{ro: acţiunea de a fermeca, de a vrăji; vrăjire, fermecare}
{fr: action de charmer, d’ensorceler; ensorcellement, incantation}
{en: action of bewitching, of putting a spell on, of charming; incantation}

§ amãyipsescu (a-mã-yip-sés-cu) vb IV amãyipsii (a-mã-yip-síĭ), amãyipseam (a-mã-yip-seámŭ), amãyipsitã (a-mã-yip-sí-tã), amãyipsiri/amãyipsire (a-mã-yip-sí-ri) – (unã cu mãyipsescu)
ex: mi amãyipsirã (nj-featsirã amãyi) di-nj chirui somnul

§ amãyipsit (a-mã-yip-sítŭ) adg amãyipsitã (a-mã-yip-sí-tã), amãyipsits (a-mã-yip-síts), amãyipsi-ti/amãyipsite (a-mã-yip-sí-ti) – (unã cu mãyipsit)

§ amãyipsi-ri/amãyipsire (a-mã-yip-sí-ri) sf amãyipsiri (a-mã-yip-sírĭ) – (unã cu mãyipsiri)

§ mãyistru (mã-yís-tru) sm, sf mãyistrã (mã-yís-trã), mãyishtri (mã-yísh-tri), mãyistri/mãyistre (mã-yís-tri) – bãrbatlu (muljarea, moasha) tsi fatsi mãyi; mag, palonghear, ghioz-boeagi; mandu, mandisã; (fig:
1: mãyistru = om tsi easti multu bun tu tehnea-a lui; om tsi lj-acatsã multu mãna; mastur;
2: mãyistrã = muljari moashi, sufrusitã multu la fatsã, slabã, urutã shi lai tu suflit)
{ro: vrăjitor, mag; scamator}
{fr: sorcier, mage; magicien}
{en: wizard, magicien}
ex: aclo s-afla nã moashi mãyistrã (mandisã) cu cãliva-a ljei; mãyistra lj-acljima sã s-acumtinã tu cãlivã-lj; xinitia, mãyistrã blãstimatã; zãmbilã di mãyistrã primuvearã; mãyistra nã featsi amãyi

§ mãyis-trii/mãyistrie (mã-yis-trí-i) sf mãyistrii (mã-yis-tríĭ) – (unã cu mãyii)

§ mãghistrii/mãghistrie (mã-ghis-trí-i) sf mãghistrii (mã-ghis-tríĭ) – (unã cu mãyii)
ex: lucreadzã cu multã mãghistrii (fig: mãsturilji)

§ mayi/maye (má-yi) sf mãyi (mắyĭ) – (unã cu mãyii)
ex: nj-featsi mayi tra s-nu-nj bãneadzã fumealja; cu mãyi va s-lu-aducã nãpoi acasã

§ mag (mághŭ) sm, sf mayisã (ma-yí-sã), mayi (máyĭ), mayisi/mayise (ma-yí-si) – omlu (muljarea) tsi fatsi mãyi; mãyistru, palonghear; mandisã; (fig: mag = om tsi ari putearea s-cãndãrseascã, si nduplicã, s-bagã di cali, s-apuaducã lishor lumea)
{ro: vrăjitor, mag}
{fr: sorcier, mage}
{en: wizard; magus}

§ mãghii/mãghie (mã-ghí-i) sf mãghii (mã-ghíĭ) – (unã cu mãyii)
ex: mãghia nu easti ljirtatã di bisearicã; shtii s-facã mãghii (amãyi)

§ mãghipsescu (mã-ghip-sés-cu) vb IV mãghipsii (mã-ghip-síĭ), mãghipseam (mã-ghip-seámŭ), mãghipsitã (mã-ghip-sí-tã), mãghipsiri/mãghipsire (mã-ghip-sí-ri) – (unã cu mãyipsescu)
ex: mi mãghipsi striga, di nu pot sã-nj ved sãnãtatea cu ocljilj

§ mãghipsit (mã-ghip-sítŭ) adg mãghipsitã (mã-ghip-sí-tã), mãghipsits (mã-ghip-síts), mãghipsi-ti/mãghipsite (mã-ghip-sí-ti) – (unã cu mãyipsit)
ex: canda easti mãghipsit

§ mãghipsiri/mãghipsire (mã-ghip-sí-ri) sf mãghip-siri (mã-ghip-sírĭ) – (unã cu mãyipsiri)
ex: shi mãghipsirea lip-seashti s-u pistipim

