DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

miludii/miludie

miludii/miludie (mi-lu-dí-i) sf miludii (mi-lu-díĭ) – boatsea (fãrã zboarã) a unui cãntic; boatsi, cãntic, ih, is, niho, nubeti, manei
{ro: melodie}
{fr: mélodie}
{en: melody}
ex: cãnticlu ari miludii (boatsi) mushatã; nu-nj ticneashti miludia (boatsea) a cãnticlui aestu

§ miludios (mi-lu-di-ósŭ) adg miludioasã (mi-lu-di-ŭá-sã), miludiosh (mi-lu-di-óshĭ), miludioasi/miludioase (mi-lu-di-ŭá-si) – (boatsi, miludii, cãntic) tsi easti dultsi shi asunã mushat trã ureaclja-a omlui
{ro: melodios}
{fr: mélodieux}
{en: melodious}
ex: ari boatsi miludioasã

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

blãndur

blãndur (blắn-durŭ) sn blắn-durĭ) – boatsi (niho, hãvã, nubeti, miludii) dultsi, diznjirdãtoari, mplinã di milanculii, etc.
{ro: sunet plăcut}
{fr: son plaisant, mélodie câline, caressante}
{en: tender sound, sweet melody}
ex: suschirãri di vimtu ca blãndurlu (dultsili niho) a cavalui

§ blãnduredz (blãn-du-rédzŭ) vb I blãndurai (blãn-du-ráĭ), blãnduram (blãn-du-rámŭ), blãnduratã (blãn-du-rá-tã), blãndurari/blãndurare (blãn-du-rá-ri) – cãntu i bat unã fluearã (avyiulii, clarinã, etc.) cu blãndur, lãnguros, diznjirdãtor, cu dultseami, cu milanculii, etc.
{ro: cânta melancolic}
{fr: chanter, jouer d’une manière caressante}
{en: sing or play tenderly, melancholically}
ex: blãndura jilos un caval

§ blãndurat (blãn-du-rátŭ) adg blãnduratã (blãn-du-rá-tã), blãndurats (blãn-du-rátsĭ), blãndurati/blãndurate (blãn-du-rá-ti) – (boatsi, cãntic) tsi s-avdi dultsi, diznjirdãtor, lãnguros
{ro: cântat melancolic}
{fr: chanté, joué d’une manière caressante}
{en: sung or played tenderly, melancholically}

§ blãndurari/blãndurare (blãn-du-rá-ri) sf blãndurãri (blãn-du-rắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu unã boatsi s-avdi blãnduratã
{ro: acţiunea de a cânta melancolic}
{fr: action de chanter ou de jouer d’une manière caressante}
{en: action of singing or playing tenderly, melancholically}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

boatsi/boatse

boatsi/boatse (bŭá-tsi) sf bots (bótsĭ) –
1: vrondul tsi s-avdi cãndu omlu dishcljidi gura sh-alasã vimtul s-treacã prit coardili-lj tsi s-aflã tu gushi; zghic, zghicut; vrondul tsi s-fatsi (sh-ureaclja poati s-lu avdã) cãndu treamburã unã coardã (dit gusha-a omlui, di avyiulii, sh-multi alti soi di lucri);
2: sutsata tsi u fatsi un niho, cu un altu niho tsi-lj s-uidiseashti sh-asunã mushat la ureaclji; ih, niho, miludii;
(expr:
1: bag boatsea = nchisescu s-aurlu; butsescu;
2: grescu cu boatsi; alinai boatsea = grescu cu boatsi vãrtoasã, aurlu;
3: nj-si-acatsã boatsea = nu pot si zburãscu ghini (cã u-am boatsea avãrgãsitã, avrãhnjisitã), zburãscu vrãhnos;
4: pri un grai, pri unã boatsi = tuts dzãtsem unã soi, cu unanimitati;
5: nu scot nitsiunã boatsi = tac sh-nu dzãc tsiva, stau tãcut;
6: am unã boatsi mushatã = cãntu mushat;
7: tsãn boatsea la cãntari = tsãn niholu;
8: trag boatsea = lundzescu boatsea)
{ro: voce, strigăt; sunet; acompaniament}
{fr: voix, cri; son; accompagnement}
{en: voice, shout; sound; accompaniment}
ex: boatsea njicã sh-gura mari (angucitoari: tufechea); boatsi nu-ari sh-multi greashti (angucitoari: cartea); boatsi-aratsi tu pãduri (angucitoari: chiprul); boatsea al Toli bumbunidzã; sh-umplu cãmpurli di bots (zghicuri); easi nveasta, bagã boatsea
(expr: scoati zghicuti, aurlã); cloputi bãtea cu bots (ihuri) ãntunicati; la cãntitsli fãrshiruteshti, un cãntã, altu talji cãnticlu, sh-alantsã tsãn boatsea
(expr: tsãn niholu); cãntic cu bunã boatsi (miludii); chipurlu nu-ari bunã boatsi; grea cu boatsi
(expr: grea cu boatsi vãrtoasã, aurlã) tra s-ti avdã; nu scoati vãrã boatsi
(expr: tats, nu dzã tsiva); avea mushatã boatsi (cãnta mushat) ljirtatlu

§ boatsit (bŭá-tsitŭ) sn boatsi-ti/boatsite (bŭá-tsi-ti) – boatsea vãrtoasã, zghicurli shi shclji-murãrli tsi si scot (ma multu di muljeri) cãndu plãngu un mortu (jilescu shi pãrãvulsescu fapti dit bana-a mortului); miryiulog, miryiuloi, miruloyi, cãntic di mortu
{ro: bocet}
{fr: lamentation, complainte, myriologue}
{en: lament, wail}
ex: di iu yin boatsitli aesti?; boatsitli-a ljei ti fãtsea s-plãndzi

§ butsescu (bu-tsés-cu) (mi) vb IV butsii (bu-tsíĭ), butseam (bu-tseámŭ), butsitã (bu-tsí-tã), butsiri/butsire (bu-tsí-ri) – plãngu shi jilescu multu un mortu shi dzãc (cu zghicuri shi shcljimurãri) zboarã tsi aduc aminti tihisiri dit bana-a mortului sh-di-atselj tsi-alãsã dupã el; miryiu-luxescu, mirulyisescu, arãdãsescu, arãdhãpsescu, arãbdãsescu, arãvdãsescu, jilescu, zghilescu, plãngu, cãntu

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

cãntu1

cãntu1 (cắn-tu) vb I cãntai (cãn-táĭ), cãntam (cãn-támŭ), cãntatã (cãn-tá-tã), cãntari/cãntare (cãn-tá-ri) –
1: scot din gurã bots mushati di muzicã unã dupã-alantã (ca un cãntic), icã ma multi bots tsi s-avdu deadun (ca armunii); dzãc (shuiru) un cãntic; bat unã hãlati muzicalã (laternã; cu flueara, cu-avyiulia, etc.);
2: plãngu shi jilescu multu trã un mortu shi dzãc zboarã (cu zghicuri shi shcljimurãri) tsi aduc aminti di bana-a mortului sh-di-atselj tsi-alãsã dupã el; bag boatsea shi zghilescu di dureari la mortu; butsescu, miryiuluxescu, mirulyisescu, zghilescu, plãngu;
3: mutrescu gramatili di pi-unã carti shi grãescu cu boatsea i aduchescu cu mintea atseali tsi suntu scriati; aleg, dyivãsescu, dyiuvãsescu, ghivisescu, ghivãsescu, yivãsescu, ghiuvãsescu, yiuvãsescu;
(expr: cum va-lj cãntu, acshi va gioacã = tsi va-lj dzãc, ashi va facã)
{ro: cânta (cu vocea sau dintr-un instrument); boci; citi}
{fr: chanter; jouer un instrument; pleurer (un mort); lire}
{en: sing; play an instrument; wail, lament; read}
ex: feata cãntã mushat sh-tr-atsea-lj cãftãm s-nã cãntã dauã cãntitsi; cãntã sh-gioacã hãriosh; lãngãros cãntã (bati) flueara; cãntã (bati) cu flueara; un di un si mbãirãm, lailu tate si-l cãntãm (miryiuluxim, jilim, zghilim); nveasta al prãmãteftu cãntã (dyiuvãsi) cartea; acats s-lji cãntu (s-lji dyivãsescu, s-lj-aleg) cartea; pots nipoati s-cãntsã (s-nji dyivãseshti) un tel?; vream s-nj-u cãntsã (s-nj-u-aledz, s-nj-u dghivãseshti) cartea; shtii s-cãntã (sã dghivãseascã) shi sã scrii; cãntã-nj (dhivãsea-nj, aleadzi-nj) aestã carti; nu putui s-cãntu (s-u ghiuvãsescu) cartea; s-cãntari apostulu tsã dau doi aslanj; dishcljisi cartea s-veadã tsi cãntã

§ cãntat1 (cãn-tátŭ) adg cãntatã (cãn-tá-tã), cãntats (cãn-tátsĭ), cãntati/cãntate (cãn-tá-ti) –
1: (cãntic) tsi easti cãntat cu boatsea; (cãntic) tsi easti bãtut cu flueara (avyiulia, etc.); (flueara, avyiulia, etc.) tsi easti bãtutã;
2: (mortul) tsi easti jilit; butsit, miryiuluxit, mirulyisit, zghilit, plãmtu;
3: (carti) tsi easti aleaptã, dyivãsitã, dyiuvãsitã, ghivisitã, ghivãsitã, yivãsitã, ghiuvãsitã, yiuvãsitã
{ro: cântat (cu vocea sau dintr-un instrument); bocit; citit}
{fr: chanté; joué (un instrument); pleuré (un mort); lu}
{en: sung; played (song, instrument); wailed, lamented; read}
ex: cãnticlu nu-i ghini cãntat

§ cãntari1/cãntare (cãn-tá-ri) sf cãntãri (cãn-tắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-cãntã; bãteari (di pulj, cu flueara, cu avyiulia, etc.); jiliri; butsiri, miryiuluxiri, mirulyisiri, zghiliri, plãndzeari; alidzeari, dyivãsiri, dyiuvãsiri, ghivisiri, ghivãsiri, yivãsiri, ghiuvãsiri, yiuvãsiri;

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

duzeni/duzene

duzeni/duzene (du-zéni) sf duzenj (du-zénjĭ) – harea tsi u au botsli (cãntãrli, miludiili, nihadzlji, ihurli) cari nu suntu idyili ma s-uidisescu ghini cãndu s-avdu deadun (tra s-da unã armunii, unã singurã boatsi, mushatã, dultsi, arãsitã multu di ureaclja tsi u-avdi); catastisea tu cari s-aflã oaminjlji tsi suntu sinfuni shi s-uidisescu tu pãrerli a lor; uidisirea bunã a pãrtsãlor tsi fac un singur lucru; armunii, sinfunii
{ro: acord, armonie}
{fr: acord (instrumental); consonance, harmonie}
{en: acord (instrumental); consonance, harmony}
ex: bãgai avyiulia pri duzeni; him pri unã duzeni (him sinfuni)

§ duzinjarcu (du-zi-njĭár-cu) adg duzinjarcã (du-zi-njĭár-cã), duzinjartsi (du-zi-njĭár-tsi), duzinjar-tsi/duzinjartse (du-zi-njĭár-tsi) – tsi ari tuti pãrtsãli uidisiti ghini unã cu-alantã; (om) tsi easti cu gustu, harish sh-cari, cu purtarea-a lui, l-fatsi arãsit di lumi; luyearic, harish, simbatic
{ro: adaptat, armonios; graţios}
{fr: adapté, harmonieux, gracieux}
{en: adapted, harmonious; gracious}
ex: am un ficiuric duzinjarcu (luyearic, harish)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

micami/micame

micami/micame (mi-cá-mi) sf micãnj (mi-cắnjĭ) – mãsturilja cu cari s-fatsi un lucru bun sh-mushat tra s-lu-ariseascã omlu la videari, avdzãri shi aduchiri; mãsturilji, mãsturlichi, tahmini, doarã, hari; miludii, ih
{ro: măiestrie, melodie, artă, fineţe}
{fr: maîtrise, mélodie, art, finesse}
{en: mastership, melody, art, fineness}
ex: cu tsi micami (mãsturilji) sã-nj ti scriu; nu-lj cunuscu micamea (ihlu, nubetea, miludia) a cãnticlui aishtui; tsi micami (miludii) mushatã!

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

muzicã

muzicã (mú-zi-cã) sf muzits (mu-zítsĭ) – mãsturilja cu cari omlu sh-aspuni, cu agiutorlu-a cãnticlui, atseali tsi-aducheashti tu suflit; hãlati cu cari omlu bati un cãntic (unã miludii); hãlati di gurã tu cari omlu suflã tra s-facã muzicã; muzichii
{ro: muzică; instrument muzical; muzicuţă de gură}
{fr: musique; instrument musical; harmonica}
{en: music; musical instrument; harmonica}
ex: ishi s-lu-ashteaptã cu tsirimonji mari, cu oasti, muzicã, avyilii; mi-arãseashti muzica; cati dimineatsã cãntã muzica la pãshelu; bãgarã nã muzicã (ghiftsã s-cãntã); vor muzicã di ghiftsã; cãntã cu muzica (muzichia); nj-acumpãrai nã muzicã (nã hãlati cu cari s-bat muzicã)

§ muzichii/muzichie (mu-zi-chí-i) sf muzichii (mu-zi-chíĭ) –
1: hãlati di gurã tu cari omlu suflã tra s-facã muzicã;
2: carti tu cari suntu scriati cãntitsi
{ro: muzicuţă de gură; manual de muzică (cântece)}
{fr: harmonica; manuel de musique}
{en: harmonica; song or music manual}
ex: shtii ghini muzichia (hãlatea di gurã), ari shi boatsi bunã; acumpãrai nã muzichii (carti di cãntitsi) cu multi cãntitsi

§ muzicantu (mu-zi-cán-tu) sm, sf muzicantã (mu-zi-cán-tã), muzicantsã (mu-zi-cán-tsã), muzican-ti/muzicante (mu-zi-cán-ti) – om tsi bati unã hãlati di muzicã; om tsi cunoashti, u va, icã bãneadzã cu muzica
{ro: muzicant}
{fr: musician}
{en: musician}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

niho

niho (ni-hó) sm nihadz (ni-hádzĭ) – boatsi lungã tsi fatsi sutsatã shi s-avdi deadun cu un cãntic; boatsea (fãrã zboarã) a unui cãntic; ih, is, boatsi, miludii, cãntic, nubeti
{ro: ison}
{fr: accompagnement, timbre}
{en: accompaniment}
ex: niho (cãntic, ih, miludii) di jali

§ ih1 (ihŭ) sn ihuri (i-húrĭ) – boatsi lungã tsi fatsi sutsatã shi s-avdi deadun cu un cãntic; boatsea (fãrã zboarã) a unui cãntic; is, niho, boatsi, miludii, cãntic, nubeti, hãvai, hãvã
{ro: ison, melodie}
{fr: air, mélodie, accompagnement}
{en: melody, accompaniment}
ex: s-tsãnã ihlu a cãnticlui; nu cunoscu ihlu (boatsea, miludia) a cãnticlui

§ is1 (isŭ) sm fãrã pl – (unã cu ih1)
ex: tsãn islu (ihlu, niholu, miludia); islu tsãn trei-patru cãnj

§ hãvã2 (hã-vắ) sm hãvadz (hã-vádzĭ) – cãntic, miludii, nubeti, boatsi, niho, ih, is; (fig: hãvã = pãreari, lucru, huzmeti, etc.)
{ro: melodie}
{fr: melodie, cantilène}
{en: melody, cantilena}
ex: cãntã-nj un hãvã (niho); catiun cu hãvãlu-lj
(expr: cu niholu, pãrearea a lui); sh-mutrea hãvãlu (fig: lucrul, huzmetea) shi chefea

§ hãvai2/hãvae (hã-vá-i) sf hãvãi (hã-vắĭ) – (unã cu hãvã2)

§ havai2/havae (ha-vá-i) sf havãi (ha-vắĭ) – (unã cu hãvã2)
ex: canda am avdzãtã havaea (nubetea, miludia) aestã

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã