ex: di nafoarã cãdzu lãndzit, lu ncãntarã dzãnili

§ ncãntat (ncãn-tátŭ) adg ncãntatã (ncãn-tá-tã), ncãntats (ncãn-tátsĭ), ncãntati/ncãntate (ncãn-tá-ti) – (unã cu cãntat2)

§ ncãntari/ncãntare (ncãn-tá-ri) sf ncãntãri (ncãn-tắrĭ) – (unã cu cãntari2)

§ ncãntu2 (ncắn-tu) sn ncãntitsi/ncãntitse (ncắn-ti-tsi) – atsea tsi-l fatsi omlu (i lucrul) s-aibã puteari (ca trã ciudii) tsi easi nafoarã di nomurli a fisiljei ashi cum li shtii shi li aducheashti lumea di-aradã; atsea tsi fac mandisili di s-ciudiseashti dunjaea; mãndii, mayi, amayi, mãyii, mãghii, vãscãnii
{ro: farmece, vrajă}
{fr: charme, sortilège}
{en: spell, charm}

§ ncãntic (ncắn-ticŭ) sn ncãntitsi/ncãntitse (ncắn-ti-tsi) – (unã cu ncãntu2)

§ nicãntat2 (ni-cãn-tátŭ) adg nicãntatã (ni-cãn-tá-tã), nicãntats (ni-cãn-tátsĭ), nicãntati/nicãntate (ni-cãn-tá-ti) – tsi nu easti mãyipsit
{ro: nevrăjit, nefermecat}
{fr: qui n’est pas ensorcellé; charmé}
{en: who has not been casted (under) a spell; who has not been charmed}

§ nicãntari2/nicãntare (ni-cãn-tá-ri) sf nicãntãri (ni-cãn-tắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva nu s-mãyipseashti
{ro: acţiunea de a nu vrăji, de a nu fermeca}
{fr: action de ne pas ensorceller; de ne pas charmer}
{en: action of not being casted (under) a spell; of not being charmed}

§ discãntu (dis-cắn-tu) vb I discãntai (dis-cãn-táĭ), discãntam (dis-cãn-támŭ), discãntatã (dis-cãn-tá-tã), discãntari/discãntare (dis-cãn-tá-ri) – cu zboarã (cãntitsi shi seamni mistiryioasi) aspargu-amãyili sh-lu dishteptu pri-atsel a curi ãlj si featsirã amãyi; l-vindic (l-diucljedz) pri-atsel tsi-l loarã di oclju;
(expr:
1: lj-discãntu = lj-zburãscu multi ma nu-lj dzãc tsiva;
2: tsi-lj cãntsã shi tsi-lj discãntsã? = tsi-lj zburãshti ahãnti shi nu-lj dzãts dip tsiva? mash tra s-lu-arãdz?)
{ro: descânta}
{fr: détourner des enchantements; faire guérir par des enchantements}
{en: exorcise; expel an evil spirit; heal someone who is bewitched or is under a spell}
ex: mi discãntai adzã; cãndu vulpea discãntã
(expr: lã spuni zboarã s-li-arãdã) gãljinjli, si shtii cã nu lã easti trã bun; cara-l cãntã shi-l discãntã mushica carishti cãti dzãli

§ dis-cãntat (dis-cãn-tátŭ) adg discãntatã (dis-cãn-tá-tã), discãntats (dis-cãn-tátsĭ), discãntati/discãntate (dis-cãn-tá-ti) – cari fu vindicat (dizligat) di amãyi i diucljari (cu cãntitsi shi zboarã mistiryioasi)
{ro: descântat}
{fr: à qui on a fait des incantations; qui a été guéri par des enchantements}
{en: exorcised; who has been healed of his spell}
ex: lja cupa di pri pulitsã cu apã discãntatã di treili miri; cu yitria-aistã va s-vindicã, cã-i discãntatã cu grai di vreari; urdzãts hearti shi discãntati cu grai dultsi di featã nimãrtatã!

§ discãntari/discãntare (dis-cãn-tá-ri) sf discãntãri (dis-cãn-tắrĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-discãntã; discãntic
{ro: acţiunea de a descânta; descântare}
{fr: action de faire des incan-tation, de détourner des enchantements, de faire guérir par des enchantements}
{en: action of exorcising, of expelling an evil spirit, of healing someone who is bewitched}
ex: alãgã dupã discãntãri; cu cãntari shi discãntari sh-cu amãyi, l-featsi puljlu nãpoi om

§ discãntãturã (dis-cãn-tã-tú-rã) sf discãntãturi (dis-cãn-tã-túrĭ) – zboarãli i cãntitsli cu cari s-discãntã
{ro: descântare, descântec}
{fr: incantation, formule d’exorcisme}
{en: incantation, words of exorcism}

§ discãntic1 (dis-cãn-ticŭ) (mi) vb I discãnticai (dis-cãn-ti-cáĭ), discãnticam (dis-cãn-ti-cámŭ), discãnticatã (dis-cãn-ti-cá-tã), discãnticari/discãnticare (dis-cãn-ti-cá-ri) – (unã cu discãntu)
ex: shtii striga, s-discãnticã, s-leagã shi s-dizleagã

§ discãnticat (dis-cãn-ti-cátŭ) adg discãnticatã (dis-cãn-ti-cá-tã), discãnticats (dis-cãn-ti-cátsĭ), discãntica-ti/discãnticate (dis-cãn-ti-cá-ti) – (unã cu discãntat)

§ discãnticari/discãnticare (dis-cãn-ti-cá-ri) sf discãnticãri (dis-cãn-ti-cắrĭ) – (unã cu discãntari)

§ discãntic2 (dis-cắn-ticŭ) sf discãntitsi (dis-cắn-ti-tsi) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-discãntã; discãntari
{ro: descântec}
{fr: incantation, exorcisme}
{en: incantation, exorcism}
ex: nipututlu nu s-vindicã cu discãntitsi; spun aushlji cã shi discãntitsli vindicã

33: nj-ljau cãshtiga; nj-ljau curatili = nj-cher nãdia, umutea;
34: lj-ljau cu bunlu (arãulu) = caftu s-lu cãndãrsescu cu zboarã buni (arali);
35: lj-ljau sum aumbra-a mea = lu-apãnghisescu (?), lu-apãr (lu-afirescu) di dushmanj;
36: lj-ljau ca di diparti = nu-lj dzãc un lucru pri fatsã, diunãoarã, ma caftu s-lj-aduc ca pri deavãrliga unã hãbari arauã;
37: lj-u ljau ninti = mi duc nãintea-a lui, lu-astrec;
38: ljau anyii = aduchescu lishor sh-agonja;
39: mi ljau dupã = mi duc dupã;
40: ljau pri mini; ljau trã nãinti = escu ma ghini (cu sãnãtatea), mi mprustedz, nsãnedz, sãnãtushedz, mi ngrash;
41: nj-u ljau pri mini = adixescu s-lu fac mini lucrul;
42: nj-u ljau pri el = ãlj fac besã, am ncreadiri la el;
43: sã-nj lja sh-a njia lupata apã = si-nj s-alãxea lucrili tri ma ghini shi sã-nj njargã lucrili-ambar;
44: ljau loc multu = mi ndipãrtedz multu
{ro: lua; primi; începe; etc.}
{fr: prendre; recevoir; commencer; etc.}
{en: take; receive; start; etc.}
ex: sh-lo mirazea di la pãrintsã; lja-ts cãrãndiili sh-fudz di-aoa; lu-avea loatã (acãtsatã shi faptã) furlji sclav; s-nji loare lupata apã
(expr: s-alãxeare lucrili shi s-nji neagã-ambar); lo Budash (apruche, adixi, lj-vinj-al Budash) nã carti laie; aidi featã s-nã lom
(expr: s-nã ncurunãm); loai
(expr: mi nsurai cu unã) muljari di Bituli; hoara-a noastrã u loash tini
(expr: u bãgash tu mãnã, u cãlcash tini); tuti exudili sh-li lo pri el
(expr: sh-lo sartsina s-li plãteascã el exudili); loarã (nchisirã, acãtsarã) tuti ca s-afeatã; lja nyii
(expr: aducheashti lishor, agonja); s-lom di ureaclji
(expr: s-ascultãm); ni preftsãlj nu lja di ureclji
(expr: nu-aduchescu); doilji frats gupishanj lja di ureclji
(expr: achicãsescu) cum sta luguria; yinits tra s-lom di ureclji
(expr: s-ascultãm); crishtinj! s-loats di ureclji!
(expr: s-ascultats!); nu-sh loa di ureclji
(expr: nu-asculta, nu s-aduchea) un cu-alantu; lj-loa ocljul la tuti
(expr: aduchea, achicãsea); niscãntsã loarã (nchisirã, apucarã tri) Codurli; poarca lo (nchisi cãtrã, apucã) pãdurea; s-loarã di (nchisirã, acãtsarã s-ducã la) munti armãnjlji; s-loarã di giug (apucarã s-alinã ndzeanã); sculats-vã cã va nã lja
