{en: quiet down, pacify, calm down}
ex: cãndu s-isihãsirã lucrili; isihãsi (astãmãtsi) vimtul; isihãsea (stãi-tsã isih) tini, nu-lj grea

§ isihãsit (i-si-hã-sítŭ) adg isihãsitã (i-si-hã-sí-tã), isihãsits (i-si-hã-sítsĭ), isihãsiti/isihãsite (i-si-hã-sí-ti) – tsi easti faptu si sta isih tu-un loc; tsi sh-ari aflatã arihatea; tsi ari dizvursitã dupã unã cali lungã; irinipsit, irinisit, arinjisit, arihãtipsit, arãpãsat, agãlisit, puituit, mbunat
{ro: liniştit, pacificat, odihnit}
{fr: tranquillisé, apaisé, reposé}
{en: quieted, pacified, calmed down}
ex: suntu isihãsits dupã chiuteca (shcoplu) tsi mãcarã

§ isihãsiri/isihãsire (i-si-hã-sí-ri) sf isihãsiri (i-si-hã-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva isihãseashti; irinipsiri, irinisiri, arinjisiri, arihãtipsiri, arãpãsari, agãlisiri, puituiri, mbunari
{ro: acţiunea de a linişti, de a pacifica, de a se odihni; liniştire, pacificare, odihnire}
{fr: action de tranquilliser, d’apaiser, de (se) reposer}
{en: action of quieting down, of pacifying, of calming down}

(expr: cãt s-lj-agiungã, cãt loc va s-lja sãrma tu stumahi)?; cãndu mi minduescu cãt lucru am, mi-acatsã heavra
(expr: canda lãndzidzãscu); acãtsat casã
(expr: loat casã cu nichi)?; pri mini mi-acatsã
(expr: ãnchisi s-mi doarã) tu lingurici; li mãcã! si-lj s-acatsã!
(expr: s-lj-armãnã tu grumadz); cu nãs nu putem s-n-acãtsãm
(expr: s-nã ncãrligãm, s-nã nciupãm; s-n-acãtsãm la ntreatsiri); acãtsã
(expr: cãdzu greauã) eapa cu nãs; mi-acãtsai
(expr: dada-nj cãdzu greauã cu mini) tru paranomãlj; nu lu-acatsã mintea
(expr: nu-achicãseashti, nu aducheashti); s-acãtsã
(expr: sicã, dãmlusi) di mãnj sh-di cicioari; lu-acatsã
(expr: ãlj sta ghini) armatli; lj-acãtsã ghini
(expr: vidzu hãiri cu) minciuna; lãili stranji mi-acatsã
(expr: nj-sta ghini); apa nu lu-avea acãtsatã
(expr: nu lj-avea faptã ghini); mi-acatsã
(expr: mi fatsi s-vom) amarea; bãgarã s-acatsã aloaturli trã numtã
(expr: si sã ndreagã trã numtã); lu-acãtsarã dratslji di ureclji
(expr: s-nãiri multu, s-inãtusi multu, timusi multu); s-avea acãtsatã di peri
(expr: s-avea ncãrligatã, nciupatã); muljari tsi lj-acatsã mãna di tuti
(expr: shtii s-facã multi lucri, cu mãsturilji, lishor sh-cum lipseashti); s-afirea s-nu lj-acatsã luna
(expr: s-nu-agiungã noaptea-amãnat); nu lu-acãtsa loclu
(expr: nu putea si sta tu-un loc; nu-l tsãnea, nu lu-avea loclu); zboarãli a tali acãtsarã loc
(expr: avurã griutati, featsirã lucrul tsi lipsea); nj-spunea cã la izvur acãtsarã feata aestã
(expr: u ncãlicarã, u-ambãirarã); cãldãrusha easti-acãtsatã
(expr: s-arsi pri foc) cu lapti; biu unã scafã di yin shi lu-acãtsã
(expr: lu-andrãlãsi, l-featsi sã-lj yinã mintsãli deavãrliga, lu mbitã); cum lu vidzu, acãtsã guvili
(expr: s-ascumsi); easti acãtsat cu mãyii
(expr: lj-si featsirã mãyi) di nu easti ghini; etc. etc.

§ acãtsat (a-cã-tsátŭ) adg acãtsatã (a-cã-tsá-tã), acãtsats (a-cã-tsátsĭ), acãtsati/acãtsate (a-cã-tsá-ti) – harea tsi u-ari un tsi easti acãtsat; tsi easti bãgat tu mãnã; loat, apucat, apcat, spindzurat, nchisit, etc.
{ro: agăţat, prins, ocupat}
{fr: accroché, attrapé, saisi, occupé}
{en: caught, occupied, started}
ex: suntu acãtsati (loati) cãljurli; cu mãnjli acãtsati (di lucru); ficiori acãtsats
(expr: a curi dadã avea cãdzutã greauã) Sãmbãta; tsi-ai di cãntsã acãtsat (mãrãnat)?

§ acãtsari/acãtsare (a-cã-tsá-ri) sf acãtsãri (a-cã-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu acatsã cariva icã s-acatsã tsiva; loari, apucari, apcari, spindzurari, nchisiri, etc.
{ro: acţiunea de a agăţa, de a prinde, de a ocupa; agăţare, prindere, ocupare}
{fr: action d’accrocher, d’attraper, de saisir, d’occuper}
{en: action of catching, of occupying, of starting}
ex: nã acãtsam cu acãtsarea; tãmbarea vrea acãtsari (spindzurari di penurã)

§ neacãtsat (nea-cã-tsátŭ) adg neacãtsatã (nea-cã-tsá-tã), neacãtsats (nea-cã-tsátsĭ), neacãtsati/neacãtsate (nea-cã-tsá-ti) – tsi nu easti acãtsat; tsi nu-ari lucru; niloat, neapucat, nispindzurat, ninchisit, etc.
{ro: care nu este agăţat (prins, ocupat); neagăţat}
{fr: qui n’est pas pris, qui ne pas attrapé; inoccupé, chômeur}
{en: who is not caught (occupied); unemployed}
ex: ãl leagã di doi calj neacãtsats (tsi nu eara acãtsats; dit irghilii); easti neacãtsat (nu-ari lucru, shadi tutã dzua)

