DICTSIUNAR XIYISITU ONLINE A LIMBÃLJEI ARMÃNEASCÃ  
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ


Dictsiunar: Tuti ; Zboarã: Di iutsido; (cama multi...)

ghiurultii/ghiurultie

ghiurultii/ghiurultie (ghĭu-rul-tí-i) sf ghiurultii (ghĭu-rul-tíĭ) – vreava mari tsi s-avdi cãndu sh-alãxescu zboarã greali shi agudituri, doi i ma multsã oaminj tsi si ncaci; yiurultii, giurgiunã, giufã, larmã, lavã, longi, loscut, pãlturã, sãlãvati, vreavã, crot, vrondu, zbuc, shimãtã, ncãceari, cãvgã
{ro: zgomot, tărăboi, tapaj, dandana, ceartă}
{fr: bruit, tapage, vacarme, querelle, noise}
{en: loud noise, uproar, quarrel}
ex: noi fatsim ahãtã ghiurultii (vreavã); tu ghiurultii, dauã muljeri furã vãtãmati; nu ti mintea tu ghiurultii (cãvgã)

§ yiurultii/yiurultie (yĭu-rul-tí-i) sf yiurultii (yĭu-rul-tíĭ) – (unã cu ghiurultii)

§ giurgiunã (gĭur-gĭú-nã) sf giurgiuni/giurgiune (gĭur-gĭú-ni) – (unã cu ghiurultii)

§ giufã (gĭu-fắ) sm giufadz (gĭu-fádzĭ) – (unã cu ghiurultii)

§ ghiurultagi (ghĭu-rul-ta-gí) sm ghiurultageadz (ghĭu-rul-ta-gĭádzĭ) – un tsi fatsi multu vrondu; un tsi lu-arãseashti si sã ncaci; cãvgãgi, cãvgãngi, focurusã
{ro: zgomotos, certăreţ}
{fr: tapageur, querelleur}
{en: rowdy, uproarious}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

asun

asun (a-súnŭ) vb I asunai (a-su-náĭ), asunam (a-su-námŭ), asunatã (a-su-ná-tã), asunari/asunare (a-su-ná-ri) – agudescu pri tsiva tra sã scoatã (s-facã) un vrondu; scot (fac) un vrondu; s-avdi tsiva; sun, nsun, bat, agudescu;
(expr:
1: ts-asun unã, tsã li-asun = ti-agudescu, ti bat;
2: nj-asunã sãhatea = nj-yini oara)
{ro: suna; bate, lovi}
{fr: sonner; battre, frapper}
{en: make a noise; ring a bell; beat, strike}
ex: asunã (bati) ficiorlu la poartã; asuna (bãtea, s-avdza) chiprili-a caljlor n dipãrtari; cãmbãnjli asunã (bat); gãrgãricili, atsia di-atsia, asuna (bãtea); arãzboilu asunã (fatsi lavã) dipriunã; nu shtiu tsi-asunã (tsi s-avdi) prit casã; ved cã lj-asunj (li-agudeshti unã di-alantã) lirili n gepi; nu pot si shtiu cãti va lj-aibã asunatã
(expr: u-avea bãtutã, lj-avea datã, lj-avea plãscãnitã) a muljari-sai; nu ti dau cã va ti-asunã
(expr: va ti batã)

§ asunat (a-su-nátŭ) adg asunatã (a-su-ná-tã), asunats (a-su-nátsĭ), asunati/asunate (a-su-ná-ti) – faptã lavã; sunat, nsunat, bãtut, agudit
{ro: sunat; bătut, lovit}
{fr: sonné; battu, frappé}
{en: made a noise; ringed a bell; beaten, struck}

§ asunari/asunare (a-su-ná-ri) sf asunãri (a-su-nắrĭ) – atsea tsi fatsi cariva tsi-asunã; sunari, nsunari, bãteari, agudiri
{ro: acţiunea de a suna, de a bate, de a lovi; sunare; batere, lovire}
{fr: action de sonner, de battre, de frapper}
{en: action of making a noise; of ringing a bell, of beating, of striking}
ex: el sh-u frãndzi toaca di-asunari (agudiri)

§ asunãtor (a-su-nã-tórŭ) adg asunãtoari/asunãtoare (a-su-nã-tŭá-ri), asunãtori (a-su-nã-tórĭ), asunãtoari/asunãtoare (a-su-nã-tŭá-ri) – tsi asunã, tsi bati, tsi agudeashti
{ro: sunător}
{fr: qui sonne; sonnant, qui frappe}
{en: who makes a noise; who rings (a bell); who beats, who strikes}

§ asunãturã (a-su-nã-tú-rã) sf asunãturi (a-su-nã-túrĭ) sf – vrondul tsi s-fatsi cãndu asunã tsiva; vrondu, crot, ghiurultii, yiurultii, larmã, lavã, longi, loscut, pãlturã, sãlã-vati, vreavã, zbuc

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn

fãsãrii/fãsãrie

fãsãrii/fãsãrie (fã-sã-rí-i) sf fãsãrii (fã-sã-ríĭ) – vrondu mari tsi s-avdi cu bots analti sh-amisticati, cu agudituri di cicioari, di ciocuti, etc.; alãxiri di zboarã greali namisa di doi i ma multsã oaminj (ti lucri trã cari nu s-aduchescu); ghiurultii, yiurultii, larmã, lavã, tãvãturã, bãtãturã, cãvgã, ncãciturã, ncãceari, filunichii, etc.
{ro: tapaj; ceartă}
{fr: bruit, tapage; fâcherie}
{en: loud noise, uproar; quarrel}

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

lavã

lavã (lávã) sf fãrã pl – larmã, longi, loscut, yiurultii, ghiurultii, pãlturã, sãlãvati, longi, vreavã, crot, vrondu, zbuc
{ro: zgomot}
{fr: bruit, vacarme, tumulte}
{en: noise, uproar}
ex: di-a fumeljlor lavã (larmã); jujul tsi avdzã lavã, s-dishtiptã shi bãgã s-aurlã

§ larmã (lár-mã) sf pl(?) – (unã cu lavã)
ex: s-avdza larmã (lavã, vrondu) mari, parcã si ncãcea; tsi fats larmã (tsi aurlji)?

§ lãvãsescu (lã-vã-sés-cu) vb IV lãvãsii (lã-vã-síĭ), lãvãseam (lã-vã-seámŭ), lãvãsitã (lã-vã-sí-tã), lãvãsiri/lãvãsire (lã-vã-sí-ri) – fac lavã
{ro: face zgomot}
{fr: faire du bruit}
{en: make noise}
ex: lãvãsea (fãtsea lavã) scamnul, zghilea arãzboilu

§ lãvãsit (lã-vã-sítŭ) adg lãvãsitã (lã-vã-sí-tã), lãvãsits (lã-vã-sítsĭ), lãvãsiti/lãvãsite (lã-vã-sí-ti) – tsi ari faptã lavã
{ro: care a fãcut zgomot}
{fr: qui a fait du bruit}
{en: that made a noise}

§ lãvãsiri/lãvãsire (lã-vã-sí-ri) sf lãvãsiri (lã-vã-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva fatsi lavã
{ro: acţiunea de a face zgomot}
{fr: action de faire du bruit}
{en: action of making noise}

§ lãvãturã (lã-vã-tú-rã) sf lãvãturi (lã-vã-túrĭ) – lavã (vrondu, larmã, ghiurultii, pãlturã, etc.) multu mari; (fig: lãvãturã = om tsi zburashti cu boatsi analtã, om tsi-aurlã)
{ro: zgomot mare}
{fr: grand bruit, vacarme, tumulte}
{en: noise, uproar}
ex: hii lãvãturã (fig: om cu gura mari, tsi-aurlã), nu pot s-ti avdu

