DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

afulescu

afulescu (a-fu-lés-cu) vb IV afulii (a-fu-líĭ), afuleam (a-fu-leámŭ), afulitã (a-fu-lí-tã), afuliri/afulire (a-fu-lí-ri) – amintu (tu-agioc) tut tsi ari (pãradz, etc.) atsel cu cari mi-agioc; ãl gulescu (spãstrescu) pri cariva di tut tsi ari; fufulescu, sutrupsescu
{ro: curăţa (de bani la joc), goli}
{fr: nettoyer quelqu’un de tout ce qu’il a}
{en: to clean someone of all the money he has (in a game)}
ex: lã-lj afulish (loash, spãstrish) tuts vãshcljadzlji; afulea-l (gulea-l) di paradz; lji afuljii tuts la gioc

§ afulit (a-fu-lítŭ) adg afulitã (a-fu-lí-tã), afulits (a-fu-lítsĭ), afuliti/afulite (a-fu-lí-ti) – tsi fu gulit di tut tsi-avea (la gioc); fufulit, sutrupsit
{ro: curăţat, golit (la joc de tot ce-avea)}
{fr: nettoyé (dans un jeu)}
{en: cleaned of all the money he had (in a game)}

§ afuliri/afulire (a-fu-lí-ri) sf afuliri (a-fu-lírĭ) – atsea tsi fatsi un cãndu guleashti pri cariva di tut tsi ari; fufuliri, sutrupsiri
{ro: acţiunea de a curăţa, de a goli; curăţare, golire}
{fr: action de nettoyer quelqu’un de tout ce qu’il a}
{en: action of cleaning someone of all the money he has (in a game)}

§ fufulescu (fu-fu-lés-cu) vb IV fufulii (fu-fu-líĭ), fufuleam (fu-fu-leámŭ), fufulitã (fu-fu-lí-tã), fufuliri/fufulire (fu-fu-lí-ri) – (unã cu afulescu)
ex: l-fufuli di paradz (lj-lji lo tuts paradzlji la-agioc)

§ fufulit (fu-fu-lítŭ) adg fufulitã (fu-fu-lí-tã), fufulits (fu-fu-lítsĭ), fufuliti/fufulite (fu-fu-lí-ti) – (unã cu afulit)

§ fufuliri/fufulire (fu-fu-lí-ri) sf fufuliri (fu-fu-lírĭ) – (unã cu afuliri)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

bizgulescu

bizgulescu (biz-gu-lés-cu) vb IV bizgulii (biz-gu-líĭ), bizguleam (biz-gu-leámŭ), bizgulitã (biz-gu-lí-tã), bizguliri/bizgulire (biz-gu-lí-ri) – fug peascumta tra s-nu mi veadã, s-nu mi avdã, sh-fãrã s-mi-aducheascã lumea; li-aspel, li ciulescu, li shpirtuescu, li cãlescu
{ro: tuli}
{fr: fuire à la dérobée, déguerpir}
{en: leave furtively}
ex: u bizguli (li cãli) ditu-ascheri; u-avea bizgulitã (fudzitã peascumta) din hoarã; bizgulea-u (cãlea-u) tini pãnã easti nica chiro; cãndu-ashi, cãndu-ashi, u bizguli

§ bizgulit (biz-gu-lítŭ) adg bizgulitã (biz-gu-lí-tã), bizgulits (biz-gu-lítsĭ), bizguliti/bizgulite (biz-gu-lí-ti) – cari li-ari cãlitã (shirpuitã, ciulitã, etc.) peascumta, fãrã ca s-lu-aducheascã vãrnu
{ro: tulit}
{fr: fui à la dérobée, déguerpi}
{en: left furtively}

§ bizguliri/bizgulire (biz-gu-lí-ri) sf bizguliri (bizu-lírĭ) – atsea tsi fatsi un tsi li cãleashti (ciuleashti, shpirtueashti) peascumta
{ro: acţiunea de a o tuli; tulire}
{fr: action de fuir à la dérobée (de déguerpir)}
{en: action of leaving furtively}

§ bizgulea (biz-gú-lea) adv – tra s-nu hibã vidzut i aduchit di altsã; afurishalui, ascumtishalui, ascumtalui, peascumta, acrifa
{ro: pe furiş}
{fr: furtivement}
{en: furtively}
ex: u lo bizgulea; alipidã muntili bizgulea (peascumta, fãrã s-dzãcã a vãrnui)

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

dishertu1

dishertu1 (di-shĭér-tu) vb I dishirtai (di-shir-táĭ), dishirtam (di-shir-támŭ), dishirtatã (di-shir-tá-tã), dishirtari/dishirtare (di-shir-tá-ri) – gulescu un vas di lucrili tsi li ari nuntru; versu unã muljiturã (apã, lapti yin, etc.) dit un vas tu altu; beau tut tsi s-aflã tu-unã scafã (putir, shishi, etc.); gulescu, versu, tornu, aruc, scot
{ro: deşerta, goli, vărsa}
{fr: vider, désemplir, verser}
{en: empty out, pour}
ex: dishirtats (gulits, virsats) gãletsli di lapti; dishartã (vearsã) yinlu dit poci; tuti li dishirtai (virsai, gulii) tu cãzani; ti Ayiu-Yioryi easti adetea si s-dishartã (guleascã, s-aminã) tufechili; pi noi sh-dishirtã (sh-arcã) inatea

