|
|
mpistimen
mpistimen (mpis-ti-ménŭ) sm, sf, adg – vedz tu pisti1
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: pisti1astãsidã
astãsidã (as-tã-sí-dã) sf astãsidz (as-tã-sídzĭ) – unã soi di scamnu dit bisearicã (astãsit di-unã parti sh-di-alantã ningã stizmã) iu sta mpistimenjlji (di-arada ndrupãts shi mprostsã) di lu-ascultã preftul cãndu dghivãseashti; loclu (scamnul) iu shadi di cãntã psaltul (di-arada mprostu) tu bisearicã
{ro: strană}
{fr: stalle d’église}
{en: stall (in church)}
ex: stai tu astãsidã
§ stisidã (sti-sí-dã) sf stisidz (sti-sídzĭ) – (unã cu astãsidã)
ex: lutsescu shi stisidzli (stalili)
§ stalã (stá-lã) sf stali/stale (stá-li) – (unã cu astãsidã)
dogmã
dogmã (dóg-mã) sf dogmati/dogmate (dóg-ma-ti) – nom tsi spuni a unui cum lipseashti si s-poartã; nom di timelj a unei pisti tsi lipseashti aprucheari di mpistimenj fãrã cãtigursiri; semnu (tihisiri, faptã, hiintsã, cucuvai, etc.) tsi-lj da a omlui unã noimã cã va si s-facã tsiva
{ro: dogmă, semn}
{fr: précepte, indice}
{en: precept, sign}
ex: nj-deadi slabi dogmati (slabi seamni)
ivlavii/ivlavie
ivlavii/ivlavie (i-vlá-vi-i) sf ivlavii (i-vlá-viĭ) – harea tsi-l fatsi un crishtin s-hibã bun mpistimen, si s-ducã totna la bisearicã shi s-facã tuti arãdzli tsi li caftã pistea crishtineascã
{ro: evlavie}
{fr: piété, dévotion}
{en: piety, devotion}
§ ivlavios (i-vla-vi-ósŭ) adg ivlavioasã (i-vla-vi-ŭá-sã), ivlaviosh (i-vla-vi-óshĭ), ivlavioa-si/ivlavioase (i-vla-vi-ŭá-si) – (om) tsi dutsi unã banã crishtineascã cu tuti adetsli a ljei, cari s-dutsi dipriunã la bisearicã si si ncljinã al Dumnidzã; triscu
{ro: evlavios, cucernic}
{fr: dévot, pieux}
{en: pious, religious}
litãnii/litãnie
litãnii/litãnie (li-tã-ní-i) sf litãnii (li-tã-níĭ) – arigeai lungã (tsi nu pari s-bitiseascã vãrãoarã) grãitã di-aradã di preftu sh-di mpistimenj deadun; parataxi cu cãntãri sh-rigei (ca s-agiutã Dumnidzãlu, bunãoarã, ta s-da ploai, etc.)
{ro: litanie}
{fr: litanie, procession (accompagnée de chants)}
{en: litany, procession (with chants and prayers)}
muezim
muezim (mu-ĭe-zímŭ) sm muezinj (mu-ĭe-zínjĭ) – preftul di pisti nturtseascã cari cljamã mpistimenjlji turtsã dit minarei tra si si ncljinã-al Allah; hogi, huge, imam
{ro: hoge, imam}
{fr: imam, prêtre musulman}
{en: imam, prayer leader of Islam}
ex: muezimlu (hogea, imamlu) di la geamia amirãreascã ari boatsi vãrtoasã
pisti1/piste
pisti1/piste (pís-ti) sf fãrã pl – ncreadirea tsi u ari cariva cã easti un Dumnidzã tu lumi cari featsi nomurli tsi el prindi s-li-ascultã; ncreadirea tsi u ari cariva cã un lucru easti dealihea; trischii, nom, dinã, fedi, vireauã, imani, besã
(expr: pistea-a mã-sai = angiurãturã urutã di pisti)
{ro: credinţă, religie}
{fr: foi, croyance, religion}
{en: faith, religion}
ex: am mari pisti (ncreadiri, besã) pi zborlu-a tãu; pistea-a noastrã easti-atsea crishtinã; eara crishtinã di pisti; tuts tri pisti murim noi; a dushmanlui pisti nu-lj dã (nu-lj fã ncreadiri)
§ embistosini (em-bis-to-sí-ni) sf embistosinj (em-bis-to-sínjĭ) – ncreadirea tsi u ari omlu cã un lucru easti dealihea; pistipsirea tsi lj-u fats a unui cã va facã ashi cum dzãtsi; cãndãrsirea cã nu va ti pruda la dushman; ncreadiri, besã, pisti, mbithar
