|
|
igumin
igumin (i-gú-min) sm iguminj (i-gú-minjĭ) – cãlugãrlu si easti caplu a unui mãnãstir, ma marli pristi tuts cãlugãrlji
{ro: egumen}
{fr: héguméne}
{en: father superior (monastery)}
ex: iguminlu-aestu fatsi multi bunets tu mãnãstir
§ iguminii/iguminie (i-gu-mi-ní-i) sf iguminii (i-gu-mi-níĭ) – tesea tsi u ari, sh-lucrul tsi-l fatsi iguminlu tu-un mãnãstir
{ro: funcţia de egumen}
{fr: fonction de héguméne}
{en: function of a father superior}
ex: dupã multã hargi amintã iguminia la un mãnãstir ndipãrtat
iguminii/iguminie
iguminii/iguminie (i-gu-mi-ní-i) sf – vedz tu igumin
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: iguminighumin
ighumin (i-ghú-min) sm ighuminj (i-ghú-minjĭ) – unã cu igumin
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: iguminighuminii/ighuminie
ighuminii/ighuminie (i-ghu-mi-ní-i) sf ighuminii (i-ghu-mi-níĭ) – unã cu iguminii
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: iguminiipãtãritsã
pãtãritsã (pã-tã-rí-tsã) sf pãtãritsã (pã-tã-rí-tsã) – unã soi di shcop tsi ari tu-un capit unã soi di furcã cu dauã bratsi, tra si s-bagã sumsoarã di omlu tsi easti sãcat di-un cicior, shi s-lu-agiutã s-imnã; soi di bãstuni purtatã di dispoti; pãtiritsã, pãtãrici;
(expr: hiu pi pãtãritsã = hiu ulog)
{ro: cârje}
{fr: béquille, crosse}
{en: crutch}
ex: iguminlu cu pãtãritsa
§ pãtiritsã (pã-ti-rí-tsã) sf pãtiritsã (pã-ti-rí-tsã) – (unã cu pãtãritsã)
ex: pãtiritsa ipiscupeascã; dispoti poartã nã pãtiritsã di-asimi; mi agudi cu pãtiritsa
§ pãtãrici/pãtãrice (pã-tã-rí-ci) sf pãtãrici/pãtãrice (pã-tã-rí-ci) – (unã cu pãtãritsã)
ex: unã pãtãrici cu cari, s-dãdea unã mpadi, troarã isha pãlati, bisearicã, itsi vrea; puni cãciula n cap sh-lja pãtãricea n mãnã; lj-arachi cãciula, chilimea, pãtãricea shi-l scoati afoarã diznou
plantã
plantã (plán-tã) sf planti/plante (plán-ti) – atsea tsi creashti dit loc (ca, bunãoarã, earba, pomlu, lilicea, ayita, etc.) sh-cari ari di-aradã (ma nu totna) unã-arãdãtsinã, un trup, alumãchi, frãndzã, lilici, etc.; curpit;
(expr:
1: plantã dicurativã; plantã urnamintalã = plantã cu unã, icã ma multi pãrtsã mushati (trup, lumãchi, frãndzã, lilici), cari creashti natural icã easti criscutã di om tu grãdinj, tra s-mushutsascã locurli;
2: plantã inferioarã = plantã simplã, aplo, cama di nghios, tsi poati s-aibã clurufilã ma, multili ori, easti fãrã clurufilã;
3: plantã limnoasã = plantã cu lemnu tu-arãdãtsinã, trup sh-alumãchi;
4: plantã irboasã = earbã;
5: plantã liguminoasã; plantã ligumiculã = unã fumealji di planti tsi au pãrtsã buni trã mãcari, di-aradã fructili pãstãlj, tsi creashti agrã pri cãmpu i easti criscutã maxus di om tu grãdinj ca unã zãrzãvati;
6: plantã parazitã = plantã cari s-hrãneashti cu seva (dzama) di la alti planti;
7: plantã anualã – plantã (di-aradã irboasã) cari nu bãneadzã ma multu di-un an;
8: plantã perenã – plantã irboasã cari bãneadzã ma multsã anj;
9: plantã saprofitã = plantã cari s-hrãneashti cu putridzãnj;
10: plantã textilã = plantã dit cari si scot hiri trã tsãseari)
{ro: plantă}
{fr: plante}
{en: plant}
§ plãntu (plắn-tu) vb I plãntai (plãn-táĭ), plãntam (plãn-támŭ), plãntatã (plãn-tá-tã), plãntari/plãntare (plãn-tá-ri) – hig unã plantã njicã cu-arãdãtsinã tu loc (arãsad, tumatã, arburi, pom, etc.) tra s-creascã shi si s-facã mari; fac un lucru (cutsut, par, penurã, etc.) s-intrã cu zorea sh-ahãndos tu-un altu lucru (trup, loc, scãndurã, etc.); hig tsiva tu-un lucru chipitos; mplãntu, hig, nhig, bag; (fig:
1: mi plãntu = mi curdusescu tu-un loc sh-nu mata mi min di-aclo;
2: lj-u plãntu = lj-u-alas fãrã s-lu ntreb, cã va i cã nu va)
{ro: împlânta, înfige, planta}
{fr: planter, enfoncer}
{en: plant, drive (stake, tree into the ground), sink (into the mud, the sea)}
ex: scoasi hãngearlu shi-l plãntã (hipsi) tu cheptul a stihiului; sh-featsi ningã cali nã cãlivã shi deavãrliga plãntã (bãgã s-creascã) ayinji; plãntai (bãgai tu loc ta s-creascã) multsã ponj; l-plãntat (bãgat tu loc) merlu?; plãntã trei meri shi trei prunj tu grãdinã cãtrã bisearicã; agalea-agalea, li plãntã penurli (bãtu, bãgã, ncurfusi) shi s-alinã pri pãlati; mi plãntash (mi dusesh, mi curdusish) la hilj-ta sh-mi-alãsash aclo dauã sãhãts; lãmbãdz di tsearã ea-ts plãntã; lj-plãntã (lj-hipsi) cutsutlu pri dinãpoi al Dona sh-lu-alasã mortu; iu s-plãntã (fig: s-curduseashti), aclo armãni, cu mizia lu scolj