26: sh-chetrili plãngu di nãs = s-dzãtsi trã un om tsi easti multu-arãu, tsi fatsi multi lãets shi tuts, pãnã sh-chetrili, s-plãngu di nãs;
27: cheatra greauã tu loclu-a ljei shadi = omlu avut nu fudzi tu xeani;
28: cãdzu cheatra sh-nj-acãtsã cicioarli = zbor tsi s-dzãtsi cãndu cariva nã cadi pri pãltãri sh-lipseashti, cã vrem icã nu vrem, s-lu hrãnim)
{ro: piatră}
{fr: pierre}
{en: stone}
ex: turta-a ta, cu turta-a mea, pi un fus unã s-shutsã (angucitoari: cheatra di moarã); turta-a mea stri turta-a ta, fuslu-a meu n buriclu-a tãu (angucitoari: cheatra di moarã); afirea-ti di cãnili tsi nu-avinã cheatra; mi-agudi cu cheatra; chetrili di la minghiushli-a ljei suntu scumpi; nu-ari nitsiunã cheatrã
(expr: ploaci) pri mirminti; lj-adrã nã cheatrã
(expr: ploaci di pri mirminti) mushatã; cheatra arucutoasã, vlagã nu-acatsã; cheatra tsi s-arucuteashti, mushclju nu-acatsã; nã cheatrã di pumoarã; leamni sh-chetsrã; chetsãrli li-arãdãpsea; moasha nu-avea ni featã, ni chetsrã
(expr: tsiva dip); hiu sigur cã mãts chetsrã
(expr: cã dzãts minciunj); va yinã ca di cheatrã
(expr: nu va yinã vãrãoarã); canda li dzãsi la chetri amirãlu zboarãli
(expr: geaba zburã amirãlu); o, loyiotat, ca di cheatrã (calpu, minciunos); s-ljau calea nclo, shi s-aruc cheatra dupã mini (shi nu va mi tornu); acãtsã s-arucã chetri
(expr: zizanji, ntsãpãturi, muzavirlãchi); s-bag hilji sh-chetri!
(expr: hilji sh-altu tsi; hilji sh-altu tsi vrei!); cãndu cheari tsiniva calea, sh-chetrili ãlj ftisescu; tu loclu a tãu shi chetrili di mpadi ts-agiutã; un glar aruncã nã cheatrã tu-amari, sh-unã njilji di mintiosh nu pot s-u scoatã

§ chitritseauã (chi-tri-tseá-ŭã) sf chitritseali/chitritseale (chi-tri-tseá-li) – cheatrã njicã; bel, gurgulj, shombur, shomburã
{ro: pietricică}
{fr: petite pierre, caillou}
{en: small stone, pebble}
ex: unã cergã mari, mari, plinã tsi-i cu chitritseali (angucitoari: tserlu cu steali); chitritsealili-a arãului; chitritseali aminam, mãrgãritãri adunam; s-agiuca cu muntsãlj, cum ti-agiots cu chitritseali

§ chitrish chi-tríshĭŭ) sn chitrishuri (chi-tri-shĭŭrĭ) – multimi di chetri sh-chitritseali adunati tu idyiul loc (munti, mardzini di-amari, vali di-arãuri, etc.)
{ro: pietriş}
{fr: gravier}
{en: gravel}
ex: adutsi chitrish dit arãu; ari chitrish nãmal arãulu; scãntealji scoati din chitrish

§ chitros (chi-trósŭ) adg chitroasã (chi-trŭá-sã), chi-trosh (chi-tróshĭ), chitroasi/chitroase (chi-trŭá-si) – (loc, arãpã, creac, mardzini di-amari, di-arãu, etc.) tsi easti mplin di chetri sh-chitritseali
{ro: pietros}
{fr: pierreux}
{en: stony, gravelly}
ex: imnam pit cãljuri chitroasi (cu chetri); creacurli chitroasi (mplini di chetri); arungurli chitroasi

§ chitrar (chi-trárŭ) sm chitrari (chi-trárĭ) – omlu tsi talji sh-lucreadzã cheatra
{ro: pietrar}
{fr: tailleur de pierres}
{en: stone cutter}

§ chitrusescu (chi-tru-sés-cu) (mi) vb IV chitrusii (chi-tru-síĭ), chitruseam (chi-tru-seámŭ), chitrusitã (chi-tru-sí-tã), chitrusiri/chitrusire (chi-tru-sí-ri) – mi fac (armãn) ca unã cheatrã (corcan ca lemnul, marmura sh-nu mi min dip); mi fac dur (scliro, sãnãtos) ca cheatra; limnusescu, nmãrmurisescu, mãrmurisescu, mãrmurãsescu, mãrmãrisescu
{ro: împietri}
{fr: (se) pétrifier, durcir}
{en: petrify, harden}
ex: pri budzã s-chitrusi un hamuarãs

§ chitrusit (chi-tru-sítŭ) adg chitrusitã (chi-tru-sí-tã), chitrusits (chi-tru-sítsĭ), chitrusiti/chi-trusite (chi-tru-sí-ti) – tsi ari armasã ca cheatra (marmura, lemnul, etc. fãrã si s-minã dip); tsi s-ari nvãrtushatã shi faptã dur ca unã cheatrã; limnusit, nmãrmurisit, mãrmurisit, mãrmurãsit, mãrmãrisit
{ro: împietrit}
{fr: pétrifié, durci}
{en: petrified, hardened}

§ chitrusiri/chitrusire (chi-tru-sí-ri) sf chitrusiri (chi-tru-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva i tsiva chitruseashti; limnusiri, nmãrmurisiri, mãrmurisiri, mãrmurãsiri, mãrmãrisiri
{ro: acţiunea de a împietri; împietrire}
{fr: action de (se) pétrifier, de durcir}
{en: action of petrifying, of hardening}

§ chitrescu (chi-trés-cu) (mi) vb IV chitrii (chi-tríĭ), chitream (chi-treámŭ), chitritã (chi-trí-tã), chitriri/chitrire (chi-trí-ri) – (mi) fac ca cheatra (di uscãciuni)
{ro: face ca piatra}
{fr: devenir dure comme une pierre}
{en: become solid as a stone}
ex: s-chitrescu (s-fac ca cheatra) cãndu s-usucã

§ chitrit (chi-trítŭ) adg chitritã (chi-trí-tã), chitrits (chi-trítsĭ), chitriti/chitrite (chi-trí-ti) – tsi s-fatsi ca cheatra
{ro: făcut ca piatra}
{fr: devenu dure comme une pierre}
{en: became solid as a stone}

§ chitriri/chitrire (chi-trí-ri) sf chitriri (chi-trírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu tsiva i cariva s-fatsi ca cheatra
{ro: face ca piatra}
{fr: devenir dure comme une pierre}
{en: become solid as a stone}

(expr: cicãrdisi di minti), cãndu vidzu tsi s-featsi; s-cheari
(expr: cicãrdiseashti), sh-deapoea nãpoi cadi pri mintsã (sh-yini tu-aeari); preftul sh-avea chirutã mintea trã nãsã; mash gionili nu u chiru mintea, ma s-turnã sh-lã dzãsi; armas fãrã di pãputsã, u chiru pusula dip
(expr: nu shtiu dip cãtã iu s-dusi); tra s-lã chearã torlu
(expr: tra s-nu shtibã cãtã iu s-dusirã); aclo s-li-acatsã, li chiru dintr-oclji
(expr: nu-lj mata veadi); feata, chirutã tu somnu
(expr: tsi-sh trãdzea un somnu greu), necã shtea tsi-lj si fatsi

