DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

mureauã

mureauã (mu-reá-ŭã) sf murei (mu-réĭ) – pom tsi creashti tu livãdz, bãhceadz, uboari icã mardzina di cãljuri, cu truplu ndreptu cari s-disfatsi di la njicã nãltsimi shi ari coaja cripatã, cu frãndzã ufilisiti ca hranã trã budinj (yernji di mitasi), cu fructi njits, adunati ma multi tru un loc; yimisha faptã di-aestu pom, cãrnoasã shi mplinã di simintsã njits, di hromã albã, aroshi i lai (tsi sh-u-adutsi multu cu amura); dud/dudã, cearnicean/cearniceanã, cirnici, cernici, cirici
{ro: dud}
{fr: mûrier}
{en: mulberry tree}

§ murã2 (mú-rã) sf muri/mure (mú-ri) – yimisha faptã di mureauã (tsi sh-u-adutsi multu cu aznjura, znjura, cãpinca); amurã, mãnazi, manazi, dudã, cearniceanã, cirnici, cernici, cirici, tseritsã
{ro: dudă}
{fr: mûre}
{en: mulberry}
ex: curã sãndzi lai ca mura

§ amurã2 (a-mú-rã) sf amuri/amure (a-mú-ri) – (unã cu murã2)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

cearnicean

cearnicean (cĭar-ní-cĭanŭ) sm cearniceanj (cĭar-ní-cĭanjĭ) – pom tsi creashti tu livãdz, bãhceadz, uboari icã mardzina di cãljuri, cu truplu ndreptu cari s-disfatsi di la njicã nãltsimi shi ari coaja cripatã, cu frãndzã ufilisiti ca hranã trã budinj (yernji di mitasi), cu fructi njits, adunati ma multi tru un loc; cirnici, cernici, cirici, mureauã, dud
{ro: dud}
{fr: mûrier}
{en: mulberry tree}

§ cirnici1 (cir-nícĭŭ) sm cirnici (cir-nícĭ) – (unã cu cearnicean)

§ cernici1 (cer-nícĭŭ) sm cernici (cer-nícĭ) – (unã cu cearnicean)

§ cirici1 (ci-rícĭŭ) sm cirici (ci-rícĭ) – (unã cu cearnicean)
ex: frãndzãli-a ciricilor suntu hrana-a yernjilor di mitasi

§ cearniceanã (cĭar-ní-cĭa-nã) sf cearniceani/cearniceane (cĭar-ní-cĭa-ni) – yimisha datã di pomlu cearnicean, cãrnoasã shi mplinã di simintsã njits, di hromã albã, aroshi i lai (tsi sh-u-aduc multu cu amura); cirnici, cernici, cirici, tseritsã, amurã, murã, dudã; (fig: cearniceanã (adg) = lai ca unã cearniceanã)
{ro: dudă; mură}
{fr: mûre}
{en: mulberry; blackberry}

§ cirnici2/cirnice (cir-ní-ci) sf cirnici/cirnice (cir-ní-ci) – (unã cu cearniceanã)
ex: gura lilici shi inima cirnici (fig: lai ca cirnicea, amura)

§ cernici2/cernice (cer-ní-ci) sf cernici/cernice (cir-ní-ci) – (unã cu cearniceanã)

§ cirici2/cirice (ci-rí-ci) sf cirici/cirice (ci-rí-ci) – (unã cu cearniceanã)

§ tseritsã (tse-rí-tsã) sf tseritsã (tse-rí-tsã) – (unã cu cearniceanã)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

cumar

cumar (cú-marŭ) sm cumari (cú-marĭ) – numã datã la ma multi turlii di arburits tsi crescu, di-aradã, tu locurli ma caldi (ca, bunãoarã, locurli deavãrliga di Marea Miditiranã), criscutã di om trã mushuteatsa-a frãndzãlor njits, strimti sh-lundzi cu hromã di asimi tsi-armãn verdzã tut anlu, sh-a fructilor njits galbini, aroshi i albi, buni tu mãcari
{ro: cătină}
{fr: arbousier, argousier, tamarinier}
{en: arbutus tree, german tamarisk, sea buckthorn, cane-apple}

§ cumarã3 (cú-ma-rã) sf cumari/cumare (cú-ma-ri) – fructul faptu di cumar; cumãreauã, curmãreauã, cumureauã
{ro: cătină}
{fr: arbouse, cuscute d’Europe}
{en: arbutus berry}

§ cumureauã (cu-mu-reá-ŭã) sf cumurei (cu-mu-réĭ) – (unã cu cumar, cumarã3)

