|
|
dzinuclju
dzinuclju (dzi-nú-cljĭu) sn dzinuclji/dzinuclje (dzi-nú-clji) – partea (carni shi cheali) di deavãrliga di prinodlu (clidusea) dit mesea-a ciciorlui (tsi agiutã la nduplicarea-a lui); dzãnuclju;
(expr:
1: cad pri dzinuclji dinintea-a unui = cad pri dzinuclji (i) ca semnu di tinjii, tãpinusiri, etc.; (ii) ta s-lu pãlãcãrsescu multu s-nj-agiutã cu tsiva;
2: nji sã talji dzinucljilj = lj-aduchescu cicioarli slabi shi-nj si pari cã va s-cad (di fricã, lãhtarã, ciudii, etc.);
3: besã pri dzinuclju = nu fatsi atsea trã tsi giurã;
4: easti di dzinucljul a meu = easti di sãndzili-a meu)
{ro: genunchi}
{fr: genou}
{en: knee}
ex: cãdzu pi dzinuclji; shidea (sta) pri dzinuclji (sã ncljina pri dzinuclji) n fatsa-a icoanãljei; pri dzinuclji nãdia sprigiurãm; arbineslu-i besã pri dzinuclju
(expr: nu fatsi atseali trã cari giurã cã va li facã); amirãlu sh-amirãroanja nu-alasã vãrnu di dzinucljul a lor
(expr: di sãndzili-a lor)
§ dzãnuclju (dzã-nú-cljĭu) sn dzãnuclji/dzãnuclje (dzã-nú-clji) – (unã cu dzinuclju)
§ ndzi-nucljedz (ndzi-nu-cljĭédzŭ) vb I ndzinucljai (ndzi-nu-cljĭáĭ), ndzinucljam (ndzi-nu-cljĭámŭ), ndzinucljatã (ndzi-nu-cljĭá-tã), ndzinucljari/ndzinucljare (ndzi-nu-cljĭá-ri) – cad (shed, stau) pri dzinuclji n fatsa-a unui (ca semnu di tinjii, tãpinusiri, etc.); ãndzinucljedz
{ro: îngenunchea}
{fr: (s’)agenouiller}
{en: kneel (down)}
ex: vru si ndzinucljadzã nintea-a lui shi s-lji caftã ljirtari; di diparti ndzinuclja; ndzinuclje nãintea-a icoanãljei shi sh-featsi crutsea di ma multi ori
§ ndzinuclju (ndzi-nú-cljĭu) vb I ndzinucljai (ndzi-nu-cljĭáĭ), ndzinucljam (ndzi-nu-cljĭámŭ), ndzinucljatã (ndzi-nu-cljĭá-tã), ndzinucljari/ndzinucljare (ndzi-nu-cljĭá-ri) – (unã cu ndzinucljedz)
§ ndzinucljat (ndzi-nu-cljĭátŭ) adg ndzinucljatã (ndzi-nu-cljĭá-tã), ndzinucljats (ndzi-nu-cljĭátsĭ), ndzinucljati/ndzinucljate (ndzi-nu-cljĭá-ti) – tsi ari cãdzutã (tsi shadi, sta) pri dzinuclji n fatsa-a unui om i lucru; ãndzinucljat
andzã1
andzã1 (án-dzã) sf andzã (án-dzã) –
1: partea di sum dzinuclju sh-di dinãpoi a ciciorlui; pulpã;
2: loclu iu s-adunã shi ligãtura (prinodlu, clidusea) tsi s-fatsi namisa di oasili a dzinucljului;
(expr:
1: nji s-acupirirã andzãli = feci aveari;
2: nu-i trã andzãli a meali = nu nj-easti tu puteari, nu pot s-u fac)
{ro: pulpă}
{fr: mollet, articulation du genou}
{en: calf (of leg)} mi dor andzãli (prinoadili di la dzinuclju)
ãndzinucljari/ãndzinucljare
ãndzinucljari/ãndzinucljare (ãn-dzi-nu-cljĭá-ri) sf – vedz tu dzinuclju
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: dzinucljuãndzinucljat
ãndzinucljat (ãn-dzi-nu-cljĭátŭ) adg – vedz tu dzinuclju
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: dzinucljuãndzinucljedz
