§ bit (bítŭ) adg bitã (bí-tã), bits (bítsĭ), biti/bite (bí-ti) – (unã cu biut)

§ beari/beare (beá-ri) sf beri (bérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva bea i tsiva easti biut; sudzeari, surghiri, tsucuiri
{ro: acţiunea de a bea, de a suge; băutură}
{fr: action de boire, de sucer; boisson}
{en: action of drinking; of sucking}
ex: ghini beai, ma mãcarea shi bearea vor sh-lucurlu; io nu vinj ti-a beari
(expr: tra s-beau yin); u arcã tu beari; u bãgarã tu beari
(expr: nchisirã s-bea yin, arãchii, etc.); s-yinits, s-ursits a beari
(expr: ziafeti); a beari
(expr: ziafeti) mi duc; elj yiurtisescu Ayiu-Dimitri, au beari
(expr: ziafeti); mãni nj-am bearea
(expr: ziafetea ti numã)

§ biri/bire (bí-ri) sf biri (bírĭ) – (unã cu beari)

§ nibiut (ni-bi-útŭ) sf nibiutã (ni-bi-ú-tã), nibiuts (ni-bi-útsĭ), nibiuti/nibiute (ni-bi-ú-ti) – (apa, cafelu, yinlu, etc.) tsi nu easti biut; (omlu) tsi nu ari biutã apã (cafe, yin, etc.); tsi nu easti mbitat; tsi lj-easti seati
{ro: (om, lichid) nebăut, însetat}
{fr: qui n’a pas bu}
{en: (liquid) that is not drank, who did not drink; thirsty}
ex: nimãcat, nibiut, carishti di cãndu, s-ahtirnu neacljimat pri measã; featili nimãcati (agiuni) shi nibiuti (nsitati) di dzãli

§ nibeari/nibeare (ni-beá-ri) sf niberi (ni-bérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu bea
{ro: acţiunea de a nu bea}
{fr: action de ne pas boire}
{en: action of not drinking}

§ biuturã (bi-u-tú-rã) sf biuturi (bi-u-túrĭ) – lucrul (apa, cafelu, yinlu, etc.) tsi s-bea; beari
{ro: băutură}
{fr: boisson}
{en: drink}
ex: am mãcari sh-biuturã (lucri tsi s-bea di-aradã, ca yin, arãchii, etc.); nu-i biuturã arauã; biutura
(expr: bearea di-arãchii, di yin) lu-asparsi

§ parabeau (pá-ra-beáŭ) vb II parabiui (pá-ra-bi-úĭ) shi parabii (pá-ra-bíĭ), parabiam (pá-ra-bi-ĭámŭ) shi parabeam (pá-ra-beámŭ), parabiutã (pá-ra-bi-ú-tã) shi parabitã (pá-ra-bí-tã), parabeari/parabeare (pá-ra-beá-ri) shi parabiri/parabire (pá-ra-bí-ri) – beau ma multu dicãt lipseashti
{ro: bea prea mult}
{fr: boire trop}
{en: drink too much}
ex: parabiui (biui ma mulu dicãt lipsea la numtã

§ parabiut (pá-ra-bi-útŭ) sf parabiutã (pá-ra-bi-ú-tã), parabiuts (pá-ra-bi-útsĭ), parabiuti/parabiute (pá-ra-bi-ú-ti) – tsi ari biutã ma multu dicãt lipseashti
{ro: băut prea mult}
{fr: qui a bu trop}
{en: drink too much}

§ parabit (pá-ra-bítŭ) sf parabitã (pá-ra-bí-tã), parabits (pá-ra-bítsĭ), parabiti/parabite (pá-ra-bí-ti) – (unã cu parabiut)

§ parabeari/parabeare (pá-ra-beá-ri) sf paraberi (pá-ra-bérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-bea ma multu dicãt lipseashti
{ro: acţiunea de a bea prea mult}
{fr: action de boire trop}
{en: action of drinking too much}

§ parabiri/parabire (pá-ra-bí-ri) sf parabiri (pá-ra-bírĭ) – (unã cu parabeari)

§ apubeau (a-pu-beáŭ) vb II apubiui (a-pu-bi-úĭ), apubeam (a-pu-beámŭ), apubiutã (a-pu-bi-ú-tã), apubeari/apubeare (a-pu-beá-ri) – beau aproapea tut
{ro: bea aproape tot}
{fr: boire (presque) intégralement}
{en: drink (almost) everything}

§ apubiut (a-pu-bi-útŭ) sf apubiutã (a-pu-bi-ú-tã), apubiuts (a-pu-bi-útsĭ), apubiuti/apubiute (a-pu-bi-ú-ti) – tsi s-ari aproapea tut biutã
{ro: băut aproape tot}
{fr: bu (presque) intégralement}
{en: drunk (almost) everything}

§ apubeari/apubeare (a-pu-beá-ri) sf apuberi (a-pu-bérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-bea aproapea tut
{ro: acţiunea de a bea aproape tot}
{fr: action de boire (presque) intégralement}
{en: action of drinking (almost) everything}

§ cutsubeau (cu-tsu-beáŭ) vb II cutsubiui (cu-tsu-bi-úĭ), cutsubiam (cu-tsu-bi-ĭámŭ), cutsubiutã (cu-tsu-bi-ú-tã), cutsubeari/cutsubeare (cu-tsu-beá-ri) – beau peanarga, putsãn cãti putsãn, chicutã cu chicutã;
(expr: cutsubeau = beau putsãn yin (arãchii) sh-mi mbet niheamã)
{ro: legumi}
{fr: buvotter}
{en: drink little and slowly}

§ cutsubiut (cu-tsu-bi-útŭ) adg cutsubiutã (cu-tsu-bi-ú-tã), cutsubiuts (cu-tsu-bi-útsĭ), cutsubiuti/cutsubiute (cu-tsu-bi-ú-ti) – (apã, cafe, yin, etc.) tsi easti biut cãti putsãn; (om) tsi ari biutã peanarga, putsãn cãti putsãn
{ro: legumit}
{fr: buvotté}
{en: (liquid that is, or man that has) drunk little and slowly}

§ cutsubeari/cutsubeare (cu-tsu-beá-ri) sf cutsuberi (cu-tsu-bérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva cutsubea
{ro: acţiunea de a legumi}
{fr: action de buvotter}
{en: action of drinking little and slowly}

21: di la cap s-amputi pescul = zborlu tsi s-dzãtsi cãndu lucrili s-duc anapuda shi stepsul ahiurheashti cu-atselj ma mãrlji, cu capitli;
22: am cap, ãnj talji caplu, nj-lja caplu, nj-aprindi caplu, etc. = hiu multu dishteptu, u nvets multu ghini cartea, aduchescu lishor sh-ghini tut tsi-nj si spuni i tsi dghivãsescu;
23: cap ligat = cap cu minti sãnãtoasã, cu giudicatã bunã, cap tsi mindueashti ghini;
24: un cu dauã capiti = un gioni cutidzãtor, cu gãireti;
25: (trec, s-fac) “doi” anj ãn cap = (trec, s-fac) tamam “doi” anj;
26: dau cap, scot caplu = mi-aspun, mi ved, mi-alãncescu, mi ndzãmedz; es nafoarã;
27: nu pot sã scot caplu iuva; nu am iu sã scot caplu; nj-bãgai caplu tu loc = nj-easti multã arshini, mi-arushinai multu, mi ngroapã loclu;
28: (nj-)aplec caplu = mi ncljin, mi tãpinjusescu, u-adun coada, ãnj scadi tinjia, lu-aspindzur caplu, etc.;
29: cu caplu nghios = amãrãt, nvirinat, cripat, tapin, tãpinusit;
30: cu caplu-aspindzurat, lu-aspindzurai caplu = (i) hiu nvirinat, mãrãnat, amãrãt, cãnjisit, cripat, etc.; (ii) escu cãtãdixit, nj-si freadzirã nãrli, nj-adunai coada, etc.;
31: hiu domnu pri caplu-a meu = fac cum voi mini, nu fac tsi-nj dzãc altsã, nu tsãn di vãrnu tu bana-a mea;
32: nj-bag caplu tu tastru = mi afierusescu, mi fac curbani (tilefi);
33: lj-mãc caplu = ãl mor, ãl vatãm;
34: mut (scol) caplu = mi ximut, rebilipsescu; mi-alumtu cu oaminjlji a unei chivernisi dit cratlu iu bãnedz di itia cã elj fac nindriptãts shi tirãnsescu dunjaea;
35: l-bag cu caplu tu loc = lu-aurlu, l-cãtigursescu multu;
36: nj-leg caplu = mi nsor;
37: mi scol cu noaptea n cap = mi scol di-andzari, tu hãrãxitã, tu cripata-a dzuãljei, tu hãryii, etc.;
38: pri caplu-a meu! nj-bag caplu! = unã soi di giurat tsi s-fatsi dinintea-a unui om tsi nu nã pistipseashti, cu noima di “hiu sigur di-atseali tsi dzãc, giur cã-i dealihea, s-mor ma s-nu hibã dealihea, s-mi-agudeascã astrãpia, etc.”;
39: ãlj ljau caplu = ãlj talj caplu sh-lu-alas fãrã cap!;
40: nj-ljau caplu = fug di-aoa, mi fac afan, u-angan cãtsaua, li cãlescu, etc.;
41: s-lj-arachi caplu shi s-fudz; sã-lj ljai caplu shi s-fudz!; sã-lj ljai caplu di mushatã tsi easti = easti multu mushatã, nu-ari tu lumi ma mushatã di ea;
42: ãnj shuirã prit cap = ãnj treatsi prit minti;
43: nu mi doari caplu = nu-am ananghi, nu-am vãrã cripari, nu nj-adutsi vãrã ghideri;
44: nj-u da n cap = mi fatsi sã-nj yinã-andralã, mi mbeatã;
45: nj-adar caplu, lu-am adratã caplu = mi mbet, mi-am mbitatã;
46: nu shtiu iu nj-am caplu = hiu ahãntu acãtsat cã nu shtiu tsi s-fac prota;
47: nu dzãc cap = nu mi doari caplu, nu am dureari di cap;
48: u acot ãn cap; lu scot un lucru n cap = l-biti-sescu un lucru ashi cum ãl voi, u scot naparti, l-fac lucrul cum mi-arãseashti s-hibã adrat, amintu (azvingu) tu-unã alumtã, etc.;
49: nj-fac di cap; nj-fac dupã cum ãnj lja caplu vimtu = fac tsi voi, cum voi, cum ãnj treatsi prit minti, nu-ascultu di vãrnu;
50: u-adar cu cap sh-cu coadã = fac un lucru slab, nibun, cum nu lipseashti adrari;
51: din cap pãnã n coadã; di la cap pãnã la cicioari = ditu-nchisitã pãnã tu bitisitã;
52: nu-ari ni coadã, ni cap; ne cap, ne cior = easti ncãrshiljat, alocuta, sh-mintit, di nu pots s-aducheshti tsiva di tsi s-fatsi;
53: lj-aprindu palji n cap; lj-aprindu caplu = lj-dzãc zboarã tsi-l cãrtescu, tsi lu-aprindu, tsi-l inãtusescu, tsi-l fac s-lu-acatsã dratslji;
54: nj-bat caplu di mur (stizmã) = mi frimintu multu shi nu shtiu tsi s-fac, nu pot s-ljau unã apofasi;
55: am fumuri ãn cap = nj-trec mash glãrinj, yisi, pirifãnj prit cap;
56: nj-dau caplu di cheatrã = nj-pari arãu di tsi am faptã)
{ro: cap, căpăţână de usturoi, sfârc de sân, roată de caşcaval, capital, şef, capăt, extremitate, etc.}
{fr: tête; tête d’ail, têtin, bout de sein; fromage; capital, chef, bout, commencement, etc.}
{en: head, garlic cloves; nipple, cheese, capital, chief, end, etc.}
ex: unã cãciubã yirminoasã, sum cãciubã nã livadi, sum livadi dauã-arveli, sum arveli doi purunghi, sum purunghi un shoput cu dauã shulinari, sum shoput unã moarã, sum moarã un cioc (angucitoari: caplu-a omlui); nã cuciubã cu shapti guvi (angucitoari: caplu-a omlui); tricu fãndãclu pisti capitli-a noastri; caplu fatsi, caplu tradzi; caplu tsi nu ntreabã, multi vai tragã; cap ai, tsi u vrei mãdua?; voi cari avets cap? (fig: ma marli?); cari sh-aveaglji gura, caplu-a lui sh-aveaglji; caplu s-hibã ghini, scuturi (taxirãts) cãti s-vrei; nu s-aleadzi, iu-i caplu shi iu-i coada
(expr: easti mintit, alocuta, nu ari ni nchisitã ni bitisitã); cari s-ai cap trã discari, du-ti la moarã; cari ai cap trã discari, du-ti ndzeanã sh-huhutea; acãtsarã capitli sh-li tãljarã (fig: cãpiili sh-lji vãtãmarã); coada cap (fig: cãpii, ma mari) easti la noi sh-luplu picurar la oi; mizia scoasi cap
(expr: cãt fitrusi, cãt criscu niheamã); scoasi cap
(expr: nchisi si scoatã pronj) furuntselu; nu pot si scot caplu di fricã
(expr: nu pot s-es nafoarã); inshits soatsã, cu capitli goali
(expr: capitli neacupiriti); s-acãtsã tu caplu-a corlui
(expr: tu nchisita-a corlui); nu-ari nitsiun cap di alj
(expr: easti multu oarfãn); lj-supsi caplu di tsãtsã
(expr: lj-supsi gurguljlu); adu-nj dauã capiti
(expr: aroati) di cãshcãval; toclu mãca caplu (fig: capitalu); caplu (fig: capitalu) di paradz njicshurã; nj-mãcã calpuzanlu shi capitli
(expr: capitaljlu, paradzlji bãgats tu alishvirishi) shi diafurlu; ari capitli cu diafur
(expr: paradzlji bãgats cu toc); oili deadirã cap
(expr: s-alãncirã); da cap
(expr: s-aspun, s-ved, s-alãncescu) cãrvãnarlji la crutsi; deadirã cap fumeljli, si lj-arcãm cãrveljli; deadi un cap di-arãu
(expr: andzãmã un izvur); lãcrinjli-a ljei, un cap di-rãu
(expr: izvur); cap
(expr: da cap, s-alãncescu) sh-cudarlji; ishirã tu caplu
(expr: intrata, nchisita) a prumuvearãljei; mushatã, sã-lj ljai caplu; el ari cap ligat
(expr: tsi mindueashti ghini, cu giudicatã bunã), nu-lj lja caplu
(expr: nu-aducheashti, nu-lj talji caplu); lj-loa multu caplu
(expr: eara multu dishteptu, nvitsa multu ghini); nveatsã culai, lj-aprindi caplu
(expr: easti dishteptu); bãneadzã fãrã s-lu doarã caplu
(expr: fãrã cripãri); pãn tu oara-a moartiljei nu dzãsi cap (nu dzãsi cã-l doari caplu); di-atumtsea tricurã doi anj ãn cap
(expr: s-featsirã tamam doi anj); nu va poatã s-u scoatã n cap
(expr: nu va poatã s-bitiseascã lucrul, s-amintã, s-azvingã); n cap cu tini ni draclu nu u scoati
(expr: ni draclu nu poati s-ti-azvingã, s-amintã cu tini); s-lu scoatã lucurlu n cap
(expr: s-lu bitiseascã lucrul); cari i-atsel cu dauã capiti
(expr: cari easti atsel tsi s-pistipseashti gioni sh-cuteadzã s-facã…); mutã caplu
(expr: rebilipsi); ashtirnets-vã, nu mutats cap
(expr: nu vã ximutats); cari s-dutsi aclo, sh-bagã caplu tu tastru
(expr: s-fatsi curbani); s-tsã mãts caplu, s-tsã mãts!
(expr: s-ti moarã, s-ti vatãmã); tsi yini cu caplu nghios
(expr: nvirinat, tãpinusit)?; li-aspindzurarã capitli
(expr: s-cãtãdixirã, lã scãdzu tinjia, sh-li freadzirã nãrli, s-arushinarã); mi featsi s-nu pot si-nj scot caplu iuva
(expr: mi featsi s-mi-arushinedz multu); mi bãgarã cu caplu tu loc
(expr: mi-aurlarã multu); dusi, sh-lo caplu!
(expr: fudzi!); an, trã Stã Vinjiri, sh-ligã sh-el caplu
(expr: si nsurã); yinlu lj-u deadi n cap
(expr: lu mbitã, l-featsi sã-lj yinã an-dralã); lu-avea adratã caplu
(expr: s-avea mbitatã); si scoalã cu noaptea n cap
(expr: si scoalã di andzari, tu hãrãxitã, etc.); mi giur pi caplu-a meu
(expr: mi giur, s-mor ma s-nu hibã dealihea); pi cap-tsã, nu mi-arãdi!
(expr: s-ti-agudeascã astrãpia ma s-mi-arãdz); sculã caplu
(expr: si ximutã, rebilipsi) Arbinshia; di tsi ts-arãdz va-ts cadã (yinã) pri cap; cap mari, mplin cu carni
(expr: tsi nu-aducheashti lishor); caplu tsã lu-aspargu, chefea nu ts-u-aspargu; caplu ca tãgari (mari ca tãgarea), ma minti nu-ari; altsã lucreadzã cu truplu sh-altsã cu caplu; capiti fãrã minduiri tu bustãnj crescu

§ cãpic1 (cã-pícŭ) sn cãpitsi/cãpitse (cã-pí-tsi) – cap ma njic
{ro: căpuşor}
{fr: petite tête}
{en: small head}

§ cãpos (cã-pósŭ) adg cãpoasã (cã-pŭá-sã), cãposh (cã-póshĭ, cãpoasi/cãpoase (cã-pŭá-si) – tsi ari caplu mari; tsi ari caplu gros shi aducheashti greu; tsi u tsãni pi-a lui sh-atumtsea cãndu tuts alantsã dzãc altã soi; cap di crinã, cap di shinic, cap di tãgari, etc.
{ro: căpăţânos}
{fr: qui a une grosse tête; têtu}
{en: with a big head; stubborn}

§ cãpitsãnã (cã-pi-tsắ-nã) sf cãpitsãnj (cã-pi-tsắnjĭ) –
1: partea di nai ma nsus a truplui di om (iu s-aflã ncljisã midua, acupiritã prisuprã di per shi n fatsã cu oclji, nari, ureclji, gurã, etc.); oasili-a caplui di om sh-di prãvdzã tsi ncljid nãuntru midua; cãpãtsãnã, cap, craniu, cafcalã, cafcã, cãrapã, cãrãfetã, cãrfetã, cocã, cofã, ciufutinã, ftinã, puscar, cãrtsunã, ciuturã, curcubetã;
2: arãdãtsina (ca unã tseapã) di alj; cap di alj; cãpitsãnã di alj;
3: cumatã di zahãri faptã tra si sh-u-aducã cu un lucru tsi ari unã chipitã nsus sh-unã parti largã nghios (pri cari poati s-hibã bãgatã s-shadã; cãpitsãnã di zahari)
{ro: craniu, cap, căpăţână de usturoi, căpăţână de zahăr}
{fr: crâne, tête, gousse d’ail, pain de sucre}
{en: skull, head, clove of garlic, sugar-loaf}
ex: un la yinghits cãpitsãnj (capiti)

§ cãpãtsãnã (cã-pã-tsắ-nã) sf cãpãtsãnj (cã-pã-tsắnjĭ) – (unã cu cãpitsãnã)

§ cãpitãnj (cã-pi-tắnjĭŭ) sn cãpitãnji/cãpitãnje (cã-pi-tắ-nji) – unã soi di pungã di pãndzã ncljisã (cusutã di tuti pãrtsãli) sh-umplutã di lãnã (bumbac, puh., etc.) faptã maxus tra si s-bagã sum caplu-a omlui cãndu doarmi (pi scamnu iu s-shadi, la mesi cãndu s-andoapirã di tsiva, etc.); cãpitinj, cãpitunj, pruschefal;
(expr: fatsã di cãpitãnj = unã soi di pungã di pãndzã (cãtivãrãoarã chindisitã) tu cari s-bagã cãpitãnjlu tra s-nu s-murdãripseascã)
{ro: căpătâi, pernă}
{fr: chevet, oreiller, coussin}
{en: bed head, pillow}
ex: dada-ts plãndzi cãpitãnj (la pruschefal)

§ cãpitinj (cã-pi-tínjĭŭ) sn cãpitinji/cã-pitinje (cã-pi-tí-nji) – (unã cu cãpitãnj)
ex: si-andoapirã pi cãpitinj; cãt fu lãndzitã nu fudzi di la cãpitinjlu-a ljei

§ cãpitunj (cã-pi-túnjĭŭ) sn cãpitunji/cãpitunje (cã-pi-tú-nji) – (unã cu cãpi-tãnj)
ex: bãgã vasilico sum cãpitunj; dutsi shi nhidzi cutsutlu sum cãpitunjlu a cumnatã-sai

§ capelã (ca-pé-lã) sf capeli/capele (ca-pé-li) – lugurii purtatã pri cap di oaminj (tra s-lji afireascã di ploai, soari, arcoari, etc.); cãpelã; cãciulã, cãciuã, bãrbãrusã, barbarusã, fesi, cãlpachi
{ro: pălărie}
{fr: chapeau}
{en: hat}
ex: di cãndu fu tu Rumãnii, poartã capelã, nu fatsi cãbuli fesea; sh-muljerli a noastri ahiurhirã s-poartã capeli ca tu Ivropi; aflã nã preaclji di stranji ma buni sh-nã capelã-analtã

§ cãpelã (cã-pé-lã) sf cãpeli/cãpele (cã-pé-li) – (unã cu capelã)

§ capit1 (cá-pitŭ) sn capiti/capite (cá-pi-ti) – partea (mardzina, caplu) dit bitisitã (sh-cãtivãrãoarã nchisitã) a unui lucru lungu (cioarã, spangu, banã, mes, prumuvearã, etc.); caput, cap, cornu, spitsã
{ro: capăt}
{fr: bout, extrémité}
{en: end, extremity}

§ caput (cá-putŭ) sn capu-ti/capute (cá-pu-ti) – (unã cu capit1)
ex: aflã caputlu a hirlui; u dusi pãnã tu caput (mardzini)

§ capit2 (cá-pitŭ) sn capiti/capite (cá-pi-ti) – lãna tsi s-tundi di la caplu, gusha shi coada-a oailjei
{ro: lâna tunsă de la capul şi coada de oaie}
{fr: laine de mouton qui croît sur la tête, autour du cou et sur la queue}
{en: sheep wool taken from the head and tail}

§ cãpitedz (cã-pi-tédzŭ) vb I cãpitai (cã-pi-táĭ), cãpitam (cã-pi-támŭ), cãpitatã (cã-pi-tá-tã), cãpitari/cãpitare (cã-pi-tá-ri) – tundu “capit”-lu (lãna di la caplu shi coada-a oailjei)
{ro: tund “capitlu” oilor}
{fr: tondre le “capit” des moutons}
{en: shear the sheep “capit”}
ex: cãpitãm oili (tundem lãna di la caplu shi coada-a oailor)

§ capit3 (cá-pitŭ) vb I cãpitai (cã-pi-táĭ), cãpitam (cã-pi-támŭ), cãpitatã (cã-pi-tá-tã), cãpitari/cãpitare (cã-pi-tá-ri) – (unã cu cãpitedz)

§ cãpitat (cã-pi-tátŭ) adg cãpitatã (cã-pi-tá-tã), cãpitats (cã-pi-tátsĭ), cãpitati/cã-pitate (cã-pi-tá-ti) – (oaea) tsi easti tumsã la cap, gushi shi coadã; (lãna) tumsã di la caplu shi coada-a oailjei
{ro: tuns la cap şi la gât; (lâna) care vine de la cap şi gât}
{fr: tondue sur la tête et autour du cou}
{en: with head and neck sheared}

§ cãpi-tari/cãpitare (cã-pi-tá-ri) sf cãpitãri (cã-pi-tắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-capitã unã oai
{ro: acţiunea de a tunde “capitlu” de la oi}
{fr: action de tondre le “capit” des moutons}
{en: action of shearing the “capit” of sheep}

§ capishonã (ca-pi-shĭó-nã) sf capishoni/capishone (ca-pi-shĭó-ni) – unã soi di capelã (di adimtu, pustavi, pãndzã, etc.) tsi s-adavgã la gulirlu-a paltolui tra si s-bagã pristi cap cãndu da ploai (tra s-nu s-udã perlu i caplu-a omlui); cãpush, zãrculã, culari, cuculã
{ro: capişon}
{fr: capuchon}
{en: hood}

§ cãpush2 (cã-púshĭŭ) sn cãpushi/cãpushe (cã-pú-shi) – (unã cu capishonã)
ex: bagã-ts cãpushlu n cap

§ capã (cá-pã) sf capi/cape (cá-pi) – palto cu capishonã (zãrculã); tãmbari, pãnãcapã, pãnucaplã
{ro: manta cu glugă}
{fr: manteau à capushon}
{en: coat with hood}

§ pãnucapã (pã-nu-cá-pã) sf pãnucapi/pãnucape (pã-nu-cá-pi) – (unã cu capã)

§ pãnucaplã (pã-nu-cá-plã) sf pãnucapli/pãnucaple (pã-nu-cá-pli) – (unã cu capã)

§ ncãpushedz (ncã-pu-shĭédzŭ) (mi) vb I ncãpushai (ncã-pu-shĭáĭ), ncãpusham (ncã-pu-shĭámŭ), ncãpushatã (ncã-pu-shĭá-tã), ncãpushari/ncãpushare (ncã-pu-shĭá-ri) – nj-trag capishonea pristi cap s-mi-afirescu di ploai (neauã, arcoari, soari, etc.); nj-bag nã mãndilã pristi cap (ca un capishon)
{ro: pune pe cap capişonul}
{fr: mettre le capuchon sur la tête}
{en: put the hood on the head}
ex: cara lu ncãpushe (lj-bãgã capishona, baltsul pristi cap) ghini, nu-avea pri iu s-lji intrã vimtul

§ ncãpushat (ncã-pu-shĭátŭ) adg ncãpushatã (ncã-pu-shĭá-tã), ncãpushats (ncã-pu-shĭátsĭ), ncãpushati/ncãpushate (ncã-pu-shĭá-ti) – tsi sh-ari bãgatã capishonea pri cap (capishonea) tsi easti bãgatã pristi cap
{ro: cu capişonul pus pe cap}
{fr: avec le capuchon sur la tête}
{en: with the hood on the head}

§ ncãpushari/ncãpushare (ncã-pu-shĭá-ri) sf ncãpusheri (ncã-pu-shĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva si ncãpushadzã
{ro: acţiunea de a pune pe cap capişonul}
{fr: action de mettre le capuchon sur la tête}
{en: action of putting the hood on the head}

§ capotã (ca-pó-tã) sf capoti/capote (ca-pó-ti) – stranj tsi s-poartã n casã i nafoarã tsi poati s-aibã mãnits shi zãrculã; cãpotã, capot
{ro: manta cu mâneci şi poate capişon}
{fr: peignoir, capote pourvue de manches et, des fois, de capuchon}
{en: housecoat or overcoat with sleeves and sometimes hood}

§ cãpotã (cã-pó-tã) sf cãpoti/cãpote (cã-pó-ti) – (unã cu capotã)

§ capot (ca-pótŭ) sn capoati/capoate (ca-pŭá-ti) – (unã cu capotã)
ex: dã-ts capotlu la nã parti; ãlj deadi capotlu si s-anvãleascã

§ cacutsã (ca-cú-tsã) sf cacutsã (ca-cú-tsã) – capotã njicã
{ro: manta mică}
{fr: petit peignoir, petit man-teau}
{en: small housecoat or overcoat}

§ capitalj (ca-pi-táljĭŭ) sn capitalji/capitalje (ca-pi-tá-lji) – aveari (paradz, loc, pãrmãtii, etc.) cu cari omlu poati sã nchiseascã un lucru cu cari s-facã ma multã aveari (ca bunãoarã, sã-sh dishcljidã unã ducheani, s-acumpãrã oi cu cari s-facã mãxulji trã vindeari, etc.); cap, capital, cãpitalj, sirmae, seu
{ro: capital}
{fr: capital}
{en: capital}
ex: nu li ljau trã capitalj (cap) graili a lor; sh-adunã pãrã cu pãrã shi sh-featsi un capitalj

§ cãpitalj (cã-pi-táljĭŭ) sn cãpitalji/cãpitalje (cã-pi-tá-lji) – (unã cu capitalj)
ex: avets cãpitalji?; nu-am cãpitalj (paradz) s-dishcljid nã ducheani

§ capital (ca-pi-tálŭ) sn capi-talji/capitalje (ca-pi-tá-lji) – (unã cu capitalj)

§ cãp (cắpŭ) sm cãpi (cắpĭ) shi cãchi (cắchĭ) shi sn cãpuri (cắ-purĭ) – omlu di frãmti ditu-unã hoarã (pulitii, crat, etc.); atsel tsi easti ma marli tu-unã parei di oaminj; un tsi s-aflã tu-unã semti (scarã) ma nsus di altsã (ditu-unã multimi di oaminj, tu-unã parei, sutsatã, etc. cari ascultã di el); cap, cãpii, frãmti, ma marli, mar, mãimar
{ro: şef}
{fr: chef}
{en: chief}
ex: celniclu easti ca pãrinti, ca cãp astãdz; celniclu easti cãplu (caplu) a fãlcariljei; him cupii fãrã picurar, fãrã cãp (mãimar); cãplu (frãmtea) a numtãljei easti nunlu; prota bea cãplu (ma marli); escu tu cãp (inshii protlu: zbor dit un agioc di ficiurits)

§ cãpii/cãpie (cã-pí-i) sf cãpii (cã-píĭ) –
1: cãp, cap, frãmti, ma marli, mar, mãimar, tãpar;
2: semtea (loclu) tsi u-ari shi lucrul tsi-l fatsi cãplu a unei multimi di oaminj; (fig: cãpii = fumealji (soi, scarã bunã); ugeachi)
{ro: şef, căpetenie; şefie, conducere}
{fr: chef, conducteur; commandement, protection}
{en: chief, leader, head; leadership, position of command}
ex: acatsã cãpia (atsel ma marli) a peshtilor; pitricurã la Dumnidzã cãpiili (ma mãrlji) a lor; tatã, di cãpii (fig: scarã, soi, ugeachi) mari; easti di soi, di cãpii (fig: ugeachi) mari

§ cãpitan (cã-pi-tánŭ) sm, sf cãpitanã (cã-pi-tá-nã), cãpitanj (cã-pi-tánjĭ), cãpitani/cãpitane (cã-pi-tá-ni) – atsel tsi easti caplu (ma marli) tu-unã ceatã di furi (tu-unã buluchi di oaminj tsi vor s-facã deadun un lucru, unã parti dit ascheri, etc.); cãpidan, capidan, cap, cãp, cãpii
{ro: căpitan}
{fr: capitain, chef}
{en: captain, chef}
ex: ligati ca capitani (ligati la cap ca neshti cãpitanj di furi)

§ cãpidan (cã-pi-dánŭ) sm, sf cãpidanã (cã-pi-dá-nã), cãpidanj (cã-pi-dánjĭ), cãpidani/cãpidane (cã-pi-dá-ni) – (unã cu cãpitan)
(expr: muljari cãpidanã = muljari livendã, gioanã, babageanã)
ex: moi mushatã cãpidanã
(expr: livendã, gioanã)

§ capidan (ca-pi-dánŭ) sm, sf capidanã (ca-pi-dá-nã), capidanj (ca-pi-dánjĭ), capidani/capidane (ca-pi-dá-ni) – (unã cu cãpitan)
ex: eara capidan (cãpitan di furi) la munti

§ cãpitã-natã (cã-pi-tã-ná-tã) sf cãpitãnati/cãpitãnate (cã-pi-tã-ná-ti) – lucrul (shi soea di lucru) tsi-l fatsi cariva tu chirolu tsi easti cãpitan di furi; ceatã di oaminj tsi ari n cap un cãpitan (shi loclu tsi-l ursescu nãsh); cãpitãnlãchi, cãpii
{ro: căpitănie}
{fr: capitai-nerie, commandement}
{en: captaincy, command}
ex: tu cãpitãnata al Jeacã (chirolu cãndu Jeacã cumãndãrsea furlji); Ali-Pasha asparsi cãpitãnatili

§ cãpitãnlãchi/cãpitãnlãche (cã-pi-tãn-lắ-chi) sf cãpitãnlãchi (cã-pi-tãn-lắchĭ) – (unã cu cãpitãnatã)

§ cãpitãnilji/cãpitãnilje (cã-pi-tã-ní-lji) sf cãpitãnilj (cã-pi-tã-níljĭ) – paradzlji tsi lã si da a furlor (sh-di-aradã-lj lja capidanlu-a lor) tra s-sãlãgheascã un sclav tsi lu-avea acãtsatã ninti; xagurauã, axagurauã, discumpãrari
{ro: răscumpărare, răsplată}
{fr: rachat, rançon}
{en: ransom, payment for buying the freedom of a prisoner}

{ro: (se) sili, avea grije ca}
{fr: (s‘)éfforcer, (se) contraindre, s’inquiéter, se prémunir}
{en: force oneself, compel oneself, become anxious to, provide oneself with}
ex: cilihtisits (avets-vã cãshtiga, cilistisits) s-agiungets acasã

§ cilihtisit (ci-lih-ti-sítŭ) adg cilihtisitã (ci-lih-ti-sí-tã), cilihtisits (ci-lih-ti-sítsĭ), cilihtisiti/cilihtisite (ci-lih-ti-sí-ti) – tsi sh-ari bãgatã zori (ari cãftatã) s-lu facã un lucru; cealãhtisit, cealtisit, cilistisit, frundixit, frundisit
{ro: silit, îngrijit ca}
{fr: éfforcé, contraint, inquiété, prémuni}
{en: forced oneself, compeled oneself, anxious to, provided oneself with}

§ cilihtisiri/ci-lihtisire (ci-lih-ti-sí-ri) sf cilihtisiri (ci-lih-ti-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva cilihtiseashti; cealãhtisiri, cealtisiri, cilistisiri, frundixiri, frundisiri
{ro: acţiunea de a (se) sili, de a avea grije ca}
{fr: action de (s‘)éfforcer, de (se) contraindre, de s’inquiéter, de se prémunir}
{en: action of forcing oneself, of compeling oneself, of becoming anxious to, of providing oneself with}

§ cea-lãhtisescu (cĭa-lãh-ti-sés-cu) vb IV cealãhtisii (cĭa-lãh-ti-síĭ), cealãhtiseam (cĭa-lãh-ti-seámŭ), cealãhtisitã (cĭa-lãh-ti-sí-tã), cea-lãhtisiri/cealãhtisire (cĭa-lãh-ti-sí-ri) – (unã cu cilihtisescu)
ex: cealãhtisi (sh-bãgã zori, sh-avu cãshtiga, cilistisi) di featsi casã; va s-cealãhtisescu (va caftu, va nj-am cãshtiga, va-nj bag zori) s-ts-aduc tuts pãradzlji

§ cealãhtisit (cĭa-lãh-ti-sítŭ) adg cealãhtisitã (cĭa-lãh-ti-sí-tã), cealãhtisits (cĭa-lãh-ti-sítsĭ), cealãhtisiti/cea-lãhtisite (cĭa-lãh-ti-sí-ti) – (unã cu cilihtisit)

§ cealãhtisi-ri/cealãhtisire (cĭa-lãh-ti-sí-ri) sf cealãhtisiri (cĭa-lãh-ti-sírĭ) – (unã cu cilihtisiri)

§ cealtisescu (cĭal-ti-sés-cu) vb IV cealtisii (cĭal-ti-síĭ), cealtiseam (cĭal-ti-seámŭ), cealtisitã (cĭal-ti-sí-tã), cea-ltisiri/cealtisire (cĭal-ti-sí-ri) – (unã cu cilihtisescu)

§ cealtisit (cĭal-ti-sítŭ) adg cealtisitã (cĭal-ti-sí-tã), cealtisits (cĭal-ti-sítsĭ), cea-ltisiti/cealtisite (cĭal-ti-sí-ti) – (unã cu cilihtisit)

§ cealtisi-ri/cealtisire (cĭal-ti-sí-ri) sf cealtisiri (cĭal-ti-sírĭ) – (unã cu cilihtisiri)

§ ciltisescu (cil-ti-sés-cu) vb IV ciltisii (cil-ti-síĭ), ciltiseam (cil-ti-seámŭ), ciltisitã (cil-ti-sí-tã), ciltisiri/ciltisire (cil-ti-sí-ri) – nj-bag zori (caftu) s-lu fac un lucru; lucredz multu greu; cilistisescu, cilihtisescu
{ro: (se) sili, munci greu}
{fr: (s‘)éfforcer, (se) contraindre, travailler fort}
{en: force oneself, compel oneself; work hard}
ex: ciltisim (lucrãm greu, cilistisim) tutã veara

§ ci-ltisit (cil-ti-sítŭ) adg ciltisitã (cil-ti-sí-tã), ciltisits (cil-ti-sítsĭ), ci-ltisiti/ciltisite (cil-ti-sí-ti) – tsi-lj s-ari bãgatã zori s-facã tsiva; tsi ari lucratã greu; cilistisit, cilihtisit
{ro: silit, muncit greu}
{fr: éfforcé, contraint}
{en: forced oneself, compelled oneself; who has worked hard}

§ ciltisiri/ciltisire (cil-ti-sí-ri) sf ciltisiri (cil-ti-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva ciltiseashti; cilistisiri, cilihtisiri
{ro: acţiunea de a (se) sili, de a munci greu}
{fr: action de (s‘)éfforcer, de (se) contraindre, de travailler fort}
{en: action of forcing oneself, of compelling oneself; of working hard}
ex: nu nã si ndultseashti ciltisirea

8: coada-a puljlui sf (pluralu ?) = unã soi di lilici;
9: coada-a njelui sf (pluralu: codzli-a njelui) = unã soi di lilici tsi creashti pri cãmpu; bãrdenji, burdenji;
10: coada-a cucotlui (coá-da-cu-cót-lui) sf (pluralu: codzli-a cucotlui) = numã datã la ma multi turlii di planti tsi crescu mash tu locuri vlãngoasi shi aumbroasi dit pãduri, cu truplu subtsãri, frãndzã lãrdzi shi sumigoasi, sh-cu lilici di ma multi hromi;
11: coada-a foarticãljei = unã soi di bubulic, insectã;
12: coadã di tãpoarã = un dit mesea-a noastrã tsi easti shpiun, prudot i fatsi-agioclu-a dushmanlui fãrã shtirea-a noastrã;
13: coadã di oclju (a ocljului) = mardzinea di nastãnga i di nandreapta a ocljului;
14: atsel cu coadã = draclu, sãtãnãlu, dyeavulu, shaitan, zarzavuli, triscatarat, aclo s-lji hibã; si-lj creapã numa; s-lu ngljitã loclu; etc.;
15: ari coada groasã = easti avut, ari cljag;
16: am coadi pri dinãpoi = am oaminj (nicuchirã, ficiori, etc.) tsi tsãn di mini, di cari lipseashti s-am angãtan, tsi-lj hrãnescu, tsi-lj mutrescu, etc.;
17: nj-da coada; minã coada; da (di) coadã = (i) semnu cã va tsiva, cã ashteaptã sã-lj si da tsiva, cã easti etim s-facã tsiva; (ii) s-dzãtsi trã muljarea (putana) tsi easti etimã, di-aradã, si s-bagã tu-ashtirnut cu bãrbatslji;
18: mut coada nsus = (i) ljau curai, mi-aspun gioni; aspun cã tora am curailu s-fac tsiva; (ii) (trã feaminã, putanã) voi shi escu etimã s-mi bag tu-ashtirnut, s-mi-ambairu;
19: lj-bag coadi a unui lucru = lu umflu, lu-aspun lucrul ma multu di cum easti dealihea, lu nflurescu, lj-bag coarni, l-fac di per funi, etc.;
20: nj-bag coada (iuva) = mi-ameastic tu lucri iu nu lipseashti;
21: sh-bãgã draclu coada = s-mintirã lucrili;
22: lja-nj coada! = nu mi mealã; nu pots sã-nj fats tsiva; pots s-fats tsi s-vrei; nu nj-easti fricã; mãcã-nj coaljili;
23: lj-ljau tora coada! = du-si, nu pot s-lji fac tora tsiva!;
24: l-mut di coadã = lu-alavdu, l-culãchipsescu;
25: l-calcu pi coadã = lu-agudescu aclo iu-l doari ma multu;
26: nu-nj cadi coada (s-lu fac un lucru) = nu-avursescu, nu pat tsiva (s-lu fac un lucru);
27: u-adun coada = (i) nchisescu s-mi duc iuva, fug, u-angan cãtsaua, u shpirtuescu, u cãlescu; (ii) fug arushinat, tãpinusit; mi-arushinedz;
28: din cap pãnã n coadã = ditu-nchisitã pãnã tu bitisitã;
29: nu-ari ni coadã, ni cap = easti mintit, alocuta, di nu pots s-aducheshti tsiva di tsi s-fatsi;
30: pi coada di cãrpitor = vãrnãoarã, cã cãrpitorlu nu-ari coadã)
{ro: coadă; cosiţă}
{fr: queue; tresse, coin de l’oeil, tige, pédoncule, manche (du balai), traîne (d’une robe), etc.}
{en: tail; braid, peduncle, pigtail, ponytail, stalk, handle, end, etc.}
ex: ari barbã sh-preftu nu-i, ari coarni sh-bou nu-i, mea-ca-ca cu coada nsus, tsi-i? (angucitoari: capra); easti un cãni, ma nu-i cãni, ari perlu di cãni, ma nu-i cãni, ari coada di cãni, ma nu-i cãni, tsi easti? (angucitoari: cãtsaua); patru toacã, sh-nã njilji gioacã (angucitoari: cicioarli shi coada-a calui); patru toacã, sh-nã njilji gioacã (angucitoari: cicioarli shi coada-a calui); drac tu chisã, n tser tut drac, s-easti vãrnã coadã-nj trag, pri-iutsido cu coada mi bag, din dauã, trei mash una fac, pãnã tsi sh-di coadã-ascap; (angucitoari: aclu cu hir); boulu sh-calu s-apãrã di mushti sh-cu coada; arãnjoslu scoasi coada-a puljlui; coada-a cãnilui shadi ncãrshiljatã; a nunlui, di nimaljili fripti lji s-adutsi coada ca ti tinjii; u-acãtsã feata di coadi (di cusitsã); coadã (cusitsã) lungã sh-minti shcurtã; la mãcari protlu, la lucru nitsi coadã; di codzli di cireashi, uscati sh-hearti, s-fatsi ceai bunã; coada (fig: atsel dit soni, atsel ma slablu, ma glarlu, etc.), cap easti la noi sh-luplu, picurar la oi; gortsul ari coada dinãpoi; easti coada a tutulor (fig: easti-atsel dit soni, atsel tsi yini dupã tuts alantsã); anjlji dit coadã (fig: dit soni) nã scãdzurã; nai ãn coadã (fig: dip tu soni) dzãsi; shi-lj fatsi n coadã (fig: shi-lj fatsi dip tu soni); sh-sãrmili, sh-atseali, li-arni tuti n coadã (fig: li arni tu soni, tu bitisitã); earam multu avursit sh-armash tu coadã (fig: tu soni); adrai nãscãnti coadi (fig: nj-aflai, nj-acumprai, psunisii nãscãnti oi) sh-mi-alãchii dupã nãsi (sh-mi loai dupã eali); yini coadã dupã mini (fig: lu-am dipriunã dupã mini); di coadi buni (fig: di lãna di la coada-a oilor) s-adarã shi usturã; aflã coadi (fig: cusuri) tu lucrili-a meali; bagã coadi la-atseali tsi featsi; am coadi pri dinãpoi
(expr: am oaminj tsi tsãn di mini, nicuchirã, cilimeanj, etc. tsi lipseashti s-lji hrãnescu, s-lji mutrescu, etc.); u-ari coada groasã
(expr: ari aveari, ari cljag); capra u mutã coada nsus
(expr: (i) sh-lo curailu; icã (ii) sh-aspusi poalili, hearhica, chizda); pãn nu da coada
(expr: pãnã nu lã fatsi semnu) cãtsaua, nu s-lja cãnjlji dupã nãsã; ahtãri suntu-arbineshlji, di coadã cãndu-lj muts
(expr: cãndu lj-alavdzã); lja-nj coada, lupe!
(expr: nu pots s-nj-adari tsiva!; pots s-fats tsi vrei; nu mi mealã, lupe!); ai, loats-lji tora coada
(expr: nu putets tora s-lji fãtsets tsiva!); lj-bagã coadi, tut coadi lj-aflã (fig: mash cusuri lj-aflã); alãchescu coadi a altui (fig: dzãc cã suntu-a lui, cusurli tsi li ari un altu); lja-l dinanumirea, cã nu va-ts cadã coada
(expr: expr: nu va s-pats tsiva); va-ts cadã coada
(expr: va s-pats tsiva) s-lu fatsi lucurlu?; u-adunã coada cãtrã-acasã
(expr: fudzi cãtrã-acasã arushinat, tãpinusit, cãtãfronisit, cu nãrli frãmti, tãljati); u-adunarã coada
(expr: fudzirã, u-angãnarã cãtsaua), cãnili cu cãtusha; ljundarlji u-adunarã coada
(expr: fudzirã-arushinats); u-adunã coada
(expr: fudzi arushinat, tãpinusit, cãtrãfonisit) sh-nu s-mata vidzu; sh-capra poati s-dzãcã a luplui “lja-nj coada!” ma di pri pishtireauã; sh-arãnja s-da pri caprã, coada nu u-apleacã; tut boulu-l mãcã, sh-la coadã
(expr: tu soni, tu bitisitã) s-curmã
(expr: s-dzãtsi tr-atsel tsi-l fatsi tut lucrul, mash cã lucrul atsel njic dit soni tsi lipseashti fãtseari, nu poati s-lu bitiseascã)

§ cuditsã (cu-dí-tsã) sf cuditsi/cuditse (cu-dí-tsi) –
1: coadã njicã;
2: partea di schinãrat a omlui tsi bitiseashti ma nsus di cur)
{ro: codiţă}
{fr: petite queue; racine de la queue, tronçon}
{en: little tail; root of the tail}
ex: va-nj ljai cuditsa!
(expr: nu pots sã-nj fats tsiva; mãcã-nj coaljili; nu mi mealã)

§ cudat (cu-dátŭ) adg cudatã (cu-dá-tã), cudats (cu-dátsĭ), cudati/cudate (cu-dá-ti) – cu coadã (lungã shi speasã); expr (oclji cudats = oclji tsi suntu ca lundzi, ca migdala)
{ro: codat}
{fr: avec une queue longue}
{en: with a long tail}

§ cudar (cu-dárŭ) adg cudarã (cu-dá-rã), cudari (cu-dárĭ), cudari/cudare (cu-dá-ri) – omlu (pravda, lucrul) cari, tu-unã aradã di oaminj (prãvdzã, lucri), s-aflã tu soni, easti coada; (fig: cudar = om tsi nu easti bun trã tsiva; vagabondu, dilbider, ciuhljan, dãrmalã, pezevenghiu, etc.)
{ro: codan, codaş}
{fr: le dernier}
{en: the last}
ex: cap sh-cudarlji (sh-atselj di la coadã) cãntã sh-gioacã hãriosh; nishti cudari (fig: vagabondzã, dilbideri), Dumnidzã s-ti-ascapã!

§ codus (có-dus) sm, sf codusã (có-du-sã), codush (có-dushĭ), codusi/coduse (có-du-si) – (unã cu cudar)
ex: hiu codus (atsel di la coadã, dit soni)

{fr: action de (s’)asseoir, de (s’)installer, d’arranger, d’élever, de faire bâtir, de poser; de se divertir; de monter (montre, pendule), d’accorder (violon)}
{en: action of seating, of installing, of arranging; of amusing oneself; of winding (watch, clock), of tuning (violin, piano)}

§ curdusescu (cur-du-sés-cu) (mi) vb IV curdusii (cur-du-síĭ), curduseam (cur-du-seámŭ), curdusitã (cur-du-sí-tã), curdusi-ri/curdusire (cur-du-sí-ri) – (unã cu curdisescu)
ex: aspardzi nãs cireaplu shi altu-l curduseashti (analtsã); oarfãnlu s-curdusi (s-ashtirnu ghini) la measã; oara ts-u curdusii (ts-u turnai, ts-u ndrepshu ta s-aspunã oara bunã); tsi ti curduseshti (cãmãruseshti, fuduleshti) ahãt?; li-avea curdusitã (ndreaptã, uidisitã) ghini minciunjli; curdusescu avyiuliili (ndreg tra s-batã ghini coardili-a avyiuliilor); curdusits-vã (turnats-vã) orili; nã curdusim (nã ashtirnum, njarsim di shidzum) la nãs acasã

§ curdusit (cur-du-sítŭ) adg curdusitã (cur-du-sí-tã), curdusits (cur-du-sítsĭ), curdusiti/curdusite (cur-du-sí-ti) – (unã cu curdisit)

§ curdusi-ri/curdusire (cur-du-sí-ri) sf curdusiri (cur-du-sírĭ) – (unã cu curdisiri)

§ ncurdusescu (ncur-du-sés-cu) (mi) vb IV ncurdusii (ncur-du-síĭ), ncurduseam (ncur-du-seámŭ), ncurdusitã (ncur-du-sí-tã), ncurdusiri/ncurdusire (ncur-du-sí-ri) – (unã cu curdisescu)
ex: armasi sãhatea cã nu u ncurdusii (nu u ndrepshu, nu u crutsii) aseara; nu ncurdusirã (nu li ncurdarã, nu li timsirã) ghini chimaneili; cara u ncurdusim (nã ashtirnum), shidzum pãnã dimneatsa; sh-lu ncurdusi (sh-lu ndreapsi) ghini lucurlu

§ ncurdusit (ncur-du-sítŭ) adg ncurdusitã (ncur-du-sí-tã), ncurdusits (ncur-du-sítsĭ), ncurdusiti/ncurdusite (ncur-du-sí-ti) – (unã cu curdisit)

§ ncurdusiri/ncurdusire (ncur-du-sí-ri) sf ncurdusiri (ncur-du-sírĭ) – (unã cu curdisiri)

§ crutsescu2 (cru-tsés-cu) vb IV crutsii (cru-tsíĭ), crutseam (cru-tseámŭ), crutsitã (cru-tsí-tã), crutsiri/crutsire (cru-tsí-ri) – tornu (ndreg, curdusescu) orniclu (uruloyea, sãhatea) tra s-aspunã ghini tsi oarã easti; li ndreg (curdisescu) coardili di la avyiulii tra s-batã ghini; curdusescu, curdisescu, ncurdusescu, curtsescu
{ro: întoarce ceasul, acorda vioara}
{fr: remonter une montre, accorder le violon}
{en: rewind the watch, tune the violin}
ex: crutsea-nj (curdusea-nj) oara

§ crutsit2 (cru-tsítŭ) adg crutsitã (cru-tsí-tã), crutsits (cru-tsítsĭ), crutsiti/crutsite (cru-tsí-ti) – (oara, sãhatea, avyiulia, etc.) tsi easti curdusitã; curdusit, curdisit, ncurdusit, curtsit

§
{ro: (ceasul) care este întors, (vioara) care este acordată}
{fr: (montre) qui est remonté, (violon) qui est accordé}
{en: (watch) that is rewound, (violin) that is tuned}

§ crutsiri2/cru-tsire (cru-tsí-ri) sf crutsiri (cru-tsírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-crutseashti (s-curduseashti) unã oarã; curdusiri, curdisiri, ncurdusiri, curtsiri
{ro: acţiunea de a întoarce ceasul, de a acorda vioara}
{fr: action de remonter une montre, d’accorder le violon}
{en: action of rewinding the watch, of tuning the violin}

§ cur-tsescu (cur-tsés-cu) vb IV curtsii (cur-tsíĭ), curtseam (cur-tseámŭ), curtsitã (cur-tsí-tã), curtsiri/curtsire (cur-tsí-ri) – (unã cu crutsescu2)

§ curtsit (cur-tsítŭ) adg curtsitã (cur-tsí-tã), curtsits (cur-tsítsĭ), curtsiti/curtsite (cur-tsí-ti) – (unã cu crutsit2)

§ curtsiri/curtsire (cur-tsí-ri) sf curtsiri (cur-tsírĭ) – (unã cu crutsiri2)
ex: oara va curtsiri (curdusiri)

{ro: de-a binelui}
{fr: tout à fait, tout de bon}
{en: quite, entirely, altogether}
ex: duchi nãs deaghinealui (dip ghini, dealihea, dip cum lipseashti)

§ ghineatsã (ghi-neá-tsã) sf ghinets (ghi-nétsĭ) – stari di harauã shi ifhãrãstisiri sufliteascã tsi poati s-u aibã omlu cãndu tuti lucrili-lj si duc ghini, ambar; bun, ghini, bunãteatsã, buneatsã, iftihii, eftihii;
(expr: ghinetsli-a loclui = nai ma bunili ghinets dit lumi)
{ro: bine, bineţe, fericire}
{fr: bien, bonheur}
{en: happiness}
ex: muljarea bunã-i ghineatsa (iftihia) a casãljei; am ghineatsã (hiu ghini, hãrios) tu banã; ca si-l calcu giuratlu, nu-i ghineatsã (nu-i lucru bun, nu-i ghini); achicãsi a domnului ghineatsã (iftihii); ghineatsa sh-ari sh-greatsa; s-lã da Dumnidzã ghinetsli-a loclui; tsi lai doarã shi ghinets (bunãtãts); trapshu ghineatsã (fui ghini, hãrios) cãt fui cu lalã-nju; omlu lucreadzã shi s-mundueashti trã ghineatsa (iftihia) a lui shi a fumealjiljei a lui

§ ghini2/ghine (ghí-ni) sm, sf fãrã pl – (unã cu ghineatsã)
ex: ghinili (ghineatsa) tsi-nj featsi nu lu-agãrshescu; s-lã facã un ghini (bun); acãtsã sã s-mindueascã la ghinea (bunlu, ghineatsa) a featãljei; tini tsi nã featsish ghinea (bunãteatsa) aestã, cã ncljish earam shi nu puteam s-ishim

§ ghinãteatsã (ghi-nã-teá-tsã) sf ghinãtets (ghi-nã-tétsĭ) – harea tsi u ari omlu tsi easti bun, tsi easti njilãos; lucrul bun tsi-l fatsi cariva; agiutorlu dat a unui om tsi ari ananghi; un lucru tsi easti arisit, bun; bunãtati, buneatsã, bunãteatsã, ghineatsã, bunatsã, sivapi
(expr: ts-aduc ghinãtets = ts-aduc ncljinãciunj, mash bunets, hãbãri buni)
{ro: buneţe, bunătate, binefacere}
{fr: bonté, bienfait, saluts}
{en: goodness, kindness, benefit}
ex: tsi hãbãri? mash ghinãtets (bunets); ts-adush ghinãtets di la soea-ts

§ ghinuescu (ghi-nu-ĭés-cu) (mi) vb IV ghinuii (ghi-nu-íĭ), ghinueam (ghi-nu-ĭámŭ), ghinuitã (ghi-nu-í-tã), ghinuiri/ghinuire (ghi-nu-í-ri) – fac un semnu i dzãc un zbor di vreari (sãnãtati, urari, tinjii, ambãreatsã, etc.) cãndu mi dispartu icã mi aflu cu cariva; alãxescu zboarã di sãnãtati sh-di ghineatsã cãndu mi-adun cu cariva; bunuescu, cãlimirsescu, hiritisescu, hiritsescu, prishindescu
{ro: saluta}
{fr: saluer; s’entretenir réciproquement sur la santé}
{en: greet, salute}
ex: altu oaspi agiumsi shi s-ghinui; s-ghinui cu hãngilu; trapsi la aushlu, l-ghinui

§ ghinuit (ghi-nu-ítŭ) adg ghinuitã (ghi-nu-í-tã), ghinuits (ghi-nu-ítsĭ), ghinuiti/ghinuite (ghi-nu-í-ti) – tsi-lj s-ari dzãsã un zbor (i-lj s-ari faptã un semnu) cãndu s-dispãrtsã i s-adunã cu cariva, tra sã-lj s-aspunã vreari (tinjii, etc.); cu cari s-ari alãxitã zboarã di sãnãtati; bunuit, cãlimirsit, hiritisit, hiritsit, prishindit
{ro: salutat}
{fr: salué}
{en: greeted, saluted}

§ ghinui-ri/ghinuire (ghi-nu-í-ri) sf ghinuiri (ghi-nu-írĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-ghinueashti lumea; bunuiri, cãlimirsiri, hiritisiri, hiritsiri, prishindiri
{ro: acţiunea de a saluta; salutare}
{fr: action de saluer, de se souhaiter réciproquement une bonne santé; salutation}
{en: action of greeting, of saluting}

{ro: făină de grâu}
{fr: farine de blé}
{en: wheat flour}
ex: s-pari turtã di grãneatsã (di fãrinã di grãn)

§ gãrneatsã (gãr-neá-tsã) sf pl(?) – (unã cu grãneatsã)
ex: nj-adram turtã di gãrneatsã (di fãrinã di grãn)

§ grãnatsã (grã-ná-tsã) sf grãnãts (grã-nắtsĭ) – turtã di fãrinã di grãn
{ro: turtă din făină de grâu}
{fr: tourteau de farine de blé}
{en: flat bread made of wheat flour}
ex: copshu unã grãnatsã

ex: mutrea-ts (caftã-ts) lucurlu a tãu
(expr: nu ti-ameasticã tu lucrili-a meali)

§ lucredz (lu-crédzŭ) vb I lucrai (lu-cráĭ), lucram (lu-crámŭ), lucratã (lu-crá-tã), lucrari/lucrare (lu-crá-ri) – fac un lucru (tra s-nj-amintu bana, sã-nj scot pãnea, s-analtsu-unã casã, etc.)
{ro: lucra}
{fr: travailler}
{en: work}
ex: tutã veara lucredz la calea di her; lucredz loclu; lucredz eu tutã dzua; lucreadzã tu giunatic, s-ti tindzi tu-aushatic; lucra (fãtsea emburlichi) cu casili mãri dit xinitii; nu lucrãm (nu fãtsem) tsiva; omlu tsi lucreadzã, nu agiuneadzã

§ lucrat (lu-crátŭ) adg lucratã (lu-crá-tã), lucrats (lu-crátsĭ), lucrati/lucrate (lu-crá-ti) – (omlu) tsi ari faptã un lucru; (lucrul) tsi easti faptu
{ro: lucrat}
{fr: travaillé}
{en: worked}
ex: lemnul lucrat easti mushat

§ lucrari/lucrare (lu-crá-ri) sf lucrãri (lu-crắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva lucreadzã
{ro: acţiunea de a lucra; lucrare, lucru}
{fr: action de travailler; travail}
{en: action of working; work}
ex: trã lucrari, ficiorlu lucra; nãs caplu nã minutã nu-l scoalã di lucrari (di la lucrul tsi-l fatsi); bãnedz cu lucrarea-a loclui; lo nã lucrari mari

§ nilucrat (ni-lu-crátŭ) adg nilucratã (ni-lu-crá-tã), nilucrats (ni-lu-crátsĭ), nilucrati/nilucrate (ni-lu-crá-ti) – tsi nu easti lucrat; (omlu) tsi nu-ari faptã un lucru
{ro: nelucrat}
{fr: qui n’a (n’est) pas travaillé}
{en: who has (that is) not worked}
ex: herlu nilucrat (tsi nu easti lucrat), armãni-arudzinat; agrul eara nilucrat (agrul nu eara lucrat)

§ nilucra-ri/nilucrare (ni-lu-crá-ri) sf nilucrãri (ni-lu-crắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu lucreadzã
{ro: acţiunea de a nu lucra; nelucrare, inactivitate}
{fr: action de ne pas travailler; inactivité}
{en: action of not working; inactivity}

§ lucrãtor (lu-crã-tórŭ) sm, sf, adg lucrãtoarã (lu-crã-tŭá-rã), lucrãtori (lu-crã-tórĭ), lucrãtoari/lucrãtoare (lu-crã-tŭá-ri) – atsel tsi lu-arãseashti s-lucreadzã; un tsi lucreadzã; atsel tsi sh-amintã bana cu lucrul (ma multu cu mãna, nu cu mintea); lucrãtonj, argat, huzmichear, sirvitor
{ro: lucrător}
{fr: travailleur}
{en: worker}
ex: feata-i bunã sh-lucrãtoarã (tsi u-arãseashti s-lucreadzã)

§ lucrãtonj (lu-crã-tónjĭŭ) sm, sf, adg lucrãtoanji/lucrãtoanje (lu-crã-tŭá-nji), lucrãtonj (lu-crã-tónjĭ), lucrãtoanji/lucrãtoanje (lu-crã-tŭá-nji) – (unã cu lucrãtor)
ex: lucrãtonjlu (atsel tsi lucreadzã) di foami nu moari; featã lucrãtoanji (tsi lucreadzã)

§ paralucredz (pá-ra-lu-crédzŭ) vb I paralucrai (pá-ra-lu-cráĭ), paralucram (pá-ra-lu-crámŭ), paral-ucratã (pá-ra-lu-crá-tã), paralucrari/paralucrare (pá-ra-lu-crá-ri) – lucredz ma multu dicãt u caftã arada; lucredz multu di multu
{ro: lucra prea mult}
{fr: travailler trop}
{en: work too much}

§ para-lucrat (pá-ra-lu-crátŭ) adg paralucratã (pá-ra-lu-crá-tã), para-lucrats (pá-ra-lu-crátsĭ), paralucrati/paralucrate (pá-ra-lu-crá-ti) – tsi easti lucrat ma multu di cum u caftã arada
{ro: lucrat peste măsură}
{fr: travaillé trop}
{en: worked too much}

§ paralucra-ri/paralucrare (pá-ra-lu-crá-ri) sf paralucrãri (pá-ra-lu-crắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva paralucreadzã
{ro: acţiunea de a lucra prea mult; de a lucra peste măsură}
{fr: action de trop travailler}
{en: action of working too much}

§ xenu-lucredz (csé-nu-lu-crédzŭ) (scriat shi xenulucredz) vb I xenu-lucrai (csé-nu-lu-cráĭ), xenu-lucram (csé-nu-lu-crámŭ), xenu-lucratã (csé-nu-lu-crá-tã), xenu-lucrari/xenu-lucrare (csé-nu-lu-crá-ri) – lucredz tu-un lucru xen; lucredz trã un altu (xen)
{ro: face un lucru străin; lucra pentru un străin}
{fr: travailler pour un autre}
{en: work for somebody else}

§ xenu-lucrat (csé-nu-lu-crátŭ) (scriat shi xenulucrat) adg xenu-lucratã (csé-nu-lu-crá-tã), xenu-lucrats (csé-nu-lu-crátsĭ), xenu-lucrati/xenu-lucrate (csé-nu-lu-crá-ti) – lucru faptu trã (di) un altu (xen)
{ro: lucru făcut de (pentru) un străin}
{fr: travaillé pour (par) quelqu’un d’autre}
{en: worked for (by) somebody else}

§ xenu-lucrari/xenu-lucrare (csé-nu-lu-crá-ri) (scriat shi xenulucrari) sf xenu-lucrãri (csé-nu-lu-crắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva lucreadzã trã un altu (xen)
{ro: acţiunea de a face un lucru străin; de a lucra pentru un străin}
{fr: action de travailler pour un autre}
{en: action of working for somebody else}

§ lãlãtoari/lãlãtoare (lã-lã-tŭá-ri) sf, adg (mash fiminin) lãlãtori (lã-lã-tórĭ) – dzuã tsi nu easti Dumãnicã i dzuã pisimã, di sãrbãtoari; dzuã di lucru; dzuã lucrãtoari; lãvrãtoari;
(expr: sãrbãtorli, lãlãtori, shi lãlãtorli, sãrbãtori = zbor tsi s-dzãtsi ti muljerli cari, cãndu easti s-lucreadzã, eali s-priimnã shi cãndu easti trã priimnari, eali aspun mirachi ti lucru)
{ro: zi de lucru}
{fr: jour ouvrable, non férié}
{en: working day}
ex: easti lãlãtoari (dzuã di lucru) mãni; lãlãtoarea (dzua di lucru) njardzi prit hori, shi sãrbãtoarea yini di sta acasã; nã dzuã lãlãtoari (lãvrãtoari); dzãlili lãlãtori suntu trã oarfãnj; ahtãri stranji nãs nu li purta necã dzuã lãlãtoari, necã dzuã di-aradã

§ lãvrãtoari/lãvrãtoare (lã-vrã-tŭá-ri) sf, adg (mash fiminin) lãvrãtori (lã-vrã-tórĭ) – (unã cu lãlãtoari)