§ neacãtsari/neacãtsare (nea-cã-tsá-ri) sf neacãtsãri (nea-cã-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu-acatsã icã nu s-acatsã tsiva; niloari, neapucari, nispindzurari, ninchisiri, etc.
{ro: acţiunea de a nu agăţa, de a nu prinde, de a nu ocupa}
{fr: action de ne pas attraper, de ne pas saisir, de ne pas occuper}
{en: action of not catching, of not occupying, of not starting}

§ acãtsãturã (a-cã-tsã-tú-rã) sf acãtsãturi (a-cã-tsã-túrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva acatsã tsiva; atsea tsi ari acãtsatã un; apucãturã, hui, tabieti, nvets, hãri (uruti), etc.; (fig: acãtsãturã = (i) stihimã; (ii) itii, sibepi, furnjii; (iii) alatusi, nindriptati)
{ro: agăţătură, nărav}
{fr: prise, (mauvaise) manière}
{en: catch, grasp, bad habit}
ex: lj-aflai unã acãtsãturã (fig: furnjii)

§ discats (dis-cátsŭ) (mi) vb I discãtsai (dis-cã-tsáĭ), discãtsam (dis-cã-tsámŭ), discãtsatã (dis-cã-tsá-tã), discãtsari/discãtsare (dis-cã-tsá-ri) – scot (ljau, dipun, etc.) un lucru di-aclo iu easti acãtsat (spindzurat);
(expr: hiu discãtsat = nu-am lucru)
{ro: desprinde (un lucru de unde este agăţat)}
{fr: décrocher}
{en: unhook, take down}
ex: discatsã-nj giuplu di pi penurã

§ discãtsat (dis-cã-tsátŭ) adg discãtsatã (dis-cã-tsá-tã), discãtsats (dis-cã-tsátsĭ), discãtsati/discãtsate (dis-cã-tsá-ti) – (lucru) tsi easti scos di-aclo iu eara acãtsat; (loclu) di iu easti loat un lucru spindzurat; fui discãtsat
(expr: nu-avui lucru) tutã veara
{ro: desprins (de unde este agăţat)}
{fr: décroché}
{en: unhooked, taken down}

§ discãtsari/discãtsare (dis-cã-tsá-ri) sf discãtsãri (dis-cã-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-discatsã un lucru
{ro: acţiunea de a desprinde (un lucru de unde este agăţat)}
{fr: action de décrocher}
{en: action of unhooking, of taking down}

§ acumtinari/a-cumtinare (a-cum-ti-ná-ri) sf acumtinãri (a-cum-ti-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-acumtinã tsiva i cariva; acumtiniri, acundinari, acundisiri, ascumtinari; astãmãtsiri, dãnãsiri, curmari, pupsiri, pãpsiri, pãfsiri, pãxiri, agãlisiri, apãnghisiri, aprucheari; chindruiri, chinduriri, pupusiri, etc.
{ro: acţiunea de a înceta, de a opri, de a poposi, de a primi, de a rezema, etc.; încetare, oprire, poposire, primire, rezemare, etc.}
{fr: action d’appuyer, de cesser, d’arrêter, de faire une halte, d’apaiser, d’abriter, d’approcher, d’accueillir, d’appuyer, etc.}
{en: action of stopping, of making a halt, of quie-ting, of receiving, of supporting, etc.}
ex: neaua nu ari acumtinari (astãmãtsiri); vimtul tsi suflã fãrã acumtinari (dipriunã, fãrã pãpsiri); sh-aflã acumtinari (tsiva tra si s-andoapirã, aradzim, andoapir); nu mi-acumtinã (mi-aproachi) vãrnu

§ neacumtinat1 (nea-cum-ti-nátŭ) adg neacumtinatã (nea-cum-ti-ná-tã), neacum-tinats (nea-cum-ti-nátsĭ), neacumtinati/neacumtinate (nea-cum-ti-ná-ti) – tsi nu easti astãmãtsit; tsi nu easti aprucheat; neacumtinit, nicurmat, etc.
{ro: neîncetat, neprimit, etc.}
{fr: qui n’a pas cessé, qui n’est pas accueilli, etc.}
{en: who is not stopped, who is not received, etc.}

§ neacumtinat2 (nea-cum-ti-nátŭ) adv – tsi nu-astãmãtseashti; tsi nu s-curmã dip; neacumtinit, nicurmat, dipriunã, etc.
{ro: neîncetat, necontenit, mereu, încontinuu}
{fr: sans cesse}
{en: without stop}
ex: lj-frimintã neacumtinat (fãrã astamãtsiri, nicurmat, tut chirolu) mintea

§ neacumtinari/nea-cumtinare (nea-cum-ti-ná-ri) sf neacumtinãri (nea-cum-ti-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu nu s-acumtinã tsiva i cariva; neacumtiniri, nicurmari, nipãpsiri, neaprucheari, etc.
{ro: acţiunea de a nu înceta, de a nu primi, etc.}
{fr: action de ne pas cesser, de ne pas accueillir, etc.}
{en: action of not stopping, of not receiving, etc.}

§ acumtinescu (a-cum-ti-nés-cu) vb IV acumtinii (a-cum-ti-níĭ), acumtineam (a-cum-ti-neámŭ), acumtinitã (a-cum-ti-ní-tã), acum-tiniri/acumtinire (a-cum-ti-ní-ri) – (unã cu acumtin2)
ex: ploaea avea acumtinitã (astãmãtsitã); mizia acumtini (isihãsi) natlu; avearea, la vãr nu acumtineashti (dãnãseashti); acumtinea-ti (astãmãtsea, tsãni-ti) niheamã

§ acumtinit (a-cum-ti-nítŭ) adg acumtinitã (a-cum-ti-ní-tã), acumtinits (a-cum-ti-nítsĭ), acum-tiniti/acumtinite (a-cum-ti-ní-ti) – (unã cu acumtinat)

§ acum-tiniri/acumtinire (a-cum-ti-ní-ri) sf acumtiniri (a-cum-ti-nírĭ) – (unã cu acumtinari)

§ discumtinescu (dis-cum-ti-nés-cu) vb IV discumtinii (dis-cum-ti-níĭ), discumtineam (dis-cum-ti-neámŭ), discumtinitã (dis-cum-ti-ní-tã), discumtiniri/discumtinire (dis-cum-ti-ní-ri) – nu-acumtinescu, nu chindruescu tu-un loc shi-nj trag calea ninti
{ro: continua}
{fr: continuer}
{en: continue}
ex: discumtinã tini calea (nu-astãmãtsea, tradzi calea ninti)

§ discumtinit (dis-cum-ti-nítŭ) adg discumtinitã (dis-cum-ti-ní-tã), discumtinits (dis-cum-ti-nítsĭ), discumtiniti/discumtinite (dis-cum-ti-ní-ti) – tsi nu-acumtineadzã sh-tradzi calea; tsi-sh caftã di cali
{ro: continuat}
{fr: continué}
{en: continued}

§ discumtini-ri/discumtinire (dis-cum-ti-ní-ri) sf discumtiniri (dis-cum-ti-nírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-discumtineashti
{ro: acţiunea de a continua}
{fr: action de continuer}
{en: action of continuing}

§ cumtinescu (cum-ti-nés-cu) vb IV cumtinii (cum-ti-níĭ), cumti-neam (cum-ti-neámŭ), cumtinitã (cum-ti-ní-tã), cumtiniri/cum-tinire (cum-ti-ní-ri) – (unã cu acumtin2)
ex: cãtrã searã cumtini (astãmãtsi) ploaea; nu cumtini (pupsi) di plãngu tutã noaptea; cumtinea-ti nã minutã!

§ cumtinit (cum-ti-nítŭ) adg cumtinitã (cum-ti-ní-tã), cumtinits (cum-ti-nítsĭ), cumtiniti/cumtinite (cum-ti-ní-ti) – (unã cu acumtinat)

§ cumtiniri/cumtinire (cum-ti-ní-ri) sf cumtiniri (cum-ti-nírĭ) – (unã cu acumtinari)

§ ni-cumtinit (ni-cum-ti-nítŭ) adg nicumtinitã (ni-cum-ti-ní-tã), nicumtinits (ni-cum-ti-nítsĭ), nicumtiniti/nicumtinite (ni-cum-ti-ní-ti) – (unã cu neacumtinat1)
ex: ploi nicumtiniti (fãrã astãmãtsiri) deadi dauã stãmãnj mplini; nicumtinit (fãrã astãmãtsiri, dipriunã) plãndzi

§ nicumtiniri/nicumtinire (ni-cum-ti-ní-ri) sf nicumtiniri (ni-cum-ti-nírĭ) – (unã cu neacumtinari)

§ acundin (a-cún-dinŭ) (mi) vb I acundinai (a-cun-di-náĭ), acundinam (a-cun-di-námŭ), acundinatã (a-cun-di-ná-tã), acundinari/acundinare (a-cun-di-ná-ri) – (unã cu acumtin2)
ex: eara s-acundinã Polea (s-agiungã pãnã n Poli) tu locurli di Anthina

§ acundinat (a-cun-di-nátŭ) adg acundinatã (a-cun-di-ná-tã), acundinats (a-cun-di-nátsĭ), acundinati/acundinate (a-cun-di-ná-ti) – (unã cu acum-tinat)

§ acundinari/acundinare (a-cun-di-ná-ri) sf acundinãri (a-cun-di-nắrĭ) – (unã cu acumtinari)

§ acundisescu (a-cun-di-sés-cu) vb IV acundisii (a-cun-di-síĭ), acundiseam (a-cun-di-seámŭ), acundisitã (a-cun-di-sí-tã), acundisiri/acundisire (a-cun-di-sí-ri) – (unã cu acumtin2)
ex: demunlu nu ari hoarã s-acundiseascã (s-astãmãtseascã, si s-ducã si sta) la atselj tsi tsãn pãreasinj

§ acundisit (a-cun-di-sítŭ) adg acundisitã (a-cun-di-sí-tã), acundisits (a-cun-di-sítsĭ), acundisiti/acundisite (a-cun-di-sí-ti) – (unã cu acumtinat)

§ acundisiri/acundisire (a-cun-di-sí-ri) sf acundisiri (a-cun-di-sírĭ) – (unã cu acumtinari)

§ cundisescu (cun-di-sés-cu) vb IV cundisii (cun-di-síĭ), cundi-seam (cun-di-seámŭ), cundisitã (cun-di-sí-tã), cundisiri/cundisire (cun-di-sí-ri) – (unã cu acumtin2)
ex: cundisirã (astãmãtsirã, featsirã cunachi) tuts deadun Bituli; cundisim seara la unã hani; shi cundisirã (astãmãtsirã, featsirã cunachi) nafoarã di tsitati; bãrbatlu cundiseashti (agiundzi, astãmãtseashti, fatsi cunachi); cundisii la unã fãntãnã

§ cundisit (cun-di-sítŭ) adg cundisitã (cun-di-sí-tã), cundisits (cun-di-sítsĭ), cundisiti/cundisite (cun-di-sí-ti) – (unã cu acumtinat)

§ cundisiri/cundisire (cun-di-sí-ri) sf cundisiri (cun-di-sírĭ) – (unã cu acumtinari)

§ cudisescu (cu-di-sés-cu) vb IV cudisii (cu-di-síĭ), cudiseam (cu-di-seámŭ), cudisitã (cu-di-sí-tã), cudisiri/cudisire (cu-di-sí-ri) – (unã cu acumtin2)
ex: iu cudisirã (astãmãtsirã, featsirã cunachi) hiljlji cu nipotslji a lui

§ cudisit (cu-di-sítŭ) adg cudisitã (cu-di-sí-tã), cudisits (cu-di-sítsĭ), cudisiti/cudisite (cu-di-sí-ti) – (unã cu acumtinat)

§ cudisiri/cudisire (cu-di-sí-ri) sf cudisiri (cu-di-sírĭ) – (unã cu acumtinari)

§ cundusescu (cun-du-sés-cu) vb IV cundusii (cun-du-síĭ), cunduseam (cun-du-seámŭ), cundusitã (cun-du-sí-tã), cundusiri/cundusire (cun-du-sí-ri) – (unã cu acumtin2)

§ cundusit (cun-du-sítŭ) adg cundusitã (cun-du-sí-tã), cundusits (cun-du-sítsĭ), cundusiti/cundusite (cun-du-sí-ti) – (unã cu acumtinat)

§ cundusiri/cundusire (cun-du-sí-ri) sf cundusiri (cun-du-sírĭ) – (unã cu acumtinari)

§ cundupsescu (cun-dup-sés-cu) vb IV cundupsii (cun-dup-síĭ), cundupseam (cun-dup-seámŭ), cundupsitã (cun-dup-sí-tã), cundupsi-ri/cundupsire (cun-dup-sí-ri) – (unã cu acumtin2)
ex: iu astarã va s-cundupsits (stats, fãtsets cunachi)?

§ cundupsit (cun-dup-sítŭ) adg cundupsitã (cun-dup-sí-tã), cundupsits (cun-dup-sítsĭ), cundupsiti/cundupsite (cun-dup-sí-ti) – (unã cu acumtinat)

§ cundupsiri/cundupsire (cun-dup-sí-ri) sf cundupsiri (cun-dup-sírĭ) – (unã cu acumtinari)

§ acuntin (a-cún-tinŭ) vb I acuntinai (a-cun-ti-náĭ), acuntinam (a-cun-ti-námŭ), acuntinatã (a-cun-ti-ná-tã), acuntinari/acuntinare (a-cun-ti-ná-ri) – (unã cu acumtin2)
ex: s-acuntinã valea; aushlu sh-acuntinã yislu pãnã tu bitisitã

§ acuntinat (a-cun-ti-nátŭ) adg acuntinatã (a-cun-ti-ná-tã), acuntinats (a-cun-ti-nátsĭ), acuntinati/acuntinate (a-cun-ti-ná-ti) – (unã cu acumtinat)

§ acuntinari/acuntinare (a-cun-ti-ná-ri) sf acuntinãri (a-cun-ti-nắrĭ) – (unã cu acumtinari)

§ as-cumtin (as-cúm-tinŭ) vb I ascumtinai (as-cum-ti-náĭ), ascumti-nam (as-cum-ti-námŭ), ascumtinatã (as-cum-ti-ná-tã), ascumtina-ri/ascumtinare (as-cum-ti-ná-ri) – (unã cu acumtin2)
ex: lãcrinjli tsi nu putea s-li ascumtinã (s-li-astãmãtseascã)

§ ascumtinat (as-cum-ti-nátŭ) adg ascumtinatã (as-cum-ti-ná-tã), ascumtinats (as-cum-ti-nátsĭ), ascumtinati/ascumtinate (as-cum-ti-ná-ti) – (unã cu acumtinat)

§ ascumtinari/ascumtinare (as-cum-ti-ná-ri) sf ascumtinãri (as-cum-ti-nắrĭ) – (unã cu acumtinari)

(expr: s-nu ts-plãscãneascã ndauã pliscuti), minti nu va nvets; adunats-vã mintea cu voi
(expr: isihãsits); s-nj-adun oasili cu mini
(expr: s-mor shi s-isihãsescu); bãgã si sh-adunã suflitlu
(expr: si suschirã); s-plãngã shi sã-sh adunã suflitlu
(expr: s-plãngã shi si suschirã); di dor suflitlu sh-adunã
(expr: suschirã); u-avea adunatã tutã tu fuljinã
(expr: u-avea mãcatã, ascãpitatã tutã tu stumahi)

§ adunat (a-du-nátŭ) adg adunatã (a-du-ná-tã), adunats (a-du-nátsĭ), adunati/adunate (a-du-ná-ti) – tsi s-dutsi (easti dus, adus) tra s-hibã deadun cu altsã ca el; silixit, pitricut, andãmusit, etc.
{ro: adunat, acompaniat, întâlnit, reunit, etc.}
{fr: amassé, assemblé, accompagné, rencontré, etc.}
{en: gathered, assembled, met, united, etc.}

§ anat (a-nátŭ) adg anatã (a-ná-tã), anats (a-nátsĭ), anati/anate (a-ná-ti) – (unã cu adunat)
ex: cã sunt gionjlji tuts anats; ininj di har anati stog

§ adunari1/adunare (a-du-ná-ri) sf adunãri (a-du-nắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-adunã; silixiri, pitritseari, andãmusiri, etc.
{ro: acţiunea de a aduna, de a acom-pania, de a întâlni, etc.; adunare, acompaniare, întâlnire, reunire, plecare, culegere, etc.}
{fr: action de ramasser, d’assembler, d’accompagner, de rencontrer, etc.}
{en: action of gathering, of assembling, of meeting, of uniting, etc.}

§ adunari2/adunare (a-du-ná-ri) sf adunãri (a-du-nắrĭ) – ceatã di oaminj cu idyili intiresi adunats tu idyiul loc (tra sã zburascã, s-facã gimbushi, s-facã chefi deadun, s-lja unã apofasi, etc.); andamusi, andãmusiri, cum-shonji, adunãturã, sobor, sutsãlji, parei, gimbusi, ceatã
{ro: adunare, reuniune, sindrofie}
{fr: réunion, compagnie, soirée, assemblée}
{en: reunion, company, party, assembly}

§ ana-ri/anare (a-ná-ri) sf anãri (a-nắrĭ) – (unã cu adunari1 shi adunari2)
ex: iu furlji sh-au anari (andamusi, adunari)

§ adunãtor (a-du-nã-tórŭ) adg adunãtoari/adunãtoare (a-du-nã-tŭá-ri), adunãtori (a-du-nã-tórĭ), adunãtoari/adunãtoare (a-du-nã-tŭá-ri) – tsi-adunã (silixeashti, culeadzi, etc.) tsiva; cari nu-aspardzi paradzlji ma-lj tsãni adunats; mazã
{ro: adunător, acom-paniator, etc.}
{fr: qui amasse (assemble, accompagne, rencontre, etc.), économe}
{en: who gathers (assembles, meets, etc.)}
ex: cochilu-aestu nu-i ca-alantsã, easti adunãtor (lj-adunã paradzlji)

§ adunãturã (a-du-nã-tú-rã) sf adunãturi (a-du-nã-túrĭ) – lucrili adunati; adunari
{ro: adunătură}
{fr: assemblage, rencontre, cueillette}
{en: collection, assembly, meeting, etc.}

§ adunã-vimtu (a-du-nã-vím-tu) invar – un tsi sh-treatsi chirolu fãrã s-facã tsiva, vagabondu
{ro: gură-cască}
{fr: musard, gobe-mouche}
{en: idler, dawdler}

§ apreadun (a-prea-dúnŭ) (mi) vb I apreadunai (a-prea-du-náĭ), apreadunam (a-prea-du-námŭ), apreadunatã (a-prea-du-ná-tã), apreadunari/apreadunare (a-prea-du-ná-ri) –
1: lu-adun un lucru tra s-lu shcurtedz (s-lu fac ma njic); sinuripsescu, shcurtedz, njicshuredz;
2: l-fac s-agãrshascã inatea tsi nj-u poartã; mbunedz;
3: lj-dau apanghiu, l-mutrescu, lj-adun gailelu, aprochi
{ro: restrânge, scurta, micşora; împăca; găzdui, primi, etc.}
{fr: (se) borner, (se) limiter, (se) restreindre; (se) réconcillier; soigner, abriter, accueillir}
{en: limit, shorten; take care of}
ex: apreadunã-ti (agiundzi); apreadunã-ti la grairi (shcurteadzã grairli, astãmãtsea, agiundzi cãt zburãsh); oara s-avea apreadunatã (avea tricutã, s-avea shcurtatã); pri-atselj ficiori cum s-lj-apreadun (s-lji mbun)?; njelu-aestu apreadunats-lu (apãrats-lu, mutrits-lu); ãlj pricãdzu a aushlui s-u-apreadunã (s-u-aproachi) n casã; lji si featsi njilã shi u-apreadunã (u lo, u-adunã n casã, u apãnghiusi); di nu-avea iu sã s-apreadunã, yini la aushlu shi-lj pri-cadi; lu-apreadunai la mini; apreadunã-ti (scurteadz-u, astãmãtsea-u), nu ts-aspardzi gura

§ apreadunat (a-prea-du-nátŭ) adg apreadunatã (a-prea-du-ná-tã), apreadunats (a-prea-du-nátsĭ), apreadunati/apreadunate (a-prea-du-ná-ti) – tsi s-ari shcurtatã i njicshuratã; tsi lj-ari tricutã inatea tsi u-avea; tsi sh-ari aflatã apanghiu iuva; sinuripsit, shcurtat, njicshurat, mbunat, apãn-ghiusit, mutrit, aprucheat
{ro: restrâns, scurtat, micşorat, împăcat, găzduit, primit}
{fr: borné, limité, restreint, soigné, accueilli, pelotoné, blotti}
{en: limited, shortened, taken care of}
ex: tãtsea shi shidea apreadunat (adunat stog); shidea apreadunat shi ntuni-cos

§ apreadunari/apreadunare (a-prea-du-ná-ri) sf aprea-dunãri (a-prea-du-nắrĭ) – atsea tsi fatsi un cari apreadunã; sinurip-siri, shcurtari, njicshurari, mbunari, apãnghiusiri, mutriri, apru-cheari
{ro: acţiunea de a restrânge, de a scurta, de a micşora; de a împăca; de a găzdui, de a primi, etc.; restrângere, scurtare, micşorare, împăcare, găzduire, primire}
{fr: action de se borner, de limiter, de restreindre, de réconcillier, de soigner, d’accueillir}
{en: action of limiting, of shortening, of taking care of}

§ aprea-dunãturã (a-prea-du-nã-tú-rã) sf apreadunãturi (a-prea-du-nã-túrĭ) – mãrdziniri, shcurtari, etc.
{ro: limitare, etc.}
{fr: réstriction, etc.}
{en: limitation, etc.}

§ preadun (prea-dúnŭ) (mi) vb I preadunai (prea-du-náĭ), preadunam (prea-du-námŭ), preadunatã (prea-du-ná-tã), preadunari/preadunare (prea-du-ná-ri) – (unã cu apreadun)

§ preadunat (prea-du-nátŭ) adg preadunatã (prea-du-ná-tã), preadunats (prea-du-nátsĭ), preadunati/preadunate (prea-du-ná-ti) – (unã cu apreadunat)

§ preadunari/prea-dunare (prea-du-ná-ri) sf preadunãri (prea-du-nắrĭ) – (unã cu apreadunari)

§ preadunãturã (prea-du-nã-tú-rã) sf preadu-nãturi (prea-du-nã-túrĭ) – (unã cu apreadunãturã)

{ro: încetinit, aşteptat}
{fr: rallenti; attendu}
{en: slowed down; waited}

§ agãliri/agãlire (a-gã-lí-ri) sf agãliri (a-gã-lírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva agãleashti; fãtseari ma peanarga; agãlisiri, agãljisiri, ashtiptari, etc.
{ro: acţiunea de a încetini, de a aştepta; încetinire, aşteptare}
{fr: action de rallentir, d’attendre}
{en: action of slowing down, of waiting}

§ agãlisescu (a-gã-li-sés-cu) vb IV agãlisii (a-gã-li-síĭ), agãliseam (a-gã-li-seámŭ), agãlisitã (a-gã-li-sí-tã), agãlisiri/agãlisire (a-gã-li-sí-ri) – fac s-chearã icã fac s-njicshureadzã putearea; isi-hãsescu, astãmãtsescu, curmu, acumtin, apuituescu, agãlescu
{ro: potoli, opri, linişti}
{fr: cesser, tranquiliser, apaiser}
{en: stop, re-assure, calm down}
ex: tu meshlji din coadã agãlisi (isihãsi) putsãn

§ agãlisit (a-gã-li-sítú) adg agãlisitã (a-gã-li-sí-tã), agãlisits (a-gã-li-sítsĭ), agãlisiti/agãlisite (a-gã-li-sí-ti) – tsi sh-ari chirutã i njicshuratã putearea; isihãsit, astãmãtsit, curmat, acumtinat, apuituit, agãlit
{ro: potolit, oprit, liniştit}
{fr: cessé, tranquilisé, apaisé}
{en: stopped, reassured, calmed down}
ex: foclu ardi-agãlisit (isih); lumea durnja agãlisitã (isihãsitã)

§ agãlisiri/agãlisire (a-gã-li-sí-ri) sf agãlisiri (a-gã-li-sírĭ) – chirearea i njicshurarea-a puteariljei; isihãsiri, astãmãtsiri, curmari, acumtinari, apuituiri, agãliri
{ro: acţiunea de a potoli, de a opri, de a linişti; potolire, oprire, liniştire}
{fr: action de cesser, de tranquiliser, d’apaiser}
{en: action of stopping, of reassuring, of calming down)}

§ agãljisescu (a-gã-lji-sés-cu) vb IV agãljisii (a-gã-lji-síĭ), agãljiseam (a-gã-lji-seámŭ), agãljisitã (a-gã-lji-sí-tã), agãljisiri/agãljisire (a-gã-lji-sí-ri) – avursescu (apustusescu, mi curmu, mi pidipsescu, etc.) multu di multu; lishin di-avursit tsi hiu; ligusescu di multa plãndzeari tsi-am faptã; lishin, ligusescu
{ro: istovi, extenua, epuiza}
{fr: épuiser, pleurer à s’évanouir}
{en: exhaust}
ex: agãljisi (avursi multu, lishinã) ficiorlu di plãngu

§ agãljisit (a-gã-lji-sítŭ) adg agãljisitã (a-gã-lji-sí-tã), agãljisits (a-gã-lji-sítsĭ), agãljisiti/agãljisite (a-gã-lji-sí-ti) – tsi easti avursit multu di multu; lishinat, ligusit
{ro: istovit, extenuat, epuizat}
{fr: épuisé, pleuré à s’évanouir}
{en: exhausted}

§ agã-ljisiri/agãljisire (a-gã-lji-sí-ri) sf agãljisiri (a-gã-lji-sírĭ) – avur-siri multu di multu; lishinari, ligusiri
{ro: acţiunea de a istovi, de a extenua; istovire, extenuare, epuizare}
{fr: action de s’épuiser, de pleurer à s’évanouir}
{en: action of exhausting}

(expr: eara, s-afla) tru-un loc un preftu; nu lu-avea
(expr: eara, s-afla) iuva; ashteaptã, nu-ari
(expr: nu easti aoa, nu s-veadi); shi Stamula nu-ari
(expr: nu easti)!; nu lu-ari iuva
(expr: nu s-aflã, nu easti iuva); Doamne, tsi nu lu-ari
(expr: tsi nu s-aspuni, nu da cap)!; iu s-dusi? tsi nu lu-ari
(expr: cãtse nu easti si s-veadã aoa)?; nu lu-ari
(expr: nu s-veadi) s-yinã!; tsi nu sh-lu-ari
(expr: iu easti), tsi nu sh-lu-ari (tsi nu s-veadi), gionili-a meu, laea si-nj yinã?; aoa lj-ari
(expr: aoa-lj veadi), aclo lj-ari
(expr: aclo lj-acatsã)

§ avut1 (a-vútŭ) adg avutã (a-vú-tã), avuts (a-vútsĭ), avuti/avute (a-vú-ti) – tsi easti tsãnut ca a lui
{ro: avut}
{fr: possédé}
{en: owned}

§ aveari1/aveare (a-veá-ri) sf averi (a-vérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva ari tsiva
{ro: acţiunea de a avea}
{fr: action de posséder}
{en: action of owning}

§ avut2 (a-vútŭ) adg avutã (a-vú-tã), avuts (a-vútsĭ), avuti/avute (a-vú-ti) – tsi ari multã aveari (avutsami, tutiputã); bugat, mbugat, arhundu, arhundã, zinghin, tsinghin, nicuchir;
(expr: aruptu di-avut = multu-avut; avut, multu di multu)
{ro: bogat}
{fr: riche}
{en: rich}
ex: avut (bugat), avut (bugat), aruptu (multu di multu avut)!; ninvitsatlu, cãt avut (arhundu) s-hibã, easti huzmichear a nvitsatlui; avut, di nu shtiu cãtã aveari am; avut, cã nu shtia iu s-lji bagã paradzlji; eara avut, ca nãs altu nu; avutlu tuti hãrli li-ari; sh-draclu-adutsi a avutlui doari; s-eara tuts avuts, cari vrea sãpa agrili?

§ priavut (pri-a-vútŭ) adg priavutã (pri-a-vú-tã), priavuts (pri-a-vútsĭ), priavuti/priavute (pri-a-vú-ti) – tsi easti multu avut (arhundu); tsi easti para avut (ma multu ca di-aradã)
{ro: prea bogat; foarte bogat}
{fr: trop riche; très riche}
{en: too rich; very rich}
ex: hiu priavut (multu avut)

§ aveari2/aveare (a-veá-ri) sf averi (a-vérĭ) – tuti lucrili (casã, loc, paradz, tutiputã, etc.) tsi li ari cariva (un om, unã fumealji, un cãsãbã, etc.); avutsãlji, avutsami, maltã, bugãtsãlji, bugutsãlji, yishteari, tutiputã, periusii
{ro: avere, avuţie}
{fr: richesse, fortune}
{en: wealth}
ex: om avdzãt tu-aveari shi minti; armasi moasha singurã, fãrã aveari; ahãntã aveari sh-ahãntã ghineatsã-lj cãdzu n casã

§ averi/avere (avéri) sf averi (s-vérĭ) – (unã cu aveari2)

§ neavut (nea-vútŭ) adg neavutã (nea-vú-tã), neavuts (nea-vútsĭ), neavuti/neavute (nea-vú-ti) – tsi nu easti avut; tsi nu-ari aveari shi mizi ari tsi s-mãcã sh-cu tsi s-bãneadzã; ftoh, fucãrã, oarfãn, zglob
{ro: sărac}
{fr: pauvre}
{en: poor}
ex: lj-caftã (lj-mutreashti, lj-ari ngãtan) multu pi neavuts

§ neaveari/neaveare (nea-veá-ri) sf neaveri (nea-vérĭ) – catandisea tu cari s-aflã atselj tsi suntu fucãradz shi nu-au tsiva; ftohi, fucãrlãchi, urfanji, urfãnilji, urfãneatsã
{ro: sărăcie}
{fr: pauvreté, indigence}
{en: poverty}
ex: ari mari neaveari (urfãnilji, ftohi) un om ãl lo neavearea (ftohea); tu multi arali dutsi neavearea (urfanja) pi huts; neavearea-l (fucãrlãchea-l) mãcã

§ avutsami/avutsame (a-vu-tsá-mi) sf fãrã pl – (unã cu aveari2)
ex: cu tutã-lj avutsamea (avearea) a lui; cum featsish, avute, avutsamea (avearea)? cu duhlu a chirutslor?; cãsili a lui nu li-avea nitsi-amirãlu, ahãtã avutsami di om; nã pãlati cu-unã sutã di udãi, mplini di avutsami (lucri scumpi, di oaminj avuts)

§ avutsãlji/avutsãlje (a-vu-tsắ-lji) sf avutsãlj (a-vu-tsắljĭ) – (unã cu aveari2)

§ avutsãscu (a-vu-tsắs-cu) vb IV avutsãi (a-vu-tsắĭ), avutsam (a-vu-tsámŭ), avutsãtã (a-vu-tsắ-tã), avutsãri/avu-tsãre (a-vu-tsắ-ri) – agiungu avut; ãnj creashti avearea; mbugãtsãscu, arhundipsescu
{ro: îmbogăţi}
{fr: s’enrichir}
{en: grow rich}
ex: tugearlãchea cama avutsashti (s-fatsi avutã)

§ avutsãt (a-vu-tsắtŭ) adg avutsãtã (a-vu-tsắ-tã), avutsãts (a-vu-tsắtsĭ), avutsãti/avutsãte (a-vu-tsắ-ti) – tsi s-ari faptã avut; mbugãtsãt, arhundipsit
{ro: îmbogăţit}
{fr: enrichi}
{en: grown rich}

§ avutsãri/avutsãre (a-vu-tsắ-ri) sf avutsãri (a-vu-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva avutsashti; mbugãtsãri, arhundipsiri
{ro: acţiunea de a se îmbogăţi; îmbogăţire}
{fr: action de s’enrichir}
{en: action of growing rich}

§ ãnavutsãscu (ã-na-vu-tsắs-cu) vb IV ãnavutsãi (ã-na-vu-tsắĭ), ãnavutsam (ã-na-vu-tsámŭ), ãnavutsãtã (ã-na-vu-tsắ-tã), ãnavutsãri/ãnavutsãre (ã-na-vu-tsắ-ri) – (unã cu avutsãscu)
ex: lu lo piningã nãs shi lu ãnavutsã cu lucrul tsi-lj deadi

§ ãnavutsãt (ã-na-vu-tsắtŭ) adg ãnavutsãtã (ã-na-vu-tsắ-tã), ãnavutsãts (ã-na-vu-tsắtsĭ), ãnavutsã-ti/ãnavutsãte (ã-na-vu-tsắ-ti) – (unã cu avutsãt)

§ ãnavutsã-ri/ãnavutsãre (ã-na-vu-tsắ-ri) sf ãnavutsãri (ã-na-vu-tsắrĭ) – (unã cu avutsãri)

{ro: noroc bun}
{fr: bonne chance, fortune, bo-nheur}
{en: good luck, happiness}
ex: cu ambãreatsã (tihi, prucuchii) tsi lucrats; vãrã ambãreatsã (hãiri, prucuchii) nu avea; nã vinji cu ambãreatsã (cu tihi)

§ ambãireatsã (am-bãĭ-reá-tsã) sf ambãirets (am-bãĭ-rétsĭ) – (unã cu ambãreatsã)
ex: lucrulu-lj njardzi mbãireatsã (cu tihi); mbãireatsã s-lji da (s-veadã hãiri di la) Dumnidzã; nu vidzui vãrnã-ambãireatsã (prucuchii) di la tini

§ ãmbãreatsã (ãm-bã-reá-tsã) sf ãmbãrets (ãm-bã-rétsĭ) – (unã cu ambãreatsã)
ex: ãmbãreatsã, s-lã dzãtsem sh-noi

§ mbãreatsã (mbã-reá-tsã) sf mbãrets (mbã-rétsĭ) – (unã cu ambãreatsã)
ex: ca s-njargã cu mbãreatsã (ca s-hibã cu tihi, ta s-vedz prucuchii); mbãreatsã s-nu oarã

§ murtu (múr-tu) vb I murtai (mur-táĭ), murtam (mur-támŭ), murtatã (mur-tá-tã), murtari/murtare (mur-tá-ri) – (unã cu amurtsãscu)

§ murtat (mur-tátŭ) adg murtatã (mur-tá-tã), murtats (mur-tátsĭ), murtati/murtate (mur-tá-ti) – (unã cu amur-tsãt1)

§ murtari/murtare (mur-tá-ri) sf murtãri (mur-tắrĭ) – (unã cu amurtsãri)

§ amurtsãturã (a-mur-tsã-tú-rã) sf amurtsãturi (a-mur-tsã-túrĭ) – starea tu cari s-aflã un lucru tsi easti amurtsãt
{ro: amorţeală, amorţitură}
{fr: engourdissement}
{en: numbness}

§ dizmurtsãscu (diz-mur-tsắs-cu) vb IV dizmurtsãi (diz-mur-tsắĭ), dizmurtsam (diz-mur-tsámŭ), dizmurtsãtã (diz-mur-tsắ-tã), dizmurtsãri/dizmurtsãre (diz-mur-tsắ-ri) – aduchescu cã-nj yini diznou putearea (tsi u-aveam ninti) tra s-min unã parti di trup tsi nj-avea amurtsãtã; dizmurtu;
(expr:
1: dizmurtsa foclu = cãrtea-l, mintea-l niheamã foclu;
2: ficior dizmurtsãt = ficior yiu, tsi nu sta isih, tsi fatsi multi lucri)
{ro: dezmorţi}
{fr: dégourdir}
{en: lose one’s numb feeling; restore circulation}
ex: nj-dizmurtsãi cicioarili

§ dizmurtsãt (diz-mur-tsắtŭ) adg dizmurtsãtã (diz-mur-tsắ-tã), dizmurtsãts (diz-mur-tsắtsĭ), dizmurtsãti/dizmurtsãte (diz-mur-tsắ-ti) – tsi nu mata easti amurtsãt; tsi-lj tricu amurtsãrea; dizmurtat
{ro: dezmorţit}
{fr: dégourdi; qui n’est plus agacé}
{en: who is no longer numb}

§ dizmurtsãri/dizmurtsãre (diz-mur-tsắ-ri) sf dizmurtsãri (diz-mur-tsắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu dizmurtsashti tsiva; dizmurtari
{ro: acţiunea de a dezmorţi; dezmorţire}
{fr: action de dégourdir; dégourdissement}
{en: action of losing numbness}

§ dizmurtu (diz-múr-tu) vb I dizmurtai (diz-mur-táĭ), dizmurtam (diz-mur-támŭ), dizmurtatã (diz-mur-tá-tã), dizmurtari/dizmurtare (diz-mur-tá-ri) – (unã cu dizmurtsãscu)
ex: lj-si dizmurtarã bratsãli

§ dizmurtat (diz-mur-tátŭ) adg dizmurtatã (diz-mur-tá-tã), dizmurtats (diz-mur-tátsĭ), dizmurta-ti/dizmurtate (diz-mur-tá-ti) – (unã cu dizmurtsãt)

§ dizmurta-ri/dizmurtare (diz-mur-tá-ri) sf dizmurtãri (diz-mur-tắrĭ) – (unã cu dizmurtsãri)

§ andrãlisit (an-drã-li-sítŭ) adg andrãlisitã (an-drã-li-sí-tã), andrãlisits (an-drã-li-sítsĭ), andrãlisiti/andrãlisite (an-drã-li-sí-ti) – (unã cu andrãlãsit)

§ andrãlisiri/andrãlisire (an-drã-li-sí-ri) sf andrãlisiri (an-drã-li-sírĭ) – (unã cu andrãlãsiri)

§ andãr-lusescu (an-dãr-lu-sés-cu) vb IV andãrlusii (an-dãr-lu-síĭ), an-dãrluseam (an-dãr-lu-seámŭ), andãrlusitã (an-dãr-lu-sí-tã), andãrlusiri/andãrlusire (an-dãr-lu-sí-ri) – (unã cu andrãlãsescu)

§ andãrlusit (an-dãr-lu-sítŭ) adg andãrlusitã (an-dãr-lu-sí-tã), andãrlusits (an-dãr-lu-sítsĭ), andãrlusiti/andãrlusite (an-dãr-lu-sí-ti) – (unã cu andrãlãsit)

§ andãrlusiri/andãrlusire (an-dãr-lu-sí-ri) sf andãrlusiri (an-dãr-lu-sírĭ) – (unã cu andrãlãsiri)

§ ndãrsescu (ndãr-sés-cu) vb IV ndãrsii (ndãr-síĭ), ndãrseam (ndãr-seámŭ), ndãrsitã (ndãr-sí-tã), ndãrsiri/ndãrsire (ndãr-sí-ri) – (unã cu andrãlãsescu)
ex: mi ndãrsi (nj-vinji andralã di) avoaha di bãrsii; cara lu-agudi pisti cap lu ndãrsi (l-featsi sã-lj yinã mintsãli deavãrliga); lu ndãrsi di chiutecã
(expr: l-bãtu multu, lj-deadi un shcop bun)

§ ndãrsit (ndãr-sítŭ) adg ndãrsitã (ndãr-sí-tã), ndãrsits (ndãr-sítsĭ), ndãrsiti/ndãrsite (ndãr-sí-ti) – (unã cu andrãlãsit)
ex: eara ndãrsit di-arãchii; lj-eara caplu ndãrsit di heavrã

§ ndãrsiri/ndãrsire (ndãr-sí-ri) sf ndãrsiri (ndãr-sírĭ) – (unã cu andrãlãsiri)

§ ndurlusescu (ndur-lu-sés-cu) vb IV ndurlusii (ndur-lu-síĭ), ndurluseam (ndur-lu-seámŭ), ndurlusitã (ndur-lu-sí-tã), ndurlusiri/ndurlusire (ndur-lu-sí-ri) – (unã cu andrãlãsescu)
ex: lu ndurlusi arichia (lj-u deadi n cap, l-featsi s-lji yinã lumea deavãrliga)

§ ndurlusit (ndur-lu-sítŭ) adg ndur-lusitã (ndur-lu-sí-tã), ndurlusits (ndur-lu-sítsĭ), ndurlusiti/ndur-lusite (ndur-lu-sí-ti) – (unã cu andrãlãsit)
ex: armasi ndurlusit (andrãlãsit) di cãdeari

§ ndurlusiri/ndurlusire (ndur-lu-sí-ri) sf ndurlusiri (ndur-lu-sírĭ) – (unã cu andrãlãsiri)