|
|
fildish
fildish (fíl-dishĭŭ) sn – vedz tu filj1
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: filj1fildishin
fildishin (fil-di-shínŭ) sm – vedz tu filj1
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: filj1cheaptini/cheaptine
cheaptini/cheaptine (chĭáp-ti-ni) sm cheaptsãnj (chĭáp-tsãnj) – hãlati (ca unã ploaci suptsãri di os, metal, plasticã cu dintsã di-unã parti), faptã maxus tri discãcearea-a hirilor di per din cap (cu cari perlu easti adunat shi faptu s-aspunã ndreptu); hãlati di metal cu dintsã (tsi sh-u-adutsi cu ploacea di ma nsus) cu cari s-discaci itsi soi di hiri; hãlati (ma multu la plural) cu cari s-discaci, s-dizmeasticã hirili (di lãnã) dit arãzboi (scamnu di-arãzboi); cheptini, chiptinici, zornã, zugranã, dzugranã, discãcitor, discãcior, gribã, griblã, glibã;
(expr:
1: cheaptinili-a cucotlui = unã parti cãrnoasã tsi u-ari cucotlu tu partea di nsus a caplui, di-aradã aroshi sh-cu dintsã ca un cheaptini; creasta-a cucotlui, cresã, giufcã);
2: cheaptini di tradziri = cheaptini di discãceari, di scãrminari (lãna);
3: intru tu cheaptsãnj = mi-acats s-dizmeastic, s-discaci lãna)
{ro: pieptene}
{fr: peigne, carde}
{en: comb, card}
ex: doi cãlugri s-trag di barbã (angucitoari: cheaptinli di lãnã); hartsa, fartsa, fãrã njilã (angucitoari: cheaptinli di lãnã); la cicioari-arãshcljitoari, dinãpoi poartã cusoari shi pri cap un cheaptini sh-ari (angucitoari: cucotlu); cari sh-ari barba, sh-ari sh-cheaptinili; cheaptini di fildish; cheaptinã-ti cu cheaptini di os; nu-nj dai cheaptinili?; s-trãdzem tu cheaptsãnj (scamnul di la-arãzboi); di cheaptsãnj ma s-plãndzi unã altã
§ cheptini/cheptine (chĭép-ti-ni) sm cheptsãnj (chĭép-tsãnj) – (unã cu cheaptini)
§ chiptinici (chip-ti-nícĭŭ) sn chipti-nici/chiptinice (chip-ti-ní-ci) – cheaptini njic
{ro: pieptene mic}
{fr: petite peigne}
{en: little comb}
§ chiptinar (chip-ti-nárŭ) sm chiptinari (chip-ti-nárĭ) – atsel tsi fatsi i vindi cheaptsãnj; atsel tsi cheaptinã (discaci, dizmeasticã) hirili di lãnã
{ro: pieptănar}
{fr: peigneur, cardeur}
{en: comb, carder}
§ cheaptin (chĭáp-tinŭ) (mi) vb I chiptinai (chip-ti-náĭ), chiptinam (chip-ti-námŭ), chiptinatã (chip-ti-ná-tã), chiptinari/chiptinare (chip-ti-ná-ri) – trec cu cheaptinili prit per tra s-lu-adun shi s-lu ndreg; dau cu cheaptsãnjlji tra s-dizmeastic hirili di lãnã
elefandu
elefandu (e-lé-fan-du) sm elefandzã (e-lé-fan-dzã) – pravdã multu mari (nai ma marea di pri loclu uscat), cu chealea groasã, cu narea multu lungã sh-cu doi dintsã multu mãri (fildish) dit cari s-fac lucri mushati tsi s-tsãn ãn casã, ma multu trã mushuteatsã); fil, filj, fildishin, sfildici
{ro: elefant}
{fr: éléphant}
{en: elephant}
filj1
filj1 (fíljĭŭ) sm filj (fíljĭ) – nai ma marea pravdã tsi bãneadzã pri loclu uscat, cu cheali groasã, cu-unã nari multu lungã sh-cu doi dintsã multu mãri (fildish) ishits cãtrã nafoarã dit cari s-fac lucri tsi s-tsãn ãn casã ma multu trã mushuteatsã; fil, elefandu, fildishin, sfildici
{ro: elefant}
{fr: éléphant}
{en: elephant}
ex: pãnã s-nu yin tu Rumãnii nu aveam vidzutã filj; di dintili-a filjlui s-fac cheaptsãnjli di filtish
§ fil (fílŭ) sm filj (fíljĭ) – (unã cu filj1)
§ fildishin (fil-di-shínŭ) sm fildishinj (fil-di-shínjĭ) – (unã cu filj1)
§ sfildici (sfil-dícĭŭ) sm sfildici (sfil-dícĭ) – (unã cu filj1)
ex: sfildicilji (elefandzãlj), ea-lj, agiungu
§ fildish (fíl-dishĭŭ) sn fildishuri (fíl-di-shĭurĭ) – dintsãlj multu mãri a elefandului dit cari s-fac lucri tsi s-tsãn ãn casã, ma multu trã mushuteatsã
{ro: fildeş}
{fr: ivoire}
{en: ivory}
ex: tsã ded un cheaptini di fildish (di dintsã di filj); tutã pãlatea eara di fildish
§ filtish (fíl-tishĭŭ) sn filtishuri (fíl-ti-shĭurĭ) – (unã cu fildish)
ex: purta digushi unã crutsi di filtish, idisi di la mã-sa; dintsãlj a ljei, canda suntu di filtish
lutsescu
lutsescu (lu-tsĭés-cu) vb IV lutsii (lu-tsíĭ), lutseam (lu-tsĭámŭ), lutsitã (lu-tsí-tã), lutsiri/lutsire (lu-tsí-ri) – arãspãndescu lunjinã (tsi easi dit mini icã ari cãdzutã pri mini di iuva sh-easti turnatã nãpoi); yilcescu, nyilicescu, anyilicescu, nyilcescu, nyilici, lim-bisescu, ascapir, scãntiljedz, licuredz, licuricescu, licrãsescu
{ro: luci, străluci}
{fr: luire, briller}
{en: shine, sparkle}
ex: ninga nu lutsi (nu featsi dzuã); oda lutsea di lunjinã; lutsea (nyilcea) di mushuteatsã di-ts loa ocljilj; s-vã lutsits (lunjinats) fãtsli-a voastri; pãlatea eara di fildish, cu chetri di yeamãndzã tsi lutsea ca soarili; fatsa-lj lutsea ca soarili; diparti lutsea nã lunjinã njicã; stranjili atseali, pri cari cãdea mundzãli a soarilui, lutsea, di-ts loa ocljilj; a lui ãlj si loarã ocljilj, ahãntu lutsea feata!
§ lutsit (lu-tsítŭ) adg lutsitã (lu-tsí-tã), lutsits (lu-tsítsĭ), lutsiti/lutsite (lu-tsí-ti) – (fatsã) tsi arãspãndeashti lunjinã (tsi easi dit ea icã cãdzutã pri ea sh-turnatã nãpoi); faptu s-anyiliceascã; yilcit, nyilicit, anyilicit, nyilcit, limbisit, ascãpirat, scãntiljat, licurat, licuricit, licrãsit
{ro: lucit, strălucit}
{fr: brillant, rayonnant, resplendissant}
{en: shined, sparkled, brilliant}
ex: ma mushatã sh-ma lutsitã di nãsã, tu lumi nu s-afla; lutsitã Stã-Viniri, ti pãlãcãrsesu, ascapã-nj natlu di lãngoari; lutsitlu-a ljei Hristo; Stã-Mãria lutsita; lutsit amirã; tserbul cu crutsi: lutsitlu; arsãri lutsitlu (deadi, s-alinã soarili) nã urghii
§ lutsiri/lutsire (lu-tsí-ri) sf lutsiri (lu-tsírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu tsiva lutseashti; yilciri, nyiliciri, anyiliciri, nyilciri, lim-bisiri, lampsi, licur, ascãpirari, scãntiljari, licurari, licuriciri, licrã-siri
{ro: acţiunea de a luci, de a strãluci; lucire, strălucire}
{fr: action de luire, de briller; lueur}
{en: action of shining, of sparkling}
§ nilutsitã (ni-lu-tsí-tã) sf fãrã pl – ninti ca s-lutseascã; nidatã (soarili)
{ro: înainte de a luci}
{fr: avant de luire}
{en: before shining}
ex: nica nilutsitã (nica nidatã) ghini soarili