§ cumãreauã (cu-mã-reá-ŭã) sf cumãrei (cu-mã-réĭ) – (unã cu cumar, cumarã3)

§ curmãreauã1 (cur-mã-reá-ŭã) sf curmãrei (cur-mã-réĭ) – (unã cu cumar, cumarã3)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

dud2

dud2 (dúdŭ) sm dudz (dúdzĭ) – pom tsi creashti tu livãdz, bãhceadz, uboari icã mardzina di cãljuri, cu truplu ndreptu cari s-disfatsi di la njicã nãltsimi shi ari coaja cripatã, cu frãndzã ufilisiti ca hranã trã budinj (yernji di mitasi), cu fructi njits, adunati ma multi tru un loc, cãrnoasi shi mplini di simintsã njits, di hromã albã, aroshi i lai (tsi sh-u-aduc multu cu amura); mureauã, cearnicean, cirnici, cernici, cirici
{ro: dud}
{fr: mûrier}
{en: mulberry tree}

§ dudã (dú-dã) sf dudi/dude (dú-di) – yimisha faptã di pomlu dud; amurã, murã, mãnazi, manazi, cearniceanã, cirnici, cernici, cirici
{ro: dudă}
{fr: mûre}
{en: mulberry}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

Ipir

Ipir (Í-pirŭ) sm fãrã pl – parti (nai) dit Grãtsii, tsi s-aflã cãtrã Notlu-a Machiduniiljei, tu cari bãneadzã sh-multsã armãnj; Epir
{ro: Epir}
{fr: Épire}
{en: Epirus}

§ Epir (É-pirŭ) sm fãrã pl – (unã cu Ipir)

§ ipirot (i-pi-rótŭ) sm, sf ipiroatã (i-pi-rŭá-tã), ipirots (i-pi-rótsĭ), ipiroati/ipiroate (i-pi-rŭá-ti) – un di-atselj tsi bãneadzã i yini dit Ipir
{ro: epirot}
{fr: habitant d’Épire}
{en: inhabitant of Epirus}

§ epirot (e-pi-rótŭ) sm, sf epiroatã (e-pi-rŭá-tã), epirots (e-pi-rótsĭ), epiroati/epiroate (e-pi-rŭá-ti) – (unã cu epirot)
ex: mãratslji, lai, epirots s-dusirã Mureauã tuts; ma gionj di-armãnjlji epirots sh-ma-alumtãtori di fãrshirots pri lumi, sãnãtati!

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

jirgãnjat

jirgãnjat (jir-gã-njĭátŭ) sm, sf jirgãnjatã (jir-gã-njĭá-tã), jirgãnjats (jir-gã-njĭátsĭ), jirgãnjati/jirgãnjate (jir-gã-njĭá-ti) – un tsi bãneadzã i s-tradzi di cãtrã locurli di Jarcanj (Sharganj), unã veaclji hoarã armãneascã dit Arbinshia dit Not; shirgãnjat, sãrcanjiot, yirgãnat
{ro: locuitor din Jarganj}
{fr: habitant de Jarganj}
{en: inhabitant of Jarganj}

§ jircãnjat (jir-cã-njĭátŭ) sm, sf jircãnjatã (jir-cã-njĭá-tã), jircãnjats (jir-cã-njĭátsĭ), jircãnjati/jircãnjate (jir-cã-njĭá-ti) – (unã cu jirgãnjat)

§ shirgãnjat (shir-gã-njĭátŭ) sm, sf shirgãnjatã (shir-gã-njĭá-tã), shirgãnjats (shir-gã-njĭátsĭ), shirgãnja-ti/shirgãnjate (shir-gã-njĭá-ti) – (unã cu jirgãnjat)
ex: unã featã shirgãnjatã (di Jarcanj)

§ yirgãnat (yir-gã-nátŭ) sm, sf yirgãnatã (yir-gã-ná-tã), yirgãnats (yir-gã-nátsĭ), yirgãnati/yirgãnate (yir-gã-ná-ti) – (unã cu jirgãnjat)
ex: unã featã yirgãnatã

§ sãrcanjot (sãr-ca-njĭótŭ) sm sf sãrcanjoatã (sãr-ca-njĭŭá-tã), sãrcanjots (sãr-ca-njĭótsĭ), sãrcanjoati/sãrcanjoate (sãr-ca-njĭŭá-ti) (unã cu jirgãnjat)
ex: mãratslji di sãrcanjots s-dusirã Mureaua tuts