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

longi/longe

longi/longe (lon-gi) sf longi (lón-giĭ shi lón-gi) – vrondu shi lavã ahãntã mari di lu-asurzeashti omlu (di-lj lja urecljili); amisticãturã di multi turlii di bots (vronduri, lavã, loscuti, etc.); vreavã, loscut, larmã, halat, lavã, lãvãturã, pãlturã, ghiurultii, yiurultii, tãvãturã, fãsãrii, shimãtã, etc.
{ro: gălăgie, vacarm, zgomot}
{fr: bruit, tumulte, vacarme}
{en: noise, tumult, turmoil, uproar}
ex: mari longi (lavã, halat) featsit

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

loscut1

loscut1 (lós-cutŭ) sn loscuti/loscute (lós-cu-ti) – asunãturã, crot, cursu, ghiurultii, yiurultii, larmã, lavã, longi, pãlturã, sãlãvati, vreavã, vrondu, zbuc
{ro: zgomot}
{fr: bruit, vacarme}
{en: noise, uproar}
ex: un loscut (vreavã) s-avdi; eara unã lavã sh-un loscut (vrondu); loscut (lavã) mari trã sursiri

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

pãlturã

pãlturã (pãl-tú-rã) sf pãlturi (pãl-túrĭ) – larmã, lavã, longi, loscut, yiurultii, ghiurultii, sãlãvati, longi, vreavã, crot, vrondu, zbuc
{ro: zgomot}
{fr: bruit, vacarme, tumulte}
{en: noise, uproar, racket}
ex: cãndu avdzã pãltura (vrondul) di nafoarã, aroputlu di ploai

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã        

pãshe

pãshe (pã-shĭé) sm pãshadz (pã-shĭádzĭ) – om mari (vizir) dit chivernisea nturtseascã di-altãoarã; caplu ma mari pristi unã vilaeti (unã nai) nturtseascã di altãoarã; pãshã, pãshilã, vizir, vali, satrazam, ipurgo
{ro: paşă}
{fr: pacha}
{en: pasha}
ex: pãshe, pãlãshti di-asimi; va yinã pãshelu; cãimãcanlu lja sh-alasã, ma pãshelu-ts vindi sh-casã; s-mi fats pãshe tu ahtari hoarã; dipusi nãsã di pri pãnea di pãshe sh-intrã bãrbat-su

§ pãshã (pã-shắ) sm pãshadz (pã-shĭádzĭ) – (unã cu pãshe)

§ pãshilã (pã-shi-lắ) sm pãshiladz (pã-shi-ládzĭ) – (unã cu pãshe)
ex: un dupã-alantu trec pãshiladz

§ pãshoanji/pãshoanje (pã-shĭŭá-nji) sf pãshoanji/pãshoanje (pã-shĭŭá-nji) – muljari di pãshe; pãshiloanji
{ro: nevasta unui paşă}
{fr: femme du pacha}
{en: pasha’s wife}

§ pãshiloanji/pãshiloanje (pã-shi-lŭá-nji) sf pãshiloanji/pã-shiloanje (pã-shi-lŭá-nji) – (unã cu pãshoanji)
ex: pãshiloanja sh-cu featili mutrea prit pingeri cum treatsi oastea

§ pãshila-mi/pãshilame (pã-shi-lá-mi) sf fãrã pl – multimi di pãshadz
{ro: mulţime de paşale}
{fr: nombre de pacha}
{en: number of pasha}

§ pãshãlami/pãshãlame (pã-shã-lá-mi) sf fãrã pl – (unã cu pãshilami)
ex: pãshãlamea s-avea adunatã la pãlati shi ashtipta s-intrã amirãlu

§ pãshilãchi/pãshilãche (pã-shi-lắ-chi) sf pãshilãchi (pã-shi-lắchĭ) – tesea tsi u-avea (shi lucrul tsi-l fãtsea) un pãshe tu chivernisea nturtseascã; locurli (naea, vilaetea) dit chirolu nturtsescu tsi eara chivirnisitã di un pãshe; pãshãlãchi
{ro: paşalâc}
{fr: province gouvernée par un pacha}
{en: province governed by a pasha}
ex: tu pãshilãchea di Ianina s-au faptã multi ghiurultii; lj-deadi sh-a lui nã pãshilãchi

T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã         ma multu/ptsãn