|
|
mãlatã
mãlatã (mã-lá-thã) sf mãlãti (mã-lắthĭ) – cutii mari adratã ma multu di lemnu i metal, cu cãpachi shi cljai, tu cari s-tsãn icã s-poartã di-aradã stranji; sinduchi, sfinduchi, sfenduchi; haselã, casã, caselã, cãselã, casonã
{ro: cufăr}
{fr: coffre, malle}
{en: chest, trunk}
ex: stranji noauã tu mãlatã
caselã
caselã (ca-sé-lã) sf caseli/casele (ca-sé-li) – cutii tu cari s-tsãn (s-poartã, s-vindu, etc.) lucri; cutii mari adratã ma multu di lemnu (metal, plasticã, carti groasã, etc.) tu cari s-tsãn (s-poartã, s-vindu, etc.) lucri mãri sh-greali; sfinduchi, sinduchi, haselã, casã, cãselã, casonã, mãlatã, sipeti, baulã, valitsã
{ro: cufăr, ladă}
{fr: coffre, malle, caisse de bois}
{en: chest, box, bin}
ex: caselã (sinduchi) mplinã di cãrtsã; s-lja paradz dit caselã (casã, cutii); dizvulusi casela shi lo cãts paradz vru
§ cãselã (cã-sé-lã) sf cãseli/cãsele (cã-sé-li) – (unã cu caselã)
§ casonã (ca-só-nã) sf casoni/casone (ca-só-ni) – (unã cu caselã)
ex: auãli li bagã tu casonã
§ casã2 (cá-sã) sf casi/case (cá-si) – (unã cu caselã)
(expr: casã di gaz = cutia tu cari s-bagã shi s-tsãni gazlu)
§ haselã (ha-sé-lã) sf haseli/hasele (ha-sé-li) – (unã cu caselã)
ex: haselã (sinduchea cu pai) di-al Moisi; va s-dishcljidã hasela (casona); bagã flurii tu haselã (sfinduchi)
dismãlat
dismãlat (dis-mã-látŭ) adg dismãlatã (dis-mã-lá-tã), dismãlats (dis-mã-látsĭ), dismãlati/dismãlate (dis-mã-lá-ti) – scriari neaprucheatã tu-aestu dictsiunar; vedz dizmãlat
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascãdismal
dismal (dis-málŭ) (mi) vb I dismãlai (dis-mã-láĭ), dismãlam (dis-mã-lámŭ), dismãlatã (dis-mã-lá-tã), dismãlari/dismãlare (dis-mã-lá-ri) – scriari neaprucheatã tu-aestu dictsiunar; vedz dizmal
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascãdizmal
dizmal (diz-málŭ) (mi) vb I dizmãlai (diz-mã-láĭ), dizmãlam (diz-mã-lámŭ), dizmãlatã (diz-mã-lá-tã), dizmãlari/dizmãlare (diz-mã-lá-ri) – ãlj scot hirili di cari easti faptã unã tsãsãturã; hirili es dit tsãsãturã cãndu s-arupi (cãndu s-mãcã di nvicljari, etc.); disfac (dishuts) hirili dit cari easti faptã unã cioarã (i ciorli dit cari easti faptã unã funi); dizmalj, distram, distrãmedz, strãmedz, dizbairu (fig: mi dizmal = duc unã banã arushinoasã, iu mutrescu sã-nj fac mash chefea sh-atseali tsi mi-arãsescu (fãrã s-mi minduescu cã pot s-fac arãu la altsã), multi ori banã di purnilji shi pãnghii; distorcu, dishuts, disbrãnedz, distsingu)
{ro: destrăma; destrăbăla}
{fr: (s’)effilocher, (s’)effiloquer; dérégler, débaucher}
{en: unweave, tease, unravel; become depraved, go astray}
ex: ficiorlji s-dizmãljarã (fig: duc unã banã di purnilji, s-distoarsirã) multu; s-dizmãljarã (fig: duc unã banã di purnilji, s-dishutsãrã) dicutot oaminjlji
§ dizmãlat (diz-mã-látŭ) adg dizmãlatã (diz-mã-lá-tã), dizmãlats (diz-mã-látsĭ), dizmãlati/dizmãlate (diz-mã-lá-ti) – (tsãsãturã) tsi-lj ishirã hirili di cari easti faptã (di-arupeari, di mãcari, di nvicljari, etc.); (cioarã) tsi-lj es hirili; dizmãljat, distrã-mat, strãmat, dizbãirat
{ro: destrămat; destrăbălat, desfrânat}
{fr: (s’)effilocher, (s’)effiloquer; dérégler, débaucher}
{en: unweave, tease, unravel; become depraved, go astray}
§ dizmãlari/diz-mãlare (diz-mã-lá-ri) sf dizmãlãri (diz-mã-lắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu tsiva i cariva s-dizmalã; dizmãljari, distrãmari, strãmari, dizbãirari
{ro: acţiunea de a destrăma, de a se destrăbăla; destrămare, destrăbălare}
{fr: action de (s’)effilocher, de (s’)effiloquer; de dérégler, de débaucher}
{en: action of unweaving, of teasing, of unraveling; of becoming depraved, of going astray}
§ dizmãlãrat (diz-mã-lã-rátŭ) adg dizmãlãratã (diz-mã-lã-rá-tã), dizmãlãrats (diz-mã-lã-rátsĭ), dizmãlãrati/diz-mãlãrate (diz-mã-lã-rá-ti) – tsi dutsi unã banã arushinoasã, cã-sh mutreashti mash chefea (fãrã ca si s-mindueascã cã poati s-facã arãu la altsã), multi ori banã di purnilji, curvãrilji shi pãnghii; distrãmat, dishutsãt, curvar, etc.
fãrnu
fãrnu (fắr-nu) sn fãrni/fãrne (fắr-ni) – curãili cu cari s-aspuni a calui tsi s-facã (iu si s-ducã, cãndu s-astãmãtseascã, etc.); frãn, ghemi, aghemi, afãr, cãtrãmã;
(expr: fãrnul a limbãljei = vrearea tsi u ari un tra s-tacã, s-nu spunã tsi ari tu minti, s-nu zburascã tsi nu lipseashti)
{ro: frâu}
{fr: frein, bride}
{en: rein, bridle}
ex: bagã-lj fãrnul a calui; tsãni-l fãrnul ghini; sunã fãrnul shi zãnghiili; s-disfeatsi a limbãljei fãrnu
(expr: nu tãcu sh-dzãsi tsi-avea tu minti)
§ frãn (frắnŭ) sn frãni/frãne (frắ-ni) – (unã cu fãrnu)
ex: calu nu-avea frãnlu bãgat; fãrã frãn nj-u fricã s-lu ncalic; pri-un cal albu nãs cãvalã, frãnlu-alasã, frãnlu scoalã
§ afãr (a-fắrŭ) sn afãri/afãre (a-fắ-ri) – (unã cu fãrnu)
ex: un cal cu afãr
§ nfãrnu (nfắr-nu) (mi) vb I nfãrnai (nfãr-náĭ), nfãrnam (nfãr-námŭ), nfãrnatã (nfãr-ná-tã), nfãrnari/nfãrnare (nfãr-ná-ri) – trag curãili-a fãrnului sh-lj-aspun a calui (gumarlui) s-astãmãtseascã icã iu si s-ducã; fac un lucru si sta tu-un loc i s-agãleascã di-aclo iu s-minã; l-tsãn pri cariva tra s-nu facã un lucru; nfãrnedz
{ro: înfrâna, înstruni, reţine}
{fr: brider, retenir}
{en: bridle, restrain}
ex: nfãrnã-nj (tsãni-l s-nu s-minã) calu pãnã s-mi dipun; nu pot s-lu nfãrnu (s-lu tsãn, s-lu stãpuescu); shtiu mini s-lu nfãrnu (s-lu stãpuescu)
§ nfãrnedz (nfãr-nédzŭ) (mi) vb I nfãrnai (nfãr-náĭ), nfãrnam (nfãr-námŭ), nfãrnatã (nfãr-ná-tã), nfãrnari/nfãrnare (nfãr-ná-ri) – (unã cu nfãrnu)
§ nfãrnat (nfãr-nátŭ) adg nfãrnatã (nfãr-ná-tã), nfãrnats (nfãr-nátsĭ), nfãrnati/nfãrnate (nfãr-ná-ti) – (calu) tsi ari fãrnu; (calu) tsi-lj s-ari dzãsã cu fãrnul s-astãmãtseascã icã si sh-alãxeascã calea; (omlu) tsi easti tsãnut nãpoi (astãmãtsit, stãpuit, agãlit) di la un lucru
{ro: înfrânat, înstrunit, reţinut}
{fr: bridé, retenu}
{en: bridled, restrained}
mãlathã
mãlathã (mã-lá-thã) sf mãlãthi (mã-lắthĭ) – unã cu mãlatã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: mãlatãtãcãmi/tãcãme
tãcãmi/tãcãme (tã-cắ-mi) sf tãcãnj (tã-cắnjĭ) – multimea di lucri i hãlãts di cari easti ananghi tra si s-facã un lucru; multimea di hãlãts (lingurã, furculitsã, cãtsut, etc.) di cari ari ananghi omlu tra s-mãcã la measã; multimi di stranji (custumi, alãxãminti) cu cari sã nveashti omlu; hãlãts cu cari easti ndreptu un cal tra s-hibã etim trã lucrul tsi-l fatsi (s-tragã amaxea, s-hibã ncãlicat, etc.); custumi, alãxãmintu
{ro: tacâm, costum}
{fr: équipage, costume}
{en: equipment, table cover set; suit}
ex: un spri un tãcãnjli (ca alãxãmintili) tuts; cu tãcãnj (custumi) tra s-ti lishinj di-arãdeari; Hagigogu cu tãcãmea-lj (multimea-lj, taifa-lj) di fumealji; sã-nj pitrets tãcãmi bunã (alãxãminti, stranji buni); adusi tãcãnj din Poli; avea pi nãsã tutã tãcãmea; adusi ntreaga tãcãmi tra s-fatsim cafei; acumpãrã nã tãcãmi di armi, tufechi, doauã pishtoli, un yeatagan, nã arbii shi palãshti
§ tãcmãlat (tãc-mã-látŭ) adg tãcmãlatã (tãc-mã-lá-tã), tãcmãlats (tãc-mã-látsĭ), tãcmãlati/tãcmãlate (tãc-mã-lá-ti) – (omlu, calu, etc.) tsi easti ndreptu cu tãcãmea-lj (multimea di hãlãts) di cari ari ananghi si sh-facã lucrul (s-tragã amaxea, s-hibã ncãlicat, etc.)
{ro: echipat}
{fr: équipé}
{en: equipped}
ex: tuts cu caljlji tãcmãlats (ndreptsã cu tãcãnjli a lor tra s-tragã amaxea, s-hibã ncãlicats, etc.)