§ mãghistru (mã-ghís-tru) sm, sf mãghistrã (mã-ghís-trã), mãghishtri (mã-ghísh-tri), mãghistri/mãghistre (mã-ghís-tri) – (unã cu mãyistru)
ex: ti-ahtari lucru easti mãghistru (fig: mastur, lj-acatsã multu mãna) frati-nju

(expr: cãt s-lj-agiungã, cãt loc va s-lja sãrma tu stumahi)?; cãndu mi minduescu cãt lucru am, mi-acatsã heavra
(expr: canda lãndzidzãscu); acãtsat casã
(expr: loat casã cu nichi)?; pri mini mi-acatsã
(expr: ãnchisi s-mi doarã) tu lingurici; li mãcã! si-lj s-acatsã!
(expr: s-lj-armãnã tu grumadz); cu nãs nu putem s-n-acãtsãm
(expr: s-nã ncãrligãm, s-nã nciupãm; s-n-acãtsãm la ntreatsiri); acãtsã
(expr: cãdzu greauã) eapa cu nãs; mi-acãtsai
(expr: dada-nj cãdzu greauã cu mini) tru paranomãlj; nu lu-acatsã mintea
(expr: nu-achicãseashti, nu aducheashti); s-acãtsã
(expr: sicã, dãmlusi) di mãnj sh-di cicioari; lu-acatsã
(expr: ãlj sta ghini) armatli; lj-acãtsã ghini
(expr: vidzu hãiri cu) minciuna; lãili stranji mi-acatsã
(expr: nj-sta ghini); apa nu lu-avea acãtsatã
(expr: nu lj-avea faptã ghini); mi-acatsã
(expr: mi fatsi s-vom) amarea; bãgarã s-acatsã aloaturli trã numtã
(expr: si sã ndreagã trã numtã); lu-acãtsarã dratslji di ureclji
(expr: s-nãiri multu, s-inãtusi multu, timusi multu); s-avea acãtsatã di peri
(expr: s-avea ncãrligatã, nciupatã); muljari tsi lj-acatsã mãna di tuti
(expr: shtii s-facã multi lucri, cu mãsturilji, lishor sh-cum lipseashti); s-afirea s-nu lj-acatsã luna
(expr: s-nu-agiungã noaptea-amãnat); nu lu-acãtsa loclu
(expr: nu putea si sta tu-un loc; nu-l tsãnea, nu lu-avea loclu); zboarãli a tali acãtsarã loc
(expr: avurã griutati, featsirã lucrul tsi lipsea); nj-spunea cã la izvur acãtsarã feata aestã
(expr: u ncãlicarã, u-ambãirarã); cãldãrusha easti-acãtsatã
(expr: s-arsi pri foc) cu lapti; biu unã scafã di yin shi lu-acãtsã
(expr: lu-andrãlãsi, l-featsi sã-lj yinã mintsãli deavãrliga, lu mbitã); cum lu vidzu, acãtsã guvili
(expr: s-ascumsi); easti acãtsat cu mãyii
(expr: lj-si featsirã mãyi) di nu easti ghini; etc. etc.

§ acãtsat (a-cã-tsátŭ) adg acãtsatã (a-cã-tsá-tã), acãtsats (a-cã-tsátsĭ), acãtsati/acãtsate (a-cã-tsá-ti) – harea tsi u-ari un tsi easti acãtsat; tsi easti bãgat tu mãnã; loat, apucat, apcat, spindzurat, nchisit, etc.
{ro: agăţat, prins, ocupat}
{fr: accroché, attrapé, saisi, occupé}
{en: caught, occupied, started}
ex: suntu acãtsati (loati) cãljurli; cu mãnjli acãtsati (di lucru); ficiori acãtsats
(expr: a curi dadã avea cãdzutã greauã) Sãmbãta; tsi-ai di cãntsã acãtsat (mãrãnat)?

§ acãtsari/acãtsare (a-cã-tsá-ri) sf acãtsãri (a-cã-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu acatsã cariva icã s-acatsã tsiva; loari, apucari, apcari, spindzurari, nchisiri, etc.
{ro: acţiunea de a agăţa, de a prinde, de a ocupa; agăţare, prindere, ocupare}
{fr: action d’accrocher, d’attraper, de saisir, d’occuper}
{en: action of catching, of occupying, of starting}
ex: nã acãtsam cu acãtsarea; tãmbarea vrea acãtsari (spindzurari di penurã)

§ neacãtsat (nea-cã-tsátŭ) adg neacãtsatã (nea-cã-tsá-tã), neacãtsats (nea-cã-tsátsĭ), neacãtsati/neacãtsate (nea-cã-tsá-ti) – tsi nu easti acãtsat; tsi nu-ari lucru; niloat, neapucat, nispindzurat, ninchisit, etc.
{ro: care nu este agăţat (prins, ocupat); neagăţat}
{fr: qui n’est pas pris, qui ne pas attrapé; inoccupé, chômeur}
{en: who is not caught (occupied); unemployed}
ex: ãl leagã di doi calj neacãtsats (tsi nu eara acãtsats; dit irghilii); easti neacãtsat (nu-ari lucru, shadi tutã dzua)

§ neacãtsari/neacãtsare (nea-cã-tsá-ri) sf neacãtsãri (nea-cã-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu-acatsã icã nu s-acatsã tsiva; niloari, neapucari, nispindzurari, ninchisiri, etc.
{ro: acţiunea de a nu agăţa, de a nu prinde, de a nu ocupa}
{fr: action de ne pas attraper, de ne pas saisir, de ne pas occuper}
{en: action of not catching, of not occupying, of not starting}

§ acãtsãturã (a-cã-tsã-tú-rã) sf acãtsãturi (a-cã-tsã-túrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva acatsã tsiva; atsea tsi ari acãtsatã un; apucãturã, hui, tabieti, nvets, hãri (uruti), etc.; (fig: acãtsãturã = (i) stihimã; (ii) itii, sibepi, furnjii; (iii) alatusi, nindriptati)
{ro: agăţătură, nărav}
{fr: prise, (mauvaise) manière}
{en: catch, grasp, bad habit}
ex: lj-aflai unã acãtsãturã (fig: furnjii)

§ discats (dis-cátsŭ) (mi) vb I discãtsai (dis-cã-tsáĭ), discãtsam (dis-cã-tsámŭ), discãtsatã (dis-cã-tsá-tã), discãtsari/discãtsare (dis-cã-tsá-ri) – scot (ljau, dipun, etc.) un lucru di-aclo iu easti acãtsat (spindzurat);
(expr: hiu discãtsat = nu-am lucru)
{ro: desprinde (un lucru de unde este agăţat)}
{fr: décrocher}
{en: unhook, take down}
ex: discatsã-nj giuplu di pi penurã

§ discãtsat (dis-cã-tsátŭ) adg discãtsatã (dis-cã-tsá-tã), discãtsats (dis-cã-tsátsĭ), discãtsati/discãtsate (dis-cã-tsá-ti) – (lucru) tsi easti scos di-aclo iu eara acãtsat; (loclu) di iu easti loat un lucru spindzurat; fui discãtsat
(expr: nu-avui lucru) tutã veara
{ro: desprins (de unde este agăţat)}
{fr: décroché}
{en: unhooked, taken down}

§ discãtsari/discãtsare (dis-cã-tsá-ri) sf discãtsãri (dis-cã-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-discatsã un lucru
{ro: acţiunea de a desprinde (un lucru de unde este agăţat)}
{fr: action de décrocher}
{en: action of unhooking, of taking down}

{fr: action de ne pas comprendre}
{en: action of not understanding}

§ chicãsescu (chi-cã-sés-cu) (mi) vb IV chicãsii (chi-cã-síĭ), chicãseam (chi-cã-seámŭ), chicãsitã (chi-cã-sí-tã), chicãsi-ri/chicãsire (chi-cã-sí-ri) – (unã cu achicãsescu)

§ chicãsit (chi-cã-sítŭ) adg chicãsitã (chi-cã-sí-tã), chicãsits (chi-cã-sítsĭ), chicãsiti/chicãsite (chi-cã-sí-ti) – (unã cu achicãsit)

§ chicã-siri/chicãsire (chi-cã-sí-ri) sf chicãsiri (chi-cã-sírĭ) – (unã cu achicãsiri)

§ acãchisescu (a-cã-chi-sés-cu) (mi) vb IV acã-chisii (a-cã-chi-síĭ), acãchiseam (a-cã-chi-seámŭ), acãchisitã (a-cã-chi-sí-tã), acãchisiri/acãchisire (a-cã-chi-sí-ri) – (unã cu achicã-sescu)
ex: acãchisii (aduchii) tsi-nj scriai; acãchisi tsi eara zborlu

§ acãchisit (a-cã-chi-sítŭ) adg acãchisitã (a-cã-chi-sí-tã), acãchisits (a-cã-chi-sítsĭ), acãchisiti/acãchisite (a-cã-chi-sí-ti) – (unã cu achicãsit)
ex: easti multu acãchisit (chischin, tsi lj-acatsã mãna)

§ acãchisiri/acãchisire (a-cã-chi-sí-ri) sf acãchisiri (a-cã-chi-sírĭ) – (unã cu achicãsiri)

§ neacãchisit (nea-cã-chi-sítŭ) adg neacãchisitã (nea-cã-chi-sí-tã), neacãchisits (nea-cã-chi-sítsĭ), neacãchisiti/neacãchisite (nea-cã-chi-sí-ti) – (unã cu neachicãsit)
ex: om neacãchisit (tsi nu easti aduchit; tsi nu shtii s-lu facã un lucru); vrevuri neacãchisiti (tsi nu s-acãchisescu ghini tsi suntu) murmura din sinlu a noaptiljei

§ neacãchisiri/neacã-chisire (nea-cã-chi-sí-ri) sf neacãchisiri (nea-cã-chi-sírĭ) – (unã cu neachicãsiri)

§ achicãshonj (a-chi-cã-shĭónjĭŭ) adg achi-cãshoanji/achicãshoanje (a-chi-cã-shĭŭá-nji), achicãshonj (a-chi-cã-shĭónjĭ), achicãshoanji/achicãshoanje (a-chi-cã-shĭŭá-nji) –
1: tsi achicãseashti multu ghini; tsi easti multu dishteptu;
2: tsi ari puteri ca di mãyii (ca dit altã lumi); apicãshonj, mãyipsit, mãndipsit, aumbrat, cãntat
{ro: năzdrăvan}
{fr: féé}
{en: magic}
ex: aestu eara cal achicãshonj (aumbrat, cãntat, tsi shtii tut, tsi poati s-facã mãyi)

§ apicãshonj (a-pi-cã-shĭónjĭŭ) adg apicãshoanji/apicãshoanje (a-pi-cã-shĭŭá-nji), apicãshonj (a-pi-cã-shĭónjĭ), apicãshoanji/apicãshoanje (a-pi-cã-shĭŭá-nji) – (unã cu achicãshonj)
ex: ghini ma, sharpili aestu eara apicãshonj (tsi shtia tut, tsi putea s-facã mãyi)

§ achicazmo (a-chi-caz-mó) sm achicazmadz (a-chi-caz-mádzĭ) – atsea tsi-avem dupã tsi s-achicãseashti lumea; chicazmo, achicãsiri, acãchisiri, aduchiri
{ro: înţelegere, pricepere}
{fr: compréhension}
{en: understanding}

§ chicazmo (chi-caz-mó) sm chicazmadz (chi-caz-mádzĭ) – (unã cu achicazmo)

ex: di nafoarã cãdzu lãndzit, lu ncãntarã dzãnili

§ ncãntat (ncãn-tátŭ) adg ncãntatã (ncãn-tá-tã), ncãntats (ncãn-tátsĭ), ncãntati/ncãntate (ncãn-tá-ti) – (unã cu cãntat2)

§ ncãntari/ncãntare (ncãn-tá-ri) sf ncãntãri (ncãn-tắrĭ) – (unã cu cãntari2)

§ ncãntu2 (ncắn-tu) sn ncãntitsi/ncãntitse (ncắn-ti-tsi) – atsea tsi-l fatsi omlu (i lucrul) s-aibã puteari (ca trã ciudii) tsi easi nafoarã di nomurli a fisiljei ashi cum li shtii shi li aducheashti lumea di-aradã; atsea tsi fac mandisili di s-ciudiseashti dunjaea; mãndii, mayi, amayi, mãyii, mãghii, vãscãnii
{ro: farmece, vrajă}
{fr: charme, sortilège}
{en: spell, charm}

§ ncãntic (ncắn-ticŭ) sn ncãntitsi/ncãntitse (ncắn-ti-tsi) – (unã cu ncãntu2)

§ nicãntat2 (ni-cãn-tátŭ) adg nicãntatã (ni-cãn-tá-tã), nicãntats (ni-cãn-tátsĭ), nicãntati/nicãntate (ni-cãn-tá-ti) – tsi nu easti mãyipsit
{ro: nevrăjit, nefermecat}
{fr: qui n’est pas ensorcellé; charmé}
{en: who has not been casted (under) a spell; who has not been charmed}

§ nicãntari2/nicãntare (ni-cãn-tá-ri) sf nicãntãri (ni-cãn-tắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu s-mãyipseashti
{ro: acţiunea de a nu vrăji, de a nu fermeca}
{fr: action de ne pas ensorceller; de ne pas charmer}
{en: action of not being casted (under) a spell; of not being charmed}

§ discãntu (dis-cắn-tu) vb I discãntai (dis-cãn-táĭ), discãntam (dis-cãn-támŭ), discãntatã (dis-cãn-tá-tã), discãntari/discãntare (dis-cãn-tá-ri) – cu zboarã (cãntitsi shi seamni mistiryioasi) aspargu-amãyili sh-lu dishteptu pri-atsel a curi ãlj si featsirã amãyi; l-vindic (l-diucljedz) pri-atsel tsi-l loarã di oclju;
(expr:
1: lj-discãntu = lj-zburãscu multi ma nu-lj dzãc tsiva;
2: tsi-lj cãntsã shi tsi-lj discãntsã? = tsi-lj zburãshti ahãnti shi nu-lj dzãts dip tsiva? mash tra s-lu-arãdz?)
{ro: descânta}
{fr: détourner des enchantements; faire guérir par des enchantements}
{en: exorcise; expel an evil spirit; heal someone who is bewitched or is under a spell}
ex: mi discãntai adzã; cãndu vulpea discãntã
(expr: lã spuni zboarã s-li-arãdã) gãljinjli, si shtii cã nu lã easti trã bun; cara-l cãntã shi-l discãntã mushica carishti cãti dzãli

§ dis-cãntat (dis-cãn-tátŭ) adg discãntatã (dis-cãn-tá-tã), discãntats (dis-cãn-tátsĭ), discãntati/discãntate (dis-cãn-tá-ti) – cari fu vindicat (dizligat) di amãyi i diucljari (cu cãntitsi shi zboarã mistiryioasi)
{ro: descântat}
{fr: à qui on a fait des incantations; qui a été guéri par des enchantements}
{en: exorcised; who has been healed of his spell}
ex: lja cupa di pri pulitsã cu apã discãntatã di treili miri; cu yitria-aistã va s-vindicã, cã-i discãntatã cu grai di vreari; urdzãts hearti shi discãntati cu grai dultsi di featã nimãrtatã!

§ discãntari/discãntare (dis-cãn-tá-ri) sf discãntãri (dis-cãn-tắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-discãntã; discãntic
{ro: acţiunea de a descânta; descântare}
{fr: action de faire des incan-tation, de détourner des enchantements, de faire guérir par des enchantements}
{en: action of exorcising, of expelling an evil spirit, of healing someone who is bewitched}
ex: alãgã dupã discãntãri; cu cãntari shi discãntari sh-cu amãyi, l-featsi puljlu nãpoi om

§ discãntãturã (dis-cãn-tã-tú-rã) sf discãntãturi (dis-cãn-tã-túrĭ) – zboarãli i cãntitsli cu cari s-discãntã
{ro: descântare, descântec}
{fr: incantation, formule d’exorcisme}
{en: incantation, words of exorcism}

§ discãntic1 (dis-cãn-ticŭ) (mi) vb I discãnticai (dis-cãn-ti-cáĭ), discãnticam (dis-cãn-ti-cámŭ), discãnticatã (dis-cãn-ti-cá-tã), discãnticari/discãnticare (dis-cãn-ti-cá-ri) – (unã cu discãntu)
ex: shtii striga, s-discãnticã, s-leagã shi s-dizleagã

§ discãnticat (dis-cãn-ti-cátŭ) adg discãnticatã (dis-cãn-ti-cá-tã), discãnticats (dis-cãn-ti-cátsĭ), discãntica-ti/discãnticate (dis-cãn-ti-cá-ti) – (unã cu discãntat)

§ discãnticari/discãnticare (dis-cãn-ti-cá-ri) sf discãnticãri (dis-cãn-ti-cắrĭ) – (unã cu discãntari)

§ discãntic2 (dis-cắn-ticŭ) sf discãntitsi (dis-cắn-ti-tsi) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-discãntã; discãntari
{ro: descântec}
{fr: incantation, exorcisme}
{en: incantation, exorcism}
ex: nipututlu nu s-vindicã cu discãntitsi; spun aushlji cã shi discãntitsli vindicã