|
|
hazi/haze
hazi/haze (há-zi) sf fãrã pl – arãdeari, ngljimã, plãtseari, chefi;
(expr: l-fac (lj-fac) hazi = lj-fac chefea, mi-arãseashti)
{ro: haz, plăcere}
{fr: plaisir, agrément}
{en: fun, wit}
ex: io nu-l fac hazi
(expr: nu-lj fac chefea, nu mi-arãseashti); cafeea fãrã tsigari nu-ari hazi (gustu); fãtseam hazi di (fãtseam chefi cu, arãdeam cu, mi-arãsea) mãslãtsli-a lui; vru s-tundã sh-nãs nã oai, trã hazi (trã shicai, s-veadã cum va s-hibã)
§ hazliu (haz-líŭ) adg hazlii (haz-lí-i), hazlii (haz-líĭ), hazlii (haz-líĭ) – (om) tsi ti fatsi s-lu vrei cu zboarãli, ngljinjli, shi mãslãtsli-a lui; tsi zburashti cu gustu sh-ti fatsi s-arãdz
{ro: hazliu}
{fr: amusant, spirituel}
{en: funny, amusing, witty}
ex: multu hazlii fu mãslatea-aestã; doilji suntu hazlii
§ ahazea (a-há-zea) adv – angljimea, trã shicã, trã arãdeari, trã hazi
{ro: în glumă}
{fr: en plaisantant}
{en: jokingly}
ex: u-am dzãsã cu ahazea (trã hazi, trã shicai)
angljimea
angljimea (an-gljí-mea) adv – ahazea, trã shicã, trã arãdeari, trã hazi
{ro: în glumă}
{fr: en plaisantant}
{en: jokingly}
arãd1
arãd1 (a-rắdŭ) vb III shi II arãsh (a-rắshĭŭ), arãdeam (a-rã-deámŭ), arãsã (a-rắ-sã), arãdiri/arãdire (a-rắ-di-ri) shi arãdeari/arã-deare (a-rã-deá-ri) – aspun multa harauã tsi u-am cu-unã minari a budzãlor (a gurãljei, a fatsãljei) shi cu-unã scuteari di bots shcurti shi ahoryea (ha, ha, ha,…); rãd, arid;
(expr: arãd pri sum nãri; arãd pri sum mustãts = sumarãd, arãd pi-ascumta, fac hazi)
{ro: râde}
{fr: rire}
{en: laugh}
ex: s-nu lj-arãdã sh-a lui putsãn budzãli; mutrea sh-arãdea pri sum mustãts
(expr: arãdea pi-ascumta, fãtsea hazi)
§ arãs1 (a-rắsŭ) adg arãsã (a-rắ-sã), arãsh (a-rắshĭ), arãsi/arãse (a-rắ-si) – cari ari arãsã; rãs, aris
{ro: râs}
{fr: ris}
{en: laughed}
§ arãdiri1/arãdire (a-rắ-di-ri) sf arãdiri (a-rắ-dirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva arãdi; arãdeari, arãs, rãdiri, rãdeari, aridiri, arideari
{ro: acţiunea de a râde; râdere, râs}
{fr: action de rire; rire}
{en: action of laughing; laugh}
§ arãdeari1/arãdeare (a-rã-deá-ri) sf arãderi (a-rã-dérĭ) – (unã cu arãdiri1)
ex: dzãtsea cu arãdeari; ma bunã pãni goalã cu-arãdeari, dicãt gheli multi cu ncãceari; trã arãdeari, arãdea; eara un lucru tr-arãdeari; cãntãri sh-arãderi, nu-avdzai tora; ãl lo cu bunlu, cu-arãderli
§ nearãs1 (nea-rắsŭ) adg nearãsã (nea-rắ-sã), nearãsh (nea-rắshĭ), nearãsi/nearãse (nea-rắ-si) – cari nu-ari arãsã; (fig: nearãs = tsi ari (ari avutã) mãri cripãri di nu-lj yini s-arãdã; marat, corbu, tihilai, shcret, etc.)
{ro: care nu a râs}
{fr: qui n’a pas ris}
{en: who did not laugh}
ex: laea mumã atsea nearãsã (tsi nu-ari arãsã tu banã); aestã nearãsã (fig: maratã, curbisitã) mamã a noastrã
§ nearãdiri1/nearãdire (nea-rắ-di-ri) sf nearãdiri (nea-rắ-dirĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu arãdi; nearãdeari
arisescu
arisescu (a-ri-sés-cu) (mi) vb IV arisii (a-ri-síĭ), ariseam (a-ri-seámŭ), arisitã (a-ri-sí-tã), arisiri/arisire (a-ri-sí-ri) – aduchescu unã vreari sh-unã harauã tu cheptu (tu inimã, tu suflit) cãndu ved tsiva i cariva; ãnj platsi cariva i tsiva (cãndu-l am ãn fatsã); nj-intrã cariva i tsiva tu vreari (shi voi s-lu am, s-lji zburãscu, s-hiu cu el, etc.); mi hãrsescu cãndu-l ved sh-voi s-hiu cu cariva (sã zburãscu, s-lu am ãn fatsã, etc.); nj-lja hari; lj-fac hazi, bag (nj-intrã) tu oclju; nj-arãdi budza, nj-u va (nji s-aundzi) inima (suflitlu), etc.; arãsescu, plac, voi
{ro: plăcea}
{fr: plaire, agréer, aimer}
{en: like, love}
ex: si-nj ti veadã s-ti-ariseascã (s-lji intsrã tu oclju, s-ti va); tsiva nu sh-ariseashti (tsiva nu-sh va, nu-lj va inima); mi-arisi (nj-platsi) aestu gioni; ghela-a ta mi-ariseashti (u voi cã easti nostimã); lj-avea arisitã (lj-avea loatã hari) feata; va si s-aflã vãrnu cari s-mi-ariseascã (s-mi va) sh-mini
§ arisit (a-ri-sítŭ) adg arisitã (a-ri-sí-tã), arisits (a-ri-sítsĭ), arisiti/arisite (a-ri-sí-ti) – cari ari hãri tsi-l fac omlu s-lu (s-u) placã (ariseascã); arãsit, plãcut, vrut
{ro: plăcut, agreabil, simpatic}
{fr: plu, aimé; agréable, sympatique}
{en: liked, loved; pleasant, likable, agreable}
§ arisiri/arisire (a-ri-sí-ri) sf arisiri (a-ri-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva ariseashti tsiva; atsea tsi-aducheshti cãndu ti-ariseashti tsiva i cariva; arãsiri, plãtseari, vreari
{ro: acţiunea de a plăcea, de a iubi; plăcere}
{fr: action de plaire, d’agréer, d’aimer; bon plaisir, gré, envie de plaire}
{en: action of liking, of loving; pleasure}
§ arãsescu (a-rã-sés-cu) (mi) vb IV arãsii (a-rã-síĭ), arãseam (a-rã-seámŭ), arãsitã (a-rã-sí-tã), arãsiri/arãsire (a-rã-sí-ri) – (unã cu arisescu)
ex: pri cari gioni sh-arãseashti (l-platsi), pri-atsel nãsã si sh-lu lja; mi-arãseashti (voi, nj-platsi) s-lucredz
§ arãsit (a-rã-sítŭ) adg arãsitã (a-rã-sí-tã), arãsits (a-rã-sítsĭ), arãsiti/arãsite (a-rã-sí-ti) – (unã cu arisit)
ex: arãsit (vrut) di lumea tutã
bughazi/bughaze
bughazi/bughaze (bu-ghá-zi) sf bughãzi (bu-ghắzĭ) – unã cu bugazi
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: bugazigifã
gifã (gi-fắ) sm gifadz (gi-fádzĭ) – zboarã i isturii shcurti tsi li dzãtsi omlu tra s-facã hazi icã si sh-arãdã di tsiva i cariva (tra s-facã lumea s-arãdã); ãngljimã, ngljimã, gljimã, shicã, shicai, schertsã
{ro: glumă}
{fr: plaisanterie, agrément}
{en: joke, jest, agreement}
mãghãzii/mãghãzie
mãghãzii/mãghãzie (mã-ghã-zí-i) sf mãghãzii (mã-ghã-zíĭ) – unã cu mãgãzii
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: mãgãziinari/nare
nari/nare (ná-ri) sf nãri (nắrĭ) – partea tsi-ansari cãtã nafoarã din fatsã (tsi s-aflã namisa di frãmti shi gurã) prit cari omlu anjurzeashti shi lja anasã; nas;
(expr:
1: nari traptã = (nari) mushatã;
2: nj-trag narea = am unã heavrã (sirmii, sinahi, aremi) tsi mi fatsi sã-nj curã narea;
3: l-trag di nãri; l-duc di nari; lj-trec cãrcheljlu di nari = fatsi tut tsi-lj dzãc mini (ca ursa cu cingheljlu di nari); lu-arãd cu minciunj tra s-facã tsi voi mini;
4: ari nãri trapti; ari (tsãni, imnã cu) narea (nãrli) nsus; nu lj-agiundzi la nari = s-tradzi (pi, ca, di) mari; easti alãvdos; easti multu pirifan, s-cãmãruseashti multu;
5: ari bunã nari = anjurzeashti ghini, u-aducheashti lishor unã anjurizmã;
6: strãmbu narea = (i) nu hiu ifhãristisit; nu mi-ariseashti; (ii) fac camomati, nãji; (iii) shuvãescu, stau sh-mi minduescu ma s-hibã ghini s-lu fac un lucru (cã nu para voi s-lu fac); nu-nj yini s-fac ni unã ni-alantã; stau sh-nu shtiu tsi s-fac; stau pi dauã; frãngu oasi; frãngu coasti; etc.;
7: lj-talj (lj-frãngu) nãrli; lj-dau pristi nari = (i) lj-curmu orixea s-facã tsiva; l-fac s-nu mata mutã caplu; lu-aspar; l-culãsescu; (ii) lu-arushinedz, ãlj scad tinjia; ãlj ljau njirlu/mixa; l-cãtãdixescu, l-cãtrãfonisescu;
8: lj-aplec (lj-dipun, lj-talj, lj-frãngu, lj-pãciutedz, l-fac sã-lj cadã) narea (nãrli); lj-u dau pristi nãri; lj-u dau tu nari; etc. = l-cãtãdixescu, l-cãtrãfonisescu, l-fac si s-arushineadzã, ãl fac si s-aducheascã ma njic, ãlj ljau njirlu; l-fac s-aducheascã cã ari stepsu; l-fac si s-cãmãruseascã (si s-alavdã) ma putsãn, l-fac si s-aducheascã ma putsãn pirifan, ãl fac sã sh-adunã coada, l-fac sã-sh dipunã urecljili, etc.;
9: spindzur nãrli; nj-umflu nãrli; nj-yini la nãri; hiu cu nãrli spindzurati = chicusescu, mi cãrteashti tsiva, nu mi-arãseashti; mi nãirescu;
10: nj-acats narea = (nj-acats narea cã) nj-yini-agnos di tsi ved i avdu;
11: nj-adun nãrli; lu-am tu nãri = nj-easti agnos, nu pot s-lu ved dininti;
12: u-am sum nari = u-am dip aproapea;
13: u bag sum nari (arãchia) = mi-arãseashti (arãchia);
14: arãd pri sum nãri = sumarãd, arãd peascumta, fac hazi, mi-arãseashti tsiva tsi ved (tsi avdu, tsi s-fatsi, etc.); arãd pri sum mustãts;
15: nj-treatsi priningã nari = nj-treatsi dinintea-a ocljilor sh-nu u ved; nj-ascapã oara (arastea) s-lu fac un lucru;
16: nj-bag narea iu nu lipseashti; nj-bag narea iutsi agiungu = mi-ameastic tu lucri xeani trã cari nu-am vãrã sinfer;
17: lj-u scot prit nãri = lj-lu-aduc aminti (nu lu-alas s-agãrshascã) tut chirolu bunlu tsi lj-am faptã; lj-caftu ma multu dicãt nj-ari datã (faptã); lj-u discumpãr; lj-u scot analmã (nalimã) prit gurã; etc.;
18: nj-easi prit nãri = lucrili nj-es anapuda, u pat;
19: lu am tu nãri = lj-am multã inati;
ngljimã
ngljimã (ngljí-mã) sf (adv) ngljimi/ngljime (ngljí-mi) – isturii shcurtã i zboarã tsi li dzãtsi omlu tra s-facã hazi icã si sh-arãdã di tsiva i cariva (tra s-facã lumea s-arãdã); ãngljimã, gljimã, shicã, shicai, gifã, schertsã
{ro: glumă}
{fr: plaisanterie}
{en: joke, jest}
ex: nãsu-ngljimã (shicai) nu shi shtea; doauã zboarã, doauã ngljimi; fãtsea ngljimi (shicadz); ngljimili acãtsarã diznou; ngljimã cu armili nu-i bunã; tsi ngljimã easti cãndu-l vãtãmash?; ca pi-arãdeari, ca pi ngljimã (ca pi shicã) lji li dzãsi; fãtsea ngljimã (shicai) doilji; ari multu gustu cãndu-aspuni ngljimi; calu azbura multu ma shi draclu nu ngljimã (shicai)
§ ãngljimã (ãn-gljí-mã) sf ãngljimi/ãngljime (ãn-gljí-mi) – (unã cu ngljimã)
ex: Muscopulea avea averi mãri, nu ãngljimã (nu shicai; tu scriarea-a noastrã: nu ngljimã)
§ gljimã (gljí-mã) sf gljimi/gljime (gljí-mi) – (unã cu ngljimã)
ex: feci gljimã (shicadz) cu nãs
§ ngljimedz (nglji-médzŭ) vb I ngljimai (nglji-máĭ), ngljimam (nglji-mámŭ), ngljimatã (nglji-má-tã), ngljimari/ngljimare (nglji-má-ri) – dzãc zboarã i isturii shcurti tra s-fac hazi icã s-fac lumea s-arãdã; fac shicadz, fac hazi, nj-arãd, ngljim, ngljimuescu, ãngljimedz, ãngljimuescu, ngljinescu, ãngljinescu, shuguescu, shiguescu
{ro: glumi}
{fr: badiner, plaisanter}
{en: joke, make fun}
ex: nj-u ngljimam (fãtseam shicadz) cu nãs; nãsu-ngljimã shi nu shi shtea: cãndu zbura unã, zbor eara
§ ngljim (ngljímŭ) vb I ngljimai (nglji-máĭ), ngljimam (nglji-mámŭ), ngljimatã (nglji-má-tã), nglji-mari/ngljimare (nglji-má-ri) – (unã cu ngljimedz)
§ ngljimat (nglji-mátŭ) adg ngljimatã (nglji-má-tã), ngljimats (nglji-mátsĭ), ngljimati/ngljimati (nglji-má-ti) – tsi easti spus trã shicã; spus trã hazi; spus tr-arãdeari; ãngljimat, ngljimuit, ãngljimuit, ngljinit, ãngljinit, shuguit, shiguit
{ro: glumit}
{fr: badiné, plaisanté}
hazi
RO:haz, râs
EN:fun, laugh
FR:rire; ironie
Dictsiunar Armãn-Romãn-Englez-Francez - Mariana Bara 2015