|
|
hãznã
hãznã (hãz-nắ) sn hãznadz (hãz-nádzĭ) – loclu iu s-tsãni adunatã avearea-a statlui (pãradz, amalãmã, etc.); aveari adunatã sh-turnatã tu lucri njits sh-cu multã tinjii (ca pãradz, chetri scumpi, lucri di artã, etc. ascumti multi ori tu-un singur loc); yisteari, ayisteari, malã, thisavro, chisavro; aveari, avutsãlji, avutsami, bugãtsãlji
{ro: comoară, tezaur}
{fr: trésor}
{en: treasure}
ex: njarsim la hãznã (loclu iu s-tsãni adunatã avearea-a statlui); aflarã tu timeljlu a casãljei un hãznã (yisteari); avdzã cum vrea aushlu s-calcã hãznãlu-a amirãlui; ncljidets usha di hãznã cu noauã cljei; pusputeashti prit stranji, ãlj furã cljeili di hãznã; tritsea priningã casa-a lor cãmilili amirãreshti, ncãrcati cu hãznã (yisteari, aveari)
§ hãznãtar (hãz-nã-tárŭ) sm hãznãtari (hãz-nã-tárĭ) – atsel tsi-aveaglji hãznãlu; atsel tsi ari vrundida-a hãznãlui (fig: omlu tsi ari vrundida paradzlor di la unã sutsatã, di la unã ducheani, hani, etc., iu s-dutsi lumea s-pãlteascã)
{ro: vistiernic, casier}
{fr: trésorier, caissier}
{en: treasurer, cashier, paymaster}
ex: ursi s-nã plãteascã hãznãtarlu-a lui
hãznãtar
hãznãtar (hãz-nã-tárŭ) sm – vedz tu hãznã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: hãznãhãznãu
hãznãu (hãz-nắŭ) sn hãznadz (hãz-nádzĭ) – scriari neaprucheatã tu-aestu dictsiunar; vedz hãznã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascãgiumitati/giumitate
giumitati/giumitate (gĭu-mi-tá-ti) sf giumitãts (gĭu-mi-tắtsĭ) – catiunã di-atseali dauã pãrtsã isea (i aproapea isea) tu cari si mparti un lucru; loclu (di-aradã cãtã tu mesi) tsi lu mparti (i poati s-lu mpartã) un lucru tu dauã pãrtsã (aproapea) isea; ngiumitati, jumitati, giumetã, giumitic, dis, mits;
(expr:
1: (lucru) faptu pi giumitati = (lucru) tsi easti faptu mash unã parti; (lucru) nchisit sh-alãsat nibitisit;
2: fã-ti un om (un gioni, un lucrãtor, etc.) sh-giumitati = fã-ti un om ma bun (ma gioni, ma lucrãtor, etc.) di tuts;
3: (dzãs) cu giumitati di gurã; (dzãs) cu giumitati di boatsi = (dzãs, di-atsel tsi zburashti) cu boatsea peanarga, dipusã, dip canda nu easti nicã el cãndisit di-atseali tsi dzãtsi, canda lj-easti arshini, fricã, etc.;
4: adrat cu inima pi giumitati = adrat fãrã vreari, fãrã gãireti, fãrã umuti)
{ro: jumătate}
{fr: moitié}
{en: half}
ex: giumitatea (disa) tsãni-u tini; ca giumitati (disã) di om s-featsi; a furlui, fã-ti fur shi giumitati
(expr: fã-ti ma bun fur); lj-ded shi giumitati (disã) di cãrvealji; acumpãrã shi giumitati di ucã di-arãchii; lu ncljisi giumitati di nafoarã, giumitati di nãuntru; acãtsã s-da numirli hiljlu shi dzãsi ca cu giumitati di boatsi
(expr: peanarga, cu boatsi dipusã); gri amirãlu cu giumitati di gurã
(expr: peanarga)
§ ngiumitati/ngiumitate (ngĭu-mi-tá-ti) sf ngiumitãts (ngĭu-mi-tắtsĭ) – (unã cu giumitati)
ex: mutreashti hãznãlu, ngiumitati s-avea dusã; ca frati bun, u mpãrtsã amirãrilja pi ngiumitati cu frati-su
§ jumitati/jumitate (jĭu-mi-tá-ti) sf jumitãts (jĭu-mi-tắtsĭ) – (unã cu giumitati)
ex: cã di trei anj shi jumitati
§ giumetã (gĭu-mé-tã) sf giumets (gĭu-métsĭ) – giumitatea dit un lucru cunuscut a curi nu-lj si dzãtsi numa (unã misurã, ucã, cãrvealji, etc.)