ãndzinucljedz (ãn-dzi-nu-cljĭédzŭ) vb I – vedz tu dzinuclju
T.Cunia Dictsiunar-a-Limbãljei-Armãneascã vedz: dzinucljuarbines
arbines (ar-bi-nésŭ) sm, sf arbineasã (ar-bi-neá-sã), arbinesh (ar-bi-néshĭ), arbineasi/arbinease (ar-bi-neá-si) – om (muljari) tsi fatsi parti dit unã mileti (giumitati di elj crishtinj, giumitati turtsã) tsi bãneadzã tu locurli ditu-Ascãpitatã di Machidunii (tu Arbinshii); (fig:
1: arbines = om multu-arãu; expr:
2: arbineslu-i besã pri dzinuclju = arbineslu nu-ari besã; nu pots s-lji fatsi besã a arbineslui;
3: arbineslu-i frati cu-alãvdarea = arbineslu s-alavdã multu;
4: cap di-arbines = om cu caplu gros (cu cap di shinic, di tãgari, di grij, di mulari, etc.) cari nu-ascultã di vãrnu shi fatsi mash dupã mintea-a lui;
5: pri iu treatsi arbineslu-lj seacã mãna = arbineslu lu-ariseashti s-furã)
{ro: albanez}
{fr: Albanais}
{en: Albanian}
ex: arbineslu-i fudul; soacra-atsea araua sh-atsea arbineasa (fig: multu di multu-arauã); ari un ficior… arbines (multu-arãu, ca un arbines!)
§ arbinshami/arbinshame (ar-bin-shĭá-mi) sf fãrã pl – multimi di-arbinesh; miletea-arbinshascã
{ro: albanezime}
{fr: l’ensemble des Albanais; nombre d’Albanais}
{en: multitude of Albanians}
ex: dzatsi gionj ditu-arbinshami (dit miletea-arbinishascã)
§ arbinshescu (ar-bin-shĭés-cu) adg arbin-shascã (ar-bin-shĭás-cã), arbinsheshtsã (ar-bin-shĭésh-tsã), arbinsheshti (ar-bin-shĭésh-ti) – tsi s-tradzi dit miletea di-arbinesh; tsi ari s-facã cu arbineshlji; di arbines;
(expr: unã minti, sh-atsea arbinshascã = minti nibunã, niminduitã ghini)
{ro: albanez, albanezesc}
{fr: albanais}
{en: Albanian}
ex: avdzãi un cãntic arbinshescu (di-arbinesh)
§ arbinshashti1/arbinshashte (ar-bin-shĭash-ti) sf fãrã pl – limba zburãtã di arbinesh
{ro: limba albaneză}
{fr: la langue albanaise}
{en: Albanian, Albanian language}
ex: shtii arbinshashti? (u zburãshti limba arbinshascã?)
§ arbinshashti2/arbinshashte (ar-bin-shĭash-ti) adv – ca arbineshlji
aridã1
aridã1 (a-rí-dã) sf aridz (a-rídzĭ) – oslu ma lungu sh-ma cãtã nãuntru (di doauãli oasi) di sum dzinuclju (piningã pulpã) pãnã la partea di nghios a ciciorlui; fluir, fler, fljer, cãlami, chilunghi;
(expr: va tsã frãngu aridzli = va tsã dau unã bunã bãteari, un shcop bun)
{ro: tibia, fluerul piciorului}
{fr: tibia}
{en: tibia, shin-bone}
ex: lj-avea shuiratã unã pri aridã; n casã s-nu-nj caltsi, cã va tsã frãngu aridzli
(expr: cã va ti batã ghini, va tsã da un shcop sãnãtos)
armu
armu (ár-mu) sn armuri (ár-murĭ) – partea di nsus a ciciorlui (cama multu di pravdã) ma nsus di dzinuclju (poati sh-cu-unã parti di trup); bucã, coapsã, cipoc, buti, scheli, cãrãdzelj;
(expr: armuri-armuri u fac (scot) = u fac cumãts, u-arup, u dizvoc)
{ro: arm, but}
{fr: quart, cuisse, paleron}
{en: thigh, shoulder-blade}
ex: nj-deadi un armu di njel; avem trã hirbeari un armu di tsap; cu un armu s-aleapsi; armuri-armuri u scoasirã
(expr: u-arupsirã, u dinjicarã)
bucã1
bucã1 (bú-cã) sf buts (bútsĭ) – partea di nsus a ciciorlui namisa di dzinuclju shi gof (cipoc); coapsã, cipoc, buti, scheli, cãrãdzelj, armu
{ro: coapsă}
{fr: cuisse}
{en: thigh}
ex: un gugosh tu bucã-lj treatsi; unã bucã (buti) di carni; hearsirã butsli; dinjicarã butsli
§ buti2/bute (bú-ti) sf buts (bútsĭ) – (unã cu bucã1)
ex: dã-nj unã buti di carni
buveatã
buveatã (bu-veá-tã) sf buveti/buvete (bu-vé-ti) – lugurii (di lastic) cu cari s-acatsã pãrpodzli tra sã sta teasi pri cicior; buvetã, vuveatã, vuvetã, cãltsãvetã;
(expr: nj-cadi buveata = nj-si disfatsi buveata)
{ro: jartieră}
{fr: jarretière}
{en: garter}
§ buvetã (bu-vé-tã) sf buvets (bu-vétsĭ) – (unã cu buveatã)
ex: nj-featsi nã preaclji di buvets; tsi fats di-ts cadi buveta?
(expr: di tsi sã disfatsi buveta?)
§ vuveatã (vu-veá-tã) sf vuveati/vuveate (vu-vé-ti) – (unã cu buveatã)
§ vuvetã (vu-vé-tã) sf vuvets (vu-vétsĭ) – (unã cu buveatã)
§ cãltsãvetã (cãl-tsã-vé-tã) sf cãltsãve-ti/cãltsãvete (cãl-tsã-vé-ti) – lugurii (buvetã di lastic) cu cari s-acatsã cioaritslji sum dzinuclji; buvetã, buveatã, vuvetã, vuveatã;
(expr:
1: caftsã di la cãni cãltsãvetã? = caftsã di la cariva s-tsã da un lucru tsi nu lu-ari i s-tsã facã tsiva tsi nu poati?;
2: l-trag di cãltsãvetã = lj-u pot multu)
{ro: jartieră cu care se ţin cioarecii sub genunchi}
{fr: jarretière destinée à fixer les “cioarits” au dessous de genoux}
{en: garter used to hold the “cioarits” bellow the knee}
ex: sãndzi lai ca mura, di ts-agiundzea pãn di cãltsãvetã; ahtãri ca tini, lj-trag di cãltsãvetã
(expr: lã u pot)
§ mbuvet (mbu-vétŭ) (mi) vb I mbuvitai (mbu-vi-táĭ), mbuvitam (mbu-vi-támŭ), mbuvitatã (mbu-vi-tá-tã), mbuvita-ri/mbuvitare (mbu-vi-tá-ri) – nj-acats pãrpodzlji cu buveta; nj-acats cioaritslji cu buveta sum dzinuclju
{ro: lega cioarecii sub genunchi cu jartiera}
{fr: fixer les “cioarits, une sorte de chausse” au dessous des genoux à l’aide de la jarretière}
{en: fix the “cioarits, sort of breeches” under the knee with the garter}
ex: ashteaptã s-mi mbuvet
§ mbuvitat (mbu-vi-tátŭ) adg mbuvitatã (mbu-vi-tá-tã), mbuvitats (mbu-vi-tátsĭ), mbuvitati/mbuvitate (mbu-vi-tá-ti) – tsi ari pãrpodzlji i cioaritslji acãtsats cu buveta; (buveatã) tsi easti-acãtsatã
cãlami2/cãlame
cãlami2/cãlame (cã-lá-mi) sf cãlãnj (cã-lắnjĭ) – oslu ma lungu sh-ma cãtã nãuntru (di doauãli oasi) di sum dzinuclju (piningã pulpã) pãnã la partea di nghios a ciciorlui; aridã, fluir, fler, fljer, chilunghi
{ro: tibia, fluerul piciorului}
{fr: tibia}
{en: tibia, shin-bone}
ex: lj-freadzi cãlamea (arida) di cicior