§ dishirtat (di-shir-tátŭ) adg dishirtatã (di-shir-tá-tã), dishirtats (di-shir-tátsĭ), dishirtati/di-shirtate (di-shir-tá-ti) – (vaslu) tsi easti gulit di lucrili tsi ari nuntru; (luguria) tsi easti gulitã dit un vas tu altu; gulit, virsat, turnat, arcat, scos
{ro: deşertat, golit, vărsat}
{fr: vidé, désempli, versé}
{en: emptied out, poured}
ex: sats dishirtats (gulits) di grãn; tufechea shi pishtoljli nu eara dishirtati (aminati) di anj di dzãli

§ dishirtari/dishirtare (di-shir-tá-ri) sf dishirtãri (di-shir-tắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-dishartã tsiva; guliri, virsari, turnari, arcari, scuteari
{ro: acţiunea de a deşerta, de a goli, de a vărsa; deşertare, golire, vărsare}
{fr: action de vider, de désemplir, de verser}
{en: action of emptying out, of pouring}

§ dishertu2 (di-shĭér-tu) adg dishartã (di-shĭár-tã), dishertsã (di-shĭér-tsã, dishar-ti/disharte (di-shĭár-ti) – (vas) tsi nu-ari tsiva nãuntru; gol
{ro: deşert, gol}
{fr: vide}
{en: empty}
ex: cãldãrli suntu disharti (goali); vas dishertu (gol); hãmbarea nã shadi dishartã (goalã)

§ dishir-tãciuni/dishirtãciune (di-shir-tã-cĭú-ni) sf dishirtãciunj (di-shir-tã-cĭúnjĭ) – lucru tsi nu-ari vãrã tinjii; lucru fãrã nitsiunã simasii

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

gol

gol (gólŭ) adg goalã (gŭá-lã), golj (góljĭ), goali/goale (gŭá-li) –
1: (lucru) tsi nu-ari tsiva nuntru; fãrã tsiva altu; mash el; el singur; etc.;
2: tsi nu-ari tsiva pri el (stranji pri om, frãndzã pri pom, arburi pri golinã, caduri pri stizmã, etc.); dispuljat, gulishan, goalish;
(expr:1: easti gol = easti ftohi, oarfãn;
2: gol ca tufechea = dip gulishan, tsi nu-ari dip tsiva pi el;
3: yin (fug, mi duc) cu mãna goalã = yin (fug, mi duc) fãrã s-aduc (s-ljau) tsiva cu mini;
4: talji (zboarã) goali = dzãtsi (talji) zboarã fãrã simasii, pãlavri, tsi nu vor s-dzãcã tsiva, papardeli, curcufeli, shahlamari;
5: nu-lj si mãcã goalã = easti om bun, gioni; nu easti om di-aradã ca s-pots s-ti-agiots cu el)
{ro: gol, despuiat; sărac; numai}
{fr: vide, creux; nu, à poil, dépouillé}
{en: empty; naked, bare}
ex: cap gol di (fãrã di, tsi nu-ari) minti; butsli suntu goali (nu-au tsiva nuntru); muntsãlj va s-armãnã golj (fãrã tsiva) shi ernji; suntu golj di (fãrã) turmi muntsãlj; dimneatsa goalã (dispuljatã, gulishanã) tut mi-aflam; am unã carti goalã (mash unã carti); chiupa di umtu nã u alãsarã goalã (fãrã tsiva nuntru); mash atsea casã goalã (singurã) avea; am tsi dzãts tini, mi-alãsã gol (fig: fãrã tsiva, ftohi, oarfãn), gulishan; goalã (fig: goalishi, fãrã tsiva, ftohi) s-ti ved!; un gol (mash un, el singur) tu shapti feati; ti pãni goalã l-dai ficiorlu? (mash trã pãni, fãrã tsiva altu, trã tsiva dip?); mãcã pãni, sh-goalã (fãrã tsiva altu) sh-fãr di cash; ma bunã pãni goalã cu-arãdeari, dicãt gheli multi cu ncãceari; elj golj (mash elj, elj singuri) vinjirã; a tatã-tui, ljirtatlu, nu-lj si mãca goalã
(expr: eara om bun, gioni cu cari nu puteai s-ti-agiots); talji, zburashti multi goali
(expr: zboarã goali, papardeli)

§ gulescu (gu-lés-cu) vb IV gulii (gu-líĭ), guleam (gu-leámŭ), gulitã (gu-lí-tã), guliri/gulire (gu-lí-ri) –
1: scot dit un lucru (vas, buti, casã, etc.) tut tsi s-aflã nãuntru (sh-lu bag tu altu tsiva, icã lu-aruc); scot, dishertu, discarcu, versu;
2: ãlj ljau (ãl dispolj di) tut tsi ari sh-lu-alas fãrã dip tsiva; mprad
{ro: goli, despuia}
{fr: vider, dénuder, dévêtir, dépouiller}
{en: empty; bare, strip, drain}
ex: gulii cupa di yin (biui tut yinlu dit cupã); va s-gulescu chiupa; gulit (scoasit sh-biut tut tsi-avea tu) unã buti di yin; nj-si guli casa deanda fudzi; mi gulirã fari (nj-loarã tut, mi-alãsarã gol); furlji nã gulirã (mprãdarã, loarã tut tsi-avea) casa; s-ti guleshti (si scots di pri tini tut tsi ai shi s-hii) cum ti featsi mã-ta; gulea (aminta tut la cãrtsã, loa tuts pãradzlji tsi lj-avea alantsã) dipriunã

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn