Dictsiunar

miryiulogh

miryiulogh (mir-yĭu-lóghŭ) sn miryiuloayi/miryiuloaye (mir-yĭu-lŭá-yi) – unã cu miryiulog

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: miryiulog

miryiulog

miryiulog (mir-yĭu-lóghŭ) sn – vedz tu miryiuloi

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: miryiuloi

aradã2 (a-rá-dã) sf arãdz (a-rắdzĭ) – unã adeti armasã di pãpãnj-strãpãpãnj; unã adeti (nvitsãturã, areu, tabieti, dat, hui, etc.) nvi-tsatã dupã fãtsearea di multi ori a idyiului lucru; adeti, hui; unã adeti crishtineascã tsi s-adarã la mortsã cu plãndzearea (miryiu-luxirea, butsirea, jilirea, etc.) la caplu-a mortului, cu darea di la bisearicã (misalea, coliva, puminia, etc.) dupã tsi moari omlu, etc.; miryiuloi, miryiulog, miruloyi, boatsit; misali, trisalj, trisayi, colivã;
(expr:
1: cum u-adutsi arada = cum easti (u caftã) adetea, cum nã si cadi);
2: sã-nj fac arada = s-fac dupã cum u caftã adetea)
{ro: bocet; parastas, pomană}
{fr: lamentation, complainte, myriologue; requiem, aumône}
{en: lament, wail; memorial service, requiem, alms}
ex: nã cunoshti arãdzli (adetsli); dupã cum n-adutsi arada (dupã cum u caftã adetea; icã, (vedz aradã1), dupã loclu tsi lu-avem tu-aradã); s-ti mãrits sh-tini s-tsã fats arada (s-fats dupã cum easti adetea); lj-avea faptã tuti arãdzli di moarti
(expr: dãrli, adetsli crishtineshti)

§ arãdãpsescu2 (a-rã-dãp-sés-cu) vb IV arãdãpsii (a-rã-dãp-síĭ), arãdãpseam (a-rã-dãp-seámŭ), arãdãpsitã (a-rã-dãp-sí-tã), arãdãpsiri/arãdãpsire (a-rã-dãp-sí-ri) – fac arãdzli-a unui mortu; lj-fac misalea-a unui mortu; plãngu shi jilescu multu trã un mortu (cu zghicuri shi shcljimurãri); arãdãsescu, arãbdãsescu, arãvdãsescu, miryiu-luxescu, mirulyisescu, butsescu, jilescu, zghilescu, plãngu
{ro: boci, face un parastas}
{fr: lamenter, chanter des complaintes (en pleurant quelqu’un)}
{en: lament, wail}
ex: arãdãpsim (butsim, miryiuluxim) mortul; shtia muljarea aestã s-arãdãpseascã (pãrã-vulseascã) multi la plãngu

§ arãdãpsit2 (a-rã-dãp-sítŭ) adg arãdãpsitã (a-rã-dãp-sí-tã), arãdãpsits (a-rã-dãp-sítsĭ), arãdãpsi-ti/arãdãpsite (a-rã-dãp-sí-ti) – (mortul) a curi si s-fac arãdzli; (mortul) tsi easti plãmtu shi jilit (cu zghicuri shi shcljimurãri); miryiuluxit, mirulyisit, arãdãsit, arãbdãsit, arãvdãsit, butsit, jilit, zghilit, plãmtu
{ro: bocit}
{fr: lamenté, chanté des complaintes (en pleurant quelqu’un)}
{en: lamented, wailed}

§ arãdãpsiri2/arã-dãpsire (a-rã-dãp-sí-ri) sf arãdãpsiri (a-rã-dãp-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-adarã arãdzli-a unui mortu; miryiuluxiri, mirulyisiri, arãdãsiri, arãbdãsiri, arãvdãsiri, butsiri, jiliri, zghiliri, plãndziri, plãndzeari

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn

boatsi/boatse

boatsi/boatse (bŭá-tsi) sf bots (bótsĭ) –
1: vrondul tsi s-avdi cãndu omlu dishcljidi gura sh-alasã vimtul s-treacã prit coardili-lj tsi s-aflã tu gushi; zghic, zghicut; vrondul tsi s-fatsi (sh-ureaclja poati s-lu avdã) cãndu treamburã unã coardã (dit gusha-a omlui, di avyiulii, sh-multi alti soi di lucri);
2: sutsata tsi u fatsi un niho, cu un altu niho tsi-lj s-uidiseashti sh-asunã mushat la ureaclji; ih, niho, miludii;
(expr:
1: bag boatsea = nchisescu s-aurlu; butsescu;
2: grescu cu boatsi; alinai boatsea = grescu cu boatsi vãrtoasã, aurlu;
3: nj-si-acatsã boatsea = nu pot si zburãscu ghini (cã u-am boatsea avãrgãsitã, avrãhnjisitã), zburãscu vrãhnos;
4: pri un grai, pri unã boatsi = tuts dzãtsem unã soi, cu unanimitati;
5: nu scot nitsiunã boatsi = tac sh-nu dzãc tsiva, stau tãcut;
6: am unã boatsi mushatã = cãntu mushat;
7: tsãn boatsea la cãntari = tsãn niholu;
8: trag boatsea = lundzescu boatsea)
{ro: voce, strigăt; sunet; acompaniament}
{fr: voix, cri; son; accompagnement}
{en: voice, shout; sound; accompaniment}
ex: boatsea njicã sh-gura mari (angucitoari: tufechea); boatsi nu-ari sh-multi greashti (angucitoari: cartea); boatsi-aratsi tu pãduri (angucitoari: chiprul); boatsea al Toli bumbunidzã; sh-umplu cãmpurli di bots (zghicuri); easi nveasta, bagã boatsea
(expr: scoati zghicuti, aurlã); cloputi bãtea cu bots (ihuri) ãntunicati; la cãntitsli fãrshiruteshti, un cãntã, altu talji cãnticlu, sh-alantsã tsãn boatsea
(expr: tsãn niholu); cãntic cu bunã boatsi (miludii); chipurlu nu-ari bunã boatsi; grea cu boatsi
(expr: grea cu boatsi vãrtoasã, aurlã) tra s-ti avdã; nu scoati vãrã boatsi
(expr: tats, nu dzã tsiva); avea mushatã boatsi (cãnta mushat) ljirtatlu

§ boatsit (bŭá-tsitŭ) sn boatsi-ti/boatsite (bŭá-tsi-ti) – boatsea vãrtoasã, zghicurli shi shclji-murãrli tsi si scot (ma multu di muljeri) cãndu plãngu un mortu (jilescu shi pãrãvulsescu fapti dit bana-a mortului); miryiulog, miryiuloi, miruloyi, cãntic di mortu
{ro: bocet}
{fr: lamentation, complainte, myriologue}
{en: lament, wail}
ex: di iu yin boatsitli aesti?; boatsitli-a ljei ti fãtsea s-plãndzi

§ butsescu (bu-tsés-cu) (mi) vb IV butsii (bu-tsíĭ), butseam (bu-tseámŭ), butsitã (bu-tsí-tã), butsiri/butsire (bu-tsí-ri) – plãngu shi jilescu multu un mortu shi dzãc (cu zghicuri shi shcljimurãri) zboarã tsi aduc aminti tihisiri dit bana-a mortului sh-di-atselj tsi-alãsã dupã el; miryiu-luxescu, mirulyisescu, arãdãsescu, arãdhãpsescu, arãbdãsescu, arãvdãsescu, jilescu, zghilescu, plãngu, cãntu

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn

cãntu1

cãntu1 (cắn-tu) vb I cãntai (cãn-táĭ), cãntam (cãn-támŭ), cãntatã (cãn-tá-tã), cãntari/cãntare (cãn-tá-ri) –
1: scot din gurã bots mushati di muzicã unã dupã-alantã (ca un cãntic), icã ma multi bots tsi s-avdu deadun (ca armunii); dzãc (shuiru) un cãntic; bat unã hãlati muzicalã (laternã; cu flueara, cu-avyiulia, etc.);
2: plãngu shi jilescu multu trã un mortu shi dzãc zboarã (cu zghicuri shi shcljimurãri) tsi aduc aminti di bana-a mortului sh-di-atselj tsi-alãsã dupã el; bag boatsea shi zghilescu di dureari la mortu; butsescu, miryiuluxescu, mirulyisescu, zghilescu, plãngu;
3: mutrescu gramatili di pi-unã carti shi grãescu cu boatsea i aduchescu cu mintea atseali tsi suntu scriati; aleg, dyivãsescu, dyiuvãsescu, ghivisescu, ghivãsescu, yivãsescu, ghiuvãsescu, yiuvãsescu;
(expr: cum va-lj cãntu, acshi va gioacã = tsi va-lj dzãc, ashi va facã)
{ro: cânta (cu vocea sau dintr-un instrument); boci; citi}
{fr: chanter; jouer un instrument; pleurer (un mort); lire}
{en: sing; play an instrument; wail, lament; read}
ex: feata cãntã mushat sh-tr-atsea-lj cãftãm s-nã cãntã dauã cãntitsi; cãntã sh-gioacã hãriosh; lãngãros cãntã (bati) flueara; cãntã (bati) cu flueara; un di un si mbãirãm, lailu tate si-l cãntãm (miryiuluxim, jilim, zghilim); nveasta al prãmãteftu cãntã (dyiuvãsi) cartea; acats s-lji cãntu (s-lji dyivãsescu, s-lj-aleg) cartea; pots nipoati s-cãntsã (s-nji dyivãseshti) un tel?; vream s-nj-u cãntsã (s-nj-u-aledz, s-nj-u dghivãseshti) cartea; shtii s-cãntã (sã dghivãseascã) shi sã scrii; cãntã-nj (dhivãsea-nj, aleadzi-nj) aestã carti; nu putui s-cãntu (s-u ghiuvãsescu) cartea; s-cãntari apostulu tsã dau doi aslanj; dishcljisi cartea s-veadã tsi cãntã

§ cãntat1 (cãn-tátŭ) adg cãntatã (cãn-tá-tã), cãntats (cãn-tátsĭ), cãntati/cãntate (cãn-tá-ti) –
1: (cãntic) tsi easti cãntat cu boatsea; (cãntic) tsi easti bãtut cu flueara (avyiulia, etc.); (flueara, avyiulia, etc.) tsi easti bãtutã;
2: (mortul) tsi easti jilit; butsit, miryiuluxit, mirulyisit, zghilit, plãmtu;
3: (carti) tsi easti aleaptã, dyivãsitã, dyiuvãsitã, ghivisitã, ghivãsitã, yivãsitã, ghiuvãsitã, yiuvãsitã
{ro: cântat (cu vocea sau dintr-un instrument); bocit; citit}
{fr: chanté; joué (un instrument); pleuré (un mort); lu}
{en: sung; played (song, instrument); wailed, lamented; read}
ex: cãnticlu nu-i ghini cãntat

§ cãntari1/cãntare (cãn-tá-ri) sf cãntãri (cãn-tắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-cãntã; bãteari (di pulj, cu flueara, cu avyiulia, etc.); jiliri; butsiri, miryiuluxiri, mirulyisiri, zghiliri, plãndzeari; alidzeari, dyivãsiri, dyiuvãsiri, ghivisiri, ghivãsiri, yivãsiri, ghiuvãsiri, yiuvãsiri;

(expr: cãntarea-a cucotslor = hãryii, criparea di dzuã, ndzari, etc.)
{ro: acţiunea de a cânta (cu vocea sau dintr-un instrument); de a boci; de a citi; de a spune baliverne}
{fr: action de chanter; de jouer un instrument; de pleurer (un mort); de lire; de raconter des sornettes}
{en: action of singing; of playing an instrument; of wailling, of lamenting; of reading; of telling cock-and-bull stories}
ex: fãrshirotlu-i fãrã cripari, tutã dzua pri cãntari; mushati cãntãri furã adzã la bisearicã; s-aproachi cãntarea-a cucotslor
(expr: hãryia, oara tsi cãntã cucotslji); la tini mãcari-beari, sh-la mini cãntari; veara tutã tu cãntari, sh-earna tutã tu uhtari

§ nicãntat1 (ni-cãn-tátŭ) adg nicãntatã (ni-cãn-tá-tã), nicãntats (ni-cãn-tátsĭ), nicãntati/nicãntate (ni-cãn-tá-ti) – tsi nu easti cãntat (cu boatsea); (flueara, avyiulia, etc.) tsi nu easti bãtutã; (mortul) tsi nu easti jilit (butsit, miryiuluxit, mirulyisit, zghilit, plãmtu); (carti) tsi nu easti aleaptã (dyivãsitã, etc.)
{ro: necântat (cu vocea sau dintr-un instrument); nebocit; necitit}
{fr: qui n’est pas chanté; qui n’est pas joué (un instrument musical); qui n’est pas pleuré (un mort); qui n’est pas lu}
{en: that is not sung or played (song, instrument); who is not wailed, lamented (dead man); that is not read (letter, book)}

§ nicãntari1/nicãntare (ni-cãn-tá-ri) sf nicãntãri (ni-cãn-tắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu nu s-cãntã (nu s-bati, nu s-jileashti, nu si dyivãseashti, etc.)
{ro: acţiunea de a nu cânta (boci; citi)}
{fr: action de ne pas chanter (jouer un instrument, pleurer un mort; lire un livre)}
{en: action of not singing, of not playing an instrument, of not wailling, of not lamenting, of not reading}

§ cãntic1 (cắn-ticŭ) sn cãntitsi/cãntitse (cắn-ti-tsi) –
1: aradã di bots dultsi fapti cu gura (i cu bãtearea di fluearã, di-avyiulii, etc.) tsi-asunã mushat ca unã miludhii, un ih, etc.; cãntari, miludii, ih, batiri, bãteari (di pulj, fluearã, etc.);
2: isturii aspusã (spuneari) tu versuri cu rimã shi ritmu; puizii;
3: cãntic di moarti, boatsit, miryiulog, miruloyi
(expr: scot (scol) un cãntic = fac un cãntic (puizii) tu cari aspun (mãrescu, aduc aminti, etc.) un lucru, un giunatic, unã isturii, etc. tsi s-ari faptã dealihea i mash tu mintea-a omlui)
{ro: cântec, poezie}
{fr: chanson, poesie}
{en: song, poem}
ex: ari multi turlii di cãntitsi: cãntic di vreari, cãntic di xeani, cãntic veclju, cãntic di njits, cãntic di jali, cãntic furescu; cãnticlu nu-ari domnu; nu s-avdu, nits cãntitsi tu-arãzboai; bagã-u s-cãntã, cã shtii cãntitsi mushati; cãntic va nã scoatã eali
(expr: va s-facã un cãntic i puizii trã lucrili tsi-avem faptã); boatsea-a ljei, cãntic di moarti
(expr: boatsit)

§ cãntic2 (cắn-ticŭ) vb I cãnticai (cãn-ti-cáĭ), cãnticam (cãn-ti-cámŭ), cãnticatã (cãn-ti-cá-tã), cãnticari/cãnticare (cãn-ti-cá-ri) – cãntu un cãntic ti njits, tra s-lu fac s-doarmã i s-isihãseascã natlu dit sãrmãnitsã
{ro: cânta un cântec de leagăn}
{fr: chanter des chanson de berceau}
{en: sing a lullaby}
ex: cãnticlu-aestu tsi-l cãnticats (cãntats a natlui) easti mushat; lj-cãnticai pãnã-l lo somnul; cãnticã-lj niheamã tra s-lu-acatsã somnul

§ cãnticat1 (cãn-ti-cátŭ) adg cãnticatã (cãn-ti-cá-tã), cãnticats (cãn-ti-cátsĭ), cãnticati/cãnticate (cãn-ti-cá-ti) – (cãnticlu di sãrmãnitsã) tsi s-ari cãnticatã; (natlu) a curi ãlj s-ari cãnticatã un cãntic di sãrmãnitsã
{ro: căruia i s-a cântat un cântec de leagăn}
{fr: à qui on a chanté des chanson de berceau}
{en: baby to which a lullaby was sung}

§ cãnticari/cãnticare (cãn-ti-cá-ri) sf cãnticãri (cãn-ti-cắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-cãnticã (a unui nat)
{ro: acţiunea de a cânta un cântec de leagăn}
{fr: action de chanter des chanson de berceau}
{en: action of singing a lullaby}
ex: cãnticarea-lj fatsi njitslji s-doarmã

§ cãnticat2 (cãn-ti-cátŭ) sn cãnticati/cãnticate (cãn-ti-cá-ti) – cãnticlu tsi s-cãntã a njiclui, tu chirolu tsi easti ligãnat tu sãrmãnitsã
{ro: cântecul de leagăn în timpul legănatului}
{fr: chanson de berceau, chantée durant le bercement du bébé}
{en: lullaby sung during the rocking of a baby}

§ cãntatã (cãn-tá-tã) sf fãrã pl – cãntic, cãntari
{ro: cântat}
{fr: chant}
{en: song, singing}
ex: intri tu grãdinã dimneatsa, tu cãntata (cãntarea, cãnticlu) a cucotslor
(expr: tu hãryii)

§ nicãntatã (ni-cãn-tá-tã) sf fãrã pl – ninti di cãntarea-a cucotlui tahina; ninti di cãntarea-a cuclui; etc.
{ro: înainte de cântatul cocoşului de dimineaţă}
{fr: avant le chant matinal du coq}
{en: before the morning crowing of the cock}
ex: si scularã nica nicãntatã cucotslji (ninti di cãntarea-a cucotslor); nica nicãntatã cucotslji (ninti di cãntarea-a cucotslor); ninga nicãntatã cuclu (ninti di cãntarea-a cuclui)

§ cãntãtor (cãn-tã-tórŭ) adg, sm, sf cãntãtoari/cãntãtoare (cãn-tã-tŭá-ri), cãntãtori (cãn-tã-tórĭ), cãntãtoari/cãntãtoare (cãn-tã-tŭá-ri) – (un) tsi cãntã (trã pãradz, cã lu-arãseashti, cã easti hãrios, etc.); tsi bati dit fluearã (avyiulii, etc.); dishcãntã
{ro: cântăreţ}
{fr: chanteur}
{en: singer}
ex: nu s-plãndzim nã lipseashti, o, cãntãtor aleptu!; am xifteri eu cãntãtori (tsi cãntã)

§ cãntãtorash (cãn-tã-to-ráshĭŭ) sm cãntãtorash (cãn-tã-to-ráshĭ) – mascurlu a gãljinãljei; cãtãndorash, cucot, cocut, cãpon, cãponj; dishcãntã
{ro: cocoş}
{fr: coq}
{en: cock, rooster}
ex: cãntãtorash (cucot) di Birati

§ cãtãndorash (cã-tãn-do-ráshĭŭ) sm cãtãndorash (cã-tãn-do-ráshĭ) – (unã cu cãntãtorash)

§ dishcãntã (dis-cãn-tắ) sm dishcãntadz (dish-cãn-tádzĭ) – (unã cu cãntãtorash)
ex: cara deadi dishcãntãlu, shapti cãsãbadz dishtiptã

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn

miryiuloi

miryiuloi (mir-yĭu-lóĭŭ) sn miryiuloai/miryiuloae (mir-yĭu-lŭá-i) – zghicurli shi shcljimurãrli tsi si scot la mortu (ma multu di muljeri, cãndu-l plãngu, ãl jilescu shi sh-aduc aminti di bana tricutã cu el); miryiulog, miruloyi, boatsit, cãntic di mortu
{ro: bocet}
{fr: lamentation, complainte, myriologue}
{en: lament, wail}
ex: cu plãngu sh-cu miryiuloai

§ miryiulog (mir-yĭu-lóghŭ) sn miryiuloayi/miryiuloaye (mir-yĭu-lŭá-yi) – (unã cu miryiuloi)

§ miruloyi (mi-ru-lóyĭŭ) sn miruloayi/miruloaye (mi-ru-lŭá-yi) – (unã cu miryiuloi)

§ miryiuluxescu (mir-yĭu-luc-sés-cu) vb IV miryiuluxii (mir-yĭu-luc-síĭ), miryiuluxeam (mir-yĭu-luc-seámŭ), miryiuluxitã (mir-yĭu-luc-sí-tã), miryiuluxiri/miryiuluxire (mir-yĭu-luc-sí-ri) – plãngu shi jilescu multu trã un mortu shi dzãc zboarã (cu zghicuri shi shcljimurãri) tsi aduc aminti di bana-a mortului sh-di-atselj tsi-alãsã dupã el; bag boatsea shi zghilescu di dureari la mortu; mirulyisescu, arãdãsescu, arãdãpsescu, arãbdãsescu, arãvdãsescu, butsescu, jilescu, zghilescu, plãngu, cãntu
{ro: boci, jeli}
{fr: pleurer, (se) lamenter, chanter une complainte}
{en: lament, wail}
ex: l-miryiuluxirã (l-plãmsirã, l-butsirã) multu

§ miryiuluxit (mir-yĭu-luc-sítŭ) adg miryiuluxitã (mir-yĭu-luc-sí-tã), miryiuluxits (mir-yĭu-luc-sítsĭ), miryiuluxi-ti/miryiuluxite (mir-yĭu-luc-sí-ti) – (mortul) tsi easti plãmtu shi jilit (cu zghicuri shi shcljimurãri); mirulyisit, arãdãsit, arãdãpsit, arãbdãsit, arãvdãsit, butsit, jilit, zghilit, plãmtu, cãntat
{ro: bocit, jelit}
{fr: pleuré, lamenté}
{en: lamented, wailed}

§ miryiuluxi-ri/miryiuluxire (mir-yĭu-luc-sí-ri) sf miryiuluxiri (mir-yĭu-luc-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva miryiuluxeashti; mirulyisiri, arãdãsiri, arãdãpsiri, arãbdãsiri, arãvdãsiri, butsiri, jiliri, zghiliri, plãndzeari, cãntari
{ro: acţiunea de a boci, de a jeli, bocire, jelire}
{fr: action de pleurer, de (se) lamenter, de chanter une complainte}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn

plãngu1

plãngu1 (plắn-gu) (mi) vb III shi II plãmshu (plắm-shĭu), plãn-dzeam (plãn-dzeámŭ), plãmtã (plắm-tã), plãndziri/plãndzire (plắn-dzi-ri) shi plãndzeari/plãndzeare (plãn-dzeá-ri) –
1: bag boatsea sh-versu lãcrinj tra s-nj-aspun durearea sh-cãtivãroarã haraua tsi u-aduchescu; u dzãc cã nu-nj pari ghini cãndu pat tsiva; lãcrimedz;
2: bag botsli sh-aurlu la caplu-a unui mortu; dzãc i cãntu miryuloyi la caplu-a mortului; butsescu, jilescu, miryiuluxescu, mirulyisescu, zghilescu;
3: mi duc la chivernisi (giudicãtor, amirã, etc.) sã-nj spun parapunjli, cã-nj s-ari faptã un lucru strãmbu sh-cã voi sã-nj si facã ndriptati; (fig:
1: plãngu = (i) nj-pari-arãu; (ii) mi curmã njila; expr:
2: nj-plãngu amãrtiili = ãnj pari arãu sh-mi fac pishman di-amãrtiili tsi-am faptã;
3: l-plãngu pri cariva (di njilã) = mi curmã njila di hala tu cari s-aflã cariva;
4: nu s-plãndzi shilja di mini = nu s-plãndzi vãr di mini)
{ro: (se) plănge, (se) tângui, jeli, boci, reclama}
{fr: pleurer, (se) lamenter, réclamer, faire couler ou tomber}
{en: weep, mourn, cry, complain}
ex: s-bagã s-plãngã (acatsã s-bagã botsli); shi-sh plãndzea parapunjli; tr-aestã-lj plãndzea inima-a lui; sh-plãndzea mira-atsea laea mãrata; ma ghini s-ti plãngu, dicãt s-mi plãndzi; plãndzea hiljlji tu pãntica-a mumãnjlor di jali sh-dipirari; plãndzi-mi (jilea-nj-mi) dadã; plãndzea mãratlu cã hilj-su eara lãndzit; s-plãndzea di aralili tsi tradzi di la soacrã-sa; s-dusi si s-plãngã la giudicãtor; nu vã plãndzets voi cilnicadz; munte, ts-plãmsish frãndza tutã

§ plãmtu (plắm-tu) adg plãmtã (plắm-tã), plãmtsã (plắm-tsã), plãmti/plãmte (plắm-ti) – atsel tsi ari (icã atsel trã cari s-ari) bãgatã boatsea sh-virsatã lãcrinj; (strãmbãtatea) tsi easti adusã n fatsa-a giudicãtorlui (ali chivernisi) trã cari omlu caftã sã-lj si facã ndriptati; lãcrimat; butsit, jilit, miryiuluxit, mirulyisit, zghilit
{ro: plăns, tânguit, jelit, bocit, reclamat}
{fr: (qui a, qui est) pleuré, lamenté, réclamé, triste}
{en: weeped, mourned, complained}
ex: stai ahãntu plãmtu (lãcrimat, jilit); u vidzui plãmtã (jilitã); ai ocljilj plãmtsã (cu lãcrinj); nu nj-avdzã plãmtul grai; s-turnã plãmtu acasã

§ plãndziri/plãndzire (plắn-dzi-ri) sf plãndziri (plắn-dzirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva (s-)plãndzi; lãcrimari; butsiri, jiliri, miryiuluxiri, mirulyisiri, zghiliri

{ro: acţiunea de a (se) plănge, de a (se) tângui, de a jeli, de a boci, de a reclama; plângere, reclamaţie}
{fr: action de pleurer, de (se) lamenter, de reclamer; complainte, réclamation}
{en: action of weeping, of mourning, of crying, of complaining; complaint}

§ plãndzeari/plãndzeare (plãn-dzeá-ri) sf plãndzeri – (unã cu plãndziri)
ex: sh-mortsãlj vor plãndzeari (jiliri); tsi amintsã cu plãndzearea?; tsi ts-agiutã plãndzearea?

§ plangut (plán-gutŭ) sn planguti/plangute (plán-gu-ti) – atsea tsi fatsi cariva tsi plãndzi; boatsa sh-lãcrinjli tsi scoati atsel tsi plãndzi; plãngu, plãndzeari, plãndziri, lãcrinj, boatsit, butsiri, etc.
{ro: plânset}
{fr: larme; pleurnicherie, lamen-tation}
{en: tears; whine, whimper, wailing}

§ plãngu2 (plắn-gu) sn plãnguti/plãngute (plắn-gu-ti) shi plãnguri (plắn-gurĭ) –
1: jalea tsi u-aducheashti un tsi plãndzi; plangut, plãndzeari, plãndziri, lãcrimari, jali, boatsit, miryiulogh, miryiuloi;
2: plãndzearea (cartea) tsi u fatsi cariva la chivernisi (giudicãtor, etc.), tu cari aspuni strãmbãtatea tsi-lj si featsi sh-cãftarea tra sã-lj si facã ndriptati
{ro: plâns, lamentaţie; plăngere, reclamaţie}
{fr: plainte, pleur}
{en: moan, groan; complaint}
ex: plãngul (jalea) a armãnlui; deadirã plãngu (cãftari tra s-lã si facã ndriptati) la amirãlu; arãsutli lji sã featsirã plãnguti (plãndzeri); cãti plãnguri ari lumea; di tuti pãrtsãli yinea plãnguri; tsi-eara njilã di plãngul a ljei; vãrnã di soatsãli-a ljei nu ari plãngu (boatsit, miryiulogh) ma mushat

§ plãnguros1 (plãn-gu-rósŭ) adg plãnguroasã (plãn-gu-rŭá-sã), plãngurosh (plãn-gu-róshĭ), plãnguroasi/plãnguroase (plãn-gu-rŭá-si) – tsi s-plãndzi (ari parapuni) tut chirolu; cari plãndzi; cari aducheashti tu suflit multã dureari sh-jali; plãngaci, di jali
{ro: jalnic, tânguitor}
{fr: plaintif}
{en: plaintive, doleful}
ex: cu boatsea plãnguroasã (plãngaci, mplinã di plãngu)

§ plãngaci (plãn-gácĭŭ) adg plãngaci/plãngace (plãn-gá-ci), plãngaci (plãn-gácĭ), plãngaci/plãngace (plãn-gá-ci) – (unã cu plãnguros1)
ex: un cãntic plãngaci (plãnguros), lãngãros

§ pleacicu (pleáci-cu) adg pleacicã (pleáci-cã) pl(?) – un tsi lu-acatsã plãngul lishor; un tsi plãndzi trã dip tsiva; plãnjar, plãngãtor, plãngaci
{ro: plăngăreţ}
{fr: pleurnicheur}
{en: one who whimpers or whines for nothing}
ex: u!, pleacicu..., u! plãndzi

§ plãnguros2 (plãn-gu-rósŭ) adv – tsi sh-u-adutsi cu unã plãndzeari; plãngaci
{ro: jalnic}
{fr: plaintivement}
{en: plaintive, doleful}
ex: casili arãsunarã plãnguros

§ plãnjar (plã-njĭárŭ) adg plãnjarã (plã-njĭá-rã), plãnjari (plã-njĭárĭ), plãnjari/plãnjare (plã-njĭá-ri) adg – un tsi lu-acatsã plãngul lishor; un tsi plãndzi trã dip tsiva; plãngãtor, plãngaci
{ro: plângăcios}
{fr: pleurnicheur}
{en: one who whimpers or whines for nothing}

§ asplãngu1 (as-plắn-gu) (mi) vb III shi II asplãmshu (as-plắm-shĭu), asplãndzeam (as-plãn-dzeámŭ), asplãmtã (as-plắm-tã), asplãndziri/asplãndzire (as-plắn-dzi-ri) shi asplãndzeari/asplãndzeare (as-plãn-dzeá-ri) – plãngu ahãntu multu di cãpãescu di plãndzeari; avursescu di cãtã plãn-dzeari fac
{ro: plânge istovitor}
{fr: être accablé à cause du pleur}
{en: be overpowered by weeping}
ex: ti-asplãnsesh (cãpãish di-ahãtã plãndzeari)