{ro: încredere}
{fr: confiance}
{en: trust}
§ mbitar (mbi-thárŭ) sn pl(?) – pistipsirea tsi lj-u fats a unui cã va facã ashi cum dzãtsi; cãndãrsirea cã nu va ti pruda la dushman; ncreadirea tsi u ari omlu cã un lucru easti dealihea; ncreadiri, besã, pisti, embistosini
{ro: încredere, curaj}
{fr: confiance, courage}
{en: trust, courage}
ex: cãt mbitar (cãtã ncreadiri) aveam trã cama ghini, ahãt mi-aflai pri mari-arãu
§ pistimen (pis-ti-ménŭ) sm, sf, adg pistimenã (pis-ti-mé-nã), pistimenj (pis-ti-ménjĭ), pistime-ni/pistimene (pis-ti-mé-ni) – omlu tsi ari unã pisti; om tsi pistipseashti tu Dumnidzãlu-a lui; om a curi ãlj fats besã sh-pots s-lji zburãshti fãrã s-tsã hibã fricã cã va ti pruda la altsã; om tu cari ai ncreadirea cã va facã tsi va-lj dzãts; om di besã; embistimen, mpistimen, mbistimen, besalã, amaneci, pisto
{ro: credincios, confidant}
{fr: croyant, homme de confiance, confidant}
{en: faithful, trusty man, confidant}
ex: pistimenjlj (besaladzlji) a tãi fãrtats; avea la ahciani nã pistimenã (muljari di ncreadiri) cari avea tuti zaireili pi mãna-a ljei
vãnghelj
vãnghelj (vãn-ghĭeljĭŭ) sn vãnghealji/vãnghealje (vãn-ghĭá-lji) – parti di Vivlia-a crishtinjlor iu s-aspun zboarã shi fapti di-a Hristolui, ashi cum suntu-adusi-aminti di apostuljlj-a lui; vinghelj
{ro: evanghelie}
{fr: évangile}
{en: gospel}
ex: cãndu intrã n bisearicã, ma cãnta vãngheljlu; fã tsi dzãtsi vãngheljlu, ma nu sh-tsi nu dzãtsi
§ vinghelj (vin-ghĭeljĭŭ) sn vinghealji/vinghealje (vin-ghĭá-lji) – (unã cu vãnghelj)
ex: loats shapti vinghealji sh-lãsats-li unã noapti ningã lipsan
§ vãnghilisescu (vãn-ghi-li-sés-cu) vb IV vãnghilisii (vãn-ghi-li-síĭ), vãnghiliseam (vãn-ghi-li-seámŭ), vãnghilisitã (vãn-ghi-li-sí-tã), vãnghilisiri/vãnghilisire (vãn-ghi-li-sí-ri) – lã zburãscu-a pãngãnjlor (a atsilor tsi nu suntu crishtinj) di bana shi nvitsãturli-a Hristolui (ashi cum suntu scriati tu vãnghelj), tra s-lji bag di cali shi s-lji fac crishtinj; (ca preftu) tsãn un zbor la bisearicã dupã tsi bitisescu lituryia sh-lã zburãscu a mpistimenjlor di nvitsãturli shi nomurli crishtineshti dit vãnghelj; didãxescu
{ro: propovădui, predica}
{fr: prêcher}
{en: preach, sermonize}
ex: apostuljlji s-arãspãndirã cai ncoa, cai nclo ca s-vãnghiliseascã
§ vãnghilisit (vãn-ghi-li-sítŭ) adg vãn-ghilisitã (vãn-ghi-li-sí-tã), vãnghilisits (vãn-ghi-li-sítsĭ), vãnghilisi-ti/vãnghilisite (vãn-ghi-li-sí-ti) – tsi-lj s-ari spusã di bana shi nvitsãturli-a Hristolui; didãxit
{ro: propovăduit, predicat}
{fr: prêché}
{en: preached, sermonized}
§ vãnghilisiri/vãnghilisire (vãn-ghi-li-sí-ri) sf vãnghilisiri (vãn-ghi-li-sírĭ) – atsea tsi fatsi atsel tsi vãnghiliseashti; didãxiri
{ro: acţiunea de a propovădui, de a predica; propovăduire, predicare}
{fr: action de prêcher}
{en: action of preaching, of sermonizing}
§ Vãnghilizmo (Vãn-ghi-liz-mó) sm fãrã pl – sãrbãtoarea crishtineascã tsi cadi pi 25-lji di Martsu, cãndu s-adutsi aminti shi s-yiurtiseashti dzua tsi Ayilu-lj dzãsi ali Stãmãrii cã dupã nauã mesh va s-amintã un njic (Hristolu, Hiljlu-al Dumnidzã)