|
|
ehtur
ehtur (éh-tur) sm, sf, adg – vedz tu ehtru
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: ehtrudushman
dushman (dush-mán) sm, sf, adg dushmanã (dush-má-nã), dush-manj (dush-mánjĭ), dushmani/dushmane (dush-má-ni) – atsel tsi aurashti pri cariva shi nu-lj va bunlu (va sã-lj facã arãu); atsel tsi ari sh-aspuni nivreari fatsã di tsiva i cariva; atsel cu cari s-alumtã cariva; ehtru, ehtur, azmu, hazmu, nioaspi; (fig: dushman = drac)
{ro: duşman, adversar}
{fr: ennemi, adversaire}
{en: enemy, adversary}
ex: eara s-cadã tu mãnjli-a dushmanlui; ah! dushmane, va-nj ljai fumealja pri zvercã; apa doarmi, dushmanlu nu doarmi; oaspili dushman (ehtru) nu s-fatsi; Dona, gionli-atsel dushmanlu (ehtrul, hazmul); mutrea dushmana tsi-nj featsi; nãs lj-u putu a dushmanlui; dushmanlu (fig: draclu) mi pimsi; dushman veclju, oaspi nu s-fatsi; ma ghini un dushman cu minti, dicãt dzatsi oaspits glari; a dushmanlui pisti nu-lj dã
§ dushmãni-lji/dushmãnilje (dush-mã-ní-lji) sf dushmãnilj (dush-mã-nílj) – ura (nivrearea) tsi u poartã un fatsã di tsiva i di cariva; ura tsi u-aduchescu doi dushmanj (un fatsã di alantu) shi mirachea tsi u au tra sã-sh facã arãu; dushmãnlãchi, amahi, cãrezi, niuspitsãlji, hãseanlichi, ehtrã, ihtrilji, ehtrilji, zãti, shãrã, sheri
{ro: duşmănie}
{fr: inimitié, hostilité}
{en: enmity, hostility}
ex: cãdzurã tu dush-mãnilji (ihtrilji) greauã; tricurã anj di dzãli shi dushmãnilja nu l-acumtini
§ dushmãnlãchi/dushmãnlãche (dush-mãn-lắ-chi) sf dushmãnlãchi (dush-mãn-lắchĭ) – (unã cu dushmãnilji)
§ dushmãnos (dush-mã-nósŭ) adg dushmãnoasã (dush-mã-nŭá-sã), dushmãnosh (dush-mã-nóshĭ), dushmãnoasi/dushmãnoase (dush-mã-nŭá-si) – tsi ari unã purtari mplinã di urã sh-di mirachi tra s-lji facã arãu a unui dushman; mplin di dushmãnilji
{ro: duşmănos}
{fr: haineux, hostile}
{en: hostile}
ex: om dushmãnos ca nãs altu nu-ari; dushmãnoasi fapti
§ dushmãnescu1 (dush-mã-nés-cu) adg dushmãneascã (dush-mã-neás-cã), dush-mãneshtsã (dush-mã-nésh-tsã), dushmãneshti (dush-mã-nésh-ti) – tsi ari s-facã cu dushmanlji sh-dushmãnilja
ehtru
ehtru (éh-tru) sm, sf, adg ehtrã (éh-trã), ehtsrã (éh-tsrã), ehtri/ehtre (éh-tri) – atsel tsi aurashti pri cariva shi nu-lj va bunlu (va sã-lj facã arãu); atsel tsi ari sh-aspuni nivreari fatsã di tsiva; atsel cu cari s-alumtã cariva; atsel a curi ãlj portsã zilj; ehtur, dushman, azmu, hazmu, nioaspi
{ro: duşman, adversar}
{fr: ennemi, adversaire}
{en: enemy, adversary}
ex: ma bun easti un ehtru (dushman) mintimen; ehtrul lu pimsi s-facã aestã eazãcã; nãs ehtrul nj-featsi aestu bilje
§ ehtur (éh-tur) sm, sf, adg ehturã (éh-tu-rã), ehturi (éh-turĭ) shi ehtsãri (éh-tsãrĭ), ehturi/ehture (éh-tu-ri) – (unã cu ehtru)
ex: ehtsrãlj (dushmanjlji) tsã s-apruchearã; apa doarmi, ehturlu (dushmanlu) nu doarmi
§ ihtrilji/ihtrilje (ih-trí-lji) sf ihtrilji/ihtrilje (ih-trí-lji) – atsea (ura, nivrearea) tsi u poartã un fatsã di tsiva i di cariva (un dushman); ura tsi u-aduchescu doi dushmanj (un fatsã di alantu) shi mirachea tsi u au tra sã-sh facã arãu; ehtrã, ehtrilji, dushmãnilji, amahi, cãrezi, niuspitsãlji, hã-seanlichi, zãti, shãrã, sheri
{ro: duşmănie}
{fr: inimitié, hostilité}
{en: enmity, hostility}
§ ehtrilji/ehtrilje (eh-trí-lji) sf ehtrilji/eh-trilje (eh-trí-lji) – (unã cu ihtrilji)
§ ehtrã (éh-trã) sf ehtri/ehtre (éh-tri) – (unã cu ehtrilji)
§ ihtripsescu (ih-trip-sés-cu) vb IV ihtripsii (ih-trip-síĭ), ihtripseam (ih-trip-seámŭ), ihtripsitã (ih-trip-sí-tã), ihtripsiri/ihtripsire (ih-trip-sí-ri) – lu-aurãscu pri cariva sh-nu-lj voi bunlu; u-aspun ura tsi u am trã cariva i tsiva; lj-portu zilj; ehtrevsescu, ehtripsescu, hãzmusescu, u duc zãti, u duc sheri, zilipsescu
{ro: duşmăni}
{fr: avoir de l’inimitié; envier}
{en: show enmity}
hazmu1
hazmu1 (ház-mu) sm haznji (ház-nji) shi hãznji (hắz-nji) – atsel tsi aurashti pri cariva shi nu-lj va bunlu (va sã-lj facã arãu); atsel tsi ari sh-aspuni nivreari fatsã di tsiva; atsel cu cari s-alumtã cariva; azmu, ehtru, ehtur, dushman, nioaspi
{ro: duşman, adversar}
{fr: ennemi, adversaire}
{en: enemy, adversary}
ex: avea hazmu (ehtru) un culunjat; nj-aflai hazmu n calea mari; lu-aveam hazmu (dushman, ehtru) atumtsea; eara si s-vatãmã doilji haznji (dushmanj) tu pãzarea mplinã; s-nu-lj dzãts ashi, cã va ti lja hazmu (va tsã-l fats ehtru)
§ azmu (áz-mu) sm pl(?) – (unã cu hazmu1)
ex: sh-cu somnul mi-acãtsai azmu
§ hãzmusescu (hãz-mu-sés-cu) vb IV hãzmusii (hãz-mu-síĭ), hãzmuseam (hãz-mu-seámŭ), hãzmusitã (hãz-mu-sí-tã), hãzmusiri/hãzmusire (hãz-mu-sí-ri) – lu-aurãscu pri cariva sh-nu-lj voi bunlu; u-aspun ura tsi u am trã cariva i tsiva; ehtripsescu, ehtrevsescu, u duc zãti, u duc sheri
{ro: urî, duşmăni}
{fr: haïr, avoir de l’hostilité}
{en: hate, show enmity}
ex: s-avea hãzmusitã (s-avea ehtripsitã) multu chiro, ma puitirã; mi hãzmusii (mi feci hazmu) cu vitsinjlji trã nãs
§ hãzmusit (hãz-mu-sítŭ) adg hãzmusitã (hãz-mu-sí-tã), hãzmusits (hãz-mu-sítsĭ), hãzmusiti/hãzmusite (hãz-mu-sí-ti) – atsel tsi easti aurãt di cariva tsi nu-lj va bunlu; ehtripsit, ehtrevsit
{ro: duşmănit}
{fr: haï par un ennemi; envié}
{en: hated by an enemy}
§ hãzmusiri/hãzmusire (hãz-mu-sí-ri) sf hãzmusiri (hãz-mu-sírĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu un hãzmuseashti; ehtripsiri, ehtrevsiri
{ro: acţiunea de a urî, de a duşmăni; duşmănire}
{fr: action de haïr, d’avoir de l’hostilité}
{en: action of hating, of showing enmity}
§ hãseanlichi/hãseanliche (hã-sean-lí-chi) sf hãseanlichi (hã-sean-líchĭ) – atsea (ura, nivrearea) tsi u poartã un fatsã di tsiva i di cariva (un dushman); ura tsi u-aduchescu doi dushmanj (un fatsã di alantu) shi mirachea (ahtea) tsi u au tra sã-sh facã arãu; atsea tsi aducheashti un om tr-atsel tsi nu lj-easti dip harish (tsi lj-easti analut, tsi lu-agnuseashti, pri cari nu va s-lu veadã n fatsã, etc.); dushmãnilji, amahi, cãrezi, niuspitsãlji, ehtrã, ihtrilji, ehtrilji, zãti, shãrã, sheri
oaspi/oaspe
oaspi/oaspe (ŭás-pi) sm, sf, adg oaspitã (ŭás-pi-tã), oaspits (ŭás-pitsĭ), oaspiti/oaspite (ŭás-pi-ti) –
1: omlu cu cari ti-aducheshti aprucheat sufliteashti (cã vã vrets, cã el mindueashti unã soi cu tini, cã avets idyili intiresi, etc.); sots, cushuri, fãrtat;
2: om tsi easti aprucheat (ashtiptat, cãlisit, acljimat) la cariva (s-mãcã, s-facã muabeti, s-doarmã, etc.); om tsi s-dutsi tu casa-a unui; musafir;
(expr:
1: trã oaspi, u-ardi tãmbarea (u-ardi casa) = trã oaspi, fatsi itsi s-hibã; trã oaspi s-fatsi curbani;
2: oaspili tsi aflã, nu tsi mindueashti mãcã = cãndu fãtsearea-a unui lucru nu-i tu putearea-a ta s-lu fatsi, va s-lu-aprochi ashi cum easti, cum yini, nu cum lu vrei tini;
3: cu gura oaspi sh-cu inima ts-u hearbi = va s-tsã u ai mintea, s-tsã ai cãshtigã cu-atsel tsi nu-l cunoshti ma s-aspuni bun shi-ts tãxeashti multi)
{ro: prieten; oaspete, musafir}
{fr: ami, connaissance; convive, invité}
{en: friend, acquaintance; guest, visitor}
ex: oaspili (sotslu) s-caftã ma multu di foc sh-di apã; bunjlji oaspits (sots) s-vor di pri frats (ma multu di frats); oaspili (acljimatlu, musafirlu) nu s-ashteaptã cu mãcarea, ma cu gura; oaspi ca oaspi (sots ca sots) ma darea-loarea curatã s-u-avem; mãcash, oaspe! (fãrtate, cushuri; icã musafire!); ore, oaspe! (cushuri!; icã musafire!); nãsi nã suntu oaspiti (soatsã) buni; bunlu oaspi, cãtu-s-dzãts, ahãt fatsi; oaspi veclju, cãni veclju; oaspili s-cunoashti tru angusteatsã; nu-alasã vecljul oaspi, cã noulu nu-l shtii cum va hibã; nu-alasã oaspili veclju, s-acats noulu; oaspili casã adarã, casã nu aspardzi; oaspili atsel bunlu tu ananghi s-cunoashti; acats un oaspi nou? vecljul s-nu lu-agãrsheshti; dushman veclju, oaspi nu s-fatsi; ma ghini un dushman cu minti, dicãt dzatsi oaspits glari; earam oaspi (acljimat, musafir) la el acasã; him oaspits (sots) bunj; tsã vinji oaspili (sotslu; icã, atsel tsi-l cãlisish); di vrei s-hii cu luplu oaspi, dã cali a picurarlor sh-a cãnjlor di la oi
§ uspitoanji/us-pitoanje (us-pi-tŭá-nji) sf uspitoanji/uspitoanje (us-pi-tŭá-nji) – (unã cu oaspitã)
ex: di atumtsea nã him uspitoanji (oaspiti, soatsã)
§ uspitsãlji/uspitsãlje (us-pi-tsắ-lji) sf uspitsãlji/us-pitsãlje (us-pi-tsắ-lji) shi uspitsãlj (us-pi-tsắ-ljĭ) –
1: vrearea tsi u-aduchescu sh-tsi-lj leagã oaspitslji (sotslji) un cu-alantu;
2: atsea tsi fatsi atsel tsi aproachi oaspits; uspitlãchi, filii, sutsãlji, musafirlãchi