§ chirut (chi-rútŭ) adg chirutã (chi-rú-tã), chiruts (chi-rútsĭ), chiruti/chirute (chi-rú-ti) – tsi ari moartã; (lucru) tsi lu-am bãgatã iuva (tsi-nj s-ari loatã) sh-am agãrshitã (nu shtiu) iu s-mata aflã; chirdut, schirdut, cãipusit, faptu cãipi (afan); mãrãnghisit, uscat; vãshtidzãt, dzãgãdit, zãgãdit; glar, glãrit di minti, zurlu di minti, cicãrdãsit, cihtisit, cirtãshit, etc.; geaba, ncot
{ro: pierit; pierdut; rătăcit; dispărut, ruinat; dezorientat, înnebunit, vanitos, etc.}
{fr: péri; perdu; égaré; disparu; ruiné, qui a éprouvé une perte; désorienté, qui a perdu la tête, hagard, frivole, niais, vain, etc.}
{en: perished; lost; who has lost his way; disappeared; ruined; confused, disoriented, dumbfounded, vain, etc.}
ex: alãgarã ca chirutslji pãnã seara; s-aducheascã cã-i chirut; chirut nu eara, c-avea tsi s-furã di-aclo; li-ari chiruti (li-ari alãsatã iuva sh-nu mata shtii iu suntu; icã expr: ari glãritã, ari cihtisitã); lucru di chirut
(expr: di om glar, cicãrdãsit); nveatsã chirute
(expr: glare) cum s-fatsi; chirutlu
(expr: glarlu) zburashti shi nu mindueashti; tsi un chirut
(expr: un glar) leagã, dzatsi mintiosh nu pot s-dizleagã; chiruti li ari
(expr: nu fac ni doi paradz) tuti; tsi fats chirutã
(expr: glarã) di-ts ardzã perlji; chiruta
(expr: glara) nu inshi s-mãcã tsiva, ta si-sh curmã foamea; ahãt lj-agiundzea mintea-a chirutlui (a glarlui); armasi cu mintea ca chirutslji (ca glarlji); un chirut, un inimã lai, arsari shi greashti; ahãt chiruts eara tuts aclotsi; nu vedz, tatã, cum sh-arãdi chirutlu di noi?; feata-aistã sh-eara nã glarã, nã chirutã sh-nishtiutã; tsi sã shtibã chirutlu
(expr: glarlu) aestu di la oi!; va-ts hibã chirutã
(expr: va-ts hibã ncot) duca; tuti chiruti
(expr: ncot), cã cu-aesti nu lu-arãdeai tini; easti chirut tu somnu
(expr: doarmi multu-ahãndos); itsi featsi, fu chirutã
(expr: ncot, cã s-featsi cãipi); cãti s-dzãtsem, suntu chiruti
(expr: ncot); pri chiruti
(expr: geaba) suntu tuti

§ chirit (chi-rítŭ) adg chiritã (chi-rí-tã), chirits (chi-rítsĭ), chiriti/chirite (chi-rí-ti) – (unã cu chirut)

§ chireari/chireare (chi-reá-ri) sf chireri (chi-rérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva s-cheari i cheari tsiva; chiriri, cãipusiri, mãrãn-ghisiri, vãshtidzãri, uscari; chirdeari, schirdeari, dzãgãdiri, zãgãdi-ri; chiriciuni, chirãciuni, chirdãciuni; zãrari, znjii
{ro: acţiunea de a pieri; de a pierde; de a rătăci; de a dispare; pierire; pierdere; rătăcire; dispariţie, ruină, moarte}
{fr: action de périr; de perdre; de s’égarer; de disparaître; perte, dommage, disparition, ruine, mort}
{en: action of perishing; of losing; of losing one’s way; of disappearing; loss, damage, disappearance, ruin, death}

§ chiri-ri/chirire (chi-rí-ri) sf chiriri (chi-rírĭ) – (unã cu chireari)
ex: tsi mi loash fãrã s-mi giudits shi mi adusish la chiriri? (moarti); escu hiljlu a tãu, tsi vreai s-mi cheri sh-mi pitritseai la chiriri (moarti); chiriri-ashteaptã un popul; s-aflã acshitsi, di la chiriri (di la moarti); sh-cacum tut fudzea cãtrã la chiriri, ca chirutã di mintsã

§ cherdu (chĭér-du) (mi) vb III shi II chirdui (chir-dúĭ), chirdeam (chir-deámŭ), chirdutã (chir-dú-tã), cheardiri/cheardire (chĭár-di-ri) shi chirdeari/chirdeare (chir-deá-ri) – (unã cu cher)
ex: shi-nj mi chirdui tu yisi; sh-u chirdu mintea
(expr: glãri); s-nu cherdzi calea (s-nu dzãgãdeshti; mi chirdui
(expr: cishiii, cicãrdisii) la zburãri; oarfãnlu pistipsea cu-aestã s-lu cheardã (s-lu vatãmã)

§ chirdut (chir-dútŭ) adg chirdutã (chir-dú-tã), chirduts (chir-dútsĭ), chirduti/chirdute (chir-dú-ti) – (unã cu chirut)
ex: shidea cu ocljilj chirduts (cihtisits); zburashti pri chirduti (geaba, ncot); trã surdu, macã-asunj, trã orbu, macã thimnjitseshti shi trã mbitat macã vai meshti, chirdutã va s-ducã

§ cheardi-ri/cheardire (chĭár-di-ri) sf cheardiri (chĭár-dirĭ) – (unã cu chiriri)
ex: tutã cheardirea (znjia) tsi featsish

§ chirdeari/chir-deare (chir-deá-ri) sf chirderi (chir-dérĭ) – (unã cu chiriri)
ex: vrei chirdearea-nj (vãtãmarea-nj, afãnsirea-nj)?

§ scherdu (schĭér-du) (mi) vb III shi II schirdui (schir-dúĭ), schirdeam (schir-deámŭ), schirdutã (schir-dú-tã), scheardiri/scheardire (schĭár-di-ri) shi schirdeari/schirdeare (schir-deá-ri) – (unã cu cher)
ex: schirdui (chirui) calea; si schirdu (s-chiru) prit pãduri; cara schirdu tutã-lj avearea, dzãsi; va si s-cheardã
(expr: va s-facã afan) prit xinitii; si schirdu
(expr: cihtãsi, glãri) di harauã

§ schirdut (schir-dútŭ) adg schirdutã (schir-dú-tã), schirduts (schir-dútsĭ), schirduti/schirdute (schir-dú-ti) – (unã cu chirut)
ex: ficiorlu armasi ca schirdut; feata-lj gri s-nu u vatãmã, cã easti om schirdut tu irnjii; eara schirdut tu somnu
(expr: durnja multu ahãndos)

§ scheardiri/scheardire (schĭár-di-ri) sf scheardiri (schĭár-dirĭ) – (unã cu chiriri)
ex: cu untulemnul aestu easti scheardiri (chirdãciuni)

§ schirdeari/schirdeare (schir-deá-ri) sf schirderi (schir-dérĭ) – (unã cu chiriri)

§ chirãciuni/chirãciune (chi-rã-cĭú-ni) sf chirãciunj (chi-rã-cĭúnjĭ) – atsea tsi pati omlu cãndu cheari; atsea tsi cheari (ari chirutã) omlu; moarti, fãtseari cãipi (afan), afãnsiri, cãipusiri, stifusiri; chirdãciuni, chiriciuni; chiriri, chireari, cheardiri, chirdeari, scheardiri, schirdeari, asperdiciuni; znjii, zãrari, etc.
{ro: pieire, pagubă, dispariţie, ruină, moarte, etc.}
{fr: perte, dommage, perdition, ruine, mort, etc.}
{en: loss, damage, ruin, death, etc.}
ex: shi multsã au chirãciuni (znjii, moarti)

§ chiriciuni/chiriciune (chi-ri-cĭú-ni) sf chiriciunj (chi-ri-cĭúnjĭ) – (unã cu chirãciuni)

§ chirdãciuni/chirdãciune (chir-dã-cĭú-ni) sf chirdãciunj (chir-dã-cĭúnjĭ) – (unã cu chirãciuni)
ex: vinji oara-a chirdãciuniljei (chireariljei, moartiljei); avum multã chirdãciuni la duganea-aestã

§ asperdiciuni/asperdiciune (as-per-di-cĭú-ni) sf asperdiciunj (as-per-di-cĭúnjĭ) – atsea tsi pati omlu cãndu cheari; atsea cu tsi armãni omlu dupã tsi cheari tsiva; moarti, fãtseari cãipi (afan), afãnsiri, cãipusiri, stifusiri; chirãciuni, chirdãciuni, chiriciuni; chiriri, chireari, cheardiri, chirdeari, scheardiri, schirdeari; znjii, zãrari, etc.
{ro: pieire, pagubă, dispariţie, ruină, moarte, etc.}
{fr: perte, dommage, perdition, ruine, mort, etc.}
{en: loss, damage, ruin, death, etc.}
ex: nicã asperdiciuni (chirdãciuni) nicã zilj, nicã cachi

§ chirturã (chir-tú-rã) sf chirturi (chir-túrĭ) – lucruri di njicã simasii (tsi nu ts-aduc znjii, sh-atumtsea cãndu li cheri); lu-cruri di njicã tinjii tsi (shi s-li cheri) nu ahãrzescu multu; chiruti lucri; zboarã goali; bãrcudii, curcufeli, curcufexali, curnufexali, cãpachi, hãbãri, lãpãrdii, lishinãturã, mandzali, palavrã, pãlavrã, papardeli, pufchi, bufchi, shahlamarã, zacatã, zãcãturã, curcubeti hearti, burlidz ãmbãirati, mãnits di tãmbari, bishinj di cuc, colja-mbolja, etc.
{ro: bagatelă, fleac, prostie}
{fr: bagatelle, vétille, babiole, sottise}
{en: bagatelle, trifle, silliness}
ex: zburãshti chirturi (glãrinj)

§ chirãturã (chi-rã-tú-rã) sf chirãturi (chi-rã-túrĭ) – (unã cu chirturã)

§ chiritã1 (chi-rí-tã) sf fãrã pl –
1: chirearea (ascãpitarea, apunearea) a soarilui cãndu s-alasã seara; partea cãtrã cari ascapitã (cheari) soarili; ascapitã, ascãpitat, ascãpitatã, scapit, scapitã, scãpitat, scãpitatã;
2: loc gol pri cari nu creashti tsiva (icã aproapea tsiva) di itia cã da dip putsãnã ploai (multi ori acupirit mash cu-arinã); cãmpuri goali sh-iu nu bãneadzã multã dunjai; irnjii, urnjii, irnjiu, pustilii, pustiliu, erimii, pundii;
3: loc (dit muntsã) multu-arãpos shi ahãndos tsi s-dipuni multu greu sh-cu mari piriclju di cãdeari sh-di moarti; hau, hãu, hauã, areapit, areapid, arepit, grem, gremur, greb, greblu, grimurã, grimelj, rãpã, arãpã
{ro: apus, apus de soare, pustiu, abis}
{fr: tombée du jour, ponant, soleil couchant; désert, à l’abandon, abîme}
{en: setting sun, deserted, wilderness, chasm, abyss}
ex: vinj tu chirita (ascãpitata) a soarilui; tru apreasã sh-tru chiritã (as-cãpitatã); ditu-chiritã (ascãpitatã) yin shi ditu-apreasã; gri ca din chiritã (irnjii); ãlj dutsi tu chisa sh-tru chirita-a a etãljei (haua-a lumiljei, a etãljei); s-cilistisim tru-aestã chiritã (hauã, grimurã, arãpã)

ex: glãrushca, sh-u-avea cã suntu petali

§ glãrush (glã-rúshĭŭ) sm, sf, adg glãru-shi/glãrushe (glã-rú-shi), glãrush (glã-rúshĭ), glãrushi/glãrushe (glã-rú-shi) – (unã cu glar)
ex: tra s-urgheascã ficiuritslji, ca glãrushili mãmii

§ glãrimi/glãrime (glã-rí-mi) sf glãrinj (glã-rínjĭ) – harea tsi u-ari un glar di easti fãrã minti shi fãrã giudicatã; glãreatsã, glãrilji, glarumarã, hazumarã, hutsami, ahmãclichi, anoisii, chirturã
{ro: prostie; nebunie}
{fr: niaiserie, bêtisse, sotise; folie}
{en: foolishness; madness, insanity}
ex: mari glãrimi featsi cã s-dusi la el; featsish nã mari glãrimi cãndu ti minash dit loclu-a tãu; loclu nu u-acãtsa di glãrimea tsi featsi; s-avdzã unã altã glãrimi a lui; cãndu avdzã glãrimea-a hilj-sui, sã-lj fugã mintea din cap!

§ glãrilji/glãrilje (glã-ríljĭ) sf glãrilj (glã-ríljĭ) – (unã cu glãrimi)

§ glãreatsã (glã-reá-tsã) sf glãrets (glã-rétsĭ) – (unã cu glãrimi)
ex: iu-i multã minti, i sh-multã glãreatsã; spuni-nj nica unã glãreatsã; lj-vinji glãreatsã; feci unã glãreatsã mari cãndu mi uidisii cu minciunjli-a lui; ca di ghineatsã, ca di glãreatsã, va s-vã bagã fãrmac tu dultsi

§ glarumarã (gla-ru-má-rã) sf glarumãri (gla-ru-mắrĭ) – (unã cu glãrimi)

§ glãrescu1 (glã-rés-cu) (mi) vb IV glãrii (glã-ríĭ), glãream (glã-reámŭ), glãritã (glã-rí-tã), glãriri/glãrire (glã-rí-ri) – ãnj cher putearea di bunã minduiri sh-giudicatã; ãnj cher mintea; hãzusescu, hutsãscu, lishuredz
{ro: se prosti}
{fr: devenir stupide}
{en: becoming stupid}
ex: nã-lj glãrirã ficiorlji; va glãreascã di-ahãnti dureri; s-glãri dip di minti; tini glãrish cã nu-ai mãcatã shuplets di unã stãmãnã; glãri di multu chiro; plãmsi tatã-su, zghili, di vrea glãreascã di dureari

§ glãrit (glã-rítŭ) adg glãritã (glã-rí-tã), glãrits (glã-rítsĭ), glãriti/glãrite (glã-rí-ti) – cari sh-chiru putearea di bunã minduiri; cari glãri; cari s-featsi hazo; hãzusit, hutsãt
{ro: prostit}
{fr: devenu stupide}
{en: who became stupid}

§ glãriri/glãrire (glã-rí-ri) sf glãriri (glã-rírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un om glãreashti; hãzusiri, lishurari, hutsãri
{ro: acţiunea de a (se) prosti; prostire}
{fr: action de devenir stupide}
{en: action of becoming stupid}

§ glãrescu2 (glã-rés-cu) adg glãreascã (glã-reás-cã), glãreshtsã (glã-résh-tsã), glãreshti/glãreshte (glã-résh-ti) – tsi s-aspuni ca un glar (cã easti adrat fãrã minti sh-bunã giudicatã); (lucru) adrat ca di-un glar, ca di-un om fãrã minti
{ro: prostesc}
{fr: bête, stupide}
{en: stupid}
ex: glãreshti suntu lucrili aesti; tsi faptã glãreascã! (ca adratã di-un glar)

§ nglãrescu (nglã-rés-cu) vb IV nglãrii (nglã-ríĭ), nglãream (nglã-reámŭ), nglãritã (nglã-rí-tã), nglãriri/nglãrire (nglã-rí-ri) – (unã cu glãrescu1)
ex: mi nglãri cu grairli

§ nglãrit (nglã-rítŭ) adg nglãritã (nglã-rí-tã), nglãrits (nglã-rítsĭ), nglãriti/nglãrite (nglã-rí-ti) – (unã cu glãrit)

§ nglãriri/nglãrire (nglã-rí-ri) sf nglãriri (nglã-rírĭ) – (unã cu glãriri)

{ro: uşura}
{fr: alléger, soulager, faciliter}
{en: lighten the burden, facilitate, ease, make easier}
ex: lji lishurã (lj-u featsi ma lishoarã) fitarea, ashi cum shtea el di la eapi; chirolu lishureadzã cãt cama multi; s-lji lishureadzã durearea (s-lji si facã ma lishoarã, s-lji scadã); lishurai (sufliteashti), Pirushanã; lishurã di minti
(expr: glãri); lishurã
(expr: glãri), nu-i tu minti-lj

§ lishurat (li-shĭu-rátŭ) adg lishuratã (li-shĭu-rá-tã), lishurats (li-shĭu-rátsĭ), lishurati/lishurate (li-shĭu-rá-ti) – tsi s-featsi ma lishor, tsi ngreacã ma putsãn; ljishurat, nishurat, njishurat, efculipsit, ifculipsit
{ro: uşurat}
{fr: allégé, soulagé, facilité}
{en: facilitated, made easier}

§ lishurari/lishurare (li-shĭu-rá-ri) sf lishurãri (li-shĭu-rắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru lishureadzã; ljishurari, nishurari, njishurari, efculipsiri, ifculipsiri
{ro: acţiunea de a uşura; uşurare, prostire}
{fr: action de soulager, de faciliter}
{en: action of easing, of facilitating}

§ lishurami/lishurame (li-shĭu-rá-mi) sf lishurãnj (li-shĭu-rắnjĭ) – harea tsi-l fatsi un lucru tra s-hibã lishor; nishurami, njishurami, lishureatsã, ljishureatsã, nishureatsã, njishureatsã, ifculii; (fig: lishurami = lipsã di minti sh-di giudicatã; zbor i faptu cari aspuni starea tu cari s-aflã un om lipsit di minti sh-di giudicatã; glãrimi, glãreatsã, glãrilji, glarumarã, hazumarã, ahmãclichi, anoisii, chirturã)
{ro: uşurinţă, uşurătate}
{fr: légèreté, facilité, frivolité}
{en: lightness, facility, ease, easiness}

§ lishureatsã (li-shĭu-reá-tsã) sf lishurets (li-shĭu-rétsĭ) – (unã cu lishurami)
ex: ari mari lishureatsã (ifculii; icã fig: glãrimi); acãtsã s-li ngljitã cu cama mari lishureatsã (ifculii); sula ahurhi s-shutsã cu atsea cama mari lishureatsã; iu s-nã scutem caplu di lishuretsli
(expr: glãrinjli) tsi fatsi

§ lishurac (li-shĭu-rácŭ) adg lishuracã (li-shĭu-rá-cã), lishurats (li-shĭu-rátsĭ), lishuratsi/lishuratse (li-shĭu-rá-tsi) – tsi s-agunjiseashti s-adarã un lucru fãrã si s-mindueascã multu sh-ghini; tsi mindueashti lishor shi neahãndos un lucru; lishor, lishuratic, lishurashcu, flituratic
{ro: uşuratic, frivol, superficial}
{fr: frivole, superficiel}
{en: frivo-lous, shallow}
ex: doi ficiori eara mintiosh shi alantu tritsea di lishurac; nu eara vãrã di lishuratslji; lishuraclu, ca lishor di minti tsi eara, scoasi cãciula s-lji tragã unã

§ lishuratic (li-shĭu-rá-ticŭ) adg lishuraticã (li-shĭu-rá-ti-cã), lishuratits (li-shĭu-rá-titsĭ), lishu-ratitsi/lishuratitse (li-shĭu-rá-ti-tsi) – (unã cu lishurac)

§ lishu-rashcu (li-shĭu-rásh-cu) adg lishurashcã (li-shĭu-rásh-cã), lishurashtsi (li-shĭu-rásh-tsi), lishurashtsi/lishurashtse (li-shĭu-rásh-tsi) – (unã cu lishurac)
ex: eara niheamã ca lishurashcu (fig: ca glarecicu)

§ ljishor (lji-shĭórŭ) adg ljishoarã (lji-shĭŭá-rã), ljishori (lji-shĭórĭ), ljishoari/ljishoare (lji-shĭŭá-ri) – (unã cu lishor1)
ex: ljishoarã easti sartsina; easti ljishor (ca glar) la minti

§ ljicshor (ljic-shĭórŭ) adg ljicshoarã (ljic-shĭŭá-rã), ljicshori (ljic-shĭórĭ), ljicshoari/ljicshoare (ljic-shĭŭá-ri) – (unã cu lishor1)

§ ljishuredz (lji-shĭu-rédzŭ) vb I ljishurai (lji-shĭu-ráĭ), ljishuram (lji-shĭu-rámŭ), ljishuratã (lji-shĭu-rá-tã), ljishurari/ljishurare (lji-shĭu-rá-ri) – (unã cu lishuredz)

§ ljishurat (lji-shĭu-rátŭ) adg ljishuratã (lji-shĭu-rá-tã), ljishurats (lji-shĭu-rátsĭ), ljishurati/lji-shurate (lji-shĭu-rá-ti) – (unã cu lishurat)

§ ljishurari/ljishu-rare (lji-shĭu-rá-ri) sf ljishurãri (lji-shĭu-rắrĭ) – (unã cu lishura-ri)

§ ljishurami/ljishurame (lji-shĭu-rá-mi) sf ljishurãnj (lji-shĭu-rắnjĭ) – (unã cu lishurami)

§ ljishureatsã (lji-shĭu-reá-tsã) sf ljishurets (lji-shĭu-rétsĭ) – (unã cu lishurami)

§ ljishu-rac (lji-shĭu-rácŭ) adg ljishuracã (lji-shĭu-rá-cã), ljishurats (lji-shĭu-rátsĭ), ljishuratsi/ljishuratse (lji-shĭu-rá-tsi) – (unã cu lishurac)

§ ljishuratic (lji-shĭu-rá-ticŭ) adg ljishuraticã (lji-shĭu-rá-ti-cã), ljishuratits (lji-shĭu-rá-titsĭ), ljishuratitsi/ljishuratitse (lji-shĭu-rá-ti-tsi) – (unã cu lishurac)

§ ljishurashcu (lji-shĭu-rásh-cu) adg ljishurashcã (lji-shĭu-rásh-cã), ljishurashtsi (lji-shĭu-rásh-tsi), ljishurashtsi/ljishurashtse (lji-shĭu-rásh-tsi) – (unã cu lishurac)

§ ljushor (ljĭu-shĭórŭ) adg ljushoarã (ljĭu-shĭŭá-rã), ljushori (ljĭu-shĭórĭ), ljushoari/ljushoare (ljĭu-shĭŭá-ri) – (unã cu lishor1)

§ ljushuredz (ljĭu-shĭu-rédzŭ) vb I ljushurai (ljĭu-shĭu-ráĭ), ljushuram (ljĭu-shĭu-rámŭ), ljushuratã (ljĭu-shĭu-rá-tã), ljushurari/ljushurare (ljĭu-shĭu-rá-ri) – (unã cu lishuredz)
ex: nji si ljushurã sartsina, cara-lj si-adapsi un agiutor

§ ljushurat (ljĭu-shĭu-rátŭ) adg ljushuratã (ljĭu-shĭu-rá-tã), ljushurats (ljĭu-shĭu-rátsĭ), ljushurati/ljushurate (ljĭu-shĭu-rá-ti) – (unã cu lishurat)

§ ljushurari/ljushurare (ljĭu-shĭu-rá-ri) sf ljushurãri (ljĭu-shĭu-rắrĭ) – (unã cu lishurari)

§ ljushurami/ljushurame (ljĭu-shĭu-rá-mi) sf ljushurãnj (ljĭu-shĭu-rắnjĭ) – (unã cu lishurami)
ex: ahtari ljushurami nu-am vidzutã; easti nica ljushurami (njic la minti, ageamit)

§ ljushureatsã (ljĭu-shĭu-reá-tsã) sf ljushurets (ljĭu-shĭu-rétsĭ) – (unã cu lishurami)

§ nishor (ni-shĭórŭ) adg nishoarã (ni-shĭŭá-rã), nishori (ni-shĭórĭ), nishoari/nishoare (ni-shĭŭá-ri) – (unã cu lishor1)
ex: dzãnili nishoari (lishoari) ca piturniclji; nishor (lishor) easti s-aflji casa

§ nicshor (nic-shĭórŭ) adg nicshoarã (nic-shĭŭá-rã), nicshori (nic-shĭórĭ), nicshoari/nic-shoare (nic-shĭŭá-ri) – (unã cu lishor1)

§ nishuredz (ni-shĭu-rédzŭ) vb I nishurai (ni-shĭu-ráĭ), nishuram (ni-shĭu-rámŭ), nishuratã (ni-shĭu-rá-tã), nishurari/nishurare (ni-shĭu-rá-ri) – (unã cu lishuredz)

§ nishurat (ni-shĭu-rátŭ) adg nishuratã (ni-shĭu-rá-tã), nishurats (ni-shĭu-rátsĭ), nishurati/nishurate (ni-shĭu-rá-ti) – (unã cu lishurat)

§ nishurari/nishurare (ni-shĭu-rá-ri) sf nishurãri (ni-shĭu-rắrĭ) – (unã cu lishurari)

§ nishurami/ni-shurame (ni-shĭu-rá-mi) sf nishurãnj (ni-shĭu-rắnjĭ) – (unã cu lishurami)

§ nishureatsã (ni-shĭu-reá-tsã) sf nishurets (ni-shĭu-rétsĭ) – (unã cu lishurami)

§ nishurac (ni-shĭu-rácŭ) adg nishuracã (ni-shĭu-rá-cã), nishurats (ni-shĭu-rátsĭ), nishuratsi/ni-shuratse (ni-shĭu-rá-tsi) – (unã cu lishurac)

§ nishuratic (ni-shĭu-rá-ticŭ) adg nishuraticã (ni-shĭu-rá-ti-cã), nishuratits (ni-shĭu-rá-titsĭ), nishuratitsi/nishuratitse (ni-shĭu-rá-ti-tsi) – (unã cu lishurac)

§ nishurashcu (ni-shĭu-rásh-cu) adg nishurashcã (ni-shĭu-rásh-cã), nishurashtsi (ni-shĭu-rásh-tsi), nishurashtsi/ni-shurashtse (ni-shĭu-rásh-tsi) – (unã cu lishurac)

§ njishor (nji-shĭórŭ) adg njishoarã (nji-shĭŭá-rã), njishori (nji-shĭórĭ), njishoa-ri/njishoare (nji-shĭŭá-ri) – (unã cu lishor1) lucrul aestu easti njishor (lishor)

§ njicshor2 (nji-shĭórŭ) adg njishoarã (nji-shĭŭá-rã), njishori (nji-shĭórĭ), njishoari/njishoare (nji-shĭŭá-ri) – (unã cu lishor1)

§ njishuredz (nji-shĭu-rédzŭ) vb I njishurai (nji-shĭu-ráĭ), njishuram (nji-shĭu-rámŭ), njishuratã (nji-shĭu-rá-tã), njishurari/njishurare (nji-shĭu-rá-ri) – (unã cu lishuredz)
ex: cu-atseali tsi featsim, nã njishurãm (lishurãm)

§ njishurat (nji-shĭu-rátŭ) adg njishuratã (nji-shĭu-rá-tã), njishurats (nji-shĭu-rátsĭ), nji-shurati/njishurate (nji-shĭu-rá-ti) – (unã cu lishurat)
ex: njishurat va s-hibã pãrintili di trã tirbietea tsi-lj da a ficiorlui

§ njishura-ri/njishurare (nji-shĭu-rá-ri) sf njishurãri (nji-shĭu-rắrĭ) – (unã cu lishurari)
ex: s-lj-axeascã la cali njishurari (ljishurari) axitã

§ njishurami/njishurame (nji-shĭu-rá-mi) sf njishurãnj (nji-shĭu-rắnjĭ) – (unã cu lishurami)
ex: cu njishuramea-a lui (glãrimea-a lui) multsã va s-lu mãcã

§ njishureatsã (nji-shĭu-reá-tsã) sf njishurets (nji-shĭu-rétsĭ) – (unã cu lishurami)

§ njishurac (nji-shĭu-rácŭ) adg njishuracã (nji-shĭu-rá-cã), njishurats (nji-shĭu-rátsĭ), njishuratsi/njishuratse (nji-shĭu-rá-tsi) – (unã cu lishurac)

§ njishuratic (nji-shĭu-rá-ticŭ) adg njishu-raticã (nji-shĭu-rá-ti-cã), njishuratits (nji-shĭu-rá-titsĭ), njishurati-tsi/njishuratitse (nji-shĭu-rá-ti-tsi) – (unã cu lishurac)

§ njishu-rashcu (nji-shĭu-rásh-cu) adg njishurashcã (nji-shĭu-rásh-cã), njishurashtsi (nji-shĭu-rásh-tsi), njishurashtsi/njishurashtse (nji-shĭu-rásh-tsi) – (unã cu lishurac)

26: ãnj fudzi (nj-si lja, ãnj cher) mintea, cher di minti = (i) glãrescu, cishiescu (di minti); (ii) escu multu nvirinat;
27: nj-yini mintea deavãrliga = nj-yini andralã, nj-yini s-lishin, canda nj-cher mintea;
28: nj-sta mintea n loc (di ciudii) = mi ciudusescu multu di tsi ved, cichiescu;
29: nj-lja mintea (cariva, tsiva) = mi glãreashti, mi fatsi s-nu minduescu ghini;
30: nj-lo mintea Dumnidzã = glãrii, nu mindueam cum lipseashti (nu shtiu tsi mindueam) cãndu-l feci un lucru;
31: nu-am minti n cap; nu nj-escu pri minti = hiu glar, cishiescu, fac glãrinj, etc.;
32: om cu doauã mintsã = (i) om ipucrit, ascumtu, om cu doauã fãts, cãrbuni-acupirit, etc.; (ii) om tsi nu poati s-lja unã apofasi, cã mindueashti sh-unã soi sh-altã;
33: nj-yini mintea la loc, nj-adun mintea = nj-fudzi glãrimea dit minti, am diznou giudicata bunã, isihãsescu;
34: nu-nj bag mintea cu el = nu mi-acats cu el, nu mi mealã atseali tsi fatsi, lu-alas s-facã tsi va;
35: nj-bag (nj-u bag, u am) tu minti (cu mintea) s-fac tsiva = minduescu (am scupolu, nietea) s-fac tsiva; apufãsescu, voi s-fac tsiva, etc.;
36: l-bag pri minti = lu nvets, l-fac s-mindueascã cum voi mini, cum lipseashti, lu nduplic;
37: ãnj bag (nj-am) mintea = mutrescu ghini, avdu tsi-nj si dzãtsi, nj-am cãshtiga, bag oarã (la tsi s-fatsi), etc.;
38: lu nvets minti, lj-bag minti n cap = l-fac sã-tsãnã minti atseali tsi-ari faptã, l-pidipsescu (culãsescu) tr-atseali tsi ari faptã;
39: ãnj ljau mintea la cicioari = fug di-iuva; fug cãtrã naljurea, hãlãndãrescu, fãrã sã shtiu tsi fac shi cãtrã iu mi duc;
40: omlu veadi cu mintea, nu cu ocljilj = zbor tsi s-dzãtsi tr-atsel tsi mutreashti un lucru tsi lu-ari n fatsã shi nu-l veadi i nu lu-aducheashti)
{ro: minte, deşteptăciune, judecată; gând, intenţie; părere, sfat; atenţie, grije; înţelegere, etc.}
{fr: intelligence, esprit, raison; pensée, intention; opinion, conseil; attention, garde; devenir sage, prudent, comprendre; être sans aveu, etc.}
{en: mind, intelligence, reason; thought, intention; opinion, advise; attention, care; understand, etc.}
ex: loclu tut lu-alagã shi dit loc nu s-minã (angucitoari: mintea); truplu nji lu-am multu lishor shi fãrã di-arpiti nj-azbor, nu escu nitsi nior (angucitoari: mintea); mintea (dishtiptãciunea) adutsi tinjii, icunumia aveari; omlu aestu nu-ari minti fare (nu mindueashti dip ghini); mãcai sh-mini niheamã di minti (di miduã, crier); mintea cu zurleatsa surãri suntu; iu-i multã minti, i sh-multã glãreatsã; cari fu masturlu cari ti bãgã pri minti
(expr: ti nvitsã) s-fats aestã; yinu-ts pri minti, ficior; nivolja ti nveatsã minti; mizia vinji pri minti; mintea (dishtiptãciunea) nu sta tu mushuteatsã; minti (dishtiptãciuni) muljireascã, minti (dish-tiptãciuni) shcurtã; poali lundzi sh-minti shcurtã
(expr: tsi nu para easti dishteaptã, easti fãrã multã minti n cap); cusitsã lundzi sh-minti shcurtã; lj-imnã mintea (nãietea) iu lj-u dorlu; ningã eshti cu mintea nicoaptã
(expr: eshti ageamit, nu para shtii multi); nu-lj ligã mintea ninga
(expr: easti ninga ageamit); ghiftul, sh-celnic s-hibã, la cãrbunj va-lj hibã mintea
(expr: va s-mindueascã la cãrbunj); el nu-sh loa mintea di
(expr: nu lu-agãrsha) pri Coleti; itsi-ts treatsi prit minti
(expr: itsi-ts ticneashti); ca nu-ari minti (giudicatã, minduiri) bunã; s-nu lj-u toarnã mintea tsiva feati
(expr: s-nu lu-arãdã, s-nu-l facã featili tra si sh-alãxeascã ideili, pãrerli tsi ari); eu totuna fui di mintea (pãrearea, ideea) aestã; nu-nj dai nã minti tsi s-fac?
(expr: nu mi urnipseshti? nu-nj dzãts cum easti ghini s-fac?); om cu doauã mintsã (pãreri); mintea (pãrearea, ideea) aestã s-u tsãnj tini; ahiursirã unã cu alantã si-sh da mintsãli
(expr: sã-sh alãxeascã pãrerli, ideili); sh-deadirã mintsãli
(expr: s-urnipsirã un pri-alantu); ai-tsã mintea
(expr: s-tsã badz oara); bagã-ts mintea ghini
(expr: s-ts-ai multu cãshtiga); dit caplu a lui, nu nj-u va mintea
(expr: nu pistipsescu), s-li adarã ahtãri lucri; ficiorlu acãtsã s-dipunã minti
(expr: si s-facã cu minti, sã-lj yinã mintea); el dipusi minti
(expr: s-featsi fronim, frunimi); nacã dipuni minti
(expr: nacã-lj yini mintea, nacã bagã minti); pãnã nu u pati, omlu nu dipuni minti
(expr: nu nveatsã, nu bagã minti); di minti multã tsi-lj dipusi
(expr: tsi-sh bãgã, tsi-l featsi s-hibã ma dishteptu); di cãti mushutets nu tsã ncapi mintea
(expr: nu pots ca s-ti mindueshti, ca s-tsã treacã prit minti); adunarã flurii, cãti nu tsã ncapi mintea
(expr: multi, cãti nu pots s-pistipseshti); cãndu da di s-fatsi nã amari teasã, cãt mintea nu ts-u ncapi
(expr: multu mari, nu poati s-tsã treacã prit minti di mari tsi easti); minti n cap nu-avea
(expr: avea glãritã), cã-lj chirea cãti unã-unã n dzuã; cã mintea, vahi, nu-nj talji
(expr: cã vahi, nu pot s-aduchescu ghini); sh-lo mintea
(expr: glãri) sh-fudzi di-aoa; sh-lo mintea la cioari shi lj-u deadi nãpoi nclo
(expr: fudzi naljurea ca glarlu); nu lj-angreacã mintea
(expr: nu mindueashti ahãndos, ghini; easti lishor di minti); easti loat di minti
(expr: easti ca glar); nu ts-ai mintea aoatsi
(expr: nu-avdzã, nu-ascultsã, nu badz oarã); u-aduchi, cã-i shcurtã tu minti
(expr: cã-i ca glarã, cã-i cu trei scãnduri); cari bea yin, mintea sh-bea; mintea di tora s-u-aveam deaneavra; cari sh-ari mintea tu loc, nu s-bagã tu foc; mi-arãsish nãoarã, tsãni minti tr-altãoarã; minti am, ma paradz nu am; ore, minti nu-nj dã
(expr: nu-nj da urnimii), paradz, paradz; tsi ts-u c-ai paradz shi nu-ai minti?; iu-i minti multã, easti sh-multã glãrimi; adunã-ts mintsãli n cap
(expr: s-tsã fugã glãrimea dit minti, isihãsea); cãts oaminj, ahãnti mintsã (pãreri); cãndu-aveam oi, nu-aveam minti, tora tsi-am minti, nu-am oi; cati om sh-mintea-lj; paplu veclju ma multi shtii di ficior cu mintea tsi-azboairã; tosca nu ari pisti, shi ghega nu ari minti; tuts s-lji ntreghi sh-di mintea-a ta s-nu esh; unã minti, sh-atsea vurgãreascã; omlu cu minti, s-bati cu zborlu; tsi cã-i mari, sh-minti nu-ari; ahtari cap, ahtari minti; cap ai, minti tsi-ts lipseashti!; ai cap, tsi u vrei mintea?; caplu ca tãghari, ma minti nu-ari; ari chiro sã-lj yinã mintea; bati-l la cur, sã-lj yinã mintea la cap; cãndu va Dumnidzã s-lu chearã, ãlj lja mintea; ma ghini un dushman cu minti, dicãt dzatsi oaspits glari

§ mintimen (min-ti-ménŭ) adg mintimenã (min-ti-mé-nã), mintimenj (min-ti-ménjĭ), mintimeni/mintimene (min-ti-mé-ni) – tsi ari multã minti; tsi ari giudicata bunã, cari poati s-lu-aducheascã shi s-lu dispartã arãulu di bun; mintios
{ro: înţelept, rezonabil}
{fr: sage, raisonnable}
{en: wise, reasonable}
ex: mintimena featã (cu multã minti, cu giu-dicata bunã); lu ari ficiorlu mintimen (dishteptu, cu multã minti); tuts atselj tiniri mintimenj si adunarã cu fricã la pãlati; s-avea adunatã tuts mintimenjlji (oaminjlji nvitsats, dishteptsã) a Misiriiljei; ma bun easti un ehtru mintimen dicãt dzatsi oaspits glari

§ mintios (min-ti-ósŭ) adg mintioasã (min-ti-ŭá-sã), mintiosh (min-ti-óshĭ), mintioasi/mintioasi (min-ti-ŭá-si) – (unã cu mintimen)
ex: eara nãoarã doi frats: unlu mintios (mintimen), alantu glar; mi-alavdã mintioslu (mintimenlu); lj-aspusi tuti zboarili mintioasi (cu multã minti) a featãljei; ca ficior mintios (cu minti), sh-adusi sh-mã-sa aclo; mintioasã (mintimenã) multu, nu dzãsi ma multi grai, cu tuti cã shtea nãsã; pãnã s-mindueascã mintioshlji, sh-u tricurã bana glarlji; tsi un chirut leagã, dzatsi mintiosh nu pot s-dizleagã; un glar aruncã nã cheatrã tu-amari, sh-unã njilji di mintiosh nu pot s-u scoatã

§ mintiminilji/min-timinilje (min-ti-mi-ní-lji) sf mintiminilji/mintiminilje (min-ti-mi-ní-lji) – harea tsi-l fatsi un om s-hibã mintimen; puteari analtã a mintiljei (di giudicari shi aduchiri tsi easti bun sh-tsi easti arãu, cãndu lipseashti si s-aveaglji shi cum poati si s-afireascã di-arãu, etc.); mintezã, sufii
{ro: înţelepciune, prudenţă}
{fr: sagesse, prudence}
{en: wisdom, carefulness}
ex: s-dutsi cu multã mintiminilji (cãshtigã, bãgari oarã); di fricã sh-di multã mintiminilji

§ mintezã (min-té-zã) sf mintezi (min-tézĭ) – (unã cu mintiminilji)
ex: ari minti shi mintezã (sufii); om cu mintezã (cu multã minti)

§ minduescu (min-du-ĭés-cu) (mi) vb IV minduii (min-du-íĭ), mindueam (min-du-ĭámŭ), minduitã (min-du-í-tã), minduiri/minduire (min-du-í-ri) – nj-fac unã pãreari trã tsiva (un lucru, unã faptã, etc.); cuituescu, crisescu, siluyisescu, sãlu-shescu, giudic
{ro: gândi, imagina}
{fr: penser, réfléchir, songer}
{en: think, reflect, imagine}
ex: minduea sh-deapoea s-greshti; multi minduea, ma putsãni grea; multi tut s-mindueshti, ma putsãni sã zburãshti; cãndu intri iuva, minduea sh-cum va s-esh
(expr: cãndu fats un lucru, minduea-ti sh-la urmãri); cari s-mindueashti, nu agãrshashti; iu ti mindueshti?; cãndu ai, minduea (adu-ts aminti, cuituea) sh-trã mãni; multu s-mindueashti ninti ca s-lu facã lucrul; nu ti minduea (nu-adunã gaile); nu s-mindui di-iu va s-eara atseali meari; mindui, cã poati muljari-sa l-alãxi locurli; cãndu li mãca, cãnta, sh-cã va li voamã, nu s-minduea
(expr: s-dzãtsi tr-atsel tsi fatsi un lucru shi nu s-mindueashti dip la urmãri); chirutlu zburashti shi nu mindueashti; glarlu aushashti trã minduirea-a-alãntui; pãnã s-mindueascã mintioshlji, glarlji sh-u tricurã bana
(expr: s-dzãtsi tr-atselj tsi s-minduescu multu di multu); di-iu nu mindueshti, di-aclotsi-arsari ljepurli

§ minduit (min-du-ítŭ) adg minduitã (min-du-í-tã), minduits (min-du-ítsĭ), minduiti/minduite (min-du-í-ti) – (lucru) trã cari s-ari faptã unã pãreari; (cariva) tsi easti cu mintea iuva, tsi sta di s-mindueashti; cuituit, crisit, siluyisit, sãlushit, giudicat
{ro: gândit, imaginat; îngândurat}
{fr: pensé, réfléchi, songé; pensif, préoccupé, anxieux}
{en: thought, reflected, imagined; thinking, preoccupied, anxious}
ex: sh-di tatã minduit easi hilj cicãnit; avdzãndalui aesti minduiti zboarã; cum shidea minduit mpadi; sta shi dzãtsi minduit; tsi pãtsã di sta ashi minduit, canda-lj mãcarã agurlu puljlji; cara-l vidzu minduit sh-cãrtit, stãtu shi lu ntribã; cum imna minduit, veadi un aush cu barba albã; trã minduitlu, sh-mushconjlu i trumbetã, sh-trã neachicãsitlu, sh-tãmpãna i ncot

§ minduiri/minduire (min-du-í-ri) sf minduiri (min-du-írĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva s-mindueashti iuva icã un lucru easti minduit; cuituiri, crisiri, siluyisiri, sãlushiri, giudicari
{ro: acţiunea de a gândi, de a imagina; gândire, preocupare}
{fr: action de penser, de réfléchir, de songer; pensée, préoccupation, anxiété}
{en: action of thinking, of reflecting, of imagining; thought, preoccupation, anxiety}
ex: nu stãtu multu pri minduiri; sta pri minduiri greauã; cãdzu pi greauã minduiri; ti-acãtsã minduirea; cu-aistã minduiri s-dusi shi u lo tu cucii feata-atsea mushatã; dupã multã minduiri sh-aflã sh-un trop, ca s-lu-ascapã; cu zurlu ts-badz mintea, zurlu s-hii; capiti fãrã minduiri tu bustãnj crescu
(expr: ma s-ai cap, va s-ai, fãrã di-altã, sh-minduiri); glarlu aushashti trã minduirea-a-alãntui
(expr: nu va s-tsã cheri chirolu s-aducheshti tsi mindueashti un glar)

§ niminduit (ni-min-du-ítŭ) adg niminduitã (ni-min-du-í-tã), ni-minduits (ni-min-du-ítsĭ), niminduiti/niminduite (ni-min-du-í-ti) – (lucru) tsi nu easti minduit (ghini); (om) tsi nu mindueashti ghini, tsi easti fãrã giudicatã bunã
{ro: negândit}
{fr: irréfléchi}
{en: thoughtless}
ex: canda u ngrupã loclu di arshini, grailu niminduit a ljei; tu-aushatic easti-arshini s-facã omlu lucruri niminduiti

§ niminduiri/niminduire (ni-min-du-í-ri) sf niminduiri (ni-min-du-írĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu s-mindueashti iuva; atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru nu easti minduit (ghini)
{ro: acţiunea de a nu gândi; negândire}
{fr: action de ne pas penser, de ne pas réfléchir}
{en: action of not thinking, of not reflecting}

§ mintuescu (min-tu-ĭés-cu) (mi) vb IV mintuii (min-tu-íĭ), mintueam (min-tu-ĭámŭ), mintuitã (min-tu-í-tã), mintuiri/mintuire (min-tu-í-ri) – (unã cu minduescu)
ex: mi mintuescu (minduescu, mi ntreb) tsi s-fac; dzãtsea el mintuinda

§ mintuit (min-tu-ítŭ) adg mintuitã (min-tu-í-tã), mintuits (min-tu-ítsĭ), mintuiti/mintuite (min-tu-í-ti) – (unã cu minduit)

§ mintui-ri/mintuire (min-tu-í-ri) sf mintuiri (min-tu-írĭ) – (unã cu minduiri)

§ aminti/aminte (a-mín-ti) adv – tsi s-aflã tu minti di nu s-agãrshashti;
(expr:
1: nj-aduc aminti = lu am neagãrshit tu minti; l-spun un lucru tsi nu lu-agãrshii;
2: nu tsãn aminti = nu u-am tu minti, nu shtiu)
{ro: aminte}
{fr: qui n’est pas oublié}
{en: unforgotten}
ex: nj-aduc ghini aminti
(expr: nu-agãrshii); nu sh-adutsi aminti di tsiva (li-agãrshi tuti); tsi aduts aminti
(expr: tsi aduts zborlu di) moarti?; na aesti ti adutsiri aminti; nu tsãn aminti alt
(expr: nu u-am tu minti s-eara un altu); eara un buduvai, sternã, nu tsãn ghini-aminti; ne tsi mãcã asearã nu sh-adutsi aminti (s-dzãtsi tr-atsel tsi-agãrshashti multu); tsi s-nji da s-aduc a voauã, trã adutseari aminti?; ca cãnili hii, mash cãndu ti strindzi earna greauã, atumtsea tsi-aduts aminti di cãtãndii
(expr: mash cãndu ti-acatsã zorea ts-aduts aminti cã nu ti-aveai ndreaptã trã urmãrli-a lucrilor tsi fats)

ex: s-da tu shteari (hãbari), ca s-agiungã pãgana

§ shtiut2 (shti-útŭ) sm, sf, adg shtiutã (shti-ú-tã), shtiuts (shti-útsĭ), shtiuti/shtiute (shti-ú-ti) – atsel (om) tsi shtii (cunoashti) multi lucri; atsel (om) tsi easti cunuscut trã lucrili tsi shtii; om multu dishteptu sh-mintimen; om tsi easti multu nvitsat (cã s-ari dusã la sculii anj cu-arada icã ari dghivãsitã multi cãrtsã); cunuscut, mintimen, nvitsat
{ro: savant, înţelept, inteligent, cunoscut pentru ceeace ştie}
{fr: savant, sage, intelligent, instruit}
{en: scientist, sage, highly educated and knowledgeable person}
ex: easti un om shtiut (nvitsat, mintimen); njica fu cama shtiuta (ma dishtiptata); acãtsã nica cu grai dultsi sh-cu zboarã shtiuti (mintimeni); avdzã-l tsi greashti shtiutlu (nvitsatlu); eara multu mintios shi multu shtiut; acljamã amirãlu shtiuts (oaminj avdzãts tr-atseali multi lucri tsi cunoscu), filózuhi, yeatsrã; cãndu shtiutslji-l vidzurã pri chirutlu aestu, acãtsarã s-arãdã; s-mi-alash s-lã bag cãti nã petalã la cur a tutlor shtiutslor tsi sh-arãd di mini; sta nãs atumtsea di lji ncaltsã tuts shtiutslji cu cãti nã petalã la cur

§ nishtiut1 (nish-ti-útŭ) adg nishtiutã (nish-ti-ú-tã), nishtiuts (nish-ti-útsĭ), nishtiuti/nishtiute (nish-ti-ú-ti) – tsi nu si shtii; (lucru) tsi nu easti shtiut; (om) tsi nu easti sigur cã atseali tsi mindueashti (veadi, avdi, nveatsã, etc.) suntu dealihea; nicunuscut
{ro: (lucru) neştiut, necunoscut; ignorant, fără experienţă}
{fr: qui n’est pas connu; ignorant, inexpérimenté}
{en: unknown; ignorant, inexperienced}
ex: muri nishtiut (fãrã s-hibã shtiut) di farã, di fisi; tini, cucoate, nishtiute (tsi nu shtii); feata-aistã sh-eara nã glarã, nã chirutã sh-nishtiutã (tsi nu para shtia multi di banã)

§ nishtiri/nishtire (nish-tí-ri) sf nishtiri (nish-tírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu shtii; nishteari, nicunushteari;
(expr: pi nishtiri = l-fac un lucru pristi misurã, ma multu dicãt s-cadi, l-parafac)
{ro: acţiunea de a nu şti; neştire}
{fr: action de ne pas savoir}
{en: action of not knowing}
ex: di nishtiri (cã nu shtea di) li featsi tuti; durnjii pi nishtiri
(expr: durnjii multu, paradurnjii); el mãca pi nishtiri
(expr: mãca multu, si ndupa, paramãca); hãrgeashti pi nishtiri; cheari shtirea (cunushtearea) prit nishtirea

§ nishteari/nishteare (nish-teá-ri) sf nishteri (nish-térĭ) – (unã cu nishtiri)

§ nishtiut2 (nish-ti-útŭ) sm, sf, adg nishtiutã (nish-ti-ú-tã), nishtiuts (nish-ti-útsĭ), nishtiuti/nishtiute (nish-ti-ú-ti) – atsel tsi nu shtii (cunoashti) multi lucri; atsel tsi nu para easti dishteptu sh-mintimen; atsel tsi nu easti multu nvitsat (cã nu s-ari dusã la sculii anj cu-arada icã nu ari dghivãsitã multi cãrtsã); nimintimen, ninvitsat
{ro: care nu este savant, care nu este înţelept}
{fr: qui n’est pas savant, qui n’est pas sage, qui n’est pas instruit}
{en: who is not a scientist, who is not a sage, who is not well educated and knowledgeable man}
ex: cum va s-mi ljau mini dupã zborlu a nishtiutlui aestu (a aishtui tsi nu shtii tsiva; a ninvitsatlui aestu)

§ shtiri2/shtire (shtí-ri) sf shtiri (shtírĭ) – faptã tsi s-adutsi (tsi agiundzi) la cunushtearea-a unui om (a lumiljei); hãbari, haberi, shtiri, noauã, nauã, zbor, mãndatã, halat, glas, idisi
{ro: ştiinţă, ştire, informaţie}
{fr: savoir, connaissance, nouvelle, information}
{en: knowledge, information, news}
ex: lj-adusirã uruta shtiri (hãbari); lã pitricu shtiri, cã s-nu-lj dãdeari feata nveastã, tuts prit dinti va-lj treacã; vinj s-tsã dau tu shtiri, cã ascheri greauã yini s-ti-astingã; nj-adusi shtiri di la arsul shi friptul a meu frati; cãndu vinji shtirea aestã, s-pãli dinãcali; lj-aduc shtiri buni dit loclu a lui; s-da cãrari a lucrului shi s-aducã vãrã shtiri; pãnã s-ducã s-da ti shtiri a tatã-sui; nvitsã shtirea-atsea uruta, cã-lj muri nveasta

{en: action of inventing, of imagining}