(expr: cãt s-lj-agiungã, cãt loc va s-lja sãrma tu stumahi)?; cãndu mi minduescu cãt lucru am, mi-acatsã heavra
(expr: canda lãndzidzãscu); acãtsat casã
(expr: loat casã cu nichi)?; pri mini mi-acatsã
(expr: ãnchisi s-mi doarã) tu lingurici; li mãcã! si-lj s-acatsã!
(expr: s-lj-armãnã tu grumadz); cu nãs nu putem s-n-acãtsãm
(expr: s-nã ncãrligãm, s-nã nciupãm; s-n-acãtsãm la ntreatsiri); acãtsã
(expr: cãdzu greauã) eapa cu nãs; mi-acãtsai
(expr: dada-nj cãdzu greauã cu mini) tru paranomãlj; nu lu-acatsã mintea
(expr: nu-achicãseashti, nu aducheashti); s-acãtsã
(expr: sicã, dãmlusi) di mãnj sh-di cicioari; lu-acatsã
(expr: ãlj sta ghini) armatli; lj-acãtsã ghini
(expr: vidzu hãiri cu) minciuna; lãili stranji mi-acatsã
(expr: nj-sta ghini); apa nu lu-avea acãtsatã
(expr: nu lj-avea faptã ghini); mi-acatsã
(expr: mi fatsi s-vom) amarea; bãgarã s-acatsã aloaturli trã numtã
(expr: si sã ndreagã trã numtã); lu-acãtsarã dratslji di ureclji
(expr: s-nãiri multu, s-inãtusi multu, timusi multu); s-avea acãtsatã di peri
(expr: s-avea ncãrligatã, nciupatã); muljari tsi lj-acatsã mãna di tuti
(expr: shtii s-facã multi lucri, cu mãsturilji, lishor sh-cum lipseashti); s-afirea s-nu lj-acatsã luna
(expr: s-nu-agiungã noaptea-amãnat); nu lu-acãtsa loclu
(expr: nu putea si sta tu-un loc; nu-l tsãnea, nu lu-avea loclu); zboarãli a tali acãtsarã loc
(expr: avurã griutati, featsirã lucrul tsi lipsea); nj-spunea cã la izvur acãtsarã feata aestã
(expr: u ncãlicarã, u-ambãirarã); cãldãrusha easti-acãtsatã
(expr: s-arsi pri foc) cu lapti; biu unã scafã di yin shi lu-acãtsã
(expr: lu-andrãlãsi, l-featsi sã-lj yinã mintsãli deavãrliga, lu mbitã); cum lu vidzu, acãtsã guvili
(expr: s-ascumsi); easti acãtsat cu mãyii
(expr: lj-si featsirã mãyi) di nu easti ghini; etc. etc.

§ acãtsat (a-cã-tsátŭ) adg acãtsatã (a-cã-tsá-tã), acãtsats (a-cã-tsátsĭ), acãtsati/acãtsate (a-cã-tsá-ti) – harea tsi u-ari un tsi easti acãtsat; tsi easti bãgat tu mãnã; loat, apucat, apcat, spindzurat, nchisit, etc.
{ro: agăţat, prins, ocupat}
{fr: accroché, attrapé, saisi, occupé}
{en: caught, occupied, started}
ex: suntu acãtsati (loati) cãljurli; cu mãnjli acãtsati (di lucru); ficiori acãtsats
(expr: a curi dadã avea cãdzutã greauã) Sãmbãta; tsi-ai di cãntsã acãtsat (mãrãnat)?