§ asplãmtu (as-plắm-tu) adg asplãmtã (as-plắm-tã), asplãmtsã (as-plắm-tsã), asplãmti/asplãmte (as-plắm-ti) – cãpãit di multã plãndzeari
{ro: copleşit de plâns}
{fr: accablé à cause du pleur}
{en: overpowered by weeping}

§ asplãndziri/as-plãndzire (as-plắn-dzi-ri) sf asplãndziri (as-plắn-dzirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva s-asplãndzi
{ro: acţiunea de a plânge istovitor; plânsoare copleşitoare}
{fr: action d’être accablé (accablement) à cause du pleur}
{en: action of being overpowered (overpowering) by weeping}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn

zghilescu

zghilescu (zghi-lés-cu) vb IV zghilii (zghi-líĭ), zghileam (zghi-leámŭ), zghilitã (zghi-lí-tã), zghiliri/zghilire (zghi-lí-ri) –
1: bag unã boatsi sãnãtoasã (tra s-mi-avdã cariva ma ghini, s-lji grescu tsiva, s-lu ncaci, s-lu-acljem s-yinã, etc.); zgljescu, strig, astrig, aurlu, huescu, hulutescu;
2: scot unã boatsi lungã sh-vãrtoasã tsi tsã lja urecljili sh-a curi iho poati si s-avdã di diparti; vãzescu, vãxescu, vuzuescu;
3: plãngu multu trã un mortu (cu zghicuri shi shcljimurãri); butsescu, jilescu, miryiuluxescu, mirulyisescu, arãdãsescu, arãdhãpsescu, arãbdãsescu, arãvdãsescu, plãngu, cãntu
{ro: chiui, striga, răsuna, rezona; boci}
{fr: crier, pousser des cris; résonner, retentir; pleurer, (se) lamenter}
{en: shout, yell; resound, reverberate; lament, wail}
ex: lala cãrteashti sh-teta zghileashti (angucitoari: brava shi cljiitsa); tsi zghileashti (plãndzi) ashi ficiorlu?; nu lj-easti arshini di zghileashti ashi?; plãmshu, zghilii ma nu feci tsiva; nu zghilea cã va ti-avdã lumea; zghilescu (aurlã, arãsunã) muntsãlj shi lãilji cãnj; cari zghileashti, lucru nu bitseashti; ea bãgats di lu zghilits (jilits); s-lu zghilim (miryiuluxim) Fetlu cu jali; lj-u intrã pri zvercã cu ciumaga shi-lj zghilea (sh-lj-aurla); acatsã di zghileashti cãt putea; acãtsarã lumea si zghileascã di tuti pãrtsãli; bãgã sã zghileascã cu boatsi, sã s-deapirã; atsia di-atsia zghilea, cãt lu ncãpea gura; di pri bunili, zghili cu boatsi; zghileashti di tsi-arupi inima; acãtsarã s-plãngã shi sã zghileascã di fricã; s-veadã tsi ari di zghileashti ca turbatã; bãgã botsli si zghileascã, si-sh frãngã mãnjli; s-aspãre multu shi vru si zghileascã

§ zghilit (zghi-lítŭ) adg zghilitã (zghi-lí-tã), zghilits (zghi-lítsĭ), zghiliti/zghilite (zghi-lí-ti) –
1: tsi easti scos din gurã cu boatsi sãnãtoasã; zgljit, strigat, astrigat, aurlat, huit, huhutit;
2: tsi easti grit cu un vrondu lungu a curi iho s-avdi di diparti; vãzit, vãxit, vuzuit;
3: (mortul) tsi easti plãmtu shi jilit (cu zghicuri shi shcljimurãri); miryiuluxit, mirulyisit, arãdãsit, arãdhãpsit, arãbdã-sit, arãvdãsit, butsit, jilit, plãmtu, cãntat trã jali
{ro: strigat, răsunat, rezonat; bocit}
{fr: crié, poussé des cris; résonné, retenti; lamenté}
{en: shouted, yelled; resounded, reverberated; lamented, wailed}

§ zghiliri/zghilire (zghi-lí-ri) sf zghiliri (zghi-lírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva zghileashti; zgljiri, strigari, astrigari, aurlari, huiri, huhutiri; vãziri, vãxiri, vuzuiri; miryiuluxiri, mirulyisiri, arãdãsiri, arãdhãpsiri, arãbdãsiri, arãvdãsiri, butsiri, jiliri, plãndzeari, cãntari

{ro: acţiunea de a striga; de a răsuna, de a rezona; strigare, rezonare; acţiunea de a boci, bocire}
{fr: action de crier, de pousser des cris; de résonner, de retentir; de (se) lamenter}
{en: action of shouting, of yelling; of resounding, of reverberating; of lamenting, of wailing}

§ azghilescu (az-ghi-lés-cu) vb IV azghilii (az-ghi-líĭ), azghileam (az-ghi-leámŭ), azghilitã (az-ghi-lí-tã), azghiliri/azghilire (az-ghi-lí-ri) – (unã cu zghilescu)
ex: azghilea muljerli, azghilja sh-fumeljli

§ azghilit (az-ghi-lítŭ) adg azghilitã (az-ghi-lí-tã), azghilits (az-ghi-lítsĭ), azghiliti/azghilite (az-ghi-lí-ti) – (unã cu zghilit)

§ azghiliri/azghilire (az-ghi-lí-ri) sf azghiliri (az-ghi-lírĭ) – (unã cu zghiliri)

§ zgljescu (zgljĭés-cu) vb IV zgljii (zgljíĭ), zgljam (zgljĭámŭ), zgljitã (zgljí-tã), zgljiri/zgljire (zgljí-ri) – (unã cu zghilescu)
ex: muljarea zglji cu boatsi; lj-yinea si zgljascã

§ zgljit (zgljítŭ) adg zgljitã (zgljí-tã), zgljits (zgljítsĭ), zgljiti/zgljite (zgljí-ti) – (unã cu zghilit)

§ zgljiri/zgljire (zgljí-ri) sf zgljiri (zgljírĭ) – (unã cu zghiliri)

§ zghic (zghícŭ) sn zghicuri (zghí-curĭ) – boatsea multu vãrtoasã tsi s-avdi cãndu cariva zghileashti; zghicut, aurlari, miryiulog
{ro: strigăt}
{fr: cri}
{en: cry, shout, yell}
ex: feata bãgã zghiclu (aurlarea); tsi easti aestu zghic?; cari putea, fãrã s-lãcrimeadzã, s-avdã zghicurli (miryiuloayili) a ljei; pi un zghic easti; acãtsarã s-aurlã ljundarlji shi s-mutã pãdurea di zghic; s-cutrimbura cãmeasha di pri tini, di zghiclu a lor; avdzãndalui zghic di ficiuric, ãl lo shi-l dusi acasã-lj

§ zghicut (zghí-cutŭ) sn zghicuti/zghicute (zghí-cu-ti) – (unã cu zghic)
ex: shi-i zghicut, plãngu; deadi un zghicut shi cãdzu teasã cã-lj vinji milii; la zghicutli a ljei, yini shi ntreabã bãrbatlu, tsi ari; plãnguti, zghicuti shi dipirãri tsi cutrimbura loclu!

§ azgher (az-ghĭérŭ) vb I azghirai (az-ghi-ráĭ), azghiram (az-ghi-rámŭ), azghiratã (az-ghi-rá-tã), azghirari/az-ghirare (az-ghi-rá-ri) – (pravda, oaea, etc.) bagã boatsi vãrtoasã pri limba-a ljei; zgher, ber
{ro: behăi, zbiera}
{fr: bêler; crier}
{en: bleat}

§ azghirat1 (az-ghi-rátŭ) adg azghiratã (az-ghi-rá-tã), azghirats (az-ghi-rátsĭ) azghirati/azghirate (az-ghi-rá-ti) – (pravdã) tsi scoati boatsi; zghirat, birat
{ro: behăit, zbierat}
{fr: bêlé; crié}
{en: bleated}

§ azghirari/azghirare (az-ghi-rá-ri) sf azghirãri (az-ghi-rắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu pravda zghearã; zghirari, birari
{ro: acţiunea de a behăi, de a zbiera, behăire, zbierare}
{fr: action de bêler; de crier}
{en: action of bleating}
ex: azghirãri di tsachi

§ azghirat2 (az-ghi-rátŭ) sn azghirãturi (az-ghi-rã-túrĭ) – zghiclu tsi-l scoati unã pravdã cãndu azghearã; azghirari, azghiratic

§ azghiratic (az-ghi-rá-ticŭ) sn azghiratitsi/azghiratitse (az-ghi-rá-ti-tsi) – (unã cu azghirat2)

§ azghirãtor (az-ghi-rã-tórŭ) adg azghirãtoari/azghirãtoare (az-ghi-rã-tŭá-ri), azghirãtori (az-ghi-rã-tórĭ), azghirãtoari/azghirãtoare (az-ghi-rã-tŭá-ri) – tsi scoati zghicuri
{ro: behăitor}
{fr: qui bêle, qui crie}
{en: who is bleating}

§ zgher (zghĭérŭ) vb I zghirai (zghi-ráĭ), zghiram (zghi-rámŭ), zghiratã (zghi-rá-tã), zghirari/zghirare (zghi-rá-ri) – (unã cu azgher)
ex: gumarlu zghearã; tsi zgheri ashi (tsi zghileshti ashi ca prãvdzãli) cãndu eshti la oi?; zghirash tini mãratlu, ma cai ti avdi!

§ zghirat (zghi-rátŭ) adg zghiratã (zghi-rá-tã), zghirats (zghi-rátsĭ) zghirati/zghirate (zghi-rá-ti) – (unã cu azghirat1)
ex: s-avdza zghiratlu-a prãvdzãlor di diparti

§ zghirari/zghirare (zghi-rá-ri) sf zghirãri (zghi-rắrĭ) – (unã cu azghirari)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã ma multu/ptsãn