{ro: devenit jeratic}
{fr: transformé en charbon ardent}
{en: that became hot coals}

§ njirari3/njirare (nji-rá-ri) sf njirãri (nji-rắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un lucru si njireadzã (lemnu, cãrbuni, etc. s-fatsi jar)
{ro: acţiunea de a deveni jeratic}
{fr: action de (se) transformer en charbon ardent}
{en: action of becoming hot coals}

§ dijiredz (di-ji-rédzŭ) vb I dijirai (di-ji-ráĭ), dijiram (di-ji-rámŭ), dijiratã (di-ji-rá-tã), dijirari/dijirare (di-ji-rá-ri) – mintescu jarlu (foclu) tra s-lu fac s-ardã ma ghini
{ro: jerui}
{fr: tisonner, remuer le feu (pour l’activer)}
{en: poke, stir fire}
ex: dijireadzã (mintea-l) foclu; dijirã (minti) foclu cu giugarlu

§ dijirat (di-ji-rátŭ) adg dijiratã (di-ji-rá-tã), dijirats (di-ji-rátsĭ), dijirati/dijirate (di-ji-rá-ti) – (jarlu, foclu) mintit tra s-ardã ma ghini
{ro: jeruit}
{fr: tisonné, remué le feu}
{en: poked, stirred fire}
ex: cinushi dijiratã; cãrbunj dijirats

§ dijirari/dijirare (di-ji-rá-ri) sf dijirãri (di-ji-rắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu jarlu (foclu) s-minteashti tra s-ardã ma ghini
{ro: acţiunea de a jerui}
{fr: action de tisonner, de remuer le feu, de fourgonner}
{en: action of poking, of stirring the fire}

(expr: cãt s-lj-agiungã, cãt loc va s-lja sãrma tu stumahi)?; cãndu mi minduescu cãt lucru am, mi-acatsã heavra
(expr: canda lãndzidzãscu); acãtsat casã
(expr: loat casã cu nichi)?; pri mini mi-acatsã
(expr: ãnchisi s-mi doarã) tu lingurici; li mãcã! si-lj s-acatsã!
(expr: s-lj-armãnã tu grumadz); cu nãs nu putem s-n-acãtsãm
(expr: s-nã ncãrligãm, s-nã nciupãm; s-n-acãtsãm la ntreatsiri); acãtsã
(expr: cãdzu greauã) eapa cu nãs; mi-acãtsai
(expr: dada-nj cãdzu greauã cu mini) tru paranomãlj; nu lu-acatsã mintea
(expr: nu-achicãseashti, nu aducheashti); s-acãtsã
(expr: sicã, dãmlusi) di mãnj sh-di cicioari; lu-acatsã
(expr: ãlj sta ghini) armatli; lj-acãtsã ghini
(expr: vidzu hãiri cu) minciuna; lãili stranji mi-acatsã
(expr: nj-sta ghini); apa nu lu-avea acãtsatã
(expr: nu lj-avea faptã ghini); mi-acatsã
(expr: mi fatsi s-vom) amarea; bãgarã s-acatsã aloaturli trã numtã
(expr: si sã ndreagã trã numtã); lu-acãtsarã dratslji di ureclji
(expr: s-nãiri multu, s-inãtusi multu, timusi multu); s-avea acãtsatã di peri
(expr: s-avea ncãrligatã, nciupatã); muljari tsi lj-acatsã mãna di tuti
(expr: shtii s-facã multi lucri, cu mãsturilji, lishor sh-cum lipseashti); s-afirea s-nu lj-acatsã luna
(expr: s-nu-agiungã noaptea-amãnat); nu lu-acãtsa loclu
(expr: nu putea si sta tu-un loc; nu-l tsãnea, nu lu-avea loclu); zboarãli a tali acãtsarã loc
(expr: avurã griutati, featsirã lucrul tsi lipsea); nj-spunea cã la izvur acãtsarã feata aestã
(expr: u ncãlicarã, u-ambãirarã); cãldãrusha easti-acãtsatã
(expr: s-arsi pri foc) cu lapti; biu unã scafã di yin shi lu-acãtsã
(expr: lu-andrãlãsi, l-featsi sã-lj yinã mintsãli deavãrliga, lu mbitã); cum lu vidzu, acãtsã guvili
(expr: s-ascumsi); easti acãtsat cu mãyii
(expr: lj-si featsirã mãyi) di nu easti ghini; etc. etc.

§ acãtsat (a-cã-tsátŭ) adg acãtsatã (a-cã-tsá-tã), acãtsats (a-cã-tsátsĭ), acãtsati/acãtsate (a-cã-tsá-ti) – harea tsi u-ari un tsi easti acãtsat; tsi easti bãgat tu mãnã; loat, apucat, apcat, spindzurat, nchisit, etc.
{ro: agăţat, prins, ocupat}
{fr: accroché, attrapé, saisi, occupé}
{en: caught, occupied, started}
ex: suntu acãtsati (loati) cãljurli; cu mãnjli acãtsati (di lucru); ficiori acãtsats
(expr: a curi dadã avea cãdzutã greauã) Sãmbãta; tsi-ai di cãntsã acãtsat (mãrãnat)?

§ acãtsari/acãtsare (a-cã-tsá-ri) sf acãtsãri (a-cã-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu acatsã cariva icã s-acatsã tsiva; loari, apucari, apcari, spindzurari, nchisiri, etc.
{ro: acţiunea de a agăţa, de a prinde, de a ocupa; agăţare, prindere, ocupare}
{fr: action d’accrocher, d’attraper, de saisir, d’occuper}
{en: action of catching, of occupying, of starting}
ex: nã acãtsam cu acãtsarea; tãmbarea vrea acãtsari (spindzurari di penurã)

§ neacãtsat (nea-cã-tsátŭ) adg neacãtsatã (nea-cã-tsá-tã), neacãtsats (nea-cã-tsátsĭ), neacãtsati/neacãtsate (nea-cã-tsá-ti) – tsi nu easti acãtsat; tsi nu-ari lucru; niloat, neapucat, nispindzurat, ninchisit, etc.
{ro: care nu este agăţat (prins, ocupat); neagăţat}
{fr: qui n’est pas pris, qui ne pas attrapé; inoccupé, chômeur}
{en: who is not caught (occupied); unemployed}
ex: ãl leagã di doi calj neacãtsats (tsi nu eara acãtsats; dit irghilii); easti neacãtsat (nu-ari lucru, shadi tutã dzua)

§ neacãtsari/neacãtsare (nea-cã-tsá-ri) sf neacãtsãri (nea-cã-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu-acatsã icã nu s-acatsã tsiva; niloari, neapucari, nispindzurari, ninchisiri, etc.
{ro: acţiunea de a nu agăţa, de a nu prinde, de a nu ocupa}
{fr: action de ne pas attraper, de ne pas saisir, de ne pas occuper}
{en: action of not catching, of not occupying, of not starting}

§ acãtsãturã (a-cã-tsã-tú-rã) sf acãtsãturi (a-cã-tsã-túrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva acatsã tsiva; atsea tsi ari acãtsatã un; apucãturã, hui, tabieti, nvets, hãri (uruti), etc.; (fig: acãtsãturã = (i) stihimã; (ii) itii, sibepi, furnjii; (iii) alatusi, nindriptati)
{ro: agăţătură, nărav}
{fr: prise, (mauvaise) manière}
{en: catch, grasp, bad habit}
ex: lj-aflai unã acãtsãturã (fig: furnjii)

§ discats (dis-cátsŭ) (mi) vb I discãtsai (dis-cã-tsáĭ), discãtsam (dis-cã-tsámŭ), discãtsatã (dis-cã-tsá-tã), discãtsari/discãtsare (dis-cã-tsá-ri) – scot (ljau, dipun, etc.) un lucru di-aclo iu easti acãtsat (spindzurat);
(expr: hiu discãtsat = nu-am lucru)
{ro: desprinde (un lucru de unde este agăţat)}
{fr: décrocher}
{en: unhook, take down}
ex: discatsã-nj giuplu di pi penurã

§ discãtsat (dis-cã-tsátŭ) adg discãtsatã (dis-cã-tsá-tã), discãtsats (dis-cã-tsátsĭ), discãtsati/discãtsate (dis-cã-tsá-ti) – (lucru) tsi easti scos di-aclo iu eara acãtsat; (loclu) di iu easti loat un lucru spindzurat; fui discãtsat
(expr: nu-avui lucru) tutã veara
{ro: desprins (de unde este agăţat)}
{fr: décroché}
{en: unhooked, taken down}

§ discãtsari/discãtsare (dis-cã-tsá-ri) sf discãtsãri (dis-cã-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-discatsã un lucru
{ro: acţiunea de a desprinde (un lucru de unde este agăţat)}
{fr: action de décrocher}
{en: action of unhooking, of taking down}

ex: lã si curmã adiljarea (anasa); adiljarea (anasa) lj-easti greauã; adiljeri (fig: suflãri lishoari) di vimtu

§ adiljatic (a-di-ljĭá-ticŭ) sn adiljati-tsi/adiljatitse (a-di-ljĭá-ti-tsi) – (unã cu adiljat3)
ex: lj-agiumsi tu-un adiljatic (unã anasã); un adiljatic (adiljat) sãnãtos treatsi pristi noi

§ afiritã (a-fi-rí-tã) sf fãrã pl – atsea tsi fatsi un cãndu s-afireashti; firitã, avigljari, amfiriri
{ro: pază}
{fr: garde, méfiance}
{en: protection}
ex: afirita (avigljarea) easti bunã

§ amfirescu (am-fi-rés-cu) (mi) vb IV amfirii (am-fi-ríĭ), amfi-ream (am-fi-reámŭ), amfiritã (am-fi-rí-tã), amfiriri/amfirire (am-fi-rí-ri) – (unã cu afirescu)
ex: si s-amfireascã (si s-aveaglji, si s-afireascã)

§ amfirit (am-fi-rítŭ) adg amfiritã (am-fi-rí-tã), amfirits (am-fi-rítsĭ), amfiriti/amfirite (am-fi-rí-ti) – (unã cu afirit)

§ amfiriri/amfirire (am-fi-rí-ri) sf amfiriri (am-fi-rírĭ) – (unã cu afiriri)

§ firescu (fi-rés-cu) (mi) vb IV firii (fi-ríĭ), fiream (fi-reámŭ), firitã (fi-rí-tã), firiri/firire (fi-rí-ri) – (unã cu afirescu)
ex: di un ca-aestu firea-ti (aveaglji-ti) armãne!; firea-ti di omlu aestu, cã a njia nu-nj si pari bun; lu firii di tuti aralili

§ firit (fi-rítŭ) adg firitã (fi-rí-tã), firits (fi-rítsĭ), firiti/firite (fi-rí-ti) – (unã cu afirit)

§ firiri/firire (fi-rí-ri) sf firiri (fi-rírĭ) – (unã cu afiriri)
ex: firirea (avigljarea) ti ascapã di multi arali; cu firiri mari mizi-l vidzui pi cicioari

§ firitã (fi-rí-tã) sf fãrã pl – (unã cu afiritã)
ex: am mari firitã

{ro: acţiunea de a afla; de a găsi, de a întâlni; aflare; găsire; descoperire; întâlnire; naştere}
{fr: action de trouver, de découvrir; d’apprendre; de rencontrer; de naître}
{en: action of finding, of discovering; of learning; of meeting; of being born}
ex: ma tr-aflari, nu lu-aflãm

§ aflãtor (a-flã-tórŭ) adg aflãtoari/aflãtoare (a-flã-tŭá-ri), aflãtori (a-flã-tórĭ), aflãtoari/aflãtoare (a-flã-tŭá-ri) – atsel tsi aflã
{ro: acel care află, găseşte, descoperă, etc.}
{fr: celui qui trouve, découvre, apprends, etc.}
{en: the one who finds, discovers, learns, meets, etc.}