§ acãtsari/acãtsare (a-cã-tsá-ri) sf acãtsãri (a-cã-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu acatsã cariva icã s-acatsã tsiva; loari, apucari, apcari, spindzurari, nchisiri, etc.
{ro: acţiunea de a agăţa, de a prinde, de a ocupa; agăţare, prindere, ocupare}
{fr: action d’accrocher, d’attraper, de saisir, d’occuper}
{en: action of catching, of occupying, of starting}
ex: nã acãtsam cu acãtsarea; tãmbarea vrea acãtsari (spindzurari di penurã)

§ neacãtsat (nea-cã-tsátŭ) adg neacãtsatã (nea-cã-tsá-tã), neacãtsats (nea-cã-tsátsĭ), neacãtsati/neacãtsate (nea-cã-tsá-ti) – tsi nu easti acãtsat; tsi nu-ari lucru; niloat, neapucat, nispindzurat, ninchisit, etc.
{ro: care nu este agăţat (prins, ocupat); neagăţat}
{fr: qui n’est pas pris, qui ne pas attrapé; inoccupé, chômeur}
{en: who is not caught (occupied); unemployed}
ex: ãl leagã di doi calj neacãtsats (tsi nu eara acãtsats; dit irghilii); easti neacãtsat (nu-ari lucru, shadi tutã dzua)

§ neacãtsari/neacãtsare (nea-cã-tsá-ri) sf neacãtsãri (nea-cã-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu-acatsã icã nu s-acatsã tsiva; niloari, neapucari, nispindzurari, ninchisiri, etc.
{ro: acţiunea de a nu agăţa, de a nu prinde, de a nu ocupa}
{fr: action de ne pas attraper, de ne pas saisir, de ne pas occuper}
{en: action of not catching, of not occupying, of not starting}

§ acãtsãturã (a-cã-tsã-tú-rã) sf acãtsãturi (a-cã-tsã-túrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva acatsã tsiva; atsea tsi ari acãtsatã un; apucãturã, hui, tabieti, nvets, hãri (uruti), etc.; (fig: acãtsãturã = (i) stihimã; (ii) itii, sibepi, furnjii; (iii) alatusi, nindriptati)
{ro: agăţătură, nărav}
{fr: prise, (mauvaise) manière}
{en: catch, grasp, bad habit}
ex: lj-aflai unã acãtsãturã (fig: furnjii)

§ discats (dis-cátsŭ) (mi) vb I discãtsai (dis-cã-tsáĭ), discãtsam (dis-cã-tsámŭ), discãtsatã (dis-cã-tsá-tã), discãtsari/discãtsare (dis-cã-tsá-ri) – scot (ljau, dipun, etc.) un lucru di-aclo iu easti acãtsat (spindzurat);
(expr: hiu discãtsat = nu-am lucru)
{ro: desprinde (un lucru de unde este agăţat)}
{fr: décrocher}
{en: unhook, take down}
ex: discatsã-nj giuplu di pi penurã

§ discãtsat (dis-cã-tsátŭ) adg discãtsatã (dis-cã-tsá-tã), discãtsats (dis-cã-tsátsĭ), discãtsati/discãtsate (dis-cã-tsá-ti) – (lucru) tsi easti scos di-aclo iu eara acãtsat; (loclu) di iu easti loat un lucru spindzurat; fui discãtsat
(expr: nu-avui lucru) tutã veara
{ro: desprins (de unde este agăţat)}
{fr: décroché}
{en: unhooked, taken down}

§ discãtsari/discãtsare (dis-cã-tsá-ri) sf discãtsãri (dis-cã-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-discatsã un lucru
{ro: acţiunea de a desprinde (un lucru de unde este agăţat)}
{fr: action de décrocher}
{en: action of unhooking, of taking down}

{ro: neacoperit}
{fr: decouvert}
{en: uncovered}

§ neacupiriri/neacupirire (nea-cu-pi-rí-ri) sf neacupiriri (nea-cu-pi-rírĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu nu acoapirã (alasã dizvilit) tsiva; ninviliri, neascundeari, ningrupari
{ro: acţiunea de a nu acoperi; neacoperire}
{fr: action de ne pas couvrir, de decouvrir}
{en: action of not covering, of uncovering}

§ neacupirit2 (nea-cu-pi-rítŭ) adg neacupiritã (nea-cu-pi-rí-tã), neacupirits (nea-cu-pi-rítsĭ), neacupiriti/neacupitite (nea-cu-pi-rí-ti) – tsi easti dishcljis (shi nu-ascundi simtsãmintili dealihea tsi li ari tra si spunã altili minciunoasi); cari nu easti ipucrit
{ro: care nu este ipocrit}
{fr: qui n’est pas hypocrite}
{en: who is not an hypocrite}

