DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

licãturã

licãturã (li-cã-tú-rã)light_pvorb"> sf licãturi (li-cã-túrĭ) – cumatã multu njicã shi suptsãri tsi ari ishitã (cãdzutã i armasã) di la un lucru tsi s-ari aspartã i disicatã (ca lemnul, bunãoarã); ashclji, anghidã, surtsel, schizari, tsandãrã, luschidã, lutseatrã, pilicudã, scãrpã, scãrpoaci, shcãrpã, mindzalji, minutsalji, mintsalji, spitsã, gãgi
light_ro">{ro: aşchie}
light_fran">{fr: éclat de bois, copeau}
light_eng">{en: splint}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

liche

liche (li-chĭé)light_pvorb"> sm lichedz (li-chĭédzĭ) – urmã icã semnu di murdãrii (multi ori alãsat di-un lucru murdar, unã chicutã, tsi cadi pri un lucru curat, etc.); atsea (harea) tsi-l fatsi un lucru tra s-nu hibã curat; batã, damcã, minghinadã, lãvushiturã, lãvãshiturã, cothrã, murdãrii, murdãrilji, murdãrlãchi, lerã, lãvilji, lãvushii, smagã
light_ro">{ro: pată, murdărie}
light_fran">{fr: tache, saleté}
light_eng">{en: stain, dirt}
light_ex">ex: lji s-avea faptã lechea (murdãrilja, lera) di un dzeadzit; u deadi s-lji curã lechea (lera)

light_similar">§ lichisescu (li-chi-sés-cu) (mi)light_pvorb"> vb IV lichisii (li-chi-síĭ), lichiseam (li-chi-seámŭ), lichisitã (li-chi-sí-tã), lichisi-ri/lichisire (li-chi-sí-ri) – ncarcu un lucru cu chicutli tsi cad; ncarcu, murdãripsescu, lãvãshescu, lãvushescu, lirusescu, putusescu, dãmcusescu, chic, chicusescu, mãryescu, smãryescu
light_ro">{ro: păta, murdări}
light_fran">{fr: souiller, tacher, salir}
light_eng">{en: stain, dirty, soil}

light_similar">§ lichisit (li-chi-sítŭ)light_pvorb"> adg lichisitã (li-chi-sí-tã), lichisits (li-chi-sítsĭ), lichisiti/lichisite (li-chi-sí-ti) – ncãrcat, dãmcusit, chicat, lirusit, lãvãshit, lãvushit, putusit, mãryit, smãryit, murdãripsit

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

lichen

lichen (li-chĭénŭ)light_pvorb"> sm lichenj (li-chĭénjĭ) – un ameastic di algã shi ciupernicã tsi bãneadzã deadun, tsi creashti ca unã soi di petur tsi acoapirã stizmi, chetsrã icã coaji di arburi bitãrnji tu locuri, di-aradã, nutioasi; zvolj, mushclju, jaghinã
light_ro">{ro: lichen}
light_fran">{fr: lichen}
light_eng">{en: lichen}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

a1

a1 prip – la, ca, ti, tri, trã, ca ti, ca trã, na, etc.
light_ro">{ro: la, a, ca pentru, etc.}
light_fran">{fr: au, à l’, à la, aux, etc.}
light_eng">{en: at, as, etc.}
light_ex">ex: sã ncljinarã a (la) cicioari; filigenj tri a beari yin; chinsirã si s-ducã a (tri) beari; hai, niveastã, a (la) primnari; s-duc a (la, s-facã) zbor; ãlj bati a (ca) vearã; anjurzeashti a (ca) primuvearã; bãtea a (ca) yiu; nu bãtea dip a (ca) yiu; anjurzeashti a (ca) om; anjurzeashti a (ca ursã; corghilj nã cãntã a (ca ti) moarti; s-tsãni a (ca) mari; una cali apucã a (na) ndreapta, alantã acatsã a (na) stãnga; cupiili sãrmati di-a-doarã (trã andaua oarã); s-acãtsarã s-gioacã (a) cãrtsã; muljerli s-arca a mortului tu lucru
(light_expr">expr: pãnã s-cadã mpadi di-avursiri); u dipusi di-a-cu-totalui (tu scriarea-a noastrã: deacutotalui); bagã tsãruhili a molju (ta s-moalji; light_expr">expr: sã ndreadzi s-fugã; tu scriarea-a noastrã: amolj); a sclaea (di-a sclavlu); a shuirarea; shi nãintea-a dativlui, sing shi pl: lj-dau pãni a lui, a ljei, a lor; oili armasirã a noauã; bagã a calui cãpestrul; deadirã foc a pãdurlor; fã unã crutsi al Dumnidzã

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

a2

a2 articul proclitic invar –
light_ex">ex: un oclju a meu, ocljilj a mei; perlu a luplui, doi peri a cãnilui; unã casã a voastrã, casili a voastri; trei erghi a loclui, erghili a loclui; dintsãlj a luchilor, capitili a boilor; lilicea a Pindului; shi tu formili al, ali, (a-lù, a-li) tu zboarã ca: ocljul al cal, ocljilj al cal; unglja al cal, ungljili al cal; dintili ali eapã, dintsãlj ali eapã; narea ali eapã, nãrili ali eapã; grailu al Dumnidzã; calea al Dumnidzã; lailu ali lai, lailji ali lai; oara ali ncurunari; blãsteamili ali mumi

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

a3

a3 inter – bre, vre, me, etc.; aidi, aide, hai, haidi
light_ro">{ro: mă!, măi!, bă!, hei!, fă!; haide, etc.}
light_fran">{fr: hé!, hola!, etc.; allons, etc.}
light_eng">{en: heigh!, hey, you!, say!, look here!, etc.; let’s go!, etc.}
light_ex">ex: am tsi dzãtsi, a! (bre!) om?; a (bre!) om, nu fã siri; voi, a! (vre!) muntsã; a, voi sots, a, voi mãrats; a lea, nji nchisii; a (aidi), nã featã, trã surtseali (multi ori s-leagã cu lea, vea, tra s-facã zboarãli a-lea/alea, a-vea/avea, etc.)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

abã

abã (a-bắ)light_pvorb"> sm abadz (a-bádzĭ) – unã soi di tsãsãturã groasã di lãnã dit cari s-fac stranji huryiteshti; pustavi groasã ca shiaclu tsi s-fatsi n casã; saric, gravanó, pustavi, shiac, bulubotsã
light_ro">{ro: aba}
light_fran">{fr: aba, bure, drap}
light_eng">{en: frieze, rough homespun, rough material (of wool)}
light_ex">ex: abãlu s-acumpãrã; abã bãtut (abã ghini tsãsut); abã faptu (abã cãndu-i bãgat la drãshtealã); acumpãrã un cupãran di abã

light_similar">§ abagi (a-ba-gí)light_pvorb"> sm abageadz (a-ba-gĭádzĭ) – un tsi fatsi, vindi sh-fatsi emburlichi cu abãlu
light_ro">{ro: abagiu} {producteur ou marchand d’aba}
light_eng">{en: producer or merchant of “aba”}

light_similar">§ abagi-rii/abagirie (a-ba-gi-ríi)light_pvorb"> sf abagirii (a-ba-gi-ríĭ) – loclu iu s-fatsi abãlu; ducheanea iu s-vindi abãlu
light_ro">{ro: abagerie}
light_fran">{fr: place où on fabrique ou on vend aba}
light_eng">{en: place where one makes or sells “aba”}
light_ex">ex: aveam intratã tu-unã abagirii

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

abanozi

abanozi (a-ba-nó-zi)light_pvorb"> sf fãrã pl – lemnu greu, vãrtos, sãnãtos, sumulai, a unui arburi dit locurli caldi, dit cari s-fatsi mobilã di luxu; abãnos, banozi
light_ro">{ro: abanos}
light_fran">{fr: ébène}
light_eng">{en: ebony}
light_ex">ex: bãstuni di abanozi

light_similar">§ abãnos (a-bã-nósŭ)light_pvorb"> sm abãnosh (a-bã-nóshĭ) – (unã cu abanozi)
light_ex">ex: u miscu cu-unã crutsi di abãnos

light_similar">§ banozi (ba-nó-zi)light_pvorb"> sf fãrã pl – (unã cu abanozi)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

abat

abat (a-bátŭ) (mi)light_pvorb"> vb III shi II abãtui (a-bã-túĭ), abãteam (a-bã-teámŭ), abãtutã (a-bã-tú-tã), abatiri/abatire (a-bá-ti-ri) shi abãtea-ri/abãteare (a-bã-teá-ri) – mi duc pi-unã altã cali (idei, purtari, etc.) dicãt atsea pri cari nidzeam ninti (di-aradã); mi dau di-unã parti; mi dipãrtedz di-unã cali (idei, purtari, etc.); fac loc (cali); pãrãmirsescu, pãrmãrãsescu, pãrmãsescu, curmu
light_ro">{ro: abate, da la o parte, face loc}
light_fran">{fr: (se) rabattre, (s’)écarter, faire place, dévier}
light_eng">{en: make place, distance himself, divert, deviate}
light_ex">ex: picurarlu abati (li dutsi altã parti) oili; picurarlu s-abãtu (dusi, s-dipãrtã) cama nclo

light_similar">§ abãtut (a-bã-tútŭ)light_pvorb"> adg abãtutã (a-bã-tú-tã), abãtuts (a-bã-tútsĭ), abãtuti/abãtute (a-bã-tú-ti) – cari s-ari dusã pi-unã altã cali (dicãt atsea di-aradã); tsi s-ari (tsi easti) datã di-unã parti; tsi ari faptã loc (cali); tsi s-ari dipãrtatã; pãrãmirsit, pãrmãrãsit, pãrmãsit, curmat
light_ro">{ro: dat la o parte, abătut}
light_fran">{fr: rabattu, écarté, dévié}
light_eng">{en: made place, distanced himself, diverted, deviated}

light_similar">§ abatiri/abatire (a-bá-ti-ri)light_pvorb"> sf abatiri (a-bá-tirĭ) – atsea tsi ari faptã atsel cari s-ari abãtutã; pãrãmirsiri, pãrmãrãsiri, pãrmãsiri, curmari
light_ro">{ro: acţiunea de a abate, de a da la o parte, de a face loc; abatere}
light_fran">{fr: action de (se) rabattre, de (s’)écarter, de dévier}
light_eng">{en: action of making place, of distancing himself, of diverting, of deviating}

light_similar">§ abãteari/abãteare (a-bã-teá-ri)light_pvorb"> sf abãteri (a-bã-térĭ) – (unã cu abatiri)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

abel

abel (a-bélŭ)light_pvorb"> sn abeali/abeale (a-beá-li) – cheatrã njicã, albã shi duzi (buimatcã) tsi s-aflã di-aradã la mardzinea di-arãu; cheatrã njicã, albã shi stronghilã dit un gioc di ficiurits i feati njits (“cu bealili”) cu tsintsi chitritseali; adul, bel, cutumag, gurgulj, chitritseauã, shombur, shomburã
light_ro">{ro: pietricică albicioasă, rotundă sau ovală, folosită într-un joc copilăresc cu cinci pietricele}
light_fran">{fr: caillou blanc et rond d’un jeu d’enfants}
light_eng">{en: small stone from a children’s game}
light_ex">ex: cum ti agiots tini cu abealili; cu abealili s-agioacã mash featili

light_similar">§ bel1 (bélŭ)light_pvorb"> sn beali/beale (beá-li) – (unã cu abel)
light_ex">ex: featili s-agioacã cu bealili; oulu di cathã easti cãt un bel; altsã cu beali (chitritseali); stealili trimura nsus ca beali (chitritseali) di yeamandu

light_similar">§ adul (a-dhúlŭ)light_pvorb"> sn aduli/adule (a-dhú-li) – cheatrã njicã, albã shi stronghilã dit un gioc di njits cu tsintsi chitritseali; abel
light_ro">{ro: pietricică albicioasă, rotundă sau ovală, folosită într-un joc de copii cu cinci pietricele}
light_fran">{fr: caillou blanc et rond d’un jeu d’enfants}
light_eng">{en: small stone from a children’s game}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

abur

abur (á-burŭ)light_pvorb"> sm aburi (á-burĭ) – chicutli (ca unã soi di negurã) tsi es dit apa (dzama, grãsimea, etc.) tsi hearbi (i sta tu vimtu i la soari); (fig: abur = duh, pnevmã, vimtu)
light_ro">{ro: abur}
light_fran">{fr: vapeur}
light_eng">{en: vapor}
light_ex">ex: friptaljlu chica di grãsimi cu nishti aburi; pãnea scoati aburi; cari-sh dzãtsea cu mintea cãtã puteari au aburlji; suflitlu easti abur (fig: vimtu, duh)

light_similar">§ aburos (a-bu-rósŭ)light_pvorb"> adg aburoasã (a-bu-rŭá-sã), aburosh (a-bu-róshĭ), aburoasi/aburoase (a-bu-rŭá-si) – tsi ari i scoati (poati si scoatã) aburi
light_ro">{ro: aburos}
light_fran">{fr: vaporeux}
light_eng">{en: that releases vapors, vaporising}
light_ex">ex: ca gljetslu, aratsi sh-aburos; urdzãtura aburoasã (tsi scoati aburi)

light_similar">§ aburedz1 (a-bu-rédzŭ)light_pvorb"> vb I aburai (a-bu-ráĭ), aburam (a-bu-rámŭ), aburatã (a-bu-rá-tã), aburari/aburare (a-bu-rá-ri) – scot aburi; bag s-shadã tu aburi; acats aburi; mi fac aburi; xizumsescu
light_ro">{ro: aburi, evapora}
light_fran">{fr: vaporiser}
light_eng">{en: vaporize}
light_ex">ex: carnea abura (scutea aburi) pri fearica uscatã; fãntãnjli tsi abureadzã (tsi scot aburi); loclu abureadzã (scoati aburi)

light_similar">§ aburat1 (a-bu-rátŭ)light_pvorb"> adg aburatã (a-bu-rá-tã), aburats (a-bu-rátsĭ), aburati/aburate (a-bu-rá-ti) – tsi ari scoasã aburi; tsi s-ari faptã aburi; tsi ari acãtsatã aburi; tsi ari shidzutã tu aburi; xizumsit
light_ro">{ro: aburit}
light_fran">{fr: vaporisé}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

abushala

abushala (a-bú-shĭa-la)light_pvorb"> adv – pi mãnj sh-pi cicioari
light_ro">{ro: abuşilea}
light_fran">{fr: á quatre pattes}
light_eng">{en: on all four}
light_ex">ex: yinea abushala (pi mãnj sh-pi cicioari); s-trapsi abushala pãnã la eali; t-abushala, t-abushala s-trapsirã

light_similar">§ abushila (a-bú-shi-la)light_pvorb"> adv – (unã cu abushala)

light_similar">§ deabushila (dea-bú-shi-la)light_pvorb"> adv (scriarea di-abushila shi di abushila neaprucheatã tu-aestu dictsiunar) – (unã cu abushala)
light_ex">ex: s-trapsi deabushila, deabushila pãnã la cãmesh

light_similar">§ abushiledz (a-bu-shi-lédzŭ) (mi)light_pvorb"> vb I abushilai (a-bu-shi-láĭ), abushilam (a-bu-shi-lámŭ), abushilatã (a-bu-shi-lá-tã), abushilari/abushilare (a-bu-shi-lá-ri) – mi trag azvarna pi patruli mãnj shi cicioari; mi trag abushala
light_ro">{ro: a merge de-abuşilea}
light_fran">{fr: marcher à quatre pattes}
light_eng">{en: walking on all four (hands and feet)}
light_ex">ex: ficiorlu s-abushileadzã

light_similar">§ abushilat (a-bu-shi-látŭ)light_pvorb"> adg abushilatã (a-bu-shi-lá-tã), abushilats (a-bu-shi-látsĭ), abushila-ti/abushilate (a-bu-shi-lá-ti) – tsi easti (i ari imnatã) abushila (pi patruli mãnj sh-cicioari)
light_ro">{ro: care este de-abuşilea}
light_fran">{fr: qui est à quatre pattes}
light_eng">{en: who is on all four}

light_similar">§ abushilari/abushilare (a-bu-shi-lá-ri)light_pvorb"> sf abushilãri (a-bu-shi-lắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva imnã abushila (pi patruli mãnj shi cicioari)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

acljem

acljem (a-cljĭémŭ) (mi)light_pvorb"> vb I acljimai (a-clji-máĭ), acljimam (a-clji-mámŭ), acljimatã (a-clji-má-tã), acljimari/acljimare (a-clji-má-ri) –
1: grescu a unui s-yinã; am/dau unã numã (a unui); ãlj grescu numa; cljem, grescu;
2: caftu a vãrnui tra s-facã tsiva; ursescu cariva sã-nj intrã n casã; acãlisescu, cãlisescu, acãljisescu, cãljisescu, ursescu, grescu (s-intrã, s-yinã, s-facã, etc.), cupusescu (fac copuslu trã, mi cãlisescu), cupãsescu;
3: tsi noimã ari; tsi va s-dzãcã; simneadzã, nsimneadzã
light_ro">{ro: chema, invita, însemna}
light_fran">{fr: appeler, convier, inviter, signifier}
light_eng">{en: call, invite, mean}
light_ex">ex: tsi-ari s-facã cum s-acljamã (cari lj-easti numa)?; cum tsã dzãc shi cum lu-acljamã; io-nj ti-acljimai (ti cãlisii) pri measã; bãgarã s-facã numtã dumneascã shi acljimarã (lj-ursirã) la numtã; lumea ntreagã tra si shtibã tsi s-acljamã (tsi va dzãcã) Fãrshirot!

light_similar">§ acljimat (a-clji-mátŭ)light_pvorb"> adg acljimatã (a-clji-má-tã), acljimats (a-clji-mátsĭ), acljimati/acljimate (a-clji-má-ti) – tsi easti grit; tsi-lj s-ari datã unã numã; cljimat, ursit, grit, acãlisit, cãlisit, acãljisit, cãljisit, cupusit, cupãsit, nsimnat, etc.
light_ro">{ro: chemat, invitat, însemnat}
light_fran">{fr: appelé, invité, signifié}
light_eng">{en: called, invited, meant}
light_ex">ex: acljimatslji (cãlisitslji) cãntã sh-yin

light_similar">§ acljimari/acljimare (a-clji-má-ri)light_pvorb"> sf acljimãri (a-clji-mắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva easti acljimat; cljimari, griri, acãlisiri, cãlisiri, cupusiri, cupãsiri, etc.
light_ro">{ro: acţi-unea de a chema, de a invita, de a însemna; chemare, invitare, invitaţie}
light_fran">{fr: action d’appeler, d’inviter; invitation}

Adãvgati di sca         ma multu/ptsãn

adavgu

adavgu (a-dáv-gu) (mi)light_pvorb"> vb III, II shi I adapshu (a-dáp-shĭu) shi adãvgai (a-dãv-gáĭ), adãvgam (a-dãv-gámŭ) shi adãvdzeam (a-dãv-dzeámŭ), adapsã (a-dáp-sã) shi adaptã (a-dáp-tã) shi adãvgatã (a-dãv-gá-tã), adavdziri/adavdzire (a-dáv-dzi-ri) shi adãvdzea-ri/adãvdzeare (a-dãv-dzeá-ri) shi adãvgari/adãvgare (a-dãv-gári) – alichescu un lucru di altu tra s-lu fac ma mari (ma bun, ma largu, etc.); l-fac s-creascã (l-mãrescu) un lucru; alichescu, mãrescu, crescu, avgãtsescu, avdag
light_ro">{ro: adăuga, creşte, multiplica}
light_fran">{fr: joindre, ajouter, accroître, augmenter, multiplier}
light_eng">{en: attach, add, grow, multiply}
light_ex">ex: macã easti ashitsi, adapsi (dzãsi sh-alti zboarã) picurarlu, mi duc; adapsi amirãlu; li-adãvgã lucrili; vrem s-nã adãvgãm (s-nã mãrim) avearea; adapsi (l-mãri) murlu nica un cot; Dumnidzã s-u adavgã pi chetri shi pi leamni [zbor tsi-l dzãtsi preftul a lumiljei cãndu bitiseashti bisearica tra s-lã si ducã tuti lucrili ambar]; lj-adapshu (lj-mãrii, lj-criscui) plata; s-adãvgarã ninga trei guri; Dumnidzã s-ts-adavgã dzãlili (s-ti facã s-bãnedz ma multu)

light_similar">§ adaptu (a-dáp-tu)light_pvorb"> adg adaptã (a-dáp-tã), adaptsã (a-dáp-tsã), adapti/adapte (a-dáp-ti) – (lucrul) tsi-lj s-ari alichitã unã cumatã tra s-lu facã ma mari; (cumata) tsi easti alichitã la un lucru tra s-lu facã ma mari; alichit, mãrit, criscut, avgãtsit, avdãgat
light_ro">{ro: adăugat, crescut, multiplicat}
light_fran">{fr: joint, ajouté, accru, augmenté, multiplié}
light_eng">{en: attached, added, grown, multiplied}
light_ex">ex: cãmeasha easti adaptã (lji s-adãvgã, s-mãri cu unã cumatã)

light_similar">§ adapsu (a-dáp-su)light_pvorb"> adg adapsã (a-dáp-sã), adapshi (a-dáp-shi), adapsi/adapse (a-dáp-si) – (unã cu adaptu)

Adãvgati di PareiaSCA         ma multu/ptsãn

afurnjisescu

afurnjisescu (a-fur-nji-sés-cu) (mi)light_pvorb"> vb IV afurnjisii (a-fur-nji-síĭ), afurnjiseam (a-fur-nji-seámŭ), afurnjisitã (a-fur-nji-sí-tã), afurnji-siri/afurnjisire (a-fur-nji-sí-ri) – mi-acatsã niheamã ca inati; nj-easi tsiva pi cheali (pri nari, dit oclji, etc.) icã nj-arushashti chealea (nj-adunã, s-fatsi vinitã, scoati ndauã ca gãrnutsã, etc.) cãndu easti aguditã di tsiva (s-ari zgrãmatã, easti arsã di soari i pirã, easti lãndzitã, etc.); asplinsescu
light_ro">{ro: irita}
light_fran">{fr: irriter}
light_eng">{en: irritate}
light_ex">ex: narea s-afurnjiseashti (arushashti); ocljilj s-afurnjisescu (arushescu, lãcrimeadzã); aesti cuprii afurnjisescu (nj-arushirã, asparsirã, asplinsirã) chealea

light_similar">§ afurnjisit (a-fur-nji-sítŭ)light_pvorb"> adg afurnjisitã (a-fur-nji-sí-tã), afurnjisits (a-fur-nji-sítsĭ), afurnjisiti/afurnjisite (a-fur-nji-sí-ti) – tsi lu-ari acãtsatã niheamã inatea; (ocljilj, chealea, narea, etc.) tsi s-ari arushitã (faptã ca vinitã, adunatã, etc.); asplinsit
light_ro">{ro: iritat}
light_fran">{fr: irrité}
light_eng">{en: irritated}

light_similar">§ afurnjisiri/afurnjisire (a-fur-nji-sí-ri)light_pvorb"> sf afurnjisiri (a-fur-nji-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-afurnjiseashti tsiva; asplinsiri
light_ro">{ro: acţiunea de a irita; iritare}
light_fran">{fr: action d’irriter}
light_eng">{en: action of irritating}

Adãvgati di PareiaSCA