{ro: jumătate (dintr-un lucru sau măsură fără să fie menţionată}
{fr: moitié de quelque chose qui n’est pas mentionnée}
{en: half of something (a measure) not mentioned}
ex: nã giumetã (giumitati chilo) di yin; nã giumetã (giumitati ucã) di carni
hãsnã
hãsnã (hãs-nắ) sn hãsnadz (hãs-nádzĭ) – scriari neaprucheatã tu-aestu dictsiunar; vedz hãznã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascãhãsnãu
hãsnãu (hãs-nắŭ) sn hãsnadz (hãs-nádzĭ) – scriari neaprucheatã tu-aestu dictsiunar; vedz hãznã
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascãpusputescu
pusputescu (pus-pu-tés-cu) (mi) vb IV pusputii (pus-pu-tíĭ), pusputeam (pus-pu-teámŭ), pusputitã (pus-pu-tí-tã), pusputi-ri/pusputire (pus-pu-tí-ri) – bag mãna lishor pristi-un lucru, tra s-lu-aduchescu (cu deadzitli), tsi easti sh-cum easti; imnu peanarga cã nu cunoscu locurli; mutrescu sh-guzgunipsescu cu cãshtigã, caftu tsiva tsi nu shtiu iu s-aflã; ahulescu, huhulescu, pãspãtescu, pusputipsescu
{ro: pipăi, atinge, scormoni}
{fr: tâter, toucher, palper}
{en: feel with fingers, touch}
ex: s-pusputi (s-ahuli) tu shileafi; s-dutsi pusputindalui; pusputi (ahuli) vãrtsili; acãtsai s-pusputescu (s-ahulescu) inima; intrã tu apã shi tut pusputea sh-mutrea s-lu-acatsã; mi pusputescu, ahulescu io n cap, di-iu cap?; tut pusputeashti shi ahuleashti ficiorlu cu ocljilj ligats tu odã; pusputeashti prit stranji shi-lj furã cljeili di hãznã; s-hipsi tu-apã shi pusputea s-lu-aflã nelu prit chitritsealili-a arãului
§ pusputit (pus-pu-títŭ) adg pusputitã (pus-pu-tí-tã), pusputits (pus-pu-títsĭ), pusputiti/pusputite (pus-pu-tí-ti) – tsi ari pusputitã tsiva i iuva; tsi easti pusputit, ahulit, cãftat; ahulit, huhulit, pãspãtit, pusputipsit
{ro: pipăit, atins, scormonit}
{fr: tâté, touché, palpé}
{en: felt with fingers, touched}
§ pusputiri/pusputire (pus-pu-tí-ri) sf pusputiri (pus-pu-tírĭ) – atsea tsi fatsi cariva cari pusputeashti; ahuliri, huhuliri, pãspãtiri, pusputipsiri
{ro: acţiunea de a sufla, de a pipăi, de a atinge, de a scormoni; suflare; pipăire, atingere, scormonire}
{fr: action de tâter (toucher, palper)}
{en: action of feeling with fingers (of touching)}
§ pãspãtescu (pãs-pã-tés-cu) (mi) vb IV pãspãtii (pãs-pã-tíĭ), pãspãteam (pãs-pã-teámŭ), pãspãtitã (pãs-pã-tí-tã), pãspãtiri/pãspãtire (pãs-pã-tí-ri) – (unã cu pusputescu)
§ pãspãtit (pãs-pã-títŭ) adg pãspãtitã (pãs-pã-tí-tã), pãspãtits (pãs-pã-títsĭ), pãspãtiti/pãspãtite (pãs-pã-tí-ti) – (unã cu pusputit)
§ pãspãtiri/pãspãtire (pãs-pã-tí-ri) sf pãspãtiri (pãs-pã-tírĭ) – (unã cu pusputiri)
stranj
stranj (stránjĭŭ) sn stranji/stranje (strá-nji) – zbor cu cari s-aducheashti itsi nviscãmindu cu cari si nveashti omlu; strãnot, strãnush, stoli, custumi, alãxãmintu, nviscãmindu, nvishmintu, viscãmindu, vistãmintu, vishtimintu, etc.;
(expr:
1: nu mi ncap stranjili (di harauã, di pirifanji, etc.) = (mi hãrsescu, hiu pirifan, etc.) multu di multu; nu mi ncapi casa di harauã; nu shtiu tsi s-fac (di-ahãntã harauã, pirifanji, etc.); nu calcu mpadi (di harauã, di pirifanji, etc.);
2: stranji strimti = stranji strimti ca-atseali dit Ivropi, stranji ivrupineshti;
3: stranji huryiteshti = stranji fapti di-unã soi di tsãsãturã groasã di lãnã (pustavi, shiac, abã) purtati di-aradã di huryeats;
4: stranji nali dit ac = stranji nali unãshunã dupã tsi suntu adrati;