(expr: n-acatsã durnjindalui) dzua; cãtrã iu lja pãni?
(expr: cãtrã iu sh-amintã bana, cãtrã iu bãneadzã, psunsescu pãni sh-alti lucri tri mãcari); shtii cãtrã iu lja pãni
(expr: iu bãneadzã) atsel cãni di Barbã-Cot?; alasã caljlji s-lja anasã
(expr: s-dizvurseascã); ishirã s-lja vimtu
(expr: s-adilji vimtu curat, s-avreadzã); nu lja pri elj
(expr: nu mprusteadzã, nu easti ma ghini cu sãnãtatea, nu si ngrashi); lo trã nãinti, lo pri nãs; sh-u loarã pri nãsh
(expr: lã dãdea besã a lor); shi-l lo
(expr: sh-lu-agudi, l-pligui) trãsh tu injoarã; a hoarãljei ãlj deadirã foc shi pãdurea lo foc
(expr: s-apreasi); tufechea nu lo foc
(expr: nu s-discãrcã); lu-avea loatã di oclju
(expr: l-diuclje); ti ljai
(expr: dãmluseshti) di mãnã i di cicior; loari di lunã
(expr: agudiri di chicutã, di dãmblã); s-loarã di per
(expr: si nciuparã, si ncãcearã) trã tsiva dip; sh-au loatã perlu di-aoa
(expr: fudzirã, li cãrtsãnirã di-aoa); sh-lo ocljilj di-aclo
(expr: fudzi); lo-lj tatã-su tsi li-ari
(expr: s-lu lja neclu, draclu); lã lom torlu
(expr: fãtsem ca elj, nã dutsem dupã urma tsi u-alãsarã); va-lj lja n cicioari
(expr: va s-ducã dupã el); oili s-loarã di lapti
(expr: astrãchirã, astãmãtsirã s-da lapti); lji si loarã ocljilj
(expr: lj-acãtsarã ocljilj pãndzinã, cicãrdãsi); s-lo (dusi, fudzi) dupã caprã; s-mi loari trã nveastã
(expr: si nsurari cu mini); oili ahurhirã s-lja plailu
(expr: s-ducã pri plai); u lo seatea
(expr: u-acãtsã, ãlj si featsi seati); s-lja xeanili
(expr: s-fugã tu xeani); cãt loa
(expr: cum acãtsa, cãt eara) s-easã; lo pulitiili (dusi pri pulitii) unã cãti unã; nica nu-avea loatã (nchisitã) ghini cãnticlu; sh-loarã ahãntã vreari
(expr: s-vrea ahãntu multu); lutsea, di-ts loa ocljilj
(expr: di ti urghea); tradzi apala shi-lj lja
(expr: si-lj talji) caplu; sh-loarã perlu
(expr: fudzirã) di-aclo; veadi aclo lãludz njilji, s-tsã si lja mintea
(expr: s-glãreshti di minti); loarã di hãbari
(expr: nvitsarã, aflarã) iu lja pãni
(expr: bãneadzã) amirãlu; ahurhirã s-lja plailu (si s-ducã pri plai) nsus tu muntsã; nu mi loats pri gushi
(expr: s-nu mi stuhinats, s-nu-nj fãtsets bana amarã, s-nu mi vãtãmats); va-nj ljai fumealja pri zvercã
(expr: va-nj fãtsets fumealja s-tragã multi cripãri); sh-lo mintea la cicioari
(expr: vdzi cãtrã iu-lj videa ocljilj) sh-lj-u deadi nãpoi ãnsus; s-nã lom ocljilj
(expr: s-fudzim) di-aoatsi; bitisi polimlu shi-sh lo ocljilj nãpoi
(expr: fudzi nãpoi) ãnsus tu xeani; si-lj ljai fumlu ali Mari
(expr: fudzi, li cãrtsãni Mara); lja-ts curatili
(expr: s-nu-ai vãrã nãdii) sh-tini gione; di multu sh-loarã curatili
(expr: di multu sh-chirurã umutea tsi u-avea) tra s-veadã lumea; nã lom cãshtigã
(expr: chirum umutea) sh-di la voi; sh-loarã cãshtiga
(expr: chirurã nãdia) sh-nu ma scriarã

§ loat (lŭátŭ) adg loatã (lŭá-tã), loats (lŭátsĭ), loati/loate (lŭá-ti) –
1: (lucru) tsi easti acãtsat tu mãnã (tsi s-aflã iuva icã nj-ul da cariva) tra s-lu tsãn tu mãnã (s-lu bag altu iuva icã s-lu dau la cariva);
2: (lucru) tsi-lj s-ari datã i pitricutã di cariva shi easti aprucheat; aprucheat, adixit, dixit, etc.;
3: tsi easti acãtsat tra s-facã tsiva, ahiursit, nchisit, apucat, etc.;
(expr:
1: loat di vimtu = glar di minti;
2: loat di lunã = tsi-l lja cu arcoari, tsi ari diarei, tsi-l talji cufoarea; etc., etc.)
{ro: luat; primit; început; etc.}
{fr: pris; reçu; commencé; etc.}
{en: taken; received; started; etc.}
ex: fu loat di furi; u vidzu loatã
(expr: traptã, slabã) la fatsã; suntu loats
(expr: ncrunats) di estan; eara loat di vimtu
(expr: glar di minti); alea, loatã di vimtu
(expr: glarã); loat
(expr: dãmlusit) di mãnj shi di cicioari

§ loari/loare (lŭá-ri) sf lori (lórĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu s-lja tsiva; loatã, aprucheari, adixiri, dixiri, acãtsari, ahiursiri, nchisiri, apucari, etc.
{ro: acţiunea de a lua; de a primi; de a începe; etc.; luare; primire; începere, etc.}
{fr: action de prendre; de recevoir; de commencer; etc.}
{en: action of taking; of receiving; of starting; etc.}
ex: dupã isapi, nãsh isha trã dari, nu trã loari; streslu u-ari mãna trã loari, nu u-ari sh-trã dari; ndreptu ai, ma nu-ai trã loari (dixiri) tsiva; loarea-aestã di doi cusurinj
(expr: ncrunari di cusurinj) nu easti cu ncherdu; cu loarea
(expr: ncrunarea) a noastrã; di loari afoarã
(expr: dãmlusiri)

§ paraljau (pá-ra-ljĭáŭ) (mi) vb I paraloai (pá-ra-lŭáĭ), paraloam (pá-ra-lŭámŭ), paraloatã (pá-ra-lŭá-tã), paraloari/paraloare (pá-ra-lŭá-ri) –
1: ljau ma multu dicãt lipseashti (easti-ananghi, easti ghini);
2: aurlu pri cariva; vãryescu, ncaci, cãtigursescu,
3: mi-arãd, fac alatusi; alãtipsescu, alutusescu, stipsescu, ftisescu
{ro: lua prea mult; certa; se înşela; greşi}
{fr: trop prendre; reprimender, gronder, traiter rudement, rabrouer; se tromper, fauter}
{en: take too much; reprimand, scold, treat hard; err, make a mistake}
ex: nj-easti fricã s-nu mi paraljai (s-nu mi ncaci, aurli, cãtigurseshti); nu paralja (nu lj-aurlã) cãnjlji; mi paraloai (stipsii, feci unã alatusi)

§ paraloat (pá-ra-lŭátŭ) adg paraloatã (pá-ra-lŭá-tã), paraloats (pá-ra-lŭátsĭ), paraloati/paraloate (pá-ra-lŭá-ti) – tsi easti multu loat; tsi s-ari loatã multu; tsi easti aurlat (ncãceat, cãtigursit, etc.); tsi s-ari arãsã; tsi ari stipsitã (ftisitã, etc.); aurlat, vãryit, ncãceat, cãtigursit,
3: arãs, alãtipsit, alutusit, stipsit, ftisit
{ro: luat prea mult; certat; înşelat; greşit}
{fr: trop pris; reprimendé, grondé, traité rudement, rabroué; trompé, fauter}
{en: taken too much; reprimanded, scolded, treated hard; erred, made a mistake}

§ paraloari/paraloare (pá-ra-lŭá-ri) sf paralori (pá-ra-lórĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva s-paralja
{ro: acţiunea de a lua prea mult; de a certa; de a se înşela; de a greşi}
{fr: action de trop prendre; de reprimender, de gronder, de traiter rudement, de rabrouer; de se tromper, de fauter}
{en: action of taking too much; ofreprimanding, of scolding, of treating hard; of erring, of making a mistake}

§ loatã (lŭá-tã) sf fãrã pl – (unã cu loari)
ex: unã loatã (loari) tsi-lj featsi shi-lj dzãsi

§ lundalui (lún-da-luĭ) partitsiplu prizentu (girundziul) di la verbul ljau – lunda
{ro: luând, primind, íncepând, etc.}
{fr: en prenant, en recevant, en commençant, etc.}
{en: taking, receiving, starting, etc.}

§ lunda (lún-da) – (unã cu lundalui)
ex: lunda-sh
(expr: dãnda-sh) mãna cu aushlu, ãlj dzãsi

25: nj-ljau ocljilj = fug alãgãndalui, mi fac afan, u-angan cãtsaua, etc.;
26: (fug) cãtrã iu-nj lja ocljilj = (fug) iutsido, aljurea, cãtrã iu s-hibã, tu lumea-alargã, mash aoa s-nu-armãn;
27: nj-si lja ocljilj, nj-si ntunicã ocljilj = nj-cher videarea, urghescu;
28: nj-lja ocljilj = (i) nj-lja videarea, urghescu; (ii) mi urgheashti (di lunjinã, di lutsiri, di mushãteatsã, etc.);
29: lj-am ocljul = u (lu) zilipsescu, nj-ariseashti multu s-u (s-lu) am;
30: nj-lja ocljul (ti un lucru) = shtiu cum s-lu fac lucrul lishor sh-ghini; nj-acatsã mãna s-lu fac lucrul;
31: nj-lu lja ocljul = nj-si pari;
32: l-ljau di oclju = l-diucljedz, l-mãyipsescu;
33: nu nj-acatsã ocljul = nu para pistipsescu, nu-nj si pari, nu hiu di pãreari; nu-nj pari sh-ahãntu ghini; nu mi-arãseashti;
34: mi-acatsã di oclji = (i) dhistihipsescu, nj-cad taxirãtsli pri cap, (ii) urghescu;
35: nu fac ãntr-oclju = nu-lj duc (trag) dorlu;
36: lj-fac (lj-calcu, lj-dau) cu ocljul (a unui) = lj-fac semnu (a unui tra s-lji dzãc s-facã tsiva, tra s-aducheascã c-atseali tsi dzãc nu suntu dealihea, cã li fac trã shicai, cã voi s-lu schin, etc.);
37: (un lucru) nj-fatsi cu ocljul = (un lucru) mi-ariseashti;
38: nu-nj bag somnu ntr-oclji, nu pot sã ncljid ocljilj = nu pot s-dormu dip;
39: l-fur (l-coc, ljau) un oclju di somnu = dormu niheamã, trã putsãn chiro;
40: nji si umpli ocljul = (i) mi-arãseashti multu; (ii) escu cãndãsit, escu sigur; (iii) mi satur, mi nãfãtescu;
41: l-bag (nj-intrã) tu oclju = mi-arãseashti, nj-si pari cã-i bun, lu-aleg trã un lucru tsi lu-am tu minti;
42: nu-am oclju s-lu ved, lu-am ca sarea ntr-oclji = nu-l voi (nu mi-arãseashti) dip, nu pot s-lu ved dininti, nu voi s-lu ved ãn fatsã; lj-am multã inati;
43: nu-l ved cu oclju bun; ãl ved cu oclju slab = nu mi-arãseashti;
44: cu oclji cripats = greu, cu zori, cu multi vasani, cu multsã pidimadz;
45: u fac ti ocljilj a lumiljei = u fac mash ashi, tra s-veadã lumea, s-lj-arãd;
46: lj-ljau ocljilj; lj-bag peanã la oclji; lj-aruc cinushi ntr-oclji; lj-aungu ocljilj; lji-lj leg ocljilj; etc. = lu-arãd, lu-aplãnisescu, lj-trag cãlupea, l-bag tu tastru, etc.;
47: nji scot ocljilj = nj-avursescu multu ocljilj cãndu mutrescu cu zori sh-multu chiro tra s-cos cu aclu tsiva minut, s-ambairu lucri njits, etc.;
48: lji scot ocljilj = (i) lu-arãd, lu-aplãnisescu, lj-trag cãlupea (ii) mi-angrec multu ta s-lu facã un lucru; l-catahrisescu; l-fac di-arshini; lj-dzãc s-lu lja neclu;
49: scoati-lj ocljilj! = (i) fã-lj arãu; (ii) alasã-l s-fugã!, sã-l lja neclu!, sã-l lja draclu!, s-ducã la draclu!; (ii) mi cac (cu i fãrã zori);
50: schin (shilji) ntr-oclji nj-sta = nu pot s-lu-aravdu, nu mi-alasã sã stau arihati;
51: lj-shed (lji stau) ãntr-oclji = l-fac s-nu s-aducheascã ghini, nu-lj dau arihati, lu cãrtescu, lu-angulcescu;
52: si sh-u bagã ntr-oclji! = (blãstem) s-nu s-aducheascã ghini, s-nu-aibã dip arihati!;
53: nj-bati (nj-si bati) ocljul = nj-yini ca unã noimã cã cariva zburashti di mini;
54: nu-nj si bati ocljul; nu-nj s-aspari ocljul = nu mi-aspar, nu nj-easti fricã;
55: lj-bati multu ocljilj = s-dzãtsi ti-unã muljari tsi nu easti tinjisitã;
56: oclji mplinj sh-mãnj goali = s-dzãtsi trã tinirlji tsi mutrescu mash lucrili mushati ma nu ved vãrã hãiri di eali;
57: lj-toarnã (lji ncljidi) ocljilj = (i) moari; (ii) easti etim s-moarã; (iii) nu va si shtibã tsi s-fatsi;
58: am oclji sh-dinãpoi, dupã cap = shtiu (aduchescu) atseali tsi sã zburãscu dinãpoea-a mea, cãndu nu escu di fatsã; escu om dishteptu;
59: nj-arsar scãntealji dit oclji; nj-da unã di nj-ascapirã ocljilj; ved scãntealji (pulj) ntr-oclji = zbor tsi s-dzãtsi cãndu cariva easti agudit sãnãtos la cap di-lj si pari cã veadi steali verdzã;
60: tsi s-tsã veadã ocljul? = ari lucri ta s-ti ciuduseshti multu;
61: cu oclji aplicats (apush) = tapin; cu multã ihtibari;
62: oclji apush shi cur apres = s-dzãtsi trã omlu tsi s-aspuni tapin ma easti multu cumalindru, ponir shi ipucrit; tsi s-aspuni cu ocljilj aplicats sh-tãpinusits, ma mash el shtii tsi ari sum cãciulã;
63: di tsi oclju easti-aestu? = agioc di njits;
64: pãnã s-tsã frets ocljilj = unãshunã, diunãoarã, cãt cama-agonja;
65: mi giur pi ocljilj di n cap; mi giur pi ocljilj a mei = mi giur pi-atsea tsi am ma scumpu tu lumi; s-urghescu di oclji ma s-nu hibã dealihea atseali tsi spun;
66: omlu veadi cu mintea, nu cu ocljilj = zbor tsi s-dzãtsi tr-atsel tsi mutreashti un lucru tsi lu-ari n fatsã shi nu-l veadi i nu lu-aducheashti;
67: nu vedz grinda dit ocljul a tãu, ma vedz shilja-a altului = zbor tsi s-dzãtsi a atsilor tsi nu pot s-veadã cusurli mãri a lor, ma ved cusurli njits tsi li au altsã;
68: nu vidzu prucuchii di oclji, va s-veadã di sufrãntseali? = zbor tsi s-dzãtsi tr-atsel tsi caftã s-veadã prucuchii di la lucrili tsi nu-ahãrzescu tsiva, fãrã simasii, cãndu lucrili tsi dealihea ahãrzescu nu pot s-lu-agiutã)
{ro: ochi, vedere}
{fr: oeil, vue}
{en: eye, eyesight}
ex: doi purunghi da si s-bashã, ma nu s-bashi di tut (angucitoari: ocljilj); suntu doi frats vruts, ardu di dor si s-veadã, ma un munti ãlj disparti (angucitoari: ocljilj); doi purunghi, iu lj-aruc, aclotsi s-duc (angucitoari: ocljilj); dupã oclji s-cunoashti omlu; ocljilj diparti ved ma nu-au sãtuleatsã; ocljul a omlui lemargu easti; ma ghini s-tsã easã ocljilj dicãt numã-arauã; ocljilj ved sh-inima caftã; cãndu nu-ai oclji lãi, bash sh-albashtri; cari plãndzi, ocljilj sh-aspardzi; nu veadi s-aleagã cartea fãrã oclji (fig: matuyeali, yilii); lu-aspãre cu cãciula pri la oclji; diparti, iu si-nj veadã ocljilj; unã mushcari di mer shi ocljilj (fig: videarea) acãtsarã sã-lj yinã; bagãts ocljilj (fig: matughealili, yiliili); s-lu veadã hilj-su cu patru oclji
(expr: multu nvitsat); lj-deadi oclji a hilj-sui s-fugã
(expr: lu nvitsã, lu urnipsi pri hilj-su); him oclji dishcljish
(expr: am nvitsatã multã carti); lj-loa ocljul la tuti
(expr: shtia s-lu facã lishor itsi lucru, lj-acãtsa mãna la tuti); nj-ascãpã un oclju di lãpudã
(expr: alats di lãpudã); un tr-un oclju
(expr: ureaclji) di tisagã; unã moarã cu doisprãdzatsi oclji
(expr: arocuti di cheatrã); ai-tsã ocljul
(expr: ai-tsã cãshtiga, bagã-ts mintea, mutrea ghini, ai-tsã peana); fã-ts ocljilj patru
(expr: mutrea cu multã cãshtigã, bagã-ts mintea ghini); patru-lj featsi ocljilj
(expr: mutri multu ghini, cu multã cãshtigã, sh-bãgã ghini mintea); l-mutrescu cu ocljilj patru
(expr: multu ghini, cu multu-angãtan); pãrea cã-lj fac cu ocljul
(expr: cã-lj fac semnu ta s-nu pistipseascã, c-atseali tsi spun nu suntu tamam dealihea); gionjlji tra s-nu-sh facã ntr-oclju; shi-lj cãlcã cu ocljul
(expr: lj-featsi semnu cu ocljul); shi-lj deadi oclji
(expr: shi-lj featsi semnu) a hilj-sui s-fugã; un cãrvãnar l-bãgã tu oclju (lu-arisi); ved cã nj-intrã tu oclju
(expr: cã mi-arãsi); dã-nj un oclju (fig: dã-nj unã bãshari pi oclju); ca si-nj dai un oclju (fig: bãshari pi oclju) a njia; un oclju (fig: bãshari pi oclji) lj-furã; un cosh di trandafili tri un oclju (fig: bãshari pi oclju); nã pãlati, tutã di soari, cã-ts loa ocljilj
(expr: ti urghea); lj-si loarã ocljilj
(expr: urghi); s-nu-ts hibã di oclju
(expr: s-nu tsiva di ti diucljedz); l-furã un oclju di somnu
(expr: durnji niheamã); l-coapsi un oclju di somnu
(expr: durnji niheamã); lo un oclju di somnu
(expr: durnji niheamã); di tini nji si umpli ocljul
(expr: hiu sigur) cã va s-u vatsãnj; tsã s-umpli ocljul
(expr: ti saturi) di cãti vedz; ncljidi ocljilj
(expr: lja unã apofasi, apufãsea, fã-ti mucaeti) sh-aleadzi unã; ficiorlu ncljisi ocljilj
(expr: lo apofasea, fãrã s-mindueascã) s-adarã altã; bitisi polimlu shi-sh lo ocljilj
(expr: fudzi alãgãndalui) nãpoi nsus tu xeani; s-turnã, nu deadi oclji cu noi
(expr: (i) nu nã vidzu; (ii) fudzi, nu bitisi lucrul tsi-avea s-lu facã cu noi); aveari amintatã cu oclji cripats
(expr: cu multi vasani, cu multã zahmeti); lj-scoasirã ocljilj
(expr: lu catahrisirã) dicutotalui; shi-lj scoasi ocljilj a ghiftului
(expr: l-featsi di-arshini); nj-shadi ntr-oclji
(expr: nu-nj da arihati, mi cãrteashti, mi angulceashti); lji ca s-aspãrea ocljul
(expr: lj-eara ca fricã); nitsi cã-lj si bãtu ocljul
(expr: nu s-aspãre dip); va ti-acatsã di oclji
(expr: va urgheshti); shi scoati ocljilj
(expr: s-cacã); nu-nj ti-acatsã ocljul tri ahtari
(expr: nu pistipsescu, nu hiu di pãreari cã eshti-ashi); cãndu vinjish tini, el lj-avea ncljisã ocljilj
(expr: avea moartã); nu ncljisi ghini ocljilj
(expr: cãt muri) lailu di-amirã; mi duc cu ocljilj ncljish
(expr: mi duc fãrã si shtiu tsiva dip); sh-arucã ocljilj
(expr: mutreashti) nafoarã; nu-nj lu lja ocljul trã
(expr: nu-nj si pari s-hibã) avut; s-nu fats ãntr-oclji
(expr: ca s-nu-lj tradz dorlu); pãnã s-tsã frets ocljilj
(expr: diunãoarã); lutsea, di-ts loa ocljilj; pradz dimãndu, cã trã nãsh nj-alghescu ocljilj
(expr: lj-voi multu; am mari ananghi di elj); dor nj-easti s-dau oclji ningã nãoarã cu nãs
(expr: s-lu ved, s-mi-adun ninga nãoarã cu el); cu aestã turlii avutlu zãptisi ayinja tsi lj-avea ocljul
(expr: tsi u zilipsea, pri cari avea bãgatã ocljul s-u lja)

§ ocljul a soarilui (ó-cljul a sŭá-ri-lui shi ó-cljua-sŭá-ri-lui) sm fãrã pl – plantã irboasã cu trup multu analtu tsi easti criscutã di om (ma poati si s-aflã sh-agrã), cu frãndzã mãri, ascuri, sh-cu-unã lilici mari, stronghilã ca nã turtã, galbinã, tsi-sh shutsã fatsa ntreaga dzuã dupã cum s-minã soarili, multu cãftatã di alghini, criscutã di om, tu grãdinj i agri, ti simintsãli tsi s-mãcã sh-dit cari s-adarã untulemnu bun trã mãcari; slancioc, slãnciu
{ro: floarea soarelui}
{fr: tournesol}
{en: sunflower}

§ peanã di oclji (peá-nã di ó-clji) sf peani/peane di oclji (peá-ni di ó-clji) – perlji njits tsi s-aflã la mardzinea-a cãpa-chiljei i oclju; cãpachea di oclju; dzeana di oclju;

§ ucljedz (u-cljĭédzŭ) (mi) vb I ucljai (u-cljĭáĭ), ucljam (u-cljĭámŭ), ucljatã (u-cljĭá-tã), ucljari/ucljare (u-cljĭá-ri) – bag ocljul pi cariva i tsiva; nj-aruc ocljul pi cariva i tsiva; bag tu oclju un lucru tsi mi-ariseashti; ndreptu ocljul (videarea) cãtrã un semnu (unã nishani) tra s-amin tsiva (shi s-lu-agudescu)
{ro: pune ochiul pe ceva; ochi}
{fr: jetter l’oeil sur quelque chose; viser}
{en: cast an eye on something; aim}
ex: ucljai (bãgai tu oclju, vidzui) nã cãzani tsi mi-ariseashti, la gunusar

§ ucljat (u-cljĭátŭ) adg ucljatã (u-cljĭá-tã), ucljats (u-cljĭátsĭ), ucljati/ucljate (u-cljĭá-ti) – (lucru) pri cari s-ari arcatã ocljul; (semnu) tsi easti nishinipsit
{ro: pe care s-a pus ochiul; ochit}
{fr: (l’objet) sur lequel on a jetté l’oeil; visé}
{en: (object) casted) by eye; aimed}

§ ucljari/ucljare (u-cljĭá-ri) sf ucljeri (u-cljĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva ucljadzã i easti ucljat
{ro: acţiunea de a pune ochiul pe ceva; de a ochi}
{fr: action de jetter l’oeil sur quelque chose; de viser}
{en: action of casting an eye on something; of aiming}

§ ucljatã (u-cljĭá-tã) sf ucljati/ucljate (u-cljĭá-ti) – arcarea di oclji (mutrirea) tsi u fatsi cariva
{ro: aruncare de privire, ocheadă; ochire}
{fr: jet d’oeil}
{en: eye cast}
ex: aruca ucljadi (mutriri) uruti cãndu spunea zboari slabi trã lalã-su

§ diu-cljedz (di-u-cljĭédzŭ) (mi) vb I diucljai (di-u-cljĭáĭ), diucljam (di-u-cljĭámŭ), diucljatã (di-u-cljĭá-tã), diucljari/diucljare (di-u-cljĭá-ri) – l-ljau di oclju (cãndu-lj dzãc a vãrnui cã easti multu mushat, multu dishteptu, cã fatsi lucri trã ciudii, etc. sh-cu aestã ãl fac s-patã tsiva, s-moarã, sã-l doarã caplu, etc.); dishucljedz, l-mãyipsescu
{ro: deochea}
{fr: jeter le mauvais oeil, fasciner}
{en: cast a spell upon; fascinate}
ex: nj-diucljarã (nj-lu loarã di oclju) ficiorlu; ascuchi-nj ficiorlu, tra s-nu nji-l diucljedz; ficiorlu cu cioarã aroshi di gushi nu s-diucljadzã

§ diucljat (di-u-cljĭátŭ) adg diucljatã (di-u-cljĭá-tã), diucljats (di-u-cljĭátsĭ), diucljati/diucljate (di-u-cljĭá-ti) – loat di oclju; tsi easti lãndzit di itia cã cariva ãl lo di oclju; mãyipsit, dishucljat
{ro: deocheat}
{fr: à qui on a jeté le mauvais oeil; maléficié}
{en: who is under a spell}
ex: ficiuriclu a ljei easti diucljat (lu-ari loatã cariva di oclju)

§ diucljari/diu-cljare (di-u-cljĭá-ri) sf diucljeri (di-u-cljĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva easti diucljat; dishucljari; vãscãnii
{ro: acţiunea de a deochea; deochere}
{fr: action de jeter le mauvais oeil; fascination}
{en: action of casting a spell; fascination}
ex: tradzi di diucljari (fu loat di oclju)

§ dishucljedz (di-shĭu-cljĭédzŭ) (mi) vb I dishucljai (di-shĭu-cljĭáĭ), dishucljam (di-shĭu-cljĭámŭ), di-shucljatã (di-shĭu-cljĭá-tã), dishucljari/dishucljare (di-shĭu-cljĭá-ri) – (unã cu diucljedz)
ex: lu dishucljarã (l-loarã di oclju) moashili

§ dishucljat (di-shĭu-cljĭátŭ) adg dishucljatã (di-shĭu-cljĭá-tã), dishucljats (di-shĭu-cljĭátsĭ), dishucljati/dishucljate (di-shĭu-cljĭá-ti) – (unã cu diucljat)

§ dishucljari/dishucljare (di-shĭu-cljĭá-ri) sf dishucljeri (di-shĭu-cljĭérĭ) – (unã cu diucljari)

§ disucljedz (di-su-cljĭédzŭ) (mi) vb I disucljai (di-su-cljĭáĭ), disucljam (di-su-cljĭámŭ), disucljatã (di-su-cljĭá-tã), disuclja-ri/disucljare (di-su-cljĭá-ri) – vindic di (lj-discãntu, l-dizleg, l-dishteptu dit) diucljari; ãlj discãntu shi-l vindic pri-atsel tsi easti loat di oclju (diucljat)
{ro: dezdeochea}
{fr: écarter ou annihiler le mauvais oeil, le maléfice, la fascination}
{en: heal someone who is under a spell, or is fascinated}
ex: nãs s-disuclje (s-vindicã di diucljari)

§ disucljat (di-su-cljĭátŭ) adg disucljatã (di-su-cljĭá-tã), disucljats (di-su-cljĭátsĭ), disucljati/disucljate (di-su-cljĭá-ti) – cari fu vindicat (dizligat, discãntat) di diucljari
{ro: desdeocheat}
{fr: guéri de mauvais oeil}
{en: who is cured from a spell}
ex: ficiuriclu a ljei easti disucljat (discãntat, dupã diucljarea tsi u-avea acãtsatã)

§ disucljari/disucljare (di-su-cljĭá-ri) sf disucljeri (di-su-cljĭérĭ) – atsea tsi s-fatsi cãndu cariva easti disucljat
{ro: acţiunea de a desdeochea; desdeochere}
{fr: action de écarter ou annihiler le mauvais oeil, le maléfice, la fascination}
{en: action of healing someone from his spell or his fascination}

§ strãoclju (strã-ó-cljĭu) sm strãoclji (strã-ó-clji) – tsi s-pari cã veadi cu ocljul iuva ma veadi altu iuva; tsi toarnã ocljul niheam di-unã parti tra s-veadã ninti; tsi nu lj-ari doilji oclji di idyea hromã; strioclju, ceacãr
{ro: ceacâr, saşiu}
{fr: louche, qui a l’oeil vairon}
{en: squint eyed}
ex: om strãoclju (ceacãr)

§ strioclju (stri-ó-cljĭu) sm strioclji (stri-ó-clji) – (unã cu strãoclju)