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

mãnazi2/mãnaze

mãnazi2/mãnaze (mã-ná-zi) sf mãnãzi (mã-nắzĭ) – yimisha faptã di pomlu mureauã, njicã, adunati ma multi tru un loc, cãrnoasã shi mplinã di simintsã njits, di hromã albã, aroshi i lai (tsi sh-u-adutsi multu cu aznjura, znjura, cãpinca, amura); manazi, amurã, murã, dudã, cearniceanã, cirnici, cernici, cirici, tseritsã
{ro: dudă}
{fr: mûre}
{en: mulberry}

§ manazi2/manaze (ma-ná-zi) sf mãnãzi (mã-nắzĭ) – (unã cu murã2)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

trag

trag (trágŭ) (mi) vb III shi II trapshu (tráp-shĭu), trãdzeam (trã-dzeámŭ), traptã (tráp-tã), tradziri/tradzire (trá-dzi-ri) shi trãdzeari (trã-dzeá-ri) –
1: fac un copus tra s-lu-adar un lucru si s-minã cãtrã mini (s-lu-aprochi, s-lu scot dit un loc, dit unã groapã iu s-aflã, etc.);
2: tindu tsiva; fac un lucru (funi, pãndzã, cãmeashi, etc.) si s-tindã;
3: aduchescu unã dureari trupeascã i sufliteascã (cã suntu lãndzit, cã am cripãri, etc.); vãsãnipsescu, mi pidip-sescu, mi doari, munduescu, aravdu, pat, mi nvirinedz, etc.;
(expr:
1: trag cu ocljul (cu coada-a ocljului) = mutrescu niheamã ca peascumta tra s-nu mi-aducheascã alantsã;
2: trag cu ureaclja = ciulescu urecljili tra s-avdu zboarã spusi peanarga tra s-nu li avdã tutã dunjaea;
3: ãlj trag un oclju (un pulj) di somnu = dormu trã putsãn chiro; u ljau di ureaclji;
4: nj-trag suflitlu = (i) mizi pot s-adilj (cã hiu avursit, aush, etc.); (ii) nj-caftu arihatea dupã tsi fac un mari copus; (iii) hiu tu oara tsi easti s-mor;
5: trag s-mor, trag di moarti = nj-vinji oara di moarti, hiu etim s-mor;
6: trag tu zigã = ngrec greu;
4: tradzi vimtul = suflã (bati) vimtul;
7: trag corlu = intru sh-gioc tu caplu di cor;
8: trag calea = nchisescu calea, mi duc, fug, imnu, alag, etc.;
9: trag ninti = nchisescu;
10: trag nã banã = duc nã banã, bãnedz nã banã;
11: trag mãnã (di la un lucru) = mi-alas (di-un lucru), lu-alas lucrul;
12: trag tufechea = amin, discarcu tufechea;
13: trag unã tsigarã = beau unã tsigarã cu aprindearea-a tsigariljei shi trãdzearea-a fumlui di tsigarã tu cheptu;
14: mi trag nãpoi = mi dau nãpoi, nãpuescu;
15: li trag groasi, mi trag mari = pistipsescu (icã voi s-fac lumea s-pistipseascã) sh-mi portu (mi cãmãrusescu, etc.) dip ca un om mari (nvitsat, avut, etc.) cu tuti cã nu hiu;
16: trag ca calu la ordzu; vrei cal, ordzu? = trag cu multã mirachi, voi multu s-lu fac un lucru;
17: trãdzem shcurtitsa = alidzem pri cariva dupã cum cadi tihea-a omlui, cu arcarea di zari, cu trãdzearea di limnitsi, etc.)
{ro: trage; sufla; duce; pleca, porni; suferi; renunţa; întinde; descărca; fuma (ţigare); retrage; se crede (se purta ca) cineva important; etc.}
{fr: tirer; souffler; mener; s’en aller, marcher; souffrir, endurer; renoncer; étendre; sérancer, carder; décharger; fumer; retirer; s’en faire accroire; etc.}
{en: pull; blow (wind); lead (a life); leave, start; suffer; renounce; spread, stretch; card (wool), smoke (cigarette); withdraw; etc.}
ex: di trãdzearea di funi, nj-si tãljarã dzeadzitli; tradzi un, tradzi alantu; mini-l trapshu cã vrea s-lu calcã un cal; dupã tsi trapsi (tsi-arãvdã) cãt trapsi (cãt arãvdã); nu trapsi (nu-s mundui, nu-arãvdã) di foami; dupã tsi tuts trapsirã corlu

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn