|
|
abelu
RO:pietricea la jocul copiilor … Dictsiunar Armãn-Romãn Data DB:27047>2014-05-14 22:30:59.612694 »
abushilari
RO:mers în 4 labe … Dictsiunar Armãn-Romãn Data DB:27064>2014-05-14 22:30:59.625724 »
abushilatu
RO:cu 4 picioare … Dictsiunar Armãn-Romãn Data DB:27065>2014-05-14 22:30:59.626281 »
abushiledzu
RO:merge de-abuşilea … Dictsiunar Armãn-Romãn Data DB:27066>2014-05-14 22:30:59.626961 »
acatsâ, loclu nu l...
RO:neliniştit, a fi … Dictsiunar Armãn-Romãn Data DB:27087>2014-05-14 22:30:59.643498 »
acatsâ locu
RO:prinde bine, v … Dictsiunar Armãn-Romãn Data DB:27083>2014-05-14 22:30:59.640575 »
acatsâ locu
RO:lua în considerare, v … Dictsiunar Armãn-Romãn Data DB:27081>2014-05-14 22:30:59.638758 »
la1
la1 (la) prip – pripuzitsii cari aspuni cãtrã iu s-minã cariva, fudzi cariva, a curi ãlj si da tsiva, etc.
lass="highlight_ro">{ro: la}
lass="highlight_fran">{fr: à, chez}
lass="highlight_eng">{en: to}
lass="highlight_ex">ex: mi duc la tini; di la mini pãn la tini; dau sh-la oarfãnj; u-adunã la Dumnidzã; s-arugã picurar la preftul; lu-alãsarã la Oulu, tu pãduri; patrudzãtsli la ghini li mãrtai
lãcãrdii/lãcãrdie
lãcãrdii/lãcãrdie (lã-cãr-dí-i)lass="highlight_pvorb"> sf lãcãrdii (lã-cãr-díĭ) – muabeti namisa di oaspits; muabeti tu cari si zburashti ti lucri njits tsi nu-au mari simasii; lafi, muabeti, cuvendã, zbor, umilii, bãndurari, bãbãliri, poliloyii
lass="highlight_ro">{ro: conversaţie}
lass="highlight_fran">{fr: conversation, entretien}
lass="highlight_eng">{en: conversation, talk}
lass="highlight_ex">ex: lãcãrdii (muabeti, lafi) cu muljerli; ciudisitã di aestã lãcãrdii; mari lãcãrdii (cuvendã, umilii) sh-fac
lacãrmã
lacãrmã (lá-cãr-mã)lass="highlight_pvorb"> sf – vedz tu lacrimã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: lacrimãa1
a1 prip – la, ca, ti, tri, trã, ca ti, ca trã, na, etc.
lass="highlight_ro">{ro: la, a, ca pentru, etc.}
lass="highlight_fran">{fr: au, à l’, à la, aux, etc.}
lass="highlight_eng">{en: at, as, etc.}
lass="highlight_ex">ex: sã ncljinarã a (la) cicioari; filigenj tri a beari yin; chinsirã si s-ducã a (tri) beari; hai, niveastã, a (la) primnari; s-duc a (la, s-facã) zbor; ãlj bati a (ca) vearã; anjurzeashti a (ca) primuvearã; bãtea a (ca) yiu; nu bãtea dip a (ca) yiu; anjurzeashti a (ca) om; anjurzeashti a (ca ursã; corghilj nã cãntã a (ca ti) moarti; s-tsãni a (ca) mari; una cali apucã a (na) ndreapta, alantã acatsã a (na) stãnga; cupiili sãrmati di-a-doarã (trã andaua oarã); s-acãtsarã s-gioacã (a) cãrtsã; muljerli s-arca a mortului tu lucru
(lass="highlight_expr">expr: pãnã s-cadã mpadi di-avursiri); u dipusi di-a-cu-totalui (tu scriarea-a noastrã: deacutotalui); bagã tsãruhili a molju (ta s-moalji; lass="highlight_expr">expr: sã ndreadzi s-fugã; tu scriarea-a noastrã: amolj); a sclaea (di-a sclavlu); a shuirarea; shi nãintea-a dativlui, sing shi pl: lj-dau pãni a lui, a ljei, a lor; oili armasirã a noauã; bagã a calui cãpestrul; deadirã foc a pãdurlor; fã unã crutsi al Dumnidzã
a2
a2 articul proclitic invar –
lass="highlight_ex">ex: un oclju a meu, ocljilj a mei; perlu a luplui, doi peri a cãnilui; unã casã a voastrã, casili a voastri; trei erghi a loclui, erghili a loclui; dintsãlj a luchilor, capitili a boilor; lilicea a Pindului; shi tu formili al, ali, (a-lù, a-li) tu zboarã ca: ocljul al cal, ocljilj al cal; unglja al cal, ungljili al cal; dintili ali eapã, dintsãlj ali eapã; narea ali eapã, nãrili ali eapã; grailu al Dumnidzã; calea al Dumnidzã; lailu ali lai, lailji ali lai; oara ali ncurunari; blãsteamili ali mumi
a3
a3 inter – bre, vre, me, etc.; aidi, aide, hai, haidi
lass="highlight_ro">{ro: mă!, măi!, bă!, hei!, fă!; haide, etc.}
lass="highlight_fran">{fr: hé!, hola!, etc.; allons, etc.}
lass="highlight_eng">{en: heigh!, hey, you!, say!, look here!, etc.; let’s go!, etc.}
lass="highlight_ex">ex: am tsi dzãtsi, a! (bre!) om?; a (bre!) om, nu fã siri; voi, a! (vre!) muntsã; a, voi sots, a, voi mãrats; a lea, nji nchisii; a (aidi), nã featã, trã surtseali (multi ori s-leagã cu lea, vea, tra s-facã zboarãli a-lea/alea, a-vea/avea, etc.)
a4
a4 – forma shcurtã a zborlui “va”, cu cari s-fatsi vinjitorlu-a ver-bului; va, vai
lass="highlight_ro">{ro: forma scurtă de la particula “va” cu care se face viitorul}
lass="highlight_fran">{fr: forme courte de la particule “va” qui sert à former le futur}
lass="highlight_eng">{en: short form of the particle “va” used to make the future}
lass="highlight_ex">ex: eu cu mortu-a s-mi mãrit; nu-a s-avdã-a lui fluearã
abã
abã (a-bắ)lass="highlight_pvorb"> sm abadz (a-bádzĭ) – unã soi di tsãsãturã groasã di lãnã dit cari s-fac stranji huryiteshti; pustavi groasã ca shiaclu tsi s-fatsi n casã; saric, gravanó, pustavi, shiac, bulubotsã
lass="highlight_ro">{ro: aba}
lass="highlight_fran">{fr: aba, bure, drap}
lass="highlight_eng">{en: frieze, rough homespun, rough material (of wool)}
lass="highlight_ex">ex: abãlu s-acumpãrã; abã bãtut (abã ghini tsãsut); abã faptu (abã cãndu-i bãgat la drãshtealã); acumpãrã un cupãran di abã
lass="highlight_similar">§ abagi (a-ba-gí)lass="highlight_pvorb"> sm abageadz (a-ba-gĭádzĭ) – un tsi fatsi, vindi sh-fatsi emburlichi cu abãlu
lass="highlight_ro">{ro: abagiu} {producteur ou marchand d’aba}
lass="highlight_eng">{en: producer or merchant of “aba”}
lass="highlight_similar">§ abagi-rii/abagirie (a-ba-gi-ríi)lass="highlight_pvorb"> sf abagirii (a-ba-gi-ríĭ) – loclu iu s-fatsi abãlu; ducheanea iu s-vindi abãlu
lass="highlight_ro">{ro: abagerie}
lass="highlight_fran">{fr: place où on fabrique ou on vend aba}
lass="highlight_eng">{en: place where one makes or sells “aba”}
abanozi
abanozi (a-ba-nó-zi)lass="highlight_pvorb"> sf fãrã pl – lemnu greu, vãrtos, sãnãtos, sumulai, a unui arburi dit locurli caldi, dit cari s-fatsi mobilã di luxu; abãnos, banozi
lass="highlight_ro">{ro: abanos}
lass="highlight_fran">{fr: ébène}
lass="highlight_eng">{en: ebony}
lass="highlight_ex">ex: bãstuni di abanozi
lass="highlight_similar">§ abãnos (a-bã-nósŭ)lass="highlight_pvorb"> sm abãnosh (a-bã-nóshĭ) – (unã cu abanozi)
lass="highlight_ex">ex: u miscu cu-unã crutsi di abãnos
lass="highlight_similar">§ banozi (ba-nó-zi)lass="highlight_pvorb"> sf fãrã pl – (unã cu abanozi)
abat
abat (a-bátŭ) (mi)lass="highlight_pvorb"> vb III shi II abãtui (a-bã-túĭ), abãteam (a-bã-teámŭ), abãtutã (a-bã-tú-tã), abatiri/abatire (a-bá-ti-ri) shi abãtea-ri/abãteare (a-bã-teá-ri) – mi duc pi-unã altã cali (idei, purtari, etc.) dicãt atsea pri cari nidzeam ninti (di-aradã); mi dau di-unã parti; mi dipãrtedz di-unã cali (idei, purtari, etc.); fac loc (cali); pãrãmirsescu, pãrmãrãsescu, pãrmãsescu, curmu
lass="highlight_ro">{ro: abate, da la o parte, face loc}
lass="highlight_fran">{fr: (se) rabattre, (s’)écarter, faire place, dévier}
lass="highlight_eng">{en: make place, distance himself, divert, deviate}
lass="highlight_ex">ex: picurarlu abati (li dutsi altã parti) oili; picurarlu s-abãtu (dusi, s-dipãrtã) cama nclo
lass="highlight_similar">§ abãtut (a-bã-tútŭ)lass="highlight_pvorb"> adg abãtutã (a-bã-tú-tã), abãtuts (a-bã-tútsĭ), abãtuti/abãtute (a-bã-tú-ti) – cari s-ari dusã pi-unã altã cali (dicãt atsea di-aradã); tsi s-ari (tsi easti) datã di-unã parti; tsi ari faptã loc (cali); tsi s-ari dipãrtatã; pãrãmirsit, pãrmãrãsit, pãrmãsit, curmat
lass="highlight_ro">{ro: dat la o parte, abătut}
lass="highlight_fran">{fr: rabattu, écarté, dévié}
lass="highlight_eng">{en: made place, distanced himself, diverted, deviated}
abel
abel (a-bélŭ)lass="highlight_pvorb"> sn abeali/abeale (a-beá-li) – cheatrã njicã, albã shi duzi (buimatcã) tsi s-aflã di-aradã la mardzinea di-arãu; cheatrã njicã, albã shi stronghilã dit un gioc di ficiurits i feati njits (“cu bealili”) cu tsintsi chitritseali; adul, bel, cutumag, gurgulj, chitritseauã, shombur, shomburã
lass="highlight_ro">{ro: pietricică albicioasă, rotundă sau ovală, folosită într-un joc copilăresc cu cinci pietricele}
lass="highlight_fran">{fr: caillou blanc et rond d’un jeu d’enfants}
lass="highlight_eng">{en: small stone from a children’s game}
lass="highlight_ex">ex: cum ti agiots tini cu abealili; cu abealili s-agioacã mash featili
lass="highlight_similar">§ bel1 (bélŭ)lass="highlight_pvorb"> sn beali/beale (beá-li) – (unã cu abel)
lass="highlight_ex">ex: featili s-agioacã cu bealili; oulu di cathã easti cãt un bel; altsã cu beali (chitritseali); stealili trimura nsus ca beali (chitritseali) di yeamandu
abitiri/abitire
abitiri/abitire (a-bi-tí-ri)lass="highlight_pvorb"> adv – cama arãu, biter
lass="highlight_ro">{ro: mai rău} {pire} {worse}
lass="highlight_ex">ex: agiumsish abitiri (cama-arãu); minciunos easti Yioryi, ma frati-su abitiri (ma-arãu, ma multu)
lass="highlight_similar">§ biter (bi-térŭ)lass="highlight_pvorb"> adv – (unã cu abitiri)
abrash2
abrash2 (a-bráshĭŭ)lass="highlight_pvorb"> adg abrashi/abrashe (a-brá-shi), abrash (a-bráshĭ), abrashi/abrashe (a-brá-shi) – galbin dishcljis
lass="highlight_ro">{ro: galben deschis} {jaune clair}
lass="highlight_eng">{en: light yellow}
a
RO:a, a(l)
EN:of
FR:de (partitif)
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
acãkiseari
RO:înţelegere, acord
EN:understanding; agreement
FR:entente, accord
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
acãkisescu, akicãsescu
RO:a înţelege
EN:understand; realise
FR:comprendre; se rendre compte; se mettre d’accord
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
acljemŭ
RO:a invita
EN:to invite
FR:inviter
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
acljimatŭ
RO:invitat
EN:invited
FR:invité
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
acló
RO:acolo
EN:there, where
FR:
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
acŭ
RO:ac
EN:needle
FR:
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
adarŭ
RO:a face, a construi etc.
EN:to make; to build
FR:faire; construire
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
adastu
RO:
EN:to wait impatiently
FR:
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
adiljiŭ
RO:a respira; a adia
EN:to breathe
FR:
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015
acljem
acljem (a-cljĭémŭ) (mi)lass="highlight_pvorb"> vb I acljimai (a-clji-máĭ), acljimam (a-clji-mámŭ), acljimatã (a-clji-má-tã), acljimari/acljimare (a-clji-má-ri) –
1: grescu a unui s-yinã; am/dau unã numã (a unui); ãlj grescu numa; cljem, grescu;
2: caftu a vãrnui tra s-facã tsiva; ursescu cariva sã-nj intrã n casã; acãlisescu, cãlisescu, acãljisescu, cãljisescu, ursescu, grescu (s-intrã, s-yinã, s-facã, etc.), cupusescu (fac copuslu trã, mi cãlisescu), cupãsescu;
3: tsi noimã ari; tsi va s-dzãcã; simneadzã, nsimneadzã
lass="highlight_ro">{ro: chema, invita, însemna}
lass="highlight_fran">{fr: appeler, convier, inviter, signifier}
lass="highlight_eng">{en: call, invite, mean}
lass="highlight_ex">ex: tsi-ari s-facã cum s-acljamã (cari lj-easti numa)?; cum tsã dzãc shi cum lu-acljamã; io-nj ti-acljimai (ti cãlisii) pri measã; bãgarã s-facã numtã dumneascã shi acljimarã (lj-ursirã) la numtã; lumea ntreagã tra si shtibã tsi s-acljamã (tsi va dzãcã) Fãrshirot!
lass="highlight_similar">§ acljimat (a-clji-mátŭ)lass="highlight_pvorb"> adg acljimatã (a-clji-má-tã), acljimats (a-clji-mátsĭ), acljimati/acljimate (a-clji-má-ti) – tsi easti grit; tsi-lj s-ari datã unã numã; cljimat, ursit, grit, acãlisit, cãlisit, acãljisit, cãljisit, cupusit, cupãsit, nsimnat, etc.
adavgu
adavgu (a-dáv-gu) (mi)lass="highlight_pvorb"> vb III, II shi I adapshu (a-dáp-shĭu) shi adãvgai (a-dãv-gáĭ), adãvgam (a-dãv-gámŭ) shi adãvdzeam (a-dãv-dzeámŭ), adapsã (a-dáp-sã) shi adaptã (a-dáp-tã) shi adãvgatã (a-dãv-gá-tã), adavdziri/adavdzire (a-dáv-dzi-ri) shi adãvdzea-ri/adãvdzeare (a-dãv-dzeá-ri) shi adãvgari/adãvgare (a-dãv-gári) – alichescu un lucru di altu tra s-lu fac ma mari (ma bun, ma largu, etc.); l-fac s-creascã (l-mãrescu) un lucru; alichescu, mãrescu, crescu, avgãtsescu, avdag
lass="highlight_ro">{ro: adăuga, creşte, multiplica}
lass="highlight_fran">{fr: joindre, ajouter, accroître, augmenter, multiplier}
lass="highlight_eng">{en: attach, add, grow, multiply}
lass="highlight_ex">ex: macã easti ashitsi, adapsi (dzãsi sh-alti zboarã) picurarlu, mi duc; adapsi amirãlu; li-adãvgã lucrili; vrem s-nã adãvgãm (s-nã mãrim) avearea; adapsi (l-mãri) murlu nica un cot; Dumnidzã s-u adavgã pi chetri shi pi leamni [zbor tsi-l dzãtsi preftul a lumiljei cãndu bitiseashti bisearica tra s-lã si ducã tuti lucrili ambar]; lj-adapshu (lj-mãrii, lj-criscui) plata; s-adãvgarã ninga trei guri; Dumnidzã s-ts-adavgã dzãlili (s-ti facã s-bãnedz ma multu)
afoarã2
afoarã2 (a-fŭá-rã)lass="highlight_pvorb"> sf fãrã pl – unã soi di tif (lãngoari); tif, njatsã buitsã
lass="highlight_ro">{ro: un fel de tifos}
lass="highlight_fran">{fr: une sorte de typhus}
lass="highlight_eng">{en: a variety of typhus}
lass="highlight_ex">ex: easti agudit di afoarã (fig: tifus, njatsã, buitsã)
lass="highlight_similar">§ nafoarã2 (na-fŭá-rã)lass="highlight_pvorb"> sf fãrã pl – (unã cu afoarã2)
lass="highlight_ex">ex: cãdzu di nafoarã (lãndzidzã di tif)
afurnjisescu
afurnjisescu (a-fur-nji-sés-cu) (mi)lass="highlight_pvorb"> vb IV afurnjisii (a-fur-nji-síĭ), afurnjiseam (a-fur-nji-seámŭ), afurnjisitã (a-fur-nji-sí-tã), afurnji-siri/afurnjisire (a-fur-nji-sí-ri) – mi-acatsã niheamã ca inati; nj-easi tsiva pi cheali (pri nari, dit oclji, etc.) icã nj-arushashti chealea (nj-adunã, s-fatsi vinitã, scoati ndauã ca gãrnutsã, etc.) cãndu easti aguditã di tsiva (s-ari zgrãmatã, easti arsã di soari i pirã, easti lãndzitã, etc.); asplinsescu
lass="highlight_ro">{ro: irita}
lass="highlight_fran">{fr: irriter}
lass="highlight_eng">{en: irritate}
lass="highlight_ex">ex: narea s-afurnjiseashti (arushashti); ocljilj s-afurnjisescu (arushescu, lãcrimeadzã); aesti cuprii afurnjisescu (nj-arushirã, asparsirã, asplinsirã) chealea
lass="highlight_similar">§ afurnjisit (a-fur-nji-sítŭ)lass="highlight_pvorb"> adg afurnjisitã (a-fur-nji-sí-tã), afurnjisits (a-fur-nji-sítsĭ), afurnjisiti/afurnjisite (a-fur-nji-sí-ti) – tsi lu-ari acãtsatã niheamã inatea; (ocljilj, chealea, narea, etc.) tsi s-ari arushitã (faptã ca vinitã, adunatã, etc.); asplinsit
lass="highlight_ro">{ro: iritat}
lass="highlight_fran">{fr: irrité}
lass="highlight_eng">{en: irritated}
lass="highlight_similar">§ afurnjisiri/afurnjisire (a-fur-nji-sí-ri)lass="highlight_pvorb"> sf afurnjisiri (a-fur-nji-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-afurnjiseashti tsiva; asplinsiri