§ acupirãturã (a-cu-pi-rã-tú-rã) sf acupirãturi (a-cu-pi-rã-túrĭ) – lucrul cu cari s-acoapirã tsiva; anvãliturã, anvãlitoari
{ro: acoperitură}
{fr: couverture}
{en: cover}

§ acupirãmintu (a-cu-pi-rã-mín-tu) sn acupirãminti/acupirãminte (a-cu-pi-rã-mín-ti) – lucrul cu cari s-acoapirã tsiva (om, casã, lucru, etc.); cuvertã, yeambulã, vilendzã, doagã, etc.; citii, cupirish
{ro: pătură, acoperământ; acoperiş}
{fr: couverture; toit; hausse}
{en: cover, blanket; roof}
ex: bagã acupirãmintili pristi sãmari; noi avem putsãni acupirãminti (vilendzã)

§ cupirish (cu-pi-ríshĭŭ) sf cupirishuri (cu-pi-rí-shĭurĭ) – partea di casã tsi u-acoapirã; citii, acupirãmintu
{ro: acoperiş}
{fr: toit}
{en: roof}

§ discoapir (dis-cŭá-pirŭ) (mi) vb IV discupirii (dis-cu-pi-ríĭ), discupiream (dis-cu-pi-reámŭ), discupiritã (dis-cu-pi-rí-tã), discupiriri/discupirire (dis-cu-pi-rí-ri) – dau di-unã parti acupirãmintul cu cari easti-acupirit (anvilit) un lucru sh-lu-aspun ashi cum easti dealihea; aflu un lucru tsi eara ascumtu sh-lu scot tu migdani, tra s-lu veadã tutã dunjaea; dizgrop, dizvãlescu, dizvilescu
{ro: dezveli, descoperi, divulga}
{fr: (se) dévoiler, (se) decouvrir, divulguer}
{en: discover, unwrap, disclose}
ex: ficiorlu s-discupiri (s-disvãli); u discupirit (u-aflat, u-aspusit) furlichea?; nu vru s-nji discoapirã (s-nj-aspunã) tsiva; mi discupirii (dizvãlii) cã nj-eara cãldurã; s-nu tsiva di s-discoapirã (di s-aspun cari suntu, tsi minduescu dealihea) un di-alantu

§ discupirit (dis-cu-pi-rítŭ) adg discupiritã (dis-cu-pi-rí-tã), discupirits (dis-cu-pi-rítsĭ), discupiriti/discupirite (dis-cu-pi-rí-ti) – tsi-lj s-ari scoasã acupirãmintul cu cari easti nvãlit (acupirit, anvãrtit) un lucru; dizvãlit, dizvilit, discupirit
{ro: dezvelit, descoperit, divulgat}
{fr: dévoilé, decouvert, divulgué}
{en: discovered, unwrapped, disclosed}

§ discupiriri/discupi-rire (dis-cu-pi-rí-ri) sf discupiriri (dis-cu-pi-rírĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu discoapirã tsiva; dizgrupari, dizvãliri, dizviliri
{ro: acţi-unea de a dezveli, de a descoperi, de a divulga; dezvelire, desco-perire, divulgare}
{fr: action de (se) dévoiler, de (se) decouvrir, de divulguer}
{en: action of discovering, of unwraping, of disclosing}

ex: alincirea (fãnirusirea) a Hristolui

§ alincitor (a-lin-ci-tórŭ) adg alincitoari/alincitoare (a-lin-ci-tŭá-ri), alincitori (a-lin-ci-tórĭ), alincitoari/alincitoare (a-lin-ci-tŭá-ri) – tsi s-aspuni, tsi fãniruseashti, tsi da cap; tsi s-aspuni unã soi, cãndu-averlu easti cã-i altã soi; tsi-arãdi lumea; arãditor, calpuzan, calpu, aplãnãsitor, minciunos, pseftu, yealangi
{ro: care apare; înşelător}
{fr: qui surgit; trompeur}
{en: who appears; deceitful, misleading}
ex: un yis alincitor (tsi ti-arãdi, minciunos)

§ alingii/alingie (a-lin-gí-i) sf alingii (a-lin-gíĭ) – arãdeari, minciunã, psemã, yealani
{ro: înşelătorie, iluzie}
{fr: menterie, tricherie, illusion}
{en: deceit, illusion}

{en: (dog) who barks}

§ alãtrãturã (a-lã-trã-tú-rã) sf alãtrãturi (a-lã-trã-túrĭ) – (unã cu alãtrat2)

§ latru (lá-tru) vb I lãtrai (lã-tráĭ), lãtram (lã-trámŭ), lãtratã (lã-trá-tã), lãtra-ri/lãtrare (lã-trá-ri) – (unã cu alatru)
ex: cãtsaua latrã singurã, pi lunã; cãnjlji lãtrarã tutã noaptea; mi lãtrarã (fig: mi cãtigursirã) tuts cunuscutslji shi nicunuscutslji; di-aoa nculea va ti-alas s-latri (s-badz zizanj) cãt s-vrei; latrã (fig: aurlã, cãtigursea) tini, cã mini di la a mea nu es

§ lãtrat1 (lã-trátŭ) adg lãtratã (lã-trá-tã), lãtrats (lã-trátsĭ), lãtrati/lãtrate (lã-trá-ti) – (unã cu alãtrat1)

§ lãtrari/lãtrare (lã-trá-ri) sf lãtrãri (lã-trắrĭ) – (unã cu alãtrari)

§ lãtrat2 (lã-trátŭ) sn lãtraturi (lã-trá-turĭ) – (unã cu alãtrat2)
ex: avdzã lãtratlu a cãnjlor?; lãtratlu-a cãnjlor nu mi-ariseashti, easti om xen

§ lãtrãtor (lã-trã-tórŭ) adg lãtrãtoari/lãtrãtoare (lã-trã-tŭá-ri), lãtrãtori (lã-trã-tórĭ), lãtrãtoari/lãtrãtoare (lã-trã-tŭá-ri) – (unã cu alãtrãtor)

§ lãtrãturã (lã-trã-tú-rã) sf lãtrãturi (lã-trã-túrĭ) – (unã cu alãtrat2)
ex: cari bagã tu cornu lãtrãturli (fig: cãtigursirli, muzavirlãchili) a lor

§ alithina (a-lí-thi-na) adv – (unã cu alihea2)

§ arihina (a-rí-hi-na) adv – (unã cu alihea2)

§ dealihea (dea-lí-hĭa) adv – (unã cu alihea2)

§ dealihealui (dea-lí-hĭa-luĭ) adv – (unã cu alihea2)

§ dealithea (dea-líth-hĭa) adv – (unã cu alihea2)

29: va-nj talj apã dit prash s-u badz tu tseapi = zbor tsi s-dzãtsi cãndu cariva va s-aspunã cã un lucru lj-easti unã, cã nu-l mealã)
{ro: apă}
{fr: eau}
{en: water}
ex: unã lugurii, anda ari apã, domnul bea yin, anda nu-ari apã, domnul bea apã (angucitoari: moara); apa di fãntãnã nu s-alãceashti; dã-nj nã chicã di-apã; tricum nã apã mari (fig: amari; arãu mari); moashi di atseali tsi tsãn apili
(expr: moashi gioanã, mãyistrã); apa mintitã
(expr: apã alãcitã) cuciubi adutsi; apa totna s-toarnã iu lj-eara cupanja veaclji; nchisirã ntr-apã la arãu
(expr: dusirã s-lja apã di la-arãu); nj-yini apa-atsea minuta
(expr: nj-yini s-mi chish); cari va sã-sh facã apa?
(expr: si s-chishi?); armasi sã-sh facã apa
(expr: sã s-chishi); sh-fãtsea feata apa
(expr: s-chisha feata); vã fãtsets apa minutã
(expr: vã chishats); easti apã di lituryii
(expr: easti fãrã stepsu); lji nvitsai apili
(expr: huili); muljarea ts-lja apa
(expr: tsã nveatsã huili) sh-deapoea ti ncalicã; adrash guvã tu-apã
(expr: nu-adrash tsiva dip); avea faptã nã guvã ntr-apã
(expr: nu-avea faptã tsiva dip); apa doarmi, dushmanlu nu doarmi; di apã tsi doarmi s-tsã hibã fricã; apa, foclu sh-muljarea nu-au pisti; apa stãtutã amputi; apa pãnã nu s-alãceashti nu s-limpidzashti; asudai sum limbã

§ apshoarã (ap-shĭŭá-rã) sf apshoari/apshoare (ap-shĭŭá-ri) – apã putsãnã, apã njicã; (fig: apshoarã = mãcari cu multã dzamã apãtoasã)
{ro: apă puţină}
{fr: eau (en petite quantité)}
{en: water (in small amounts)}

§ apãtos (a-pã-tósŭ) adg apãtoasã (a-pã-tŭá-sã), apãtosh (a-pã-tóshĭ), apãtoasi/apãtoase (a-pã-tŭá-si) – tsi ari (multã) apã; tsi easti ca apa; tsi easti mplin cu apã; tsi easti moali ca apa; tsi sh-u-adutsi cu apa; tsi ari dzamã multã, easti dzãmos; apãtios, apos, vlãngos, vãltos, nutios
{ro: apos}
{fr: aqueux}
{en: watery}
ex: locuri apãtoasi; ghelã apãtoasã (cu dzamã multã); fãtsesh aloatlu apãtos (cu apã multã, moali); loclu apãtos (vlãngos, vãltos) nu-i bun trã casã

§ apãtios (a-pã-ti-ósŭ) adg apãtioasã (a-pã-ti-ŭá-sã), apãtiosh (a-pã-ti-óshĭ), apãtioa-si/apãtioase (a-pã-ti-ŭá-si) – (unã cu apãtos)
ex: pirde apãtios di pi oclji

§ apos (a-pósŭ) adg apoasã (a-pŭá-sã), aposh (a-póshĭ), apoasi/apoase (a-pŭá-si) – (unã cu apãtos)

§ apãtusescu (a-pã-tu-sés-cu) (mi) vb IV apãtusii (a-pã-tu-síĭ), apãtuseam (a-pã-tu-seámŭ), apãtusitã (a-pã-tu-sí-tã), apãtusiri/apãtusire (a-pã-tu-sí-ri) – umplu di apã; lj-adavgu apã (ma multã) sh-u fac luguria ma moali (unã mãcari ma dzãmoasã); l-fac apãtos; l-molj tu apã
{ro: umple cu apă; deveni apos}
{fr: remplir d’eau; devenir aqueux; rendre mou, s’amollir}
{en: fill with water; become watery; become soft}
ex: truplu nji s-apãtusi (nj-si featsi ma moali, ma molav)

§ apãtusit (a-pã-tu-sítŭ) adg apãtusitã (a-pã-tu-sí-tã), apãtusits (a-pã-tu-sítsĭ), apãtusiti/apãtusite (a-pã-tu-sí-ti) – tsi easti umplut cu apã; tsi-lj s-ari adãvgatã apã sh-faptã moali; tsi s-featsi apãtos
{ro: umplut cu apă, apos}
{fr: rempli d’eau; aqueux; mou, amolli}
{en: filled with water; watery; soft}

§ apãtusiri/apãtusire (a-pã-tu-sí-ri) sf apãtusiri (a-pã-tu-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru s-umpli cu apã, lji s-ari adãvgatã apã shi faptu moali
{ro: acţiunea de a umple cu apă; de a deveni apos}
{fr: action de remplir d’eau; de devenir aqueux; de rendre mou, de s’amollir}
{en: action of filling with water; of becoming watery; of becoming soft}