5: ari mash stranjili di pi el = easti oarfãn sh-nu-ari altu tsiva di stranjili di pi el; omlu fatsi stranjlu, nu stranjlu pri om = nu lipseashti s-lu giudits omlu di pi stranjili tsi poartã)
{ro: strai, haină}
{fr: habit}
{en: clothes}
ex: stranjlu nj-easti lai, cãmeasha nj-easti-aroshi, truplu nj-easti albu (angu-citoari: cãstãnja); stranjili nji si sufinarã, ncriminirã; apa cu cari mulja ea stranjili eara sãpunoasã; ari multi stranji, di s-alãxeashti cati dzuã; sh-adarã unã pãreaclji di stranji noauã dit ac; ãndreptsã shi adrats cu stranjili atseali cama mushatili; earna yinea shi nu sh-avea nitsi stranji, nitsi leamni; pusputeashti prit stranji, ãlj furã cljeili di hãznã; sã ncljisi amirãlu, tu stranji di jali n casã; s-vã nveashtits tu stranji muljireshti; s-nu u cunoascã vãrnu, ãlj deadi stranjili cãlugãreshti; si nviscurã tru stranji di tsiritori shi intrarã n hoarã; s-adarã cu stranji veclji, tiptili shi tradzi la tatã-su; lj-adusi stranji strimti
(expr: stranji ivrupineshti) dit Armãnii; avea bãgatã stranji di preftu, cã psãltisea tu bisearicã; tatã-su, cãndu-l vidzu, nu lu ncãpea stranjili di harauã
(expr: s-hãrsi multu, nu shtea tsi s-facã di harauã); di harauã mari, budza lj-arãdea shi stranjili nu u ncãpea
§ strãnot (strã-nótŭ) sn strãnoti/strãnote (strã-nó-ti) – (unã cu stranj)
§ strãnush (strã-núshĭŭ) sn strãnushi/strãnushe (strã-nú-shi) – stranj njic ti ficiurits i fititsi
{ro: hăinuţă}
{fr: petit vêtement pour les enfants}
{en: children’s clothes}
tisavro
tisavro (thi-sa-vró) sm tisavradz (thi-sa-vrádzĭ) – aveari adunatã sh-turnatã tu lucri njits sh-cu multã tinjii (ca pãradz, chetri scumpi, lucri di artã, etc. ascumti multi ori tu-un singur loc); chisavro; yisteari, ayisteari, hãznã, malã, aveari, avutsãlji, avutsami, bugãtsãlji
{ro: comoară, tezaur}
{fr: trésor}
{en: treasure}
§ chisavro (chi-sa-vró) sm chisavradz (chi-sa-vrádzĭ) – (unã cu tisavro)
ex: chisavro (yisteari) di flurii
yisteari/yisteare
yisteari/yisteare (yis-teá-ri) sf yisteri (yis-térĭ) – aveari adunatã sh-turnatã tu lucri njits sh-cu multã tinjii (ca pãradz, chetri scumpi, lucri di artã, etc. ascumti multi ori tu-un singur loc); yishteari, ayisteari, hãznã, malã, chisavro, thisavro; aveari, avutsãlji, avutsami, bugãtsãlji;
(expr: alagã dupã yisteri = sã nyiseadzã, alagã dupã lucri vãnãti, tsi nu-ahãrzescu)
{ro: comoară, tezaur}
{fr: trésor}
{en: treasure}
ex: aflai nã yisteari; s-aibã sh-nãs unã yisteari; yisteri ãntredz cãrvãnjli ma pitritsea di-aoatsi; tr-a limbãljei yisteari; s-badz tu udaea cu yisteari doi talari; lja di yisteari, alasã sh-pãlatea dizvãlitã shi fudz
§ yishteari/yishteare (yish-teá-ri) sf yishteri (yish-térĭ) – (unã cu yisteari)
§ ayisteari/ayisteare (a-yis-teá-ri) sf ayisteri (a-yis-térĭ) – (unã cu yisteari)
ex: s-fur ayistearea (hãznãlu) a amirãlui; nu fatsi tsiva tu banã cã alagã dupã ayisteri
(expr: dupã yisi, dupã lucri chiruti, tsi nu-ahãrzescu); ãl dipusi di pi ayisteari (chisavro) shi lo cãts pradz putu; aduchi cã, pali vãrã ayisteari va lj-adusi; nj-dzãsi draclu, si-nj dai ayistearea di sum scarã
§ ayishteari/ayish-teare (a-yish-teá-ri) sf ayishteri (a-yish-térĭ) – (unã cu yisteari)
ex: tutã bana alãgã dupã ayishteri
(expr: alãgã dupã lucri chiruti n vãnãtati, tsi nu-ahãrzescu)