndzari (dzari); si nj-u-arup pãnã di ndzari; cãtrã ndzari agiumsirã ningã-un chiparish analtu; di patru ndzãri (dipãrtãri) dipush; yilcescu diparti ndzãri (n dipãrtari, largu); cãtrã ndzari (diparti, pãnã iu poati s-veadã omlu; icã tu cripata-a dzuãljei, tu-apiritã), na c-apãrnjashti unã ca ploai sh-ca negurã
§ dzari2/dzare (dzá-ri) sf dzãri (dzắrĭ) – (unã cu ndzari2)
ex: n dzarea hrisusitã; pri dzarea niguratã; vidzu ca pit dzari; di patru dzãri dipush
§ zari2/zare (zá-ri) sf zãri (zắrĭ) – (unã cu ndzari2)
ex: albã ca nior din zari; diparti iu zãrli trimura lunjinoasi
§ andzari2/andzare (an-dzá-ri) sf andzãri (an-dzãrĭ) – (unã cu ndzari2)
§ ndzãrimi/ndzãrime (ndzã-rí-mi) sf fãrã pl – (unã cu ndzari1)
§ zeari/zeare (zeá-ri) sf zeri (zérĭ) – zari ntunicatã
{ro: zări închise; zori închise; departe, de departe} {fr horizon foncée; aube foncée; loin, lointain}
{en: dark horizon; dark dawn; far, distant}
§ tseari/tseare (tseá-ri) sf tseri (tsérĭ) – (unã cu zeari)
§ ndzãrescu (ndzã-rés-cu) (mi) vb IV ndzãrii (ndzã-ríĭ), ndzãream (ndzã-reámŭ), ndzãritã (ndzã-rí-tã), ndzãri-ri/ndzãrire (ndzã-rí-ri) – ved cã s-aspuni tsiva diparti ndzari; andzãrescu, ved
{ro: zări (în depărtare)}
{fr: apercevoir (au loin); entrevoir}
{en: see (far to the distance); catch sight of}
ex: mash unãoarã lu ndzãrii (l-vidzui); nu para ndzãreashti (nu para veadi); lu ndzãrii (l-vidzui) cã vinji
§ ndzãrit (ndzã-rítŭ) adg ndzãritã (ndzã-rí-tã), ndzãrits (ndzã-rítsĭ), ndzãriti/ndzãrite (ndzã-rí-ti) – tsi easti vidzut diparti ndzari; andzãrit, vidzut
{ro: zărit (în depărtare)}
{fr: aperçu (au loin); entrevu}
{en: seen (to the distance); caught sight of}
§ ndzãriri/ndzãrire (ndzã-rí-ri) sf ndzãriri (ndzã-rírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu si ndzãreashti tsiva; andzãriri, videari
{ro: acţiunea de a zări (în depărtare)}
{fr: action d’apercevoir (au loin); d’entrevoir}
{en: action of seing (to the distance); of catching sight of}
§ andzãrescu (an-dzã-rés-cu) (mi) vb IV andzãrii (an-dzã-ríĭ), andzãream (an-dzã-reámŭ), andzãritã (an-dzã-rí-tã), andzãriri/andzãrire (an-dzã-rí-ri) – (unã cu ndzãrescu)
ex: avdzã vreavã pi pom shi mutrindalui, andzãri (vidzu) puljlu; diparti-diparti, largu multu, andzãreashti un pulj cu un pucic ãn gurã; si-andzãrea (s-videa di diparti) dzenurli; nu para andzãreashti (nu s-para veadi ghini); cãt u-andzãrirã (u vidzurã) furlji, s-aurnjirã pri nãsã
§ andzãrit (an-dzã-rítŭ) adg andzãritã (an-dzã-rí-tã), andzãrits (an-dzã-rítsĭ), andzãriti/andzãrite (an-dzã-rí-ti) – (unã cu ndzãrit)
ex: fu andzãrit (vidzut)
§ andzãri-ri/andzãrire (an-dzã-rí-ri) sf andzãriri (an-dzã-rírĭ) – (unã cu